Vagadi Va Tihanci Ta Nhlavutelo—Leswi Ku Gada Ka Vona Ku Ku Khumbisaka Swona

MUSUMBUNUKO, April 1, 1985, a ri nga fani na siku rin’wana eka vo tala lava tshamelaka ku famba-famba le Toronto, eCanada. Vabulusi va tibomo va xungete ku onha magondzo ya doroba ya le hansi ka misava. Hikwalaho ka yini? Leswaku va kokela mianakanyo eka leswi va vuleke leswaku a ya ri matshala-tshala yo herisa vanhu va Ma-Armenia eTurkey malembe lama hundzeke, ku nga nchumu lowu hulumendhe ya Turkey yi wu kaneteke hi ku phindha-phindha.

Handle ko kanakana, vo tala va lava va tshamelaka ku famba-famba a va tiva swintsanana kumbe va nga tivi nchumu hi mhaka yoleyo ya malembe yo tala lama hundzeke. Hambi swi ri tano va xanisiwe hi ku nonon’hwa ni ku vilela ko karhi. Hakanyingi ha khumbiwa hi swilo leswi hi swi tivaka kantsongo.

Eka khume ra vumbirhi ra malembe ra lembe xidzana ra vu-20, swiendlakalo leswi xiyekaka swi sungule ku humelela eku hetisekeni ka vuprofeta bya Bibele lebyi hlamarisaka lebyi kumekaka eka Nhlavutelo (kumbe, Apocalipse) 6:1-8. Hi laha swi hlavuteriweke ha kona eka Yohane muapostola wa Mukriste, vagadi va tihanci a va fanele ku gada emasikwini ya makumu. Naswona hambi leswi timiliyoni ti nga swi tiviki, ku khandziya ka vagadi volavo va tihanci ta Nhlavutelo ku khumba un’wana ni un’wana emisaveni. Na wena, wa khumbeka. Kambe hi ndlela yihi? Hi ta swi vona loko hi karhi hi hlamusela yin’wana ni yin’wana ya vagadi va tihanci.

Hanci Yo Tshwuka

Un’wana wa vagadi va tihanci la voniweke hi Yohane a a ri wa “hanci yo tshwuka; mugadi wa yonaa a nyikiwile matimba yo pfuxa tinyimpi emisaveni, leswaku vanhu va dlayana;a a nyikiwile ni tlhari lerikulu”—Nhlavutelo 6:4.

“Tlhari lerikulu” ra mugadi loyi wa hanci ri fanisela nyimpi. Entiyisweni, ku sukela hi 1914 vanhu lava nga vaka timiliyoni ta 69 va file eka tinyimpi timbirhi ta misava. Vona ku dlaya lokonghasi! I ntiyiso, ntshungu lowukulu wa tinoni ni vana lava feriweke hi vatswari i vumbhoni bya leswaku mugadi wa hanci yo tshwuka, loyi a vulaka nyimpi ya matiko hinkwawo, u khumbe vutomi bya vona hi ku kongoma.

Ku tlula kwalaho, tinyimpi leti hambetaka ni minxungeto ya tinyimpi swi tshikilela rixaka lerintshwa. Ematikweni lawa ma nga ni dzolonga lerikulu, vana va kondlo-andzi-dyi hi vona lava hlaselaka. Vuyelo bya nyimpi eka vantshwa lava byi katsakanyiwe eka xivutiso lexi tlakusiweke hi mutshami wa xitulu wa xitirho xin’wana xa malunghelo ya vanhu: “Xana va nga kurisa ku yini va ri vanhu lava tlhariheke ni lava va ringaniselaka ke?”

Vantshwa lava khumbiweke hi nyimpi hi ku kongoma ematikweni yo hambana-hambana va dyondze ku hlaya nkarhi hi tiawara ni masiku ematshan’wini ya tin’hweti ni malembe. Va vutisa: “Endzhakunyana, i mani loyi a khathalelaka nkarhi lowu taka? Xana u nga tiyisa leswaku kulu yi nge ngheni ekamareni ra mina ni vusiku loko ndzi ya eku etleleni ke?”

