Embimbiliya Elivulu Limue ño Liwa?
Desidério Erasmo
“Ndiyongola okuti alivulu a kola a pongoluisiwa valimi osi”, oco casoneha onoño yimue ya kemãla yofeka yo Holanda, kocita 16 yitukuiwa okuti, Desidério Erasmo.
Embimbiliya Lia Soliwile, Halio Lia Tatekiwile Elavoko lia Erasmo lia kala liokuti omunu lomunu o tanga kuenda o kuata elomboloko Liovisonehua. Pole, ovanyali Vembimbiliya valikala ocisimilo caco lutõi. Ocili okuti, ocifuka co Europa otembo yaco ca kala ocitumãlo cimue ci koka ohele yalua komunu umue okuti tunde osimbu ukuakusandiliya ovolandu Embimbiliya. Ko Inglaterra limue esokiyo liohongele ya vakuakusokiya ovihandeleko liaeca ocikundi cokuti: “Wosi otanga Ovisonehua vi Kola Vongelesi te ofeta epia, ovitele, ovikuata vikuavo kuenda omuenyo nda . . . wamamako oku tamalala, ale nda walinga vali cimue noke yoku teteliwa, vonjanja yatete te vosiepuila vikolo omo lioku pakula soma kuenje noke o yokiwa omo lioku tomba Suku.”
Vocifuka co Europa Ombonge yo Katolika ya linga onjevo yavelapo “yetonãi” liatavo, ndeci va Valdenses vofeka yoko França, okuti va kuamawa vali ca lua mekonda liocituwa cavo coku kunda olonumbi “vopa vevangeliu, vovikanda kuenda vovisonehua vikuavo vi kola, . . . tunde opo, oku kunda kuenda okueciwa kuovisonehua vi kola ka cataviwile komanu vosi vaño.” Valua alume kuenda akãi vapita volohali via lua vioku tipuiwa kuenda viokuipawa mekonda liocisola cavo Kembimbiliya. Ovo va kala kohele yapiso alua omo lioku tukula lika Ohutililo ya Ñala ale omo lioku tukula Ekui Liovihandeleko loku vi longisa komãla vavo.
Ombili yaco Yondaka ya Suku yamamako oku kala vovitima viovingendeleyi via lua vina vialinga ungende oco vatunge vofeka yo Amerika yoko Nano. Votembo yimue yitito vo Amerika, “oku tanga kuenda etavo lieya oku litokeka calua kuenje ekalo liofeka liakala lociseveto volonepa viosi Viembimbiliya,” eci oco ca vanguiwa velivulu litukuiwa okuti A History of Private Life−Passions of the Renaissance. Omo liaco, ohundo yimue yalingiwa kofeka yoko Boston kunyamo wo 1767 yasiapo ondaka yokuti: “Kala ukuotõi koku tanga ovisonehua vi kola. Olonjanja viosi komẽle kuenda kekumbi te o tanga ocipama Vembimbiliya liove.”
Ndeci cavanguiwa Locimunga Cekonomuiso lia Barna vocitumãlo co Ventura, California, cipitahãla 90 kolopurcentu komanu voko Amerika, omunu lomunu okuete pokati keci cisoka Ambimbiliya atatu. Handi, elilongiso limue liapita ndopo lia lekisa okuti osimbu Embimbiliya likuete handi esilivilo lia lua “oku pesela otembo oku litanga, oku lilongisa kuenda oku likapako . . . ocina cimue cosimbu.” Va lua okuti ka vakulihile ondongosi yovolandu aco. Yimue onoño yukanda wasapulo yapopia hati: “Catila ca lua handi oku tenda ocisimilo cokuti Embimbiliya li kuete esilivilo lioku potolola ovitangi lasakalalo etali.”
Epuku Liovisimilo Viomanu
Citaviwa komanu ceci okuti etu tupondola oku linga ovina vomuenyo ndomo tu yongola, ca piãla vali vonduko yesunga kuenda yekuatiso liomanu. Embimbiliya likapiwako lika ndalivulu amue akuavo atiamẽla kovisimilo vietavo kuenda kovolandu omunu lomunu, okuti helivuluko limue liovilinga okuti liocili.
Omo liaco, ndamupi omanu va linala lelivokiyo liatatahãi kuenda ovitangi viomuenyo? Ovo kespiritu va kasi vekalasoko kuenje ka vakuete ekalo lia kolapo lioku tava kolonumbi kumosi lesuñamelo. Ovo valinga ndowato ka u kuete oluiko luokupaya vovava “okuti vaimbawa konyima lokovaso lofela yosi yalongiso omanu, . . . latutu kuenda loviliva viomanu.”−Va Efeso 4:14, The Twentieth Century New Testament.
Oku sulako te tu pula ndoco, anga hẽ Embimbiliya elivulu limue lietavo ndalimue likuavo? Ale ocili muẽle okuti Ondaka ya Suku yikuete ovolandu akapiwako kuenda alomboluila asilivila? (2 Timoteo 3:16,17) Anga Embimbiliya lisesamẽla muẽle esumbilo lietu? Ocipama cika kuamamo co katambulula apulilo aco.
[Elitalatu kemela 4]
Va Valdenses va kuamawa vali ca lua mekonda lioku kunda kuavo Ovisonehua vi kola
[Ono Yelitalatu]
Stichting Atlas van Stolk, Rotterdam