Ukuqaphela Nokwenza Okuthile Ngezimpawu

LAPHO kuvela izimpawu zesifo senhliziyo, kubalulekile ukufuna usizo lwezokwelapha ngokushesha, njengoba ingozi yokufa inkulu phakathi nehora lokuqala isifo sihlasele. Ukwelashwa ngokushesha kungasindisa izicubu zenhliziyo emonakalweni ongalungiseki. Lapho kwelashwa izicubu zenhliziyo ezengeziwe, kulapho inhliziyo izompompa khona ngokuphumelelayo ngemva kokuhlasela kwesifo.

Nokho, okunye ukuhlasela kwesifo senhliziyo akubonakali, akuvezi zimpawu zangaphandle. Kulezi zimo umuntu angase angaqapheli ukuthi unesifo semithambo yenhliziyo (CAD). Ngeshwa, kwabanye ukuhlasela kwesifo ngamandla kungase kube uphawu lokuqala lwesifo senhliziyo. Lapho inhliziyo ima (iyeka ukumpompa), amathuba okusinda mancane uma iqembu lezokwelapha lingabizwa ngokushesha futhi othile aqale ukwenza i-cardiopulmonary resuscitation (CPR).

I-Harvard Health Letter ibika ukuthi phakathi kwabaningi abanezimpawu ze-CAD, cishe abayingxenye bayokudebeselela ukufuna usizo oluphuthumayo lwezokwelapha. Ngani? “Ngokuvamile ngenxa yokuthi abaqapheli ukuthi izimpawu abanazo zisho ukuthini noma bazithatha kalula.”

UJohn,a owahlaselwa isifo senhliziyo futhi ongomunye woFakazi BakaJehova, uyanxusa: “Lapho unomuzwa wokuthi kukhona okungahambi kahle, ungalibali ukuthola usizo lwezokwelapha ngoba wesaba ukubonakala njengomuntu owethuswa ubala. Ngacishe ngalahlekelwa ukuphila kwami ngoba angisabelanga ngokushesha ngokwanele.”

Okwenzeka

UJohn uyachaza: “Unyaka nengxenye ngaphambi kokuba ngihlaselwe isifo senhliziyo, udokotela wangixwayisa ngezinga lamafutha eliphakeme egazini lami, okuyisici esiyinhloko sengozi ebangela i-CAD. Kodwa ngayiziba lendaba, ngoba nganginomuzwa wokuthi ngisemusha—ngineminyaka engaphansi kwengu-40 ubudala—futhi ngingumqemane. Ngiyazisola ngempela ngokuthi angithathanga sinyathelo ngaleso sikhathi. Kwakunezinye izimpawu ezazingixwayisa—iphika lapho ngizikhandle kakhulu, izinhlungu engangicabanga ukuthi zazibangelwa ukungagayeki kokudla, kanye nokukhathala ngokweqile izinyanga eziningana ngaphambi kokuhlaselwa isifo. Okuningi kwalokhu ngangicabanga ukuthi kubangelwa ukungalali ngokwanele nokucindezeleka ngokweqile emsebenzini. Ezinsukwini ezintathu ngaphambi kokuba ngihlaselwe isifo senhliziyo, ngaba nalokho engangicabanga ukuthi imiqhabanyeko yemisipha esifubeni. Kwakuwukuhlasela kwesifo okuncane ngaphambi kokukhulu ezinsukwini ezintathu kamuva.”

Ubuhlungu noma ukucinana kwesifuba, okubizwa ngokuthi i-angina, kuba isixwayiso kubantu abangaba ingxenye yalabo abahlaselwa isifo senhliziyo. Abanye baba nezimpawu zephika noma ukukhathala nobuthakathaka, okubonisa ukuthi inhliziyo ayitholi umoya-mpilo owanele ngenxa yokuvaleka kwemithambo. Lezi zimpawu eziyisixwayiso kufanele zishukumisele umuntu ukuba aye kudokotela ayohlolwa inhliziyo. UDkt. Peter Cohn uthi: “Lapho i-angina isilashiwe, akunasiqinisekiso sokuthi isifo senhliziyo sizovinjelwa, kodwa-ke ayancipha amathuba okuba sihlasele ngokushesha.”

