Sunio

Neʼe foaki e Sehova te ʼu meʼa ʼofa ki te ʼu ʼuluaki Kilisitiano ke feala hanatou teuteu ki he ʼu alu’aga ka hoko fakapunamaʼuli. Neʼe tau fakatagaʼi te ʼu ʼuluaki Kilisitiano pea ʼi ʼihi temi neʼe hoko fakafokifa. Tou vakaʼi te meʼa ʼae neʼe hoko kia Palenapa mo te apositolo ko Paulo ʼi tanā faifakamafola ʼi te potu fenua ʼo Lisitia. ʼI te kamata, neʼe fakatalitali leleiʼi naua e te hahaʼi kaugamalie, pea neʼe natou fakalogo ki tanā fakamafola age te logo lelei. Kae ki muli age, ko he ʼu Sutea fakafeagai neʼe “natou fakaneke te hahaʼi” pea ko ʼihi ia natou ʼae neʼe natou fakatalitali leleiʼi naua, neʼe natou taumakaʼi ia Paulo pea neʼe natou manatu kua mate. (Gaue 14:19) Kae neʼe olo ia Palenapa mo Paulo ki te tahi kolo ʼo hoko atu tanā faifakamafola. Kotea te ʼu fua lelei ʼo tanā faʼa kataki ʼaia? Neʼe nā fai ni tisipulo ʼe kaugamalie, pea ʼaki ʼanā palalau mo tanā faʼifaʼitaki, neʼe nā fakalotomalohiʼi ʼonā tehina mo tuagaʼane. (Gaue 14:​21, 22) Logo la tonā fakatagaʼi, kae neʼe mole fakagata e Palenapa mo Paulo tanā faifakamafola ʼo fua lelei ai ki te tokolahi. ʼO toe feia pe, kapau ʼe tou haga fakahoko te gaue ʼae neʼe foaki mai e te ʼAtua, ʼe toe tapuakinaʼi anai mo tatou. w23.04 16-17 ¶13-14

Lolotoga tona maʼuli, neʼe lahi ʼona fili, pea neʼe ina kumi tuʼumaʼu pe te tokoni ʼa Sehova ʼi te faikole. Neʼe tui papau e Tavite ʼe fagono ia Sehova ki ʼana faikole pea mo tali ki ai. ʼE feala mo koe ke ke tui papau ki ai. ʼE fakamoʼoni mai ʼi te Tohi-Tapu ʼe foaki mai e Sehova te poto pea mo te malohi ke tou faʼa kataki. ʼE feala ke ina fakaʼaogaʼi totatou famili fakalaumalie, ʼo feia pe la mo ni hahaʼi ʼe mole tauhi kia te ia ʼi te temi nei, moʼo tokoni mai. ʼE mole tali tuʼumaʼu mai Sehova ki ʼatatou faikole ohage ko te meʼa ʼae ʼe tou loto ki ai, kae ʼe tou iloʼi ʼe tali moʼoni mai. ʼE ina foaki mai te meʼa ʼae ʼe ʼaoga moʼoni kia tatou ʼi tona temi totonu. Koia, haga faikole kia Sehova ʼaki te tui, mo ke falala ʼe tokaga anai kia koe ʼi te temi nei pea ‘ ʼe ina fakahoko anai te fakaʼamu ʼo te ʼu meʼa maʼuli fuli’ ʼi te malama foʼou.—Pes. 145:16. w23.05 8 ¶4; 13 ¶17-18

Ko he meʼa lelei ke ke fakakaukauʼi te ʼu fua lelei moka ke fakahoko tau fakatuʼutuʼu. Kotea he ʼu fua lelei ʼe ke maʼu anai moka ke fakahoko tau fakatuʼutuʼu? Kapau ʼe ke fakatuʼutuʼu ke lelei age tau lau te Tohi-Tapu peʼe ko tau faikole, fakakaukauʼi tona fua lelei ki tau felogoi ʼae mo Sehova. (Pes. 145:​18, 19) Kapau ʼe ke fakatuʼutuʼu ke ke maʼu he kalitate, fakakaukauʼi tona fua lelei ki tau felogoi mo ʼihi. (Kol. 3:14) ʼE lelei ke ke tohi te ʼu tupuʼaga fuli ʼo tau fia fakahoko tau fakatuʼutuʼu. Pea ke tautau vakaʼi te lisi ʼaia. Fakatahi mo natou ʼae ka natou fakalotomalohiʼi anai koe. (Taag. 13:20) Kae ʼe ʼi ai pe ʼihi ʼaho ʼe mole tou loto ai ke tou fakahoko tatatou fakatuʼutuʼu. ʼE mole tou faiga anai koa ʼi te ʼu ʼaho ʼaia? Kailoa. Pea ʼe feala pe ke tou faiga logo la ʼe mole tou lotomalohi ki ai. ʼE moʼoni ʼe mole faigafua, kae ʼe ke fiafia ai anai. w23.05 27-28 ¶5-8

Ka tou iloʼi ʼe ko totatou maʼua ke tou tali te ʼu nunuʼa kovi ʼo te ʼu tonu ʼae neʼe tou fai, ʼe uga ai tatou ke tou vete tatatou agahala, mo fakatokatoka, pea ke mole tou toe fai. ʼI tatatou fai ʼaia, ʼe tou lava hoko atu anai tatatou lele ki te maʼuli heʼe gata. Kapau neʼe ke fai he tonu ʼe mole lelei, kotea ʼae ʼe maʼua ke ke fai? ʼAua naʼa puli tou temi ʼo faiga ke ke fakaha ko koe ʼae ʼe moʼoni. Tali te hala ʼae neʼe ke fai pea ke faiga atu nei ʼo fai te meʼa ʼae ʼe lelei. Kapau ʼe ke tukugakoviʼi ia koe ʼuhi ko he hala neʼe ke fai, ke ke agavaivai ʼo ke fakaha kia Sehova tau hala ʼaia, pea mo kole tana fakamolemole. (Pes. 25:11; 51:​3, 4) Faifakalelei ki he tahi neʼe mamahi ʼuhi ko koe, pea kapau ʼe ʼaoga kole tokoni ki te kau tagata ʼafeā. (Sakp. 5:​14, 15) Ke ke ako mai ʼau hala pea faiga ke mole ke toe to ki ai. Kapau ʼe ke mulimuli ki te ʼu faʼahi ʼaia, ʼe feala ke ke tui papau ʼe fakaha atu anai e Sehova tona manavaʼofa pea mo foaki atu te tokoni ʼae ʼe ʼaoga kia koe.—Pes. 103:​8-13. w23.08 28-29 ¶8-9

