Ons beskou die wêreld
Huwelike is aan die afneem
“Die meeste paartjies wat deesdae trou, het eers saamgeleef”, sê die Guardian Weekly van Manchester, Engeland. Die koerant sê dat studies in Engeland, Kanada, Swede en die Verenigde State toon dat paartjies wat voor die huwelik saamleef ’n hoër egskeidingsyfer het. Volgens ’n opname in Engeland is die kanse dat sulke paartjies sal skei of uitmekaar gaan oor die algemeen 60 persent groter as in die geval van diegene wat nie voor die huwelik saamgeleef het nie. Al hoe meer babas word egter vir ouers gebore wat geen waarde aan die huwelik heg nie. In Engeland en Wallis word 31,2 persent van die babas vir ongetroude ouers gebore. ’n Onlangse opname in Skandinawië, Oostenryk, Switserland en Liechtenstein het eweneens getoon dat ’n derde van die geboortes buite-egtelik was. Vir die 12 Europese Gemeenskapsnasies is die syfer ongeveer 20 persent.
Die wolke word geoes
Die verarmde vissersdorpie Chungungo, Chili, het jare lank nie skoon drinkwater gehad nie. Maar dít het onlangs verander, danksy ’n merkwaardige wateropvangmetode. Reën is skaars in hierdie gebied, maar mis rol gereeld van die Stille Oseaan in. Wanneer die mis oor die 800 meter hoë berg bokant die dorpie beweeg, is dit besonder dik. Hier het ’n span Kanadese en Chileense wetenskaplikes 50 groot plastieknette met fyn mase gespan, wat bedoel is om die water van hierdie wolke op te vang. Wanneer druppeltjies op die mase vorm, vloei hulle saam en drup in ’n pyp by die basis van die net. Die pype loop in een pyp en voer die water af na die dorpie. Sonder om enige krag te gebruik, verskaf hierdie stelsel, wat maklik in stand gehou kan word, elke dag ongeveer 25 liter skoon drinkwater aan elk van die 350 inwoners van Chungungo. Navorsers wat by die projek betrokke was, glo dat sowat 22 lande op ses kontinente by so ’n stelsel kan baat vind. Maar dit is nouliks ’n nuwe idee; bome kry al duisende jare lank water uit miswolke.
Strooprivier
Thailand se Nam Pong-rivier, wat ’n uiters belangrike voedselbron vir honderde dorpenaars al langs sy oewer is, het onlangs skielik dik en taai geword. Volgens die tydskrif Asiaweek het ’n silo in ’n plaaslike suikermeule skielik ’n lekplek gekry en het 9000 ton melasse in die rivier beland. Aangesien die stroom stroopsoet melasse die rivier se suurstof gesmoor het, het dit na raming 500 kilogram vis per kilometer gedood namate dit stroomaf beweeg het. In wat Asiaweek “’n onbesonne poging om die skade te verminder” noem, het beamptes probeer om die stroop weg te spoel deur 84 miljoen kubieke meter water uit ’n nabygeleë dam te laat. Die plan het die melasse net 600 kilometer verder stroom af en na twee ander riviere versprei. Een omgewingsdeskundige raam dat dit ten minste 12 jaar sal duur voor die drie riviere herstel het.
Kinders onder druk
Baie kinders in die stede van Japan lewe onder genoeg druk om hulle fisies siek te maak, berig Asaji Sjimboen, ’n koerant van Tokio. Na ’n dag by die skool is dit glo taamlik algemeen dat kinders tot saans laat voorbereidingsklasse vir eksamens bywoon. Daar is baie druk om in hoërskool- en universiteitstoelatingseksamens mee te ding. Die koerant berig dat 37 persent van die seuns op laerskool “mediese tonikums” drink om moegheid te bestry, en meer as 20 persent het las van stywe skouers, slaaploosheid of duiseligheid.
Dokters word empatie geleer
Party hospitale en mediese skole in die Verenigde State het met ’n buitengewone program begin om dokters te leer om meer empatie te betoon. Een hospitaal in die stad New York huur akteurs om hulle as pasiënte voor te doen. Wanneer ’n dokter wat opleiding ontvang na hulle kwale luister, word hy met ’n videokamera afgeneem en kyk hy later na sy optrede. “Wat hulle op die bande sien, maak hulle verleë en verbaas hulle”, sê hospitaaldirekteur dr. Mark Swartz in The New York Times. “Hulle sê: ‘Het ek altyd daardie uitdrukking op my gesig?’ ‘Is ek regtig so ongevoelig?’” ’n Ander hospitaal laat dokters as pasiënte registreer sodat hulle kan voel hoe dit is om behandeling te ontvang. Nog ’n ander hospitaal leer inwonende geneeshere om meegevoel met die bejaardes te hê deur die dokters se sintuie tydelik met dowwe kontaklense, oorpluisies en rubberhandskoene af te stomp. Die dokters moet ook spalkverbande dra om hulle gewrigte styf te maak en harde ertjies in hulle skoene sit om liddorings en eelte na te maak. Hulle moet dan “eenvoudige” takies uitvoer, soos om versekeringsvorms in te vul en die doppies af te haal van bottels wat vir kinders veilig gemaak is. “In die bespreking wat volg”, sê die Times, “spreek die inwonende geneeshere dikwels hulle spyt uit oor die irritasie wat hulle in die verlede teenoor bejaarde pasiënte ervaar het.”