Ukuhlasela Kwesifo

UJohn uyaqhubeka: “Ngalolo suku sasiyodlala i-softball. Njengoba ngangidla ukudla kwasemini, i-hamburger namazambane athosiwe, ngakuziba ukungaphatheki kahle, isicanucanu, nokuqina komzimba enganginakho. Kodwa lapho sifika epaki futhi siqala ukudlala, ngezwa ukuthi kukhona okwakungahambi kahle. Ntambama, kwaba kubi nakakhulu.

“Izikhathi ezimbalwa, ngalala ngomhlane emabhentshini abadlali, futhi ngazama ukwelula imisipha yesifuba, kodwa yaqina nakakhulu. Njengoba ngangidlala, ngacabanga, ‘Mhlawumbe ngiphethwe umkhuhlane,’ njengoba ngangizizwa ngijuluka futhi ngibuthaka ngezinye izikhathi. Lapho ngigijima, ngangiba nephika elibi. Ngaphinde ngalala ebhentshini. Lapho ngiphakama, kwakungangabazeki ukuthi ngangisenkingeni ngempela. Ngamemeza indodana yami uJames: ‘Kufanele ngiye esibhedlela MANJE!’ Ngezwa sengathi isifuba sami sibhodlokile. Ubuhlungu babunjunjutha kangangokuba ngehluleka ukusukuma. Ngacabanga, ‘Akunakuba isifo senhliziyo, akunjalo? Ngineminyaka engu-38 kuphela!’”

Indodana kaJohn, eyayineminyaka engu-15 ubudala ngaleso sikhathi, iyalandisa: “Ubaba waphelelwa amandla ngemizuzwana nje, kangangokuba kwadingeka ukuba athwalwe ayiswe emotweni. Umngane wami wayeshayela imoto elokhu ebuza ubaba imibuzo ukuze amgcine ephapheme. Ekugcineni, ubaba akazange aphendule. Umngane wami wamemeza: ‘John!’ Kodwa nalapho ubaba akazange asabele. Khona-ke ubaba wadlikizeka esesihlalweni, waba nemiqhabanyeko futhi wahlanza. Ngamemeza ngokuphindaphindiwe: ‘Baba! Ngiyakuthanda! Ungafi!’ Ngemva kwalokhu, wonke umzimba wakhe wadindiliza esihlalweni. Ngacabanga ukuthi wayeseshonile.”

Esibhedlela

“Saphuthuma esibhedlela ukuze sithole usizo. Kwase kudlule imizuzu emibili noma emithathu ngicabanga ukuthi ubaba wayeseshonile, kodwa nganginethemba lokuthi angavuswa. Ngamangala lapho ngithola oFakazi BakaJehova esikanye nabo abangaba ngu-20 ababesepaki besegunjini lokulinda. Bangenza ngazizwa ngiduduzeka futhi ngithandwa, okwakuwusizo olukhulu kuleso sikhathi sosizi. Emizuzwini engaba ngu-15 kamuva, kwafika udokotela futhi wachaza: ‘Sikwazile ukumvusa uyihlo, kodwa uhlaselwe isifo senhliziyo esinamandla kakhulu. Asiqiniseki ukuthi uzophila yini.’

“Khona-ke wabe esengivumela ukuba ngikhulume nobaba okwesikhashana. Amazwi kababa othando ngomkhaya wakithi angishiya ngibambe ongezansi. Esezinhlungwini, wathi: ‘Ndodana, ngiyakuthanda. Ngaso sonke isikhathi khumbula ukuthi uJehova ungumuntu obaluleke kunabo bonke ekuphileni kwethu. Ungayeki ukumkhonza, futhi usize unyoko nabafowenu bangalokothi bayeke ukumkhonza. Sinethemba eliqinile ovukweni, futhi uma ngifa, ngifuna ukunibona nonke lapho ngivuswa.’ Sobabili sasikhala izinyembezi zothando, zokwesaba, nezethemba.”

UmkaJohn, uMary, wafika ngemva kwehora. “Lapho ngingena egunjini labembulwa bembeswa, udokotela wathi: ‘Umyeni wakho uhlaselwe isifo senhliziyo esinamandla kakhulu.’ Ngashaqeka. Wachaza ukuthi inhliziyo kaJohn yayiqedwe imiqhabanyeko izikhathi eziyisishiyagalombili. Lesi sinyathelo esiphuthumayo sihilela ukusetshenziswa kwamandla kagesi ukunqanda ukushaya kabi kwenhliziyo nokuyenza ishaye ngendlela efanele futhi. Kuhlanganise ne-CPR, ukufakelwa umoya-mpilo, nemithi efakwa ngemithambo, ukuqedwa kwemiqhabanyeko kuyinqubo ethuthukile yokusindisa ukuphila.