Neʼe tokoni ia Seosata ki te Hau ko Seoasi ke liliu ko he tahi ʼe agalelei. Koia ʼi te kei veliveli ʼa Seoasi, neʼe ina fakafiafiaʼi ia Sehova. Kae ʼi te ʼosi mate ʼa Seosata, neʼe mulimuli leva ia Seoasi ki te kau tama ʼaliki ʼae neʼe natou liʼaki te tauhi kia Sehova. (2 Klk. 24:​4, 17, 18) Logo la te lotomamahi ʼa Sehova kae “neʼe ina fekauʼi leva ni polofeta ke olo kia natou ke natou toe liliu mai . . . kae neʼe mole natou fia fakalogo.” Neʼe mole natou fia fakalogo pe la ki te foha ʼo Seosata, ia Sakalia, te pelepitelo mo polofeta ʼa Sehova, pea neʼe ko te tehina mataʼi tama ʼo Seoasi. Kae neʼe ina fekauʼi ke matehi ia Sakalia. (2 Klk. 22:11; 24:​19-22) Neʼe mole haga taupau e Seoasi tana manavasiʼi ʼae kia Sehova. ʼI muʼa atu, neʼe ui e Sehova: “ ʼE fehiʼaʼinaʼi anai ia natou ʼae ʼe fehihiʼa kia te au.” (1 Sam. 2:30) Neʼe malo te kautau Silia ʼi te foʼi ‘kautau kaugamalie ʼaupito’ ʼa Seoasi pea “neʼe lavea kovi” ai. (2 Klk. 24:​24, 25) Neʼe matehi leva ia Seoasi e ʼana tagata faifekau ʼuhi ko tana matehi ʼae ia Sakalia. w23.06 18-19 ¶16-17

Neʼe nofo te apositolo ko Paulo ʼi Efeso ʼo fakamafola ai te logo lelei pea mo faiakonaki ai. (Gaue 19:​1, 8-10; 20:​20, 21) Neʼe ʼofa mamahi ʼi ʼona tehina mo tuagaʼane, pea neʼe ina fia fakalotomalohiʼi ke natou nonofo agatonu kia Sehova. Ko te kau Efeso ʼi muʼa atu neʼe natou popula ki ni akonaki hala pea mo tui ki ni meʼa fakatemonio. Neʼe iloa te hahaʼi ʼo Efeso ʼuhi ko tanatou ʼu aga heʼe ʼaoga pea mo fakalialia. ʼI te ʼu fale faigaoʼi pea maʼiape la mo te ʼu toʼotoʼoga fakalotu kua lahi ai pe te fai ʼo te ʼu palalau ʼae ʼe kovi. (Efe. 5:3) Tokolahi te kau Efeso neʼe “mole kei natou ufiufi.” ʼI te Fakakeleka, ko tona fakaʼuhiga “neʼe mole kei natou logoʼi te mamahi.” (Efe. 4:​17-19) ʼI muʼa ʼo te iloʼi e te kau Efeso ia te meʼa ʼae ʼe lelei mo ʼae ʼe kovi, neʼe mole vevele tonatou leʼo ʼo loto. Koia, ʼe tonu ai te ui e Paulo ʼo ʼuhiga mo natou neʼe “fakapoʼuli ʼanatou fakakaukau, mo natou mamaʼo mai te maʼuli ʼae ʼe haʼu mai te ʼAtua.” Neʼe ʼi ai ʼihi hahaʼi ʼo Efeso neʼe mole nonofo ʼi te fakapoʼuli. w24.03 20 ¶2, 4; 21 ¶5-6

Neʼe tonu ke gaue kinakina ia Seteone ʼi tona ʼuhiga tuʼi fakamau. ʼI te feholaki ʼa te kau Matiane lolotoga te tau ʼae neʼe hoko ʼi te poʼuli, neʼe tuli natou e Seteone mai te Potu Fenua Laulelei ʼo Siseleele ʼo kaku ki te Vai Tafe ʼo Solotane. (Tfm. 7:22) Neʼe tuku ai koa e Seteone tana tuli natou? Kailoa ia! Logo la te gaʼegaʼe, kae neʼe fakalaka mo ʼana tagata ʼe toko 300 ʼi te vai tafe ʼo Solotane ʼo hoko atu tanatou tuli te kau Matiane. Ki muli age, neʼe natou maʼu te kau Matiane pea neʼe natou malo ai. (Tfm. 8:​4-12) Neʼe falala ia Seteone ʼe foaki age anai e Sehova te malohi, pea ko te meʼa pe ʼaia neʼe hoko. (Tfm. 6:​14, 34) ʼI te tahi temi, neʼe tuli e Seteone mo ʼana tagata te ʼu hau Matiane ʼe lua. Neʼe olo lalo ia Seteone mo ʼana tagata kae neʼe lagi heka te ʼu hau ʼaia ʼi he ʼu kamelo. (Tfm. 8:​12, 21) Logo la te faʼahi ʼaia, neʼe tokoni te ʼAtua ki te kau Iselaele ke natou puke te ʼu hau ʼaia pea ke natou malo. ʼE toe feala pe ke falala te ʼu tagata ʼafeā kia Sehova, ʼae “ ʼe mole gaʼegaʼe . . . peʼe vaivai ʼi he temi.” ʼE ina foaki age anai te malohi ʼi te temi ʼae ʼe ʼaoga ai kia natou.—Esa. 40:​28, 29. w23.06 6 ¶14, 16

ʼE feala mo tatou ke malohi totatou loto tatau aipe pe kotea he faigataʼaʼia ʼe tou tau mo ia. Koia, falala kia Sehova. Neʼe malo ia Palake ʼi te tau he neʼe falala ki te ʼu fakatotonu mai ia Sehova. ʼI te temi ʼaia neʼe mole maʼu ʼi Iselaele ni meʼa tali tau pea mo ni tao. Kae neʼe ui age e Sehova ke alu ʼo tauʼi te kautau Kanaane, ʼae neʼe takitaki e Sisela, pea neʼe lahi tanatou ʼu mahafu. (Tfm. 5:8) Neʼe fakaha age e te fafine polofeta ko Tepola kia Palake ke hifo ʼo tauʼi ia Sisela mo ʼana saliote tau ʼe 900 ʼi he koga meʼa laulelei. Logo la neʼe iloʼi e Palake ʼe lele gaholo anai te ʼu saliote tau ʼi he koga meʼa feia, ʼo faigataʼa ai kia natou te tau, kae neʼe fakalogo pe ia. ʼI te temi ʼae neʼe hifo ai te ʼu solia Iselaele mai te Moʼuga ʼo Tapole, neʼe fakato e Sehova he toe ʼua lahi. Neʼe maʼua te ʼu saliote ʼa Sisela ʼi te pela pea neʼe foaki e Sehova kia Palake ia te malo. (Tfm. 4:​1-7, 10, 13-16) ʼE toe foaki mai anai e Sehova te malo mo kapau ʼe tou falala kia te ia pea mo te ʼu fakatotonu ʼae ʼe ina tuku mai ʼaki tana kautahi. w23.07 19 ¶17-18