Ku vuriwa yini hi vana lava tshamaka ematikweni lama nga ni ku rhula ke? Xana va vona vuyelo bya nyimpi ya mugadi wa hanci ke? Ina, nxungeto lowukulu wa nyimpi ya nyutliya wu kurise vuyelo bya ntivo-miehleketo eka vona. Malunghana ni gome leri kombiweke hi swichudeni swa yena, thicara un’wana u te: “Nkarhi na nkarhi loko ndzi twa tinhlamuselo leti ndzi kukuriwa hi miehleketo ya ku ala. Vana lava va vona mpimo wa gome leri mina ndzi nga laviki ku ri vona.” Dr. Richard Logan wa Quebec, eCanada, wa engetela: “Lexi xi nga hava mpfuno ni matimba i nhlamuselo ya ntivo-miehleketo ehenhleni ka gome. Sweswo hi swona leswi vonakaka eka vantshwa vo tala.”

Kambe ku vuriwa yini loko u nga hanyi eka rona tiko leri nga ni nyimpi kumbe u nga swi voni leswaku xiphiqo xa ku khumba eminsusumetweni? Hambi swi ri tano mugadi wa hanci yo tshwuka u khumba vutomi bya wena. Minete yin’wana ni yin’wana ku tirhisiwa 2,6 wa timiliyoni ta tirhandi hi mhaka ya swikongomelo swa xiviri swa nyimpi—1320 wa magidi ya timiliyoni ta tirhandi hi lembe emisaveni hinkwayo. I mani loyi a hakelaka leswi hinkwaswo? Hi wena. Ku nga khathariseki laha u tshamaka kona, u khumbiwa hi mugadi wa hanci yo tshwuka.

Hanci Ya Ntima

Hanci yin’wana ya xivono xa kona yi hlamuseriwe hi Yohane hi marito lawa: “Ndzi languta, kutani ndzi vona [hanci] ya ntima. Mugadi wa yonaa a tamele xikalo xa ku pima evokweni ra yena. Ndzi twa onge i rito, ri taka hi le xikarhi ka swivumbiwa leswi hanyaka swa mune, ri ku: Hakelo ya siku hinkwaro yi ta xava xirhundzunyana ntsena xa mavele, kumbe swinharhu ntsena swa maxalani. Kambe u nga onhi mafurha ni vhinyo.”—Nhlavutelo 6:5, 6.

Xana u twa ndlala? Timiliyoni ta yi twa. Ti khumbiwa hi mugadi wa hanci ya ntima, hi ku kongoma, leyi vulaka ndlala. Minete yin’wana ni yin’wana ku fa 30 wa vana hikwalaho ka ku kayivela ka swakudya leswi ringaneke kumbe mirhi—Lava tlulaka 15 wa timiliyoni hi lembe! Madzana ya timiliyoni ta vanhu van’wana ya hanya eka swiyimo leswi twisaka ku vava. Hi ku ya hi Robert McNamara khale ka Mulanguteri wa Banki ya Misava, va “Pfumatiwe dyondzo leyi ringaneke, nsiko, vuvabyi, ku fa loku tlakukeke ka swihlangi ni ku langutela vutomi lebyi nga nyawuriki leswaku va lahlekeriwa hi vuswikoti lebyikulu lebyi va tswariweke na byona bya ndzhaka.”

Eka tin’hweti ta sweswinyana, swi ve leswi tolovelekeke ku vona swifaniso swa vavanuna, vavasati ni vana lava sikaka va Vantima. Loko a komba xifaniso xa xivumbeko xa ku xaniseka ko tano, Javier Pérez de Cuéllar Matsalana-Jenerala wa UN u tsundzuxile a ku: “Vanhu vo tala va nga fa endhawini ya Sahara ya Afrika ku tlula lava feke enkarhini wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava hinkwayo. Hambi va ri lava ponaka va nga ha va swigulana evuton’wini bya vona hinkwabyo, emirini kume emiehleketweni.” Vahlaseriwa lava va khumbiwa hi ku kongoma hi mugadi wa hanci ya ntima.

U nga ha va u nga twi ndlala, kambe hakunene u khumbiwa hi swifaniso leswi khomisaka gome swa lava va dlayiwaka hi ndlala. Hi ku ya hi muhleri wa New York Times ya May 20, 1985, tidolara leti tlulaka biliyoni enkarhini wolowo a ti nyikeriwile leswaku ti pfuna lava sikaka. Hambi loko u nga ha va u nga nyikelanga hi ku kongoma, tihulumendhe tin’wana ti endle minyikelo leyikulu, ti tirhisa mali ya mindzuvo. Ina, mugadi wa hanci ya ntima u ni vuyelo lebyi kongomeke ni lebyi byi nga kongomangiki eka vanhu hinkwavo.

