ᲝᲒᲣᲠᲐᲤᲐᲚ ᲡᲢᲐᲢᲘᲐ 21
ᲝᲑᲘᲠᲔᲨ 21 პირველ ადგილს გიორინეთ სამეფო
ქუჯინით თი ქალაქის, „ნამუთ სადღამუშოთ იჸუაფ“
„შურ დო გურით ველუთ მომავალს იჸუაფუნ თი ქალაქის“ (ᲔᲑᲠ. 13:14).
ᲛᲘᲖᲐᲜ
თე სტატიაშე ქიგებგენთ, მუჭო მიმეხვარებუნა ებრაელეფიშ მა-13 დუდ ქოთ ამდღა დო ქოთ მომავალს.
1. მუ იწინასწარმეტყველ იესოქ იერუსალიმიშ გურშენ?
ᲦᲣᲠᲐᲨᲐᲮ მუსხირენ დღათ ადრე, იესოქ მუშ მიმაჸუნალეფს წინასწარმეტყველება უწუ, ნამუთ პირველო თიმწკუმა შისრულებუდ, მუჟამსით იერუსალიმ დო თიშ ტაძარ გენადგურებუდ. იესოქ გაფრთხილ თინეფ, ნამდა ართ დღასით იერუსალიმს ჯარ ქუგუდირთუდ (ლუკ. 21:20). თეს ქოძირუნდესინ, ქრისტიანეფქ მუთ შილებენ მალას ოკო ქიდიტუესკო თექიანობა. იესოშ სიტყვეფქ შისრულ დო იერუსალიმს ქოთ ქუგუდირთჷ რომაელეფიშ ჯარქ (ლუკ. 21:21, 22).
2. მუ გაშინ პავლე მოციქულქ იერუსალიმს დო იუდეას მახორუ ქრისტიანეფს?
2 იერუსალიმს რომაელეფიშ ჯარ გოუდირთუდუკონ თეიშახ, მუსხირენ წანათ ადრე, მოციქულ პავლექ იუდეას დო იერუსალიმს მახორუ ქრისტიანეფს წერილ მეჭარ. თინა ამდღა ბიბლიაშ ნაწილ რე დო იფჩინენთ, მუჭოთ „ებრაელეფშა მეჭარილ წერილს“. თე წერილით პავლექ ქრისტიანეფს მნიშვნელოვან რჩევეფ მეჩჷ, ნამუთ მამზადენდ თინეფს თი ირფელშო, მუთ მომავალს მოხვადუდ. მუ ელუდეს წიმი თინეფს? მალას იერუსალიმ გენადგურებუდ. თაშ ნამდა, თე ქრისტიანეფს გინოსქილადა ქაკოდეს-და, მზათ ოკო რდესკო, ქიდიტუესკო მუნეფიშ ჸუდე დო სამუშა. თინეფს პავლექ იერუსალიმიშ გურშენ მეჭარ: „თაქ ვა მიღუნა ქალაქ, ნამუთ სადღამუშოთ იჸუაფ“. უკულ თეცალ მუდგარენ გეუძინ: „ათეშენ შურ დო გურით ველუთ მომავალს იჸუაფუნ თი ქალაქის“ (ებრ. 13:14).
3. ნამ რე „ნამდვილ ოსხირ უღუნ ფერ ქალაქ“ დო მუშენ უჯინეთ თის?
3 თი ქრისტიანეფს, მიდგაქ იერუსალიმშე ულა გინოჭყვიდეს, ალბათ ბრელ გაძიცანდჷ დო ბოროეფს უძახუდესკონ იჸიდ. მარა თექიანობაშ დოტებათ თე ხალხიქ ირსხჷ მუნეფიშ სიცოცხლე. ამდღა ჩქი ხოლო გიმაძიცანა თიშ გურშენ, ნამდა ადამიანურ მთავრობეფშა ვა ვორეთ დაიმენდებულ დო ფარაშ შიბაშა ვა ვორეთ გინულირ. მუშენ იფქციებუთ თაშ? მუშენდა მიჩქუნა, ნამდა თი ქვეყნიერება, ნამდგას ამდღა ფცხოვრენთ, მალას გენადგურებ დო უჯინეთ „ნამდვილ ოსხირ უღუნ ფერ ქალაქის“ – ღორონთიშ სამეფოს, ნამუთ „მომავალს იჸუაფ“a (ებრ. 11:10; მათ. 6:33). თე სტატიაშ თითოულ ქვესათაურს გარჩიებულ იჸუაფ 1) მუჭო მეხვარ პავლეშ რჩევაქ პირველ საუკუნეშ ქრისტიანეფს, ქუჯინესკო მომავალს იჸუაფუდუნ თი ქალაქის, 2) მუჭო მამზად პავლექ თე ქრისტიანეფ თი ირფელშო, მუთ წიმი ელუდეს დო 3) მუჭო მოხვარუნა პავლეშ რჩევეფ ჩქი ამდღა.