“Lapho ngibona uJohn, inhliziyo yami yadabuka. Wayephaphathekile, futhi kwakunamapayipi nezingcingo eziningi ezixhume umzimba wakhe emishinini. Buthule, ngathandaza kuJehova ukuba anginike amandla okukhuthazelela lolu sizi ngenxa yamadodana ethu amathathu, futhi ngathandazela isiqondiso sokwenza izinqumo ezihlakaniphile ngalokho okungase kwenzeke. Njengoba ngangisondela embhedeni kaJohn, ngacabanga, ‘Uthini kothandekayo wakho esikhathini esinjengalesi? Ingabe sisilungele ngempela isimo esinjalo esisongela ukuphila?’

“UJohn wathi: ‘S’thandwa, uyazi ukuthi ngingase ngingasindi. Kodwa kubalulekile ukuba wena namadodana nihlale nikholekile kuJehova ngoba maduzane lesi simiso sizophela futhi ukugula nokufa ngeke kusaba khona. Ngifuna ukuvuka kuleso simiso esisha futhi ngikubone lapho wena namadodana ethu.’ Sakhala ezimathonsi.”

Udokotela Uyachaza

“Kamuva udokotela wangibizela eceleni futhi wachaza ukuthi ukuhlola kwakubonise ukuthi isifo senhliziyo sikaJohn sasibangelwe ukuvaleka ngokuphelele komthambo owehlayo osohlangothini lwesobunxele. Nomunye futhi umthambo wakhe wawuvalekile. Udokotela wangitshela ukuthi kufanele ngenze isinqumo ngokwelashwa kukaJohn. Izindlela ezimbili esasingakhetha kuzo kwakuyimithi kanye ne-angioplasty. Wayecabanga ukuthi lena yamuva yayiyoba ngcono, ngakho sakhetha i-angioplasty. Kodwa odokotela abazange bathembise lutho, njengoba abantu abaningi bengasindi kulolu hlobo lwesifo senhliziyo.”

I-angioplasty inqubo yokuhlinza lapho kufakwa khona ipayipi elinomoya emthanjeni wenhliziyo bese lifuthwa ukuze kukhishwe okuwuvalile. Lenqubo iphumelela kakhulu ekulungiseni ukugeleza kwegazi. Lapho imithambo eminingana ivaleke ngcí, ngokuvamile kutuswa ukuhlinza kokuxhumelela imithambo.

Amathuba Okululama Angemahle

Ngemva kwe-angioplasty, ukuphila kukaJohn kwaqhubeka kusesimweni esibucayi amanye amahora angu-72. Ekugcineni, inhliziyo yakhe yaqala ukusimama. Kodwa inhliziyo kaJohn yayimpompa ngengxenye nje kuphela yamandla ayo angaphambili, futhi ingxenye yayo enkulu yayiyisicubu esilimele, ngakho amathuba okuba nenhliziyo exhwalile cishe ayengenakugwemeka.

Lapho ebheka emuva, uJohn uyayala: “Sinesibopho kuMdali wethu, emikhayeni yethu, kubafowethu nodadewethu abangokomoya, nakithi uqobo sokulalela izixwayiso nokunakekela impilo yethu—ikakhulukazi uma sisengozini. Ngokwezinga elikhulu, singaba imbangela yenjabulo noma yosizi. Singazikhethela.”

Isimo sikaJohn sasisibi futhi sidinga ukunakekelwa okuphuthumayo. Kodwa akubona bonke abanokucinana okunjengokwenhliziyo okufanele baphuthume kudokotela. Nokho, okwamehlela kuyisixwayiso, futhi labo abanomuzwa wokuthi banezimpawu kufanele bahlolwe.

Yini engenziwa ukuze kuncishiswe ingozi yesifo senhliziyo? Isihloko esilandelayo sizodingida lokhu.

