Tshama U Ri Karhi U Papalata Ntlhamu Wa Makwanga
“Tlharihani mi tivonela eka makwanga wahi ni wahi, hikuva vutomi bya munhu a byi humi eka swilo leswi a swi fuweke hambi loko swi tele.”—LUKA 12:15.
1. Hikwalaho ka yini xitsundzuxo xa Pawulo ehenhleni ka makwanga xi ri lexi fanelaka?
HI HANYA emisaveni leyi gandzelaka rifuwo. Timhaka ta swa mabindzu nkarhi na nkarhi ti hlohlotela makwanga ya vanhu ya ku tifuwisa. Hakanyingi vuswikoti byi ringanisiwile hi mpimo wa muholo. Hikwalaho ke, switsundzuxo swo tala swa Bibele ehenhleni ka makwanga ni rhengu ra ku navela rifuwo hi leswi fanelaka. (Vakolosa 3:5; 1 Timotiya 6:10) Hi ku ya hi xihlamusela marito, makwanga ni ku navela rifuwo swi hlangana emhakeni ya “ku va ni ku navela ka matimba kumbe ku kombisa ku navela ka matimba ka rifuwo naswona ngopfu-ngopfu rifuwo ra leswi vonekaka.” Makwanga ya nga va mhaka yikulu tanihi vumbhisa kumbe ku gandzela swifaniso, hikuva Pawulo u tsundzuxile a ku: “Mi nga tolovelani ni loyi a vuriwaka ‘makwerhu’ kasi i muoswi, kumbe i munhu wa makwanga, kumbe i muphahli wa swikwembu swa hava, kumbe i murhukani, kumbe i xidakwa, kumbe i muxisi; munhu wo tano, hambi ku ri ku dya mi nga dyi na yena.”—1 Vakorinto 5:11; Vaefesa 5:3, 5.
2. I switsundzuxo swihi leswi Yesu na Yehova va hi nyikeke swona ehenhleni ka ku navela rifuwo?
2 Yesu u tsundzuxile valandzeri vakwe a ku: “Tlharihani mi tivonela eka makwanga wahi ni wahi.” (Luka 12:15) Na yena Yehova hi byakwe u katsile nawu lowu wo lwisana ni rhengu leri exikarhi ka Milawu ya Khume a ku: “U nga ṭhuki u nav̌ela yindlu ya warikwenu; u nga ṭhuki u nav̌ela nsati wa yena hambi a ri nanḍa wa yena wa wanuna kumbe wa wansati, hambi yi ri homu ya yena, hambi yi ri mbongolo ya yena, hambi ši ri šilo šiṅwana ša warikwenu.”—Eksoda 20:17; Varhoma 13:9.
Ku Hava La Nga Debyaka
3. Xana makwanga ma n’wi hlule njhani Evha, Vaisrayele vona-ke?
3 Ntiyiso hi leswaku, ku hava la nga ehlisaka ku tilangutela kakwe ehenhleni ka makwanga ni ku navela rifuwo. Loko Evha a dyohile entangeni wa Edeni, a ku ri hi mhaka ya makwanga: “E wansati kute loko a v̌ona leŝaku muri a wu nanḍiha, ni leŝaku wu nav̌etisa mahlo, ni leŝaku wu nav̌etisa ku tlhariha, a kha mihanḍu ya wona.” (Genesa 3:6) Hi nkarhi wun’wana emananga, Vaisrayele va kombisile makwanga lamakulu. Loko enkarhini wa ku hlamula swivilelo swa vona hi ku dya mana ntsena, Yehova a va nyikile switsatsa hi mpimo lowukulu, va swi dyile tanihi vanhu va makolo kava loko va xupuriwa swinene.—Tinhlayo 11:4-6, 31-33.