ᲒᲘᲦᲣᲓᲐᲜ ᲗᲘᲨ ᲘᲛᲔᲜᲓ, ᲛᲘᲗ ᲓᲦᲐᲡ ᲕᲔᲛᲒᲝᲢᲔᲜᲐ
4. მუშენ რდჷ ქრისტიანეფშო იერუსალიმ განსაკუთრებულ ქალაქ?
4 იერუსალიმ განსაკუთრებულ ქალაქ რდჷ ქრისტიანეფშო, მუშენდა ახ. წ. 33 წანას ქრისტიანულ კრებაქ ზუსტას თექ ჩემეყალიბ დო ხელმძღვანელ საბჭო ხოლო თე ქალაქის რდჷ. ხვალე თენა ვარინ, ბრელ ქრისტიანს თექ უღუდ ჸუდე დო თექ რდჷ გენწყილ. მარა იესოქ გაფრთხილ მუშ მიმაჸუნალეფ, ნამდა ართ დღასით ონტებელ აჸიდეს ქოთ იუდეაშე დო ქოთ იერუსალიმშე (მათ. 24:16).
5. მუჭო მამზად პავლექ ქრისტიანეფ თი ირფელშო, მუთ წიმი ელუდეს?
5 პავლეს ოკოდ, მამზადუკო ქრისტიანეფ თი ირფელშო, მუთ ელუდეს, ათეშენ ქაძირუ, მუჭო უჯინედ იეჰოვა იერუსალიმს. თიქ ქუგაშინ თინეფს, ნამდა ვართ ტაძარ, ვართ სამღვდელოება დო ვართ შესაწირეფ, ნამდგაშ შეწირუა თექ ხვადუდ, იეჰოვაშო მეტო ვა რდჷ წმინდა (ებრ. 8:13). თეს გეძინელ, თე ქალაქის მახორუეფიშ უმენტაშიქ ვემიღ მესია. თაშ ნამდა, იერუსალიმიშ ტაძარ მეტო ვა რდჷ წმინდა თაყვანიშმცემლობაშ ცენტრ დო თინა გენადგურებუდ (ლუკ. 13:34, 35).
6. მუშენ რდჷ ქრისტიანეფშო დროულ პავლეშ რჩევა, ნამუთ ებრაელეფიშ 13:5, 6-ის ინოჭარ?
6 მუჟამსით პავლექ ებრაელ ქრისტიანეფს წერილ მეჭარ, იერუსალიმ „აყვავებულ“ ქალაქ რდჷ. თიმდროშიან რომაელ მაჭარალ იჩიებ, ნამდა თიმწკუმა იერუსალიმ მსოფლიოშ თი კუნთხუს არძაშ უმოს ცნობილ ქალაქ რდჷ. იუდეველეფ შხვადოშხვა კუნთხუშე ირ წანას მუსხირენშა ენიშეს იერუსალიმშა დღახუეფიშ აღნიშნებელო, მუდგას მანგარ დიდ ფარა მიშუღუდ თე ქალაქშა. ბრელ ქრისტიან ხოლო ორწყედუკონ იჸიდ თავრეშე მოგებას. შილებე ზუსტას თეშ გურშენ უწუ პავლექ თინეფს: „იცხოვრით ფარაშ ჸოროფაშ უმშო დო გეუჯერდით თის, მუთ გიღუნა“. უკულ თიქ წმინდა წერილეფს მოჩამილ იეჰოვაშ თე დუნაპირებ ქუგაშინ თინეფს, სოდეთ თინა მუშ თითოულ მსახურს არწმუნენს: „დღას ვა დოიტენქ დო დღას ვემგოტენქ“ (წეკითხით ებრაელეფიშ 13:5, 6; კან. 31:6; ფსალმ. 118:6). იერუსალიმს დო იუდეას მახორუ ქრისტიანეფს მართალო ოსაჭირუდეს თე დუნაპირებუშ გოშინა, მუშენდა პავლეშ თე წერილიშ მეღებაშე მალას, თინეფს დატებელ აჸიდეს ჸუდეეფ, გენწყილ სამუშეფ დო ირფელ, მუთ აპალუდეს, დო შხვადო აჸიდეს დაჭყაფალ ახალ ცხოვრება.