ʼE maʼuhiga ke tou kataki fualoa moka ʼe tou loto ke haofaki tatou. Ohage pe ko te ʼu kaugana agatonu ʼa Sehova ʼo te temi muʼa, ʼe tonu ke tou atalitali mo he kataki fualoa ke ina fakahoko ʼana fakapapau. (Hep. 6:​11, 12) ʼE fakatatau ʼi te Tohi-Tapu totatou aluʼaga ki he tagata gaue kele. (Sakp. 5:​7, 8) Ko he tagata gaue kele ʼe gaue kinakina, he ʼe tonu ke ina to pea mo fakavai te pulapula. ʼE mole ina iloʼi pe ʼe ko te temi fea ʼae ka homo ai. Koia ʼe atalitali ai mo he kataki fualoa pea mo falala ʼe ʼi ai anai he ʼaho ʼe ina utu ai. ʼO toe feia pe, ʼe tou maʼumaʼua ʼo fakahoko ʼatatou gaue fakalaumalie, tatau aipe pe ‘ ʼe mole tou iloʼi pe ko te ʼaho fea ʼae ʼe haʼu ai totatou ʼAliki.’ (Mat. 24:42) ʼE tou atalitali mo he kataki fualoa mo falala ʼe fakahoko anai e Sehova ʼana fakapapau ʼi tona temi totonu. Kapau ʼe mole tou kataki fualoa, ʼe tou pipiko anai ʼi te atalitali pea ʼe tou fakamamaʼo mamalie anai mai ia Sehova. ʼE tou fia kumi anai he ʼu aluʼaga ʼe tou maʼu vave ai te fiafia. Kae kapau ʼe tou kataki fualoa, ʼe tou ʼutakiʼi anai ia meʼa fuli ʼo kaku ki te fakaʼosi pea ʼe haofaki anai tatou.—Mik. 7:7. w23.08 22 ¶7

Ka tou fakatatau te lea fakapolofeta ʼa Taniela 2:​41-43 mo te tahi ʼu lea fakapolofeta ʼi te tohi ʼa Taniela mo ʼae ʼa Fakaha, ʼe tou mahino ai ʼe fakata te ʼu vaʼe ia te malohi fakamalamanei ʼae ʼo Amelika mo Pilitania ʼi totatou temi. Neʼe fakaha e Taniela ʼo ʼuhiga mo te malohi fakamalamanei ʼaia, “ ʼe malohi anai te tahi faʼahi ʼo te puleʼaga ʼaia kae ʼe vaivai anai tona tahi faʼahi.” He koʼe ʼe vaivai anai tona tahi faʼahi? Koteʼuhi ko te hahaʼi, ʼae ʼe fakata ki te kele, ʼe natou taʼofi ke ina fakahoko tana pule malohi ʼae ʼe hage ko he ukamea. ʼE tou ako he ʼu moʼoni maʼuhiga mai te fakamatala ʼa Taniela ʼo ʼuhiga mo te fakatata. ʼUluaki, neʼe fakaha tuʼa lahi e te Malohi Fakamalamanei ʼo Pilitania mo Amelika ia tona malohi. Ohage la, ko Amelika mo Pilitania neʼe nā kau ʼi te ʼu puleʼaga ʼae neʼe malo ʼi te ʼUluaki mo te Lua Tau Fakamalamanei. Kae ko te malohi fakamalamanei ʼaia ʼe vaivai, pea ʼe hoko atu pe anai tona vaivai ʼuhi ko te fefihiʼaki ʼa te hahaʼi pea mo tanatou fakafeagai ki te ʼu pule taki. Lua, ʼe kei pule pe anai te Malohi Fakamalamanei ʼaia ʼi te temi ʼae ka maumauʼi ai e te Puleʼaga ʼo te ʼAtua ia te ʼu puleʼaga fakatagata fuli. w23.08 10-11 ¶12-13

ʼI ʼihi temi neʼe lotohoha ia Tavite ʼuhi ko te ʼu fihifihia pea mo te ʼu ʼahiʼahi ʼae neʼe felaveʼi mo ia. (Pes. 18:​4, 5) Kae ʼuhi ko te ʼofa mamahi ʼa Sehova pea mo tana tokaga ʼofa neʼe toe maʼu e Tavite te malohi. Ka gaʼegaʼe ia Tavite ʼe ina taki ki te “malaʼe lunaʼia” peʼe ko “ni maloloʼaga ʼe tuʼu ovi ki te vai tafe.” Neʼe toe maʼu e Tavite te malohi ʼo feala ai ke toe hoko atu tana tauhi fakafiafia ʼae kia Sehova. (Pes. 18:​28-32; 23:2) ʼE toe feia pe ʼi te temi nei, moka tou felaveʼi mo he ʼu ʼahiʼahi ʼe mole tou “mamate ʼuhi ko te ʼofa agatonu ʼo Sehova.” (Tgl. 3:22; Kol. 1:11) Neʼe fakamataku tuʼumaʼu te maʼuli ʼo Tavite pea neʼe toe malolohi ʼona fili. Kae ʼuhi ko te ʼofa ʼo Sehova ʼe ina logoʼi tona fimalie pea mo tona puipui. Pea tatau aipe pe kotea te aluʼaga ʼae ʼe tau mo ia neʼe sio ki te tokoni age ʼa Sehova, pea neʼe lotomalohi ai. Ko te tupuʼaga la ʼaia ʼo tana hiva fenei: ‘Neʼe fakaʼateainaʼi au e Sehova mai ʼoku tuʼania fuli.’ (Pes. 34:4) ʼE moʼoni neʼe tuʼania ia Tavite ʼi ʼihi temi, kae ʼi tana iloʼi ʼae ʼe ʼofa ia Sehova ia ia neʼe ina lava tekeʼi ai tana mataku. w24.01 30 ¶15-17