Ntlhamu Wa Makwanga
4. I swikombiso swihi swin’wana swa matimu leswi kombaka makhombo ya makwanga?
4 Endzhakunyana, enyimpini ya le Yeriko, i makwanga lama susumeteleke Akani ku yiva silver ni nsuku ni xivunguvungu enhundzwini ya muti wolowo. (Yoxuwa 7:20, 21) Makwanga ya vangerile Gehazi, nandza wa Elixa, ku ringeta ku tikumela mali eka vutshunguri bya singita bya nhlokonho wa Namani. (2 Tihosi 5:20-27) Hosi Akab a a ri un’wana munhu wa makwanga. U pfumelele nsati wakwe Yezabele wa muhedeni, a kunguhata rifu ra Nabot, muakelani wakwe, leswaku a ta kuma nsimu ya Nabot ya vhinyo. (1 Tihosi 21:1-19) Eku heteleleni, Yudasi Iskariyota, xirho xa ndyangu wa vanakulobye va Yesu, hi makwanga u tirhisile xivandla xakwe a yiva mali ya nhlengo. Naswona makwanga ma n’wi yise eku xengeni ka Yesu hi mali ya 30 ya silver.—Matewu 26:14-16; Yohane 12:6.
5. Hi dyondza yini eka mintokoto ya tinxaka-nxaka ta vanhu lava weleke entlhan’wini wa makwanga?
5 Vanhu lava hinkwavo va makwanga va xupuriwile. Kambe xana u ti xiyile tinxaka leti hambaneke ta vanhu lava weleke entlhan’wini wa makwanga ke? Evha a a ri wansati la hetisekeke loyi a a tshama eParadeyisini. Akani na Vaisrayele a va vonile masingita ya Yehova hi mahlo. Akab a a ri hosi, kumbexana a a ri munhu la fuweke ku tlula hinkwavo etikweni. Gehazi na Yudasi a va katekisiwile hi xinakulobye xa moya lexi fuweke ni malunghelo lama tlakukeke ya ntirho. Hambi swi ri tano hinkwavo va vile ni makwanga. Xisweswo un’wana ni un’wana—ku nga khathariseki leswaku u fume ku fikela kwihi, ni leswaku lunghelo rakwe ra ntirho ri tlakuke ku fikela kwihi, kumbe leswaku u ni ntokoto muni—a nga wela eka xirimbana lexi. A swi hlamarisi leswi Yesu a tsundzuxeke a ku: “Tlharihani mi tivonela eka makwanga wahi ni wahi”!—Luka 12:15.
6. I yini lexi lavekaka loko hi ta papalata ntlhamu wa makwanga xana?
6 Kambe sweswo hi nga swi endlisa ku yini ke? Hi ku tikhoma ni ku tikambela nkarhi na nkarhi ntsena. Makwanga ya sungula embilwini. Ku papalata ntihamu wa makwanga, hi fanele ku kambela timbilu ta hina nkarhi na nkarhi hi vona loko ku ri na mfungho wun’wana wa makwanga. Bibele yi hi pfuna ku endla sweswo. Njhani? Xo sungula, yi hlayisa leswi Yesu ni vadyondzisiwa va yena va swi vuleke hi ta makwanga. Loko hi kambela marito wolawo, ya humesa swivutiso leswi lavisisaka leswi hi faneleke ku tivutisa swona ku vona laha hi yimeke kona emhakeni ya makwanga.