7. მუშენ ოკო ვონდუდათ იეჰოვას ბოლოშა ამდღარშე?
7 მუს ბგურაფლენთ? ჩქი მუ მოვლენეფს ველუთ წიმი? მალას „დიდ გაჭირება“ ქიდიჭყაფუ დო თე უბადო ქიანა გენადგურებ (მათ. 24:21). პირველ საუკუნეშ ქრისტიანეფცალო, ჩქი ხოლო ოკო ვორდათ კურცხას დო მზათ ქუდოფხვადათ თე დროს (ლუკ. 21:34–36). თიმ დროს იეჰოვაშა ბოლოშა მენდება დემესაჭირებუნა, მუშენდა შილებე ჩქი ხოლო მაჸუან დატებელქ ჩქინ ქონებაშ მუდგარენ ნაწილქ ვარდა გვალო ირფელქ. მარა ამდღარშე, დიდ გაჭირებაშ დოჭყაფაშახ ხოლო, შემლებუნა ვოძირუათ, ნამდა ვონდუთ იეჰოვას. მაგალთო, დეფიქრით თეცალ კითხვაშე: ჩქიმ გადაწყვეტილებეფშე დო გეგმეფშე ქიძირენო, ნამდა ფარაშა ვარინ, ღორონთშა ვორექ მენდებულ, ნამუთ მოპირ, ნამდა ქიზრუნენს ჩქიმდე? (1 ტიმ. 6:17). მართალ რე, ბრელ მუდგარენიშ გურაფა შემლებუნა თი ირფელშე, მუდგაქ პირველ საუკუნეს მოხვად, მარა წიმი მელუნა დღას ვა ჸოფენ ფერ დიდ გაჭირება. მუჭო გებგათ, კონკრეტულო მუ ოკო ვაკეთათ, მუჟამსით თე ირფელ ქიდიჭყაფუ?
ᲓᲔᲛᲝᲠᲩᲘᲚᲘᲗ ᲗᲘᲜᲔᲤᲡ, ᲛᲘᲓᲒᲐᲡ ᲮᲔᲚᲛᲫᲦᲕᲐᲜᲔᲚᲝᲑᲐ ᲝᲕᲐᲚ
8. მუ უწუ იესოქ მუშ მიმაჸუნალეფს?
8 პავლეშ წერილიშ მეღებაშე მუსხირენ წანაშა, რომიშ ჯარქ ქუგუდირთჷ იერუსალიმს. თენა ნიშან რდჷ ქრისტიანეფშო, ნამდა ინტესკო, მუშენდა თე ქალაქ მალას გენადგურებუდ (მათ. 24:3; ლუკ. 21:20, 24). მარა სო ოკო ინტესკო? იესოქ ხვალე თენა თქუ: „თიმწკუმა იუდეას რენან თინეფქ გვალეფშა ინტან“ (ლუკ. 21:21). თი მხარეს ქიანაშ გვალა რდჷ, ათეშენ, კონკრეტულო ნამ მხარეშა ოკო ინტესკო ქრისტიანეფქ?
9. მუშენ შილებედ ქრისტიანეფს ბრელ ოფიქრებელქ აჸისკო, ნამ გვალაშა ინტესკო? (ქოძირით რუკა).
9 სო დო სო შეულებუდეს ქრისტიანეფს ნტება? მაგალთო, სამარიაშ გვალეფშა, გალილეაშ გვალეფშა, ხერმონიშ გვალაშა, ლიბანიშ გვალეფშა ვარდა თი გვალეფშა, ნამუთ მალწყარ იორდანეშ მელე რდჷ (ქოძირით რუკა). ნამთინე ქალაქ, ნამუთ თე გვალამ ადგილეფს რდჷ, შილებე ონტებელო მანგარ ჯგირ ადგილო ირწყებედუკო. მაგალთო, ქალაქ გამლა გვალაშ წვანდის რდჷ დო თიშა ახრებულო ვემირთედ. ბრელ იუდეველ ფიქრენდჷ, ნამდა თენა უსაფრთხო ადგილ რდჷ ოცხოვრებელო. მარა რომაელეფქ ქიგიანთხეს თის, განადგურეს თე ქალაქ დო ქიანაშ კათაქ გოჭყორდჷ.b
პირველ საუკუნეშ ქრისტიანეფს გოხოლუას ბრელ გვალეფ უღუდეს, სოდეთ შილებედ ინტესკო, მარა თინეფშე არძა ვა რდჷ უსაფრთხო (ქოძირით აბზაც 9)
10, 11. ა) მუჭო შილებედ უხელმძღვანელუკო იეჰოვაქ პირველ საუკუნეშ ქრისტიანეფს? (ებრ. 13:7, 17). ბ) მუ ჯგირობუა მოუღ ქრისტიანეფს ხელმძღვანელ ჯიმალეფიშ მორჩილებაქ? (ქოძირით სურათ).