Ke ke ako mai te ʼu tonu ʼe kovi neʼe fai e Seoasi. ʼI te ʼosi mate ʼa te Pelepitelo Lahi ko Seosata, neʼe filifili e Seoasi hona ʼu kaumeʼa ʼe mole lelei. (2 Klk. 24:​17, 18) Neʼe fakalogo ki te ʼu tama ʼaliki ʼo Suta, ʼae neʼe mole ʼoʼofa ia Sehova. ʼE lagi ke manatu neʼe lelei age ke fakamamaʼo ia Seoasi mai te ʼu tama ʼaia neʼe natou fai ni aga ʼe kovi. Kae neʼe mulimuli ia ki ʼanatou tokoni. Neʼe palalau age pe la tona tehina mataʼi tama ko Sakalia, kae neʼe ina fakatotonu ke matehi. (2 Klk. 24:​20, 21; Mat. 23:35) Neʼe fua kovi kia ia te tonu ʼaia neʼe ina fai. Neʼe lelei te kamata mai ʼo te maʼuli ʼo Seoasi, kae meʼa fakaʼofaʼofa, neʼe liliu ko he aposita mo he tagata faifakapo. Pea neʼe matehi leva ia ia e ʼana hahaʼi faifekau. (2 Klk. 24:​22-25) Ka na pau la neʼe haga fakalogo ia Seoasi kia Sehova mo ʼana kaugana, ka na ʼaua la neʼe mole hoko te ʼu aluʼaga ʼaia ʼi tona maʼuli. w23.09 9 ¶6

Neʼe iloʼi e Sesu ʼe feala ke nofo agatonu ia te apositolo ko Petelo. Koia la ʼae neʼe ui e Sesu kia Petelo: “Tuku tau mataku.” Ko te falala ʼa Sesu kia Petelo neʼe fetogi ai tona maʼuli. Ki muli age, ko ia mo tona tehina ko Atelea neʼe nā tuku ai tanā faigelu, kae nā mulimuli tuʼumaʼu ʼi te Mesia. Neʼe tapuakinaʼi lahi naua e Sehova. (Mko. 1:​16-18) ʼI te mulimuli ʼa Petelo ia Sesu, neʼe sio ai ki he ʼu aluʼaga fakaofoofo. Neʼe sio ki tana fakamalolo te kau mahahaki, mo kapu te ʼu temonio, pea mo tana fakatuʼuake te kau mate. (Mat. 8:​14-17; Mko. 5:​37, 41, 42) ʼI te meʼa ʼae neʼe ha, neʼe toe sio fakatomuʼa ai ia Petelo kia Sesu kua fakanofo Hau ʼi tona Puleʼaga. Neʼe mole toe galo kia ia te aluʼaga ʼaia. (Mko. 9:​1-8; 2 Pet. 1:​16-18) Ka na neʼe mole liliu la ko he tisipulo ʼa Sesu neʼe mole sio mata ki te ʼu aluʼaga ʼaia. ʼE mahino ia, neʼe fiafia ia Petelo ʼi tana lava tauʼi ʼana manatu ʼae neʼe mole lelei pea neʼe tapuakinaʼi lahi ia ia. w23.09 21 ¶4-5

ʼI tana ʼuluaki tohi, neʼe ui e te apositolo ko Petelo ʼe uga anai tatou e te ʼofa mamahi ke mole tou fakamolemole pe ʼihi agahala, kae ko “he ʼu tuʼuga agahala.” (1 Pet. 4:8) Neʼe lagi manatuʼi e Petelo, te akoʼi age e Sesu ʼi ni taʼu ki muʼa atu, pe ʼe tonu ke feafeaʼi tana fakamolemole. ʼI te temi ʼaia, neʼe lagi manatu ia Petelo neʼe agalelei mo kapau ʼe fakamolemole “tuʼa fitu” ki tona tehina. Kae neʼe akoʼi age e Sesu, ʼo toe feia pe kia tatou, ke tou fakamolemole ʼo “tuʼa 77” ko tona fakaʼuhiga ʼe mole hona tuʼakoi. (Mat. 18:21) Kapau ʼe faigataʼa kia koe hau fakamolemole, ʼaua naʼa ke lotovaivai. ʼE faigataʼa ʼi ʼihi temi kia tatou fuli ke tou fakamolemole. Ko te faʼahi ʼae ʼe maʼuhiga, ʼe ko tau fai atu nei ia meʼa fuli ke ke fakamolemole ki tou tehina pea mo ke toe tokalelei mo ia. w23.09 29 ¶12

ʼI te loto fatu ʼo te ika, neʼe fakahemala ia Sonasi. Pea neʼe falala ia ʼe fagono anai ia Sehova ki tana faikole. Pea ʼe tokoni anai Sehova kia ia. Ki muli age neʼe haofaki e Sehova ia Sonasi pea neʼe lotomalohi ai ke ina fakahoko te gaue ʼae neʼe foaki age e Sehova. (Son. 2:10–3:4) Ka ke tau mo he fihifihia, ʼe faigataʼa koa hau faikole ʼuhi he ʼe lahi fau tau tuʼania? Peʼe ke gaʼegaʼe fau koa ʼo faigataʼa ai hau fai tau ako tokotahi? Manatuʼi ʼe mahino katoa ia Sehova ki tou aluʼaga. Koia, ke ke tui papau maʼia pe nounou tau faikole, kae ʼe ina foaki atu anai te meʼa ʼae ʼe ʼaoga kia koe. (Efe. 3:20) Kapau ʼe faigataʼa hau lau mo ako te Tohi-Tapu he ʼe mamahi tou sino peʼe ko tou loto, ʼe lagi feala ke ke fakalogo ki te ʼu tohi ʼae kua puke ʼo te Tohi-Tapu peʼe ko ʼatatou tohi Fakatohi-tapu. ʼE lagi ke tokagaʼi anai tona fua lelei kia koe moka ke fakalogo tatatou ʼu hiva peʼe ke sioʼi he ʼata viteo ʼi te jw.org. ʼE loto e Sehova ke ke malohi. Pea ʼe ina foaki atu anai te malohi moka ke faikole pea mo ke kumi tana faʼahiga tali atu ʼi te Tohi-Tapu mo te tahi ʼu fakatuʼutuʼu fakalaumalie. w23.10 13 ¶6; 14 ¶9