Ku Kambela Minsusumeto Ya Hina
7. Nhlamulo ya Yesu eka wanuna loyi a katsekeke emhakeni yo holovela ndzhaka yi hi pfunisa ku yini leswaku hi tikambela?
7 Xitsundzuxo xa Yesu ehenhleni ka ku navela rifuwo xi susumeteriwe hi xikombelo xa un’wana wa vayingiseri vakwe lexi nge: “Mudyondzisi, lerisa makwerhu leswaku hi avelana ndzhaka.” Yesu a hlamula a ku: “Munhu ndziwena! Xana i mani la nga ndzi veka muavanyisi kumbe muaveri ehenhla ka n’wini?” (Luka 12:13, 14) Kava loko a ya emahlweni a nyika xitsundzuxo ehenhleni ka ku navela rifuwo. Yesu a nga lavanga ku nghena eka timholovo ta ku lwela rifuwo, hikwalaho ka ntirho wa moya wa nkoka lowu a a tela ku ta wu hetisisa. (Yohane 18:37) Kambe ku vulavurisana loku ku humesa swivutiso leswi lavisisaka leswi hi nga tivutisaka swona. A hi nge a hi pfumali nchumu, kambe hi titwa hi ri na xiphemu eka xibya xo karhi kumbe rifuwo leri ku kanetaniwaka ha rona, kumbe ndzhaka leyi pfuxeke ku kanetana. Xana hi nga lwa ku fikela kwihi leswaku hi hlula emhakeni ya hina? Xana hi nga kandziyela ntirho wa hina eka Yehova kumbe vuxaka bya hina ni vamakwerhu ku fikela kwihi leswaku hi kuma leswi hi swi voneke swi hi fanela?—Swivuriso 20:21; 1 Vakorinto 6:7.
8. Hi nga ku papalatisa ku yini ku fana ni vatsari lava vuriweke hi Yesu eka Luka 20:46, 47?
8 Xiyisisa nhlamuselo yin’wana ya Yesu. U tsundzuxe valandzeri va yena a ku: “Tivoneleni eka vatsari lava . . . va dyelela tinoni ni mindyangu ya tona.” (Luka 20:46, 47) Lexi i xikombiso xa tihanyi xa makwanga! Kavula, Vakriste va boheka ku hlayisa tinoni, hayi ku va xisetela. (Yakobo 1:27) Hambi swi ri tano, a hi nge u tiva noni leyi amukeleke ntsengo lowu ringaneke wa ndzindza-khombo, naswona u lava mali hi xihatla. Xana miehleketo ya wena yo sungula yi nga va ku tshinelela noni, u ehleketa leswaku u ta va wo olova ku n’wi sindzisa, kumbe u ku u fanele ku ku pfuna hikuva ‘u na mali yo tala’? Kumbe a hi nge ana se u lombile mali, kutani sweswi u na swiphiqo swo yi tlherisela. U nga titwa swi lulamile ku nga tlheriseli noni, hikuva ‘a nge ku karhati ngopfu,’ kumbexana hikuva u ehleketa leswaku ‘a nga pfumali mali’? Hi fanele ku va na vukheta hi nga tshiki ku anakanya ka hina ka misinya ya milawu ku onhiwa loko hi langutanile na swiphiqo swa mali.
9. Hi nga wela njhani eka ntlhamu wa ‘ku bumabumela vumunhu hi ku lava ku vuyeriwa’?
9 Yuda nakambe u hlamusele ndlela leyi makwanga ma nga hi phasaka ha yona. U vulavule hi vanhu lava ngheneke ebandlheni ra Vukriste va ri thyakisa hi makwanga ni mahanyelo ya vona yo biha, “ni ku landzula loyi a nga yena ntsena N’wini ni Hosi ya hina, Yesu Kriste.” (Yuda 4) Nakambe, a va ‘bumabumela mahanyelo ya van’wana, kasi va lava ku vuyeriwa.’ (Yuda 16) A hi swi rhandzi ku va tano. Kambe xiya: Xana hi rhandza ku tikuma hi heta nkarhi wo tala ni Vakriste lava fumeke, hi nga va kathaleli ngopfu lava pfumalaka ebandlheni ke? Loko swi ri tano, xana hi ehleketa leswaku hi ta vuyeriwa hi ndlela yo karhi? (Ringanisa Mintirho 20:33; 1 Vatesalonika 2:5.) Loko hi ri ni malwandla eka lava nga ni vutihlamuleri enhlengeletanweni, xana hi swi endla hikwalaho ka rirhandzu kumbe hi leswi hi langutelaka malunghelo yo karhi ke? Loko hi lava malunghelo, kumbexana na hina, hi ‘bumabumela vumunhu, kasi hi lava ku vuyeriwa.’