Hanci Yo Kwalala

Xivono lexi Yohane a xi voneke xi ya emahlweni ni nhlamuselo ya hanci yin’wana ni mugadi wa yona: “Ndzi languta, kutani ndzi vona hanci yo kwalala. Mugadi wa yonaa a vuriwa “Rifu,” ni loyi va nge i “Tihele” a a n’wi landzelela hi le ndzhaku. A va nyikiwile matimba ehenhla ka swa xiphemu xin’we xa mune xa misava, ku swi dlaya hi tlhari ni dyandza ni ntungu, ni hi swiharhi swa nhova.”—Nhlavutelo 6:8.

Rifu ri khandziya hanci yo kwalala, naswona “ntungu” hi yin’wana ya tindlela to hambana-hambana leti vutomi byi herisiweke ha tona enkarhini wa mugadi wa hanci. Ku nga khathariseki nhluvuko wa manguva lawa wa ntivo-swa-mirhi, misava ya ha kongomane na mavabyi ematlhelweni hinkwawo. Hambi leswi sweswi hi nga ha vaka hi nga kongomani na wona ntungu lowu nga ni xivumbeko xa leswi swi vitaniwaka chachalaza ya Spain leyi landzeleke Nyimpi yo Sungula ya Misava, vanhu lava hlaseriweke hi khensa, swiphiqo swa mbilu, ni mavabyi man’wana yo tala va ha engeteleka. Hi xikombiso, Nhlengeletano ya Rihanyo ra Misava yi ringanyeta leswaku 5,9 wa timiliyoni ta timhaka letintshwa ta khensa ta humelela emisaveni hinkwayo lembe rin’wana ni rin’wana. Vubofu lebyi tshahiwaka emilambyeni, dari, vuvabyi bya swihumbana, kholera, ni mavabyi man’wana yo tala ya engetela ehenhla ka mintungu ya sweswinyana leyi ya ha xanisaka.

Hambi swi ri tano, u nga ha ku, ‘ndzi hava na byin’we bya vuvabyi lebyi.’ Sweswo swi nga ha va ntiyiso, kambe wa khumbeka hi ku khandziyiwa ka hanci yo kwalala. Tihakelo ta xibedlhele ni ta mirhi ti tlakukile. Leswi swi susumetela vanhu ku sirhelela xivumbeko xo karhi xa ndzindza-khombo wa rihanyo. Matiko yo tala ya nyikela mirhi leyi hakeleriweke hi mindzuvo eka vanhu. Kutani anakanya hi vuyelo lebyikulu bya ku lahleka ka nkarhi wo tirha, lebyi eku heteleleni byi tisiwaka eka wena hi minxavo leyi engetelekeke. Ina, ku khandziyiwa ka hanci yo kwalala ka ku khumba.

Leswi Hanci Yo Basa Yi Tisaka Swona

Endzhaku ka ku kambisisa vuyelo lebyi va visaka loko mugadi un’wana wa tihanci a khandziya, swi tiyisa nhlana ku vona leswi Yohane a swi vuleke malunghana ni hanci yo basa ni mugadi wa yona, leyi rhangelaka letin’wana. Muapostola u te: “Ndzi languta, kutani ndzi vona [hanci] leyo basa, loyi a gadeke yonaa a khomile vurha, a nyikiwile ni harhi ya vuhosi, a huma kukota nhenha leyi yaka eku hluleni”.—Nhlavutelo 6:2.

Yesu Kriste u gada hanci yo basa. (Nhlavutelo 19:11) Ku fuma ka yena ka le tilweni ku sungule hi 1914 hi swiendlakalo leswi nyanyulaka. Nyimpi ematilweni yi endle leswaku Diyavulosi ni tintsumi ta yena va cukumeteriwa laha misaveni. Endzhaku, rito leri humaka etilweni ri te: “Kambe mi ni khombo, n’wina misava ni Iwandle, hikuva Diyavulosi u xikele ka n’wina a karihile ngopfu, hi ku tiva leswaku nkarhi wa yena wu komile.” Leswi swi funghe ku sungula ka ku khandziya ka vagadi va tihanci.—Nhlavutelo 12:7-12.

Kambe ku gada ka Yesu Kriste ku ku khumbisa ku yini? Mayelana ni ku fuma ka yena, Yesu u vhumbile: “Kutani Evangeli leyi ya Mfumo yi ta twarisiwa emisaveni hinkwayo, leswaku yi va vumbhoni eka vanhu va matiko hinkwawo; kutani hi kona makumu ma nga ta fika.” (Matewu 24:14) Namuntlha, ematikweni lama tlulaka 200 ni swihlala swa Iwandle, Timbhoni ta Yehova ti huwelela Mfumo lowu tlhomiweke wa Kriste. Xana va fikile ekaya ka wena? Kona u khumbiwile hi ku khandziya ka mugadi loyi wa Hanci.