Ko te tapenakulo pea mo te ʼu fale lotu ʼae neʼe laga ki muli age ʼi Selusalemi neʼe tatau tanatou faʼahiga faʼu ʼi loto. Neʼe ʼi ai ʼona koga fale ʼe lua, te Potu Taputapu pea mo te Potu Taputapu ʼAupito. Neʼe vaheʼi te ʼu koga fale ʼaia ʼaki he lito neʼe tui fakailoga. (Hep. 9:​2-5; Eke. 26:​31-33) Neʼe tuku ʼi te Potu Taputapu te tuʼulaga malama, mo te ʼaletale ʼae neʼe tutu ai te iseso, pea mo te laupapa mo te ʼu pane ʼae neʼe molagaʼi. Neʼe gata pe ki “te ʼu pelepitelo ʼae . . . neʼe fakanofo” ke natou hu ki ai moʼo fakahoko ʼanatou gaue taputapu. (Num. 3:​3, 7, 10) Neʼe tuku ʼi te Potu Taputapu ʼAupito ia te aleka aulo ʼo te fuakava ʼae neʼe ina fakata ia te ʼafio ʼa Sehova ʼi ai. (Eke. 25:​21, 22) Neʼe gata pe ki te pelepitelo lahi neʼe feala ke fakalaka ʼi te lito ʼo hu ki te Potu Taputapu ʼAupito tuʼa tahi ʼi te taʼu, ʼi te ʼAho ʼo Te ʼu Faifakalelei. (Lev. 16:​2, 17) Neʼe ulu ki ai mo te toto ʼo te ʼu manu ke fakamolemole ai ʼana agahala pea mo te ʼu agahala ʼa te hahaʼi fuli. Ki muli age, neʼe fakaha lelei e Sehova pe kotea ʼae neʼe fakata e te ʼu faʼahi ʼaia ʼo te tapenakulo.—Hep. 9:​6, 7. w23.10 27 ¶12

ʼE ha tuʼa lahi ʼi te Folafola ʼa te ʼAtua te fakatotonu ʼae ke tou “feʼofaʼaki.” (Soa. 15:12; Loma 13:8; 1 Tes. 4:9; 1 Pet. 1:22; 1 Soa. 4:11) Kae ko te ʼofa ʼe ko he faʼahi ʼe tou logoʼi ʼi totatou loto, ʼe mole feala ke sio he tahi ki ai. Koia ʼe feafeaʼi hatatou fakaha totatou ʼoʼofa ki te ʼu tehina mo tuagaʼane? ʼAki tatatou ʼu palalau mo ʼatatou gaue. ʼE lahi te ʼu faʼahi ʼe feala ke tou fakaha ai ʼe tou ʼoʼofa ki ʼotatou tehina mo tuagaʼane. Ohage la, ʼe tou “fefakahaʼaki te moʼoni.” (Sakl. 8:16) ʼE tou “fetokaleleiʼaki.” (Mko. 9:50) ʼE tou “lotolelei ʼo fakamaʼuhigaʼi ʼihi.” (Loma 12:10) ʼE tou “fefakatalitaliʼaki.” (Loma 15:7) ʼE tou “haga . . . fefakamolemoleʼaki.” (Kol. 3:13) ʼE tou “haga feʼamoʼaki [ʼatatou] kavega.” (Kal. 6:2) ʼE tou “haga fefakafimalieʼaki.” (1 Tes. 4:18) ʼE tou “haga . . . fefakalotomalohiʼaki.” (1 Tes. 5:11) Pea ʼe tou “fefaikoleʼaki.”—Sakp. 5:16. w23.11 9 ¶7-8

ʼI te ʼaho fuli ʼe tou fai he ʼu tonu ʼo ʼuhiga mo ʼotatou kaumeʼa, te ʼu fakafiafia, totatou maʼuli fakataumatuʼa, te ʼu fanau, tatatou gaue, pea mo tatatou filifili pe ʼe hoko atu tatatou ako. ʼE maʼua ai he tui ʼe malohi ke tou fai he ʼu tonu ʼe lelei. Koia, tou fai kia tatou te ʼu fehuʼi ʼaeni: “ ʼE ha koa ʼi te ʼu tonu ʼae ʼe au fai taku tui papau ʼae kua vave pulihi anai te malama ʼaeni pea ʼe fetogi anai ʼaki te malama foʼou? Peʼe ha koa ʼe au manatu ohage ko te hahaʼi ʼae ʼe mole tui ki te maʼuli heʼe gata?” (Mat. 6:​19, 20; Luka 12:​16-21) Kapau ʼe malohi tatatou tui ʼae kua ovi mai te malama foʼou, pea ʼe tou fai anai te ʼu tonu ʼae ʼe lelei tukupau. ʼE toe maʼuhiga ke malohi tatatou tui moka tou tau mo he ʼu faigataʼaʼia. ʼE feala hatatou lotovaivai moka fakatagaʼi tatou, peʼe tou tau mo he mahaki faigataʼa, peʼe ko he tahi atu ʼu fihifihia. ʼI te kamata, neʼe lagi tou manatu ʼe tou lava ʼutakiʼi te faigataʼaʼia ʼaia. Kae kapau kua loaloaga tatatou ʼutakiʼi, ʼe ʼaoga ke tou maʼu he tui ʼe malohi ke tou faʼa kataki pea mo haga tauhi kia Sehova mo he lotofiafia.—1 Pet. 1:​6, 7. w23.04 27 ¶4-5

ʼE loto e Sehova ke tou fai ʼo mulimuli ki ʼatatou faikole. Tou toʼo he faʼifaʼitaki. ʼE faikole he tehina kia Sehova ke tali tana kole he ʼu ʼaho malolo ke feala hana kau ki te fakatahi fakafenua. ʼE tali feafeaʼi anai ia Sehova ki tana faikole? ʼE feala ke ina foaki age ki te tehina te lototoʼa ke ina fai tana kole. Kae ʼe tonu leva ki te tehina ke fai ʼo mulimuli ki tana kole, ʼo alu ki tona patolo ʼo kole tana ʼu ʼaho malolo. ʼE lagi tonu anai ke ina kole liuliuga. ʼE feala pe la ke ina kole ki tona patolo ke fetogi tana ʼu ʼaho gaue mo he tahi age tagata gaue peʼe ina kole hana ʼu ʼaho malolo kae mole totogi. ʼE loto e Sehova ke tou faikole tuʼumaʼu ʼo ʼuhiga mo he faʼahi ʼe maʼuhiga kia tatou. Neʼe ui e Sesu ʼe ʼi ai anai ni kole ʼe mole tali fakavilivili anai ki ai ia Sehova. (Luka 11: 9) Koia ʼaua naʼa tou lotovaivai! Kae tou faikole fakamalotoloto pea mo fai tuʼumaʼu. (Luka 18:​1-7) Ka tou fai feia, ʼe tou fakaha ai ʼe maʼuhiga kia tatou te faʼahi ʼaia. ʼE tou toe fakaha ai tatatou falala ʼae ʼe lava tokoni mai anai. w23.11 22 ¶10-11