10 მუჭოთ იძირენ, იეჰოვაქ ხელმძღვანელ ჯიმალეფიშ საშვალებათ უხელმძღვანელ ქრისტიანეფს. ართ რომაელ ისტორიკოს ევსები კესარიელ ჭარუნს: „იერუსალიმიშ კრებას მუსხირენ ქომოლკოჩის ღორონთიქ გაუცხად . . . ნამდა ქრისტიანეფქ იერუსალიმ ოკო დიტუესკო დო ინტესკო პერეაშ ქალაქ პელაშა“. თე ქალაქ მანგარ ჯგირ ვარიანტ რდჷ ქრისტიანეფშო. პელა იერუსალიმწკუმა ხოლოს რდჷ, ათეშენ თიშა მეულა იშენდოიშენ ძნელ ვაჸიდეს. თექ უმენტაშო უცხოტომელეფ ოხორანდეს, თაშ ნამდა, თინეფ ვა რდესჷ აბუნტებულ იუდეველეფიშ გავლენაშ თუდო დო ვა მონაწილენდეს რომაელეფიშ წინააღმდეგ ჩხუპეფს (ქოძირით რუკა).
11 თი ქრისტიანეფქ, მიდგაქ გვალეფშა ინტეს, ქელერჩქილუეს პავლეშ რჩევა: „დემორჩილით დო ქუგუგონეთ თინეფს, მიდგას თქვან შქას ხელმძღვანელობა ოვალ“ (წეკითხით ებრაელეფიშ 13:7, 17). მორჩილებაქ ღორონთიშ ხალხ გინატუ. ისტორია ამტკიცენს, ნამდა იეჰოვა დღას ვემიოტენს თინეფს, მით ელუნა „ნამდვილ ოსხირ უღუნ ფერ ქალაქის“ – ღორონთიშ სამეფოს (ებრ. 11:10).
პელაშა ნტება ირნერო ჯგირ ვარიანტ რდჷ (ქოძირით აბზაცეფ 10, 11)
12, 13. მუჭო ხელმძღვანელენს იეჰოვა მუშ ხალხის რთულ პერიოდის?
12 მუს ბგურაფლენთ? იეჰოვა ირინუანს ხელმძღვანელ ჯიმალეფს მუშ ხალხშა კონკრეტულ მითითებეფიშ მიოჩამალო. ბიბლია ეფშა რე თიცალ მაგალითეფით, მუჭო გიმურინუაფ იეჰოვას მუშ გერნაფილ ჭყიშეფ რთულ დროს მუშ ხალხშა ოხელმძღვანელებერო (კან. 31:23; ფსალმ. 77:20). ამდღა ხოლო არგამათ ვორწყეთ, მუჭო აგრძელენს იეჰოვა თეშ კეთებას.
13 მაგალთო, მუჟამსით კოვიდ-19 პანდემიაქ ქიდიჭყჷ, ხელმძღვანელ ჯიმალეფშე მითითებეფს ბღებულენდით. უხუცესეფს უღუდეს კონკრეტულ მითითებეფ, მუჭო ოკო იზრუნესკო და დო ჯიმალეფიშ სულიერ საჭიროებეფშე. პანდემიაშ დოჭყაფაშე გვალო მუსხირენ თუთაშა, ჩქი რეგიონულ კონგრეს ჩუვატარით 500-შე უმოს ნინაშა ინტერნეტით, ტელევიზიათ დო რადიოთ. თეცალ მუდგარენ თეიშახ დღას ვა მოხვალამე. ღორონთიშ ხალხის პანდემიაშ დროს ხოლო ვა მორკებ სულიერ საზრდო. შედეგო, მთელ მსოფლიოს არძა ართ ხელმძღვანელობას ბღებულენდით. შემლებუნა ბოლოშა ბჯერდან, ნამდა მომავალს მუდგაქ ვა მოხვადასინ, იეჰოვა კინ გეგმირინუანს ხელმძღვანელ ჯიმალეფს, ნამდა სწორ შარას ვევოჩირთათ. იეჰოვაშ მენდება დო თიშ მითითებეფიშ მორჩილებაწკუმა ართო, ხოლო ნამ თვისებეფ მუმამზადენა „დიდ გაჭირებაშო“ დო თიშო, ნამდა თე დუმაზარზალაფარ პერიოდის ჭკვერულო მიფქცუათ?