[Umbhalo waphansi]

[Ibhokisi ekhasini 6]

Izimpawu Zesifo Senhliziyo

• Umuzwa wokungaphatheki kahle wokucinana, noma ubuhlungu esifubeni othatha isikhathi esingaphezu kwemizuzu embalwa. Ngephutha umuntu angase athi isilungulela

• Ubuhlungu obungase budlulele—noma bugcine kuphela—emhlathini, entanyeni, emahlombe, ezingalweni, ezindololwaneni, noma esandleni sobunxele

• Ubuhlungu obuthatha isikhathi eside esiswini

• Iphika, inzululwane, ukuquleka, ukujuluka, noma umswakama lapho uzithinta

• Ukukhathala—kungase kube khona emasontweni amaningi ngaphambi kokuhlasela kwesifo

• Isicanucanu noma ukuhlanza

• I-angina ehlasela njalo engabangelwa ukukhandleka komzimba

Izimpawu zingase zihluke kusuka kwezingenamandla kuya kwezinamandla futhi akubona bonke abahlaselwa isifo senhliziyo ababa nazo zonke. Kodwa uma kunenhlanganisela yanoma yiziphi kulezi, thola usizo ngokushesha. Nokho, kwezinye izimo akunazimpawu; lokhu kubizwa ngokuthi isifo senhliziyo esingabonakali.

[Ibhokisi ekhasini 7]

Izinyathelo Zokusinda

Uma wena noma othile omaziyo eba nezimpawu zesifo senhliziyo:

• Qaphela lezo zimpawu.

• Yeka noma yini oyenzayo uhlale phansi noma ulale phansi.

• Uma izimpawu ziqhubeka imizuzu embalwa, shaya inombolo yocingo yendawo yosizo oluphuthumayo. Tshela onakekela izingcingo eziphuthumayo ukuthi ucabanga ukuthi uhlaselwa isifo senhliziyo, futhi umnikeze ukwaziswa okudingekile ngendawo okuyo.

• Uma ungaphuthumisa ogulayo ngokwakho esibhedlela, yenze njalo. Uma ucabanga ukuthi uhlaselwa isifo senhliziyo, cela othile akuhambise.

Uma ulinda abezokwelapha ezimweni eziphuthumayo:

• Xegisa izingubo zokugqoka ezimpintshayo, kuhlanganise nebhande noma uthayi. Siza ogulayo ukuba anethezeke, umsekele ngemicamelo uma kudingekile.

• Zola, kungakhathaliseki ukuthi uyisiguli noma ungumsizi. Ukuyaluza kungase kwandise amathuba okungashayi kahle kwenhliziyo okusongela ukuphila. Umthandazo ungaba usizo olukhulu ukuze uzole.

Uma isisulu sibonakala singasaphefumuli:

• Ngezwi eliphakeme buza ukuthi, “Uyangizwa?” Uma kungenampendulo, uma inhliziyo ingashayi, nesisulu singaphefumuli, qala i-cardiopulmonary resuscitation (CPR).

• Khumbula izinyathelo ezintathu eziyisisekelo ze-CPR:

1. Phakamisa isilevu sesisulu, ukuze uvule umgudu wokuphefumula.

2. Lapho umgudu wokuphefumula usuvulekile, vala amakhala esisulu, bese ufaka umoya kabili kancane emlonyeni isifuba size siphakame.

3. Sicindezele phakathi nesifuba izikhathi eziyishumi kuya kweziyishumi nanhlanu ukuze igazi liphume enhliziyweni nasesifubeni. Njalo emizuzwaneni engu-15, phinda ufake umoya kabili bese ucindezela isifuba izikhathi ezingu-15 kuze kube yilapho inhliziyo yesisulu isishaya futhi sesiphefumula noma kuze kufike iqembu lezokwelapha ezimweni eziphuthumayo.

I-CPR kufanele yenziwe umuntu oqeqeshelwe ukuyenza. Kodwa lapho engekho oqeqeshiwe, “noma injani i-CPR ingcono kunokungenzi lutho,” kusho uDkt. R. Cummins, umqondisi wezokwelashwa kwenhliziyo ezimweni eziphuthumayo. Ngaphandle kokuba othile athathe lezi zinyathelo, amathuba okusinda mancane kakhulu. I-CPR ilonda ukuphila kuze kufike usizo.

[Isithombe ekhasini 5]

Ukwelashwa ngokushesha ngemva kokuhlaselwa isifo senhliziyo kungase kusindise ukuphila futhi kunciphise ukulimala kwenhliziyo