Neʼe fakapapau e Sehova ki tona kaumeʼa ko Apalahamo ʼe tapuakinaʼi anai te ʼatu puleʼaga ʼo te kele ʼaki tona hakoga. (Sen. 15:5; 22:18) Neʼe iloʼi papau e Apalahamo ʼe hoko anai te fakapapau ʼaia he neʼe tui malohi ki tona ʼAtua. Kae ʼi te taʼu 100 ʼa Apalahamo pea mo taʼu 90 ʼo tona ʼohoana, neʼe heʼeki maʼu hanā tamasiʼi. (Sen. 21:​1-7) Logo la te faʼahi ʼaia, ʼe ui ʼi te Tohi- Tapu: “ ʼUhi ko [te] ʼamanaki [ʼae neʼe maʼu e Apalahamo], . . . neʼe tui ia ʼe liliu anai ko te tamai ʼa te ʼatu puleʼaga ʼo mulimuli ki te meʼa [ʼae] neʼe ui age ki ai.” (Loma 4:18) Pea ʼe tou iloʼi neʼe hoko moʼoni te ʼamanaki ʼa Apalahamo. Ki muli age neʼe tupu leva tona foha ko Isaake. He koʼe neʼe tui papau ia Apalahamo ʼe fakahoko anai e Sehova tana fakapapau? Neʼe iloʼi lelei e Apalahamo ia Sehova koia “neʼe tui papau ko te meʼa ʼae neʼe Ina fakapapauʼi age” ʼe ina fakahoko anai. (Loma 4:21) Neʼe leleiʼia e Sehova ia Apalahamo pea neʼe faitotonu ʼi ʼona muʼa, ʼuhi ko tana tui.—Sakp. 2:23. w23.12 8 ¶1-2

ʼE tuha he tehina tupulaga mo te falala he ʼe ina fakahoko fakamalotoloto te ʼu gaue ʼae ʼe foaki age. Tokagaʼi te faʼifaʼitaki haohaoa ʼa Sesu. Neʼe mole lotonoa ki te ʼu gaue ʼae neʼe tonu ke ina fakahoko. Neʼe tokaga fakalelei ki ai, maʼia mo ʼae neʼe faigataʼa ʼaupito. Neʼe ʼofa ki te hahaʼi, tafito ki ʼana tisipulo, pea neʼe ina foaki tona maʼuli maʼa natou. (Soa. 13:1) Ohage ko Sesu, ke ke gaue kinakina ke ke fakahoko te ʼu gaue ʼae neʼe tuku atu. Kapau ʼe mole ke faʼa iloʼi pe ʼe feafeaʼi tona fai, fiamalalo ʼo kole tokoni ki te ʼu tehina kua fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie. ʼAua naʼa ke gata pe ʼi te meʼa ʼae neʼe kole atu. (Loma 12:11) Fai tau gaue ki tona fakaʼosi, ohage ʼe ke gaue “kia Sehova kae mole ki te tagata.” (Kol. 3:23) Pea ʼuhi ʼae ʼe tou agahala fuli, ke ke agavaivai ʼo faifakalelei moka neʼe ke faihala.—Taag. 11:2. w23.12 26 ¶8

Ka papitema he tahi mo kau ki te famili ʼo Sehova, ʼe ina logoʼi he toe fiafia lahi. ʼE kua ina maʼu te pilivilesio ʼae ke ina maʼu he ʼu felogoi lelei mo ia, pea ʼe mahino ia ʼe manatu tahi mo te tagata faipesalemo ko Tavite: ‘Manuʼia ia ia ʼae ʼe filifili e Sehova mo ina taki mai, ke nofo ʼi ʼona malaʼe.’ (Pes. 65:4) ʼE mole hoko fakaulu e Sehova he tahi pe ki ʼona malaʼe. ʼE ina filifili ia natou ʼae ʼe natou fakaha age kia te ia ʼe natou fia maʼu te ʼu felogoi lelei mo ia. (Sakp. 4:8) Ka ke foaki tou maʼuli kia Sehova pea mo papitema, ʼe mahino ia hili tau fai te faʼahi ʼaia, ʼe ina ‘huaʼi atu anai he tapuakina ke mole ke toe masiva ʼi he meʼa.’ (Mala. 3:10; Sel. 17:8) Ko te papitema ʼe ko te kamataʼaga ʼaia ʼo tou maʼuli ʼi tau tauhi kia Sehova. ʼE ke fia fai anai ia meʼa fuli ʼe ke lavaʼi ke ke mulimuli ki te fakapapau ʼaia neʼe ke fai logo la te ʼu fakahala pea mo te ʼu ʼahiʼahi. (Ekl. 5:​4, 5) ʼI tou ʼuhiga tisipulo ʼa Sesu, ʼe tonu ke ke faiga ʼo mulimuli lelei ki tana faʼifaʼitaki pea mo fakalogo ki ʼana fakatotonu.—Mat. 28:​19, 20; 1 Pet. 2:21. w24.03 8 ¶1-3

Kae ʼe feafeaʼi mo kapau ʼe mole kolua fia fakatahi? Kotea ʼae ʼe feala ke kolua fai? Tou toʼo te faʼifaʼitaki ʼo te afi. ʼE mole ko he toe afi ʼi te kamata. Kae ʼe tonu ke hokohokoʼi mamalie. ʼO toe feia pe, he koʼe ʼe mole kolua toʼo hokolua kiʼi temi ke kolua fakatahi ai ʼi te ʼaho fuli? Kolua fai he faʼahi ʼe kolua leleiʼia toko lua. (Sakp. 3:18) Kapau ʼe kolua kamata mamalie feia, ʼe toe malohi anai takolua feʼofaʼofani. ʼE maʼuhiga te fakaʼapaʼapa ʼi te maʼuli fakataumatuʼa. ʼE feala ke fakata ki te ʼaele ʼae tokoni ke ulo he afi. ʼE feala ke mate vave te afi ʼaia moka mole he ʼaele. ʼO toe feia pe, ka mole fefakaʼapaʼapaʼaki he taumatuʼa, ʼe feala ke vaivai fakavilivili tanā feʼofaʼaki. Kae ko te taumatuʼa ʼae ʼe nā faiga ke nā fefakaʼapaʼapaʼaki, ʼe nā taupau ke malohi tanā feʼofaʼaki. Kae ko te faʼahi ʼaeni ʼe lelei ke ke manatuʼi: ʼE lagi ke manatu ʼe ke fakaʼapaʼapa ki tou ʼohoana. Kae ʼe maʼuhiga age ke ke iloʼi pe ʼe logoʼi e tou ʼohoana ʼe ke fakaʼapaʼapa ki ai. w23.05 22 ¶9; 24 ¶14-15