ᲒᲔᲒᲛᲘᲠᲩᲥᲘᲜᲘᲗ ᲯᲘᲛᲐᲚᲣᲠ ᲸᲝᲠᲝᲤᲐ ᲓᲝ ᲡᲢᲣᲛᲐᲠᲘᲨ ᲸᲝᲠᲝᲤᲐ
14. მუჭოთ ებრაელეფიშ 13:1–3-ს ჭარჷ, ნამ თვისებეფ დესაჭირებუდეს ებრაელ ქრისტიანეფს იერუსალიმიშ განადგურებაშახ?
14 დიდ გაჭირება ქიდიჭყაფუნ, დღას ვა ჸოფენ თეშ დემესაჭირებუნა ართიანიშ ჸოროფა. იუდას დო იერუსალიმს მახორუ ქრისტიანეფიშ მაგალით თე საკითხის ხოლო გიმმოდირთუნა. მუშო ოკო რაგად, თინეფს თეიშახ ხოლო მანგარო უჸორდეს ართიან (ებრ. 10:32–34). მარა, მუთ უმოს ხოლოს რდესჷ იუდაურ სისტემაშ განადგურებაწკუმა, თე ქრისტიანეფს თით უმოსო დესაჭირებუდეს „ჯიმალურ ჸოროფაშ“ დო „სტუმარიშ ჸოროფაშ“ გიმორჩქინაc (წეკითხით ებრაელეფიშ 13:1–3). ჩქი ხოლო მუთ უმოს ხოლოს ვორეთ თე ქვეყნიერებაშ აღსასრულწკუმა, თით უმოსო ოკო მიჸორდან და დო ჯიმალეფ.
15. მუშენ დესაჭირებუდეს ებრაელ ქრისტიანეფს ჯიმალურ ჸოროფაშ დო სტუმარიშ ჸოროფაშ გიმორჩქინა?
15 მუჟამსით რომაელეფიშ ჯარქ იერუსალიმს ქუგუდირთჷ, თინეფქ, მითინ ველუდუნ თეშ, უკახალე კინირთეს. შედეგო, ქრისტიანეფს ნტებაშ საშვალებაქ მიაჩეს, მარა თე დროს თინეფს ბრელ მუთუნ ვაღინედეს (მათ. 24:17, 18). თინეფ ართიანიშ იმენდო იჸუაფუდეს შარას, ონდო გვალა-გვალათ მიშეს პელაშა, დო თექ ხოლო დესაჭირებუდეს ართიანიშ მოხვარა, ონდო თე ქალაქის გინწყუაფუდეს. ბრელ და დო ჯიმას დესაჭირებუდ ოჭკუმალ, მიკაქუნალ დო დუდიშგითაფორაფალ. თაშ ნამდა, ქრისტიანეფ ართიანს ქელუდირთუდეს დო მუთ უღუდესინ თის ართმაჟიას გუნაწილენდეს-და, ჯიმალურ ჸოროფაშ დო სტუმარიშ ჸოროფაშ გიმორჩქინაშ საშვალება აღვენუდეს (ტიტ. 3:14).
16. მუჭო შემლებუნა თანაქრისტიანეფიშ მიმართ ჸოროფაშ გიმორჩქინა, მუჟამსით თინეფს უჭირა? (ქოძირით სურათ).