10. Swi koteka hi tindlela tihi ku bindzula mali hi vugandzeri bya hina bya Yehova? Loko hi endla leswi, hi landzela xikombiso xa mani?
10 Xikombiso xin’we xa makwanga lexi karhateke Yesu swinene hi loko a “kuma vanhu lava xavisaka tihomu ni tinyimpfu ni matuva, ni lava cincaka timali va tshamile” etempeleni. Ku hisekela yindlu ya Yehova swi n’wi endle a va hlongola etempeleni kutani a ku: “Mi nga hundzuli yindlu ya Tata wa mina, mi yi endla ya minxavo!” (Yohane 2:13-17) Hi na ku hiseka loku fanaka ke? Manuku swi ta va swinene ku tivutisa: Xana ndzi nga bula hi mhaka ya bindzu eHolweni ya Mfumo? Xana ndzi hlohlotela timhaka ta bindzu exikarhi ka Vakriste-kulorhi hi leswi ku va va ri vamakwerhu va moya swi endlaka swi va tikela ku ala? Xana ndzi tirhisa vanghana lava vo tala lava ndzi nga na vona enhlengeletanweni ku kurisa mintirho ya mina ya bindzu ke? Hakunene, a hi fanelanga ku bindzula hi makwanga hi ku tirhisa vuxaka bya hina ni vamakwerhu.
11. I misinya yihi ya milawu ya Vukriste leyi yi hi pfunaka ku hlayisa langutelo lerinene loko hi fambisa bindzu swin’we?
11 Xana leswi swi vula leswaku Vakriste ni kan’we va nge endli bindzu swin’we? E-e. Hi leswaku ku na nkarhi ni ndhawu ya bindzu, ni wun’wana nkarhi ni ndhawu ya vugandzeri. (Eklesiasta 3:1) Hambi swi ri tano, loko Vakriste va ri na vuxaka bya bindzu, va nga rivali misinya ya milawu ya Bibele. Loko Mukriste a endla ntwanano wa bindzu, a nga fanelanga ku lava tindlela ta nawu to huma eka mindzhwalo ya yena. (Matewu 5:37) Naswona a nga fanelanga ku omelela kumbe ku rihisa loko bindzu ri nga fambi kahle ni ku lahlekeriwa hi mali. Muapostola Pawulo u tsalele Vakorinto a ku: “Mhaka ya kona hi leswaku ku mangalelana ka n’wina ku komba ku hluleka ka n’wina ni sweswi. Ematshan’wini ya swona, hikwalaho ka yini mi nga pfumeli ku endliwa hi ku homboloka; ha yini mi nga pfumeli ku dyeleriwa ke?” (1 Vakorinto 6:7) Xana hikwalaho ka bandlha, u nga hlawula ku dyeleriwa handle ko ya hubyeni?
12. I misinya yihi ya milawu ya Bibele leyi nga ta pfuna lava ngheneke ebindzwini leswaku va papalata ntlhamu wa makwanga?
12 Mukriste un’wana ni un’wana la nghenelaka bindzu u fanele ku va na vukheta swinene. Namuntlha mikhuva yo tala ya bindzu i ya tihanyi, kambe Mukriste a nge endli hi ndlela yoleyo. A nga fanelanga ku rivala leswaku i mudyondzisiwa wa Kriste. A nga lavi ku va la nga ni ndhuma ya ku ka a nga tshembeki kumbe la hundzukelaka eka swiendlo swo biha. (Ringanisa Swivuriso 20:14; Esaya 33:15.) Naswona a nga fanelanga ku rivala xitsundzuxo xa Yesu hi ku endla rifuwo ri va Xikwembu, kumbe xitsundzuxo xa Yohane hi “ku navela ka miri, ni ku navela ka mahlo, ni ku tikurisa hi swa vutomi lebyi.” (1 Yohane 2:16; Matewu 6:24) Tanihi n’wa-bindzu wa xinuna kumbe wa xisati wa Mukriste, xana u nga Iwisana ni ndzingo wa nsusumeto wa makwanga ya vanhu van’wana leswaku u ta tlakusa nxavo? Kumbe, xana u nga phasiwa hi vuhava bya vona kumbe manyunyu leswaku u yisa bindzu ra wena emahlweni? Xana u tirha ntirho wa wena wa nkarhi hinkwawo hi ndlela leyi u nga nyumiki ku vulavula hi wona emikhongelweni ya wena eka Yehova?—Matewu 6:11; Vafilipiya 4:6, 7.