Neʼe toe matataku ʼihi kaugana ʼo te temi muʼa ʼuhi ko ʼonatou fili pea mo he ʼu aluʼaga neʼe tau mo natou. (Pes. 18:4; 55:​1, 5) ʼI te temi nei ʼe feala ke tou tau mo te fakafeagai ʼi te fale ako peʼe ʼi te fale gaue. ʼE toe feala pe ke fakaneke tatou e ʼotatou famili peʼe ko te ʼu pule taki. Peʼe tou matataku naʼa tou mamate ʼuhi ko he mahaki ʼe tou tau mo ia. Ka tou tau mo te ʼu aluʼaga fuli ʼaia ʼe hage ia kua tou vaivai age tatou ʼi he kiʼi toe. ʼE tokoni feafeaʼi mai ia Sehova moka hoko mai te taʼi ʼu aluʼaga ʼaia? ʼE ina fakapelepeleʼi mo fakafimalieʼi tatou. Koia, faikole tuʼumaʼu kia Sehova mo lau tana Folafola. (Pes. 77:​1, 12-14) Ka ke fai te ʼu faʼahi ʼaia, ko te ʼuluaki meʼa pe ʼaia ʼe ke fai anai moka ke tau mo he aluʼaga faigataʼa, ko tau kole te tokoni ʼo tau tamai ʼae ʼe ʼi selo. Fakaha kia Sehova tau mataku mo te ʼu meʼa ʼae ʼe ke tuʼania ki ai. Pea ke fakalogo kia te ia ʼi tau lau tana Folafola pea ʼe ke sio pe ʼe feafeaʼi tana fakafimalieʼi koe.—Pes. 119:28. w24.01 24-25 ¶14-16

Kapau ʼe tou fia fakahoko hatatou fakatuʼutuʼu fakalaumalie, ʼe maʼuhiga ke tou lotomalohi ki ai. Ka lotomalohi he tahi, pea ʼe faiga fakamalotoloto anai ke ina fakahoko tana fakatuʼutuʼu. Pea kapau ʼe tou lotomalohi, pea ʼe tou fakahoko anai tatatou fakatuʼutuʼu. Kotea ʼae ʼe feala ke ke fai ke malohi age tau loto ʼae ke ke fakahoko tau fakatuʼutuʼu? Kole kia Sehova ke ina fakamalohi tau loto ʼae ke ke “fakahoko.” ʼAki tona laumalie maʼoniʼoni, ʼe feala pe ke fakamalohi e Sehova tau loto ʼae ke ke fakahoko tau fakatuʼutuʼu. ʼI ʼihi temi ʼe tou fakatuʼutuʼu ke tou fakahoko he faʼahi he ʼe tonu ke tou fai, pea ʼe ko he meʼa lelei ʼaia. Kae ʼe mole tou faʼa loto moʼoni ki ai. Fakakaukauʼi te ʼu meʼa ʼae kua fai e Sehova maʼa koe. (Pes. 143:5) Neʼe fakakaukauʼi e te apositolo ko Paulo te ʼofa makehe neʼe fakaha age e Sehova kia ia. Neʼe fakamalohi ai tana loto ʼae ke gaue kinakina maʼa Sehova. (1 Ko. 15:​9, 10; 1 Tim. 1:​12-14) ʼO toe feia pe, kapau ʼe ke fakakaukauʼi te ʼu meʼa ʼae neʼe fai e Sehova maʼa koe, ʼe toe lahi age anai tau loto ʼae ke ke fakahoko tau fakatuʼutuʼu.—Pes. 116:12. w23.05 27 ¶3-5

Ka tou vikiʼi te huafa ʼo tatatou Tamai ʼae ʼi selo, ʼe fiafia lahi ai. (Pes. 119:108) ʼE hage koa totatou ʼAtua mafimafi ko te tagata ʼae loto pe ke fai age he ʼu fakavikiviki moʼona fakalotomalohiʼi? Kailoa. Ka tou vikiʼi tatatou Tamai ʼae ʼi selo, ʼe tou fakafeagai ai ki te loi ʼaeni ʼe lau e Satana kia tatou: ʼE ui e Satana ʼe mole ʼi ai he tahi ia tatou ʼe ina lava puipui te huafa ʼo te ʼAtua. Kia ia, ka hoko pe he ʼu ʼahiʼahi ʼe mole he tahi ʼe nofo agatonu anai ki te ʼAtua. ʼE ina ui ko tatou fuli ʼe tou situʼa anai ki te ʼAtua, mo kapau ʼe tou manatu ʼe lelei age pe ia ke mole tou nonofo agatonu. (Sopo 1:​9-11; 2:4) Kae ʼi te nofo agatonu ʼa Sopo neʼe ina fakamoʼoni ai ko Satana ʼe gutuloi. Kae kia koe, ʼe ke nofo agatonu anai kia Sehova? ʼA tatou takitokotahi te puipui te huafa ʼo tatatou Tamai, pea ke tou fakafiafiaʼi tona loto ʼaki tatatou nonofo agatonu kia te ia. (Taag. 27:11) ʼE ko he toe pilivilesio ʼaia kia tatou! w24.02 8-9 ¶3-5