16 მუს ბგურაფლენთ? ჸოროფა გინმოჭყვიდირაფუანა, ქიმვეხვარათ ჩქინ თანაქრისტიანეფს, მუჟამსით თენა ოსაჭირუნა. ბრელ ქრისტიანქ ხიოლით მეხვარ სულიერო დო მატერიალურო თი და დო ჯიმალეფს, მიდგას ბოლო დროს მოხვალამირ ომეფიშ დო სტიქიურ უბედრობეფიშ გურშენ ჸუდექ აჸუეს დატებელქ. ართ უკრაინელ დაქ, ნამდგას ჩხუპიშ გურშენ ონტებელქ აჸუ, თქუ: „ვორწყედით, და დო ჯიმალეფიშ საშვალებათ მუჭო ფხელმძღვანელენდეს დო ზრუნენდჷ იეჰოვა ჩქინდე. თინეფქ მთელ გურით მემღეს დო მიმეხვარეს ქოთ უკრაინას, ქოთ უნგრეთის დო ქოთ თაქ – გერმანიას“. თინეფ, მით და დო ჯიმალეფწკუმა სტუმარიშ ჸოროფას გიმირჩქინანა დო ზრუნენა თინეფშე, იეჰოვას მუნეფიშ დუდიშ გიმორნაფაშ საშვალებას არზენა (იგავ. 19:17; 2 კორ. 1:3, 4).
და დო ჯიმალეფს, მიდგას ოცხოვრებელქ აჸუეს დატებელქ, ჩქინ ელარნა ოსაჭირუნა (ქოძირით აბზაც 16)
17. მუშენ რე მნიშვნელოვან, ამდღარშე ქიდიბგურუათ ჯიმალურ ჸოროფაშ დო სტუმარიშ ჸოროფაშ გიმორჩქინა?
17 თაშ ნამდა, დიდ გაჭირებაშ დროს ართიანიშ მოხვარა ხოლო უმოსო დემესაჭირებუნა (აბაკ. 3:16–18). იეჰოვა ამდღარშე მოგურუანა, მუჭო გიმიბრჩქინათ ჯიმალურ ჸოროფა დო სტუმარიშ ჸოროფა – თვისებეფ, ნამუთ დიდ გაჭირებას გინმოღალაფუანა.
ᲛᲣ ᲛᲔᲚᲣᲜᲐ ᲬᲘᲛᲘ
18. მუჭო შემლებუნა მივაჸუნათ პირველ საუკუნეშ ებრაელ ქრისტიანეფიშ მაგალითის?
18 ისტორია ამტკიცენს, ნამდა თი ქრისტიანეფქ, მიდგაქ გვალეფშა ინტეს, იერუსალიმიშ განადგურებას გინუსქიდეს. მართალ რე, დატებელქ აჸუეს ირფელქ, მარა იეჰოვას ართ წუთით ხოლო ვემუტებ თინეფ. მუშ გურაფა შემლებუნა თე ქრისტიანეფიშ მაგალითშე? ზუსტას ვა მიჩქუნა, მომავალს მუ მუჭო იჸუაფ, მარა იესოქ გუმაფრთხილეს, ნამდა მზათ ვორდათ მორჩილებაშო (ლუკ. 12:40). ჩქი ებრაელეფშა მეჭარილ პავლეშ წერილ ხოლო მიღუნა, სოდეთ მოჩამილ რჩევეფ თიმ დროშ ქრისტიანეფს გიმადირთუნ თეშ, ჩქი ხოლო მანგარო მიმეხვარებუნა. თეწკუმა ართო, იეჰოვა თითოულს მარწმუნენა, ნამდა თინა მუთუნით ვემმოტენა დო ვა დომტენა (ებრ. 13:5, 6). მორთ შურ დო გურით ქუჯინათ ღორონთიშ სამეფოს – ქალაქის, ნამუთ სადღამუშოთ იჸუაფ – დო გეფხარათ ულიებ კურთხევეფით! (მათ. 25:34).
ᲝᲑᲘᲠᲔᲨ 157 ულიებ მშვიდობა
a ჯვეშო, ხშირას, ქალაქეფს მუშ მეფე ჸუნდჷ. თეცალ ქალაქშე ირაგადედ, ნამდა თინა სამეფო რდჷ (დაბ. 14:2).
b თექ ახ. წ. 67 წანას მოხვად, იუდეა დო იერუსალიმშე ქრისტიანეფიშ ნტებაშე მალას.
c სიტყვა, ნამუთ თარგმნილ რე, მუჭოთ „ჯიმალურ ჸოროფა“, ნიშნენს თიცალ ჸოროფას, ნამუთ ოჯახიშ წევრეფს უღუნა ართიან შქას. მარა პავლექ თე სიტყვა თი ჸოროფაშ ეიოჭარალო გიმირინუ, ნამუთ კრებას მიღუნა.