13, 14. (a) I ku ringanisela kwihi loku Vakriste lava fumeke va faneleke ku ku hlayisa? Ni lava nga fumangiki? (b) Xikhongelo xa Swivuriso 30:8 xi hi pfuna njhani ku dyondza ku ringanisela emhakeni ya rifuwo?
13 Eku heteleleni, Pawulo u tsalele Timotiya a ku: “Lava navelaka rifuwo, va wela endzingweni, emintlhan’wini ya ku navela leswo tala leswi nga pfuniki nchumu, ku nga ku navela loku ku dlayisaka vanhu, ni ku va peta ekhombyeni ni le ku loveni.” (1 Timotiya 6:9) Ku va la fumeke a hi xidyoho, hambi leswi rifuwo ri tisaka swiphiqo ni mindzingo ya rona. (Matewu 19:24-26) Khombo i ku ‘navela ku fuma.’ Hi xikombiso, Nkulu un’wana u te: “Xiphiqo xi humelela loko munhu a languta makwavo wa Mukriste la fumeke ivi a ku: ‘Hikwalaho ka yini ndzi nga fani na yena?’”
14 Bibele ya khongotela: “Mi nga fumiwi hi mali eku hanyeni ka n’wina, kutani mi kolwa hi leswi mi nga na swona, hikuva Xikwembu xi te: ‘Ndzi nga ka ndzi nga ku tshiki, kumbe ku ku cukumeta.’” (Vaheveru 13:5) Loko u fumile, xana sweswo u swi languta swi ri nyiko, nchumu lowu u nga wu tirhisaka entirhweni wa Yehova? Siku rin’wana, Yesu u byele wanuna la fumeke a ku loko a lava ku n’wi landzela, a a fanele ku sukela rifuwo ra yena hinkwaro. Loko Yesu a a byele wena sweswo, a wu ta hlawula ku hlayisa rifuwo ra wena kumbe ku landza Yesu ke? (Matewu 19:20-23) Loko u nga fumanga, xana u nga aneriseka hi swona? Xana u nga papalata ntlhamu wa ku navela rifuwo? Xana wa swi rhandza ku tshemba xitshembiso xa Yehova lexi nge: “Nḍi nga ka nḍi nga ku ṭhiki, kumbe ku ku tšukumeta”?—Nakambe vona Swivuriso 30:8.
Fuwa Swa Xikwembu
15, 16. (a) I xifaniso xihi lexi Yesu a xi tirhiseke ku tiyisa ndzayo yakwe hi ta ku navela rifuwo? (b) Xana Xiphiqo lexikulu xa wanuna wa xifaniso xa Yesu a ku ri xihi?
15 Loko Yesu a tsundzuxe vayingisi vakwe ku ‘tlhariha va tivonela eka makwanga wahi na wahi,’ u yile emahlweni a va byela hi ta murimi loyi masimu yakwe a ma vekile ngopfu. Wanuna loyi “a anakanya embilwini ya yena a ku: ‘Ndzi ta endla yini xana, hikuva a ndzi na laha ndzi nga hlengeletaka kona mavele ya mina?’ Kutani a ku: ‘Ndzi ta endla leswi: ndzi ta ntlhantlha switlati swa mina ndzi swi kurisa, kutani ndzi ta hlengeleta mavele ya mina ni rifuwo ra mina hinkwaro kona: Kutani ndzi ta tibyela ndzi ku: Munhu wo kateka, u ni swilo swo tala, leswi hlengeleteriweke malembe layo tala; wisa, u dya, u nwa, u tsaka.’ ” Hambi swi ri tano, hi vusiku byebyo, wanuna loyi a fa. Rifuwo hinkwaro leri hlengeletiweke a ri n’wi pfunanga na switsanana. Yesu u hete hi ku: “Swi tano ni ka loyi a tihlengeletelaka xuma, a nga fuweri Xikwembu.”—Luka 12:16-21.