Loko a ya emahlweni a vhumba ndlela leyi vanhu a va ta khumbiwa ha yona hi ku fuma ka yena, Yesu u profetile a ku: “Siku N’wanawa-Munhu a taka hi ku kwetsima ka yena, ni tintsumi hinkwato ti ri na yena, u ta tshamisa exiluvelweni xa yena xo kwetsima. Kutani vanhu va matiko hinkwawo va ta hlengeletiwa emahlweni ka yena; u ta hlawula van’wana a siya van’wana, kukotisa murisi loko a hlawula tinyimpfu exikarhi ka timbuti. U ta yisa tinyimpfu evokweni ra yena ra xinene, timbuti tona eka lera ximatsi.”—Matewu 25:31-33.

Hikwalaho ka ntirho wa ku hlawula lowu endliweke enkarhini wa ku khandziya ka Yesu eka hanci yo basa, vanhu hinkwavo va kombisiwe va ri “tinyimpfu” kumbe “timbuti.” Xiya vuyelo. “Timbuti” ‘ti ta ya eku biweni loku nga heriki, kambe lavo lulama [“tinyimpfu”] va ta ya evuton’wini lebyi nga heriki.’ (Matewu 25:46) Xisweswo, ndlela leyi u amukelaka ku chumayeriwa ka rungula ra Mfumo ha yona yi ta vula vutomi kumbe rifu eka wena.

Hambi loko nkarhi lowu hundzeke u nga yi kambisisanga ndlela leyi vagadi va tihanci ta Nhlavutelo va ku khumbaka ha yona, hi ku khutaza ku amukela mahungu lamanene ya leswaku ku gada ka vona ku ta fika emakumu ku nga ri khale. Endzhaku ka kwalaho, misava yi ta tsakela minkateko yo tala ehansi ka ku fuma ka Yesu, mugadi wa hanci yo basa. Bibele hi vuprofeta yi hlamusele tin’wana ta tona hi ndlela leyi: “E masikwini ya yona, Lo’wo lulama u ta hluka; ni [loko mugadi wa hanci yo tshwuka a nga ha ri kona] ku rula ku ta anḍa, ṅhweti yi ko yi nga ha ri kona. [Leswi mugadi wa hanci ya ntima a nga ta nyamalala] ku ta v̌a ni nḍalo ya koro la misav̌eni ni le tinhlohlorini ta tinṭhav̌a.”—Psalma 72:7, 16.

Loko Yesu Kriste a ha ri emisaveni, u kombise matimba lawa a ma nyikiweke hi Xikwembu ehenhla ka swilo leswi fanaka ni vuvabyi lebyo chavisa hambi ku ri rifu. U ta kombisa matimba yo tano hi mpimo lowukulu enkarhini wa ku fuma ka yena tanihi Hosi naswona u ta ntshunxa misava eka mintungu hinkwayo, tindlala ni tinyimpi. Xisweswo, mugadi wa hanci yo basa u ta herisa ku khandziya loku lovisaka ka vagadi van’wana va tihanci ta Nhlavutelo.

[Bokisi eka tluka 3]

VAGADI VA TIHANCI VA VONIWILE

Nkandziyiso wa Xihondzoxo Rindza wa January 1 wu kombise ndlela leyi ku khandziya ka vagadi va tihanci ta Nhlavutelo ku sunguleke ku hetiseka ha yona.

HANCI YO BASA: Yesu Kriste u gada hanci leyi tanihi Hosi leya ha ku vekiwaka ematilweni. U fanisiwa a huma tanihi muhluri wo lulama ku sukela loko a vekiwe exiluvelweni hi 1914.

HANCI YO TSHWUKA: Mugadi wa hanci leyi u vula nyimpi. Ku rhula ku susiwile emisaveni, naswona ku tlhekeka ka nyimpi ya misava ku funghiwile.

HANCI YA NTIMA: Mugadi wa hanci leyi ya ntima u vula ku kayivela ka swakudya ni ndlala. Loko timiliyoni ti sika hi ndlala, van’wana va ha swi kota ku xava swakudya leswi fuweke.

HANCI YO KWALALA: Rifu hi gada hanci yo kwalala. Rifu ra xihatla ri voniwile. Ri vangiwa hi ntungu ni timhaka tin’wana.