Hili te temi ʼo Moisese mo Sosue, neʼe fakanofo e Sehova te ʼu tuʼi fakamau ke natou takitaki tana hahaʼi. Pea ʼi te temi ʼo te ʼu hau, neʼe fakanofo e Sehova he ʼu polofeta ke natou takitaki tana hahaʼi. Ko te ʼu hau agatonu neʼe natou mulimuli ki te ʼu tokoni ʼa te kau polofeta. Ohage la, ko te Hau ko Tavite neʼe ina tali ʼaki he agavaivai tona fakatonutonuʼi e te polofeta ko Natane. (2 Sam. 12:​7, 13; 1 Klk. 17:​3, 4) Neʼe falala te Hau ko Sosafate ki te takitaki ʼa te polofeta ko Sakasiele, pea neʼe ina fakalotomalohiʼi te hahaʼi ʼo Suta “ke natou tui ki te ʼu polofeta [ʼa te ʼAtua].” (2 Klk. 20:​14, 15) ʼI te temi ʼae neʼe tau ai te Hau ko Esekiasi mo he toe ʼahiʼahi lahi, neʼe kole tokoni ki te polofeta ko Esaia. (Esa. 37:​1-6) Ka muliʼi pe e te ʼu hau ia te takitaki ʼa Sehova, neʼe ina tapuakiʼi pea mo puipui atu aipe tana hahaʼi. (2 Klk. 20:​29, 30; 32:22) ʼE mahino ia, neʼe fakaʼaogaʼi e Sehova ʼana polofeta moʼo takitaki tana hahaʼi. w24.02 21 ¶8

ʼE loto e Satana ke tou fakatahi mo ni hahaʼi ʼe mole fakaʼapaʼapa ki te ʼu lao ʼa Sehova. Koia, tou manatuʼi ko natou ʼae ʼe tou felogoi mo ia ʼe mole gata pe kia natou ʼae ʼe tou fakatahi tuʼumaʼu mo ia ʼi te ʼaho fuli. Kae ʼe toe kau ai mo natou ʼae ʼe tou felogoi mo ia ʼi te ʼu fakatahiʼaga ʼi te neti. ʼE tonu ke tou tekeʼi te manatu ʼo te malama ʼae ʼe natou ui ʼe mole kovi ia te ʼu aga heʼe ʼaoga. ʼE tou iloʼi te moʼoni ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia. (Efe. 4:​19, 20) Koia tou fai te ʼu fehuʼi ʼaeni: ‘ ʼE au tokaga koa ke mole au fakatahi mo he ʼu kaugā gaue, mo kaugā ako peʼe ko ʼihi atu hahaʼi ʼe mole fakaʼapaʼapa ki te ʼu lekula faitotonu ʼa Sehova? ʼE au lagolago koa mo he lotomalohi ki ʼana lekula maʼia pe ʼe ui mai ʼe au agafefeka?’ Ohage ko tona ui ia 2 Timoteo 2:​20-22, ʼe tonu ke tou toe filifili fakapotopoto ʼi te kokelekasio ʼotatou kaumeʼa. ʼAua naʼa galo kia tatou ʼe feala ki ʼihi ke mole natou fakalotomalohiʼi tatou ke tou nonofo agatonu pea mo hoko atu tatatou tauhi kia Sehova. w24.03 22-23 ¶11-12

Neʼe kua ke fakakaukauʼi koa pe ʼe feafeaʼi ia Sehova? ʼE moʼoni ʼe mole feala ke tou sio mata kia te ia, kae ʼe fakaʼaogaʼi e te Tohi-Tapu ni aluʼaga kehekehe ʼo ʼuhiga mo ia. ʼE ui ai ko Sehova ʼe ko “he laʼa mo he meʼa tali tau,” ʼe ko he “afi fakaʼauha.” (Pes. 84:11; Hep. 12:29) Pea ʼe fakatatau ia ia ki te maka ʼae ko te safile, peʼe ko he meʼa ʼe gigila, peʼe ko he nuanua malama gigila. (Esk. 1:​26-28) ʼUhi ʼae mole tou sio mata kia Sehova, ʼe lagi faigataʼa hatatou tui ʼe ʼofa ia tatou. ʼE tou manatu koa ʼe mole ʼofa ia Sehova ia tatou ʼuhi ko he aluʼaga fakalotomamahi neʼe tou tau mo ia? ʼE mahino ia Sehova ki te ʼu meʼa ʼae ʼe tou logoʼi pea ʼe ina iloʼi te ʼu tupuʼaga ʼo te faigataʼa ʼo tatatou fakaovi age kia te ia. Moʼo tokoni kia tatou, ʼe ina fakaha mai ʼi te Tohi-Tapu ko ia ko he ʼAtua ʼe agamalū. Ko te kupu ʼae ʼe ina fakamahino lelei ia Sehova ʼe ko te ʼofa. (1 Soa. 4:8) ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu, ko te ʼAtua ʼe ko te ʼofa. Ko te ʼu gaue fuli ʼae ʼe ina fai, ʼe ina fai ʼaki te ʼofa. ʼI te lahi mo te malohi ʼo tona ʼofa, ʼe ina toe fakaha kia natou ʼae ʼe mole ʼoʼofa ia te ia.—Mat. 5:​44, 45. w24.01 26 ¶1-3

Neʼe hinoʼi e Sehova ia Moisese ke ina takitaki te kau Iselaele ʼi tanatou mavae mai Esipito, pea neʼe ina fakaha he ʼu fakamoʼoni moka natou sisio mata ki ai. Neʼe ina fakaʼaogaʼi he ʼao mo he pou afi. (Eke. 13:21) Neʼe muliʼi e Moisese mo te kau Iselaele te ʼao mo te pou afi ʼae ina taki natou ki te Tai Kula. Kae neʼe matataku te hahaʼi he neʼe natou ʼefihia, koteʼuhi neʼe ko te Tai Kula ʼi ʼonatou muʼa, pea neʼe tuli natou mai muli e te kau solia Esipito. Kae neʼe mole ko he faihala ia. Neʼe ko Sehova totonu ʼae neʼe ina taki tana hahaʼi ki te faʼahi ʼaia ʼaki ia Moisese. (Eke. 14:2) Pea neʼe haofaki e Sehova ia natou ʼi hona aluʼaga fakaofoofo. (Eke. 14:​26-28) Lolotoga te ʼu taʼu ʼe 40 ʼae neʼe hoa mai ki ai, neʼe kei hoko atu pe e Moisese tana muliʼi te ʼao moʼo takitaki te hahaʼi ʼa te ʼAtua ʼi te toafa. (Eke. 33:​7, 9, 10) Neʼe palalau ia Sehova kia Moisese mai te ʼao, pea neʼe haga foaki leva e Moisese ʼAna fakatotonu ki te hahaʼi. Neʼe lahi te ʼu fakamoʼoni neʼe sio mata ki ai te kau Iselaele, neʼe ha ai neʼe fakaʼaogaʼi e Sehova ia Moisese moʼo takitaki ʼo natou. w24.02 21 ¶4-5