16 Xana wanuna loyi a endle xidyoho lexi nga erivaleni, xo fana ni ku teka swa vanhu kumbe vukhamba? Xifaniso a xi vurisi swona. Hambi swi ri tano, a a ri na xiphiqo. A seketela vumundzuku lebyi hlayisekeke eka rifuwo ra yena ivi a rivala nchumu wa nkoka lowukulu. Ku va ‘la fuweleke Xikwembu.’ Kahle-kahle swi vangiwa hi leswi Vakriste va ntiyiso va endlaka vuxaka bya vona eka Xikwembu nchumu wa nkoka lowukulu evuton’wini bya vona laha va nga kotaka ku papalata ntlhamu wa makwanga kutani xisweswo a hi va misava.—Yohane 17:16.
17. Mukriste la ringaniselaka u xi vona njhani xiphiqo xa ku tihanyisa ke?
17 Yesu u tshama a laya a ku: “Mi nga vileli mi ku: ‘Xana hi ta dya yini?’ kumbe: ‘Hi ta nwa yini?,’ kumbe: ‘Hi ta ambala yini ke?’ Hikuva swilo sweswo hinkwaswo swi laviwa hi vamatiko.” (Matewu 6:31, 32) Kunene, hinkwerhu ka hina hi langutana ni swiphiqo swo fana ni leswi “vamatiko” va hlanganaka na swona. Vo tala va hina va fanele ku tirha hi matimba leswaku va tihanyisa va xava swilo leswi lavekaka swa ku dya, ku nwa ni ku ambala. (2 Vatesalonika 3:10-12) Kambe ha ala leswaku swilo swo tano swi hi sivela ku ‘fuwela Xikwembu.’
18. Ku tshembela eka Yehova swi ta hi pfuna njhani leswaku hi papalata ntlhamu wa makwanga?
18 Yehova i xihlovo xa rifumo. (Mintirho 14:15, 17) U tshembise ku hlayisa malandza ya yena hi ndlela yo hlawuleka. Yesu u te: “Tata wa n’wina wa le tilweni wa swi tiva leswaku swilo leswi hinkwaswo ma swi pfumala. Rhangani mi tilavela Mfumo wa yena ni ku lulama ka yena, kutani sweswo hinkwaswo mi ta engeteriwa swona.” (Matewu 6:32, 33; Psalma 37:25) Xana wa xi tshemba xitshembiso xexo ke? Xana wa tiyiseka leswaku Yehova u ta xi hlayisa? Xana u ta enerisiwa hi malunghiselelo lawa Yehova a ma endlaka? Loko swi ri tano, u ta swi kota ku papalata ntlhamu wa makwanga. (Vakolosa 3:5) Ntirho wa wena eka Yehova ni vuxaka bya wena na yena swi ta tshama swi ri swo sungula, ni ndlela ya wena hinkwayo ya vutomi yi ta va xikombiso xa ripfumelo ra wena eka yena.
Wa Tsundzuka Xana?
◻ I tinxaka tihi ta vanhu leti khumbiwaka hi makwanga ke?
◻ Hi nga tihlayisisa ku yini ehenhleni ka makwanga xana?
◻ Minkarhi yin’wana makwanga ya tikomba njhani?
◻ I swivutiso swihi leswi hi pfunaka ku vona loko hi papalata ntlhamu wa makwanga kumbe e-e?
◻ Nsirhelelo lowukuiu ehenhleni ka makwanga i yini xana?
[Rito leri tshahiweke eka tluka 19]
Loko va endla bindzu kun’we, Vakriste a va fanelanga ku rivala misinya ya milawu ya Bibele