Afname in die kerk in Ierland
Volgens syfers wat in die Irish Times gepubliseer is, is die aantal mense in die Republiek Ierland wat ’n godsdiensroeping kies vinnig besig om af te neem. In 1970 was daar 750 wat ’n godsdiensroeping in die Katolieke Kerk aanvaar het. Teen 1989 het die syfer tot 322 geval, wat ’n daling van 57 persent verteenwoordig. Tussen 1977 en 1989 het die aantal mans wat plaaslike pastore geword het van 206 tot 139 gedaal; die aantal nuwelinge wat hulle by klerikale en geestelike ordes laat inskryf het, het van 261 tot 99 geval; en die aantal nuwe monnike het van 98 tot 9 gekrimp.
Sny ’n horing af, red ’n renoster
Die regering van Zimbabwe het sy toevlug geneem tot ’n laaste wanhopige metode om sy krimpende swartrenosterbevolking van wilddiewe en dreigende uitsterwing te red. Omdat wilddiewe net die horing wil hê, verdoof ’n veearts en ’n span bewaarders renosters en onthoring hulle hulle. Hoewel party bioloë bekommerd is dat die diere hulle horings dalk nodig het vir die een of ander doel wat tot dusver nog onbekend is, lyk dit of die renosters hulleself en hulle kalfies net so goed sonder ’n horing kan verdedig. Ongeveer 1000 van die 3000 swartrenosters wat in die hele Afrika oor is, kom in Zimbabwe voor. Teen die huidige tempo maak wilddiewe in daardie land elke jaar meer as honderd van hierdie indrukwekkende diere dood.
Plakkersdilemma
Duisende in Suid-Afrika trek, hoofsaaklik weens die ernstige droogte, weg van hulle plattelandse huise en stroom na die stede op soek na werk. Met die insinking van die ekonomie is die kans om werk in die stede te vind, nie goed nie, om dit maar sagkens te stel. Plakkersdorpe wat uit tydelike pondokkies bestaan, het geweldig toegeneem. Huiseienaars in nabygeleë woongebiede kla dat die waarde van hulle eiendom verminder en dat diefstal drasties toegeneem het. Party meen dat die regering goedkoop huisvesting aan die plakkers moet voorsien. Maar soos die koerant Sowetan gesê het, sal so ’n projek nie “goedkoop”—of maklik—wees nie. Een navorsingspan skat dat daar 7000 000 mense oor die hele land in plakkerskampe woon.
Koffie as ’n opkikker?
Atlete kan—en sal soms—koffie gebruik om hulle prestasievermoë te verbeter, amper soos wat hulle ’n opkikker sal gebruik, het ’n professor in Brasilië gesê. Volgens die koerant O Estado de S. Paulo, sê Luiz Oswaldo Rodrigues, ’n professor aan die Skool van Liggaamsopvoeding van die Federale Universiteit van Minas Gerais: “Daar bestaan geen twyfel by my dat die atlete wat ek in my navorsing waargeneem het verhoogde prestasievermoë gehad het nie—hoewel hulle ’n baie kleiner dosis kaffeïen geneem het as wat wettig beskou is.” Die Internasionale Olimpiese Komitee het 750 milligram kafeïen as die maksimum dosis vasgestel, wat gelyk is aan ongeveer 11 koppies sterk koffie. Volgens die dokter het langafstandatlete hulle prestasievermoë as gevolg van die kafeïen in koffie met tot 20 persent verbeter.
“Korrupsie in die konsistorie”
Rodolfo Reviglio, ’n hooggeplaaste priester in Turyn, Italië, het onlangs wydverspreide “korrupsie in die konsistorie” veroordeel. Die koerant La Repubblica het berig gelewer oor sy veroordeling. Hy het gesê: “Daar was in die laaste paar maande blykbaar gevalle waar priesters geskenke en gunste van politici en kandidate aanvaar het in ruil vir openlike of bedekte propaganda in hulle [die politici se] belang.” Reviglio maak die aantyging dat sulke korrupsie nie net in verkiesingstye plaasvind nie, maar beweer dat dit iets algemeens is om “te hoor van onwettige transaksies tussen priesters en staatsamptenare wanneer dit kom by amptelike dokumente of permitaansoeke”, asook ander praktyke, wat Reviglio alles met “Mafia-metodes” vergelyk.
‘Skielik ’n weduwee’
“Geen groet, geen tyd om te sê: ‘Ek het jou lief’ nie, geen voorbereiding of tyd om die werklikheid van die dood te begryp nie.” So beskryf ’n weduwee-skryfster, Jenny Cullen, in die tydskrif Femina, die skok wat ’n eggenoot se skielike dood veroorsaak. ’n Vrou wie se man so sterf, ly moontlik langer aan skok as vroue wat hulle mans na ’n lang siekbed verloor. “Die vrou wat skielik ’n weduwee word, kan soms maande lank eenvoudig nie glo wat met haar gebeur het nie”, sê mev. Cullen en sy voeg by dat meer as ’n jaar kan verloop voor sy werklik begryp wat sy verloor het—’n feit wat vriende en familielede dikwels oor die hoof sien. “Die dood van ’n eggenoot is [natuurlik], selfs wanneer jy dit verwag, ’n skok”, sê mev. Cullen. Maar op grond van haar eie ondervinding verseker sy weduwees dat hoewel die gevoel van ’n groot verlies nooit ten volle weggaan nie “die skerp pyn uiteindelik al hoe minder voorkom en op die ou end amper glad nie”.
’n Gevaarlike bedryf
Japan se Rooi Kruis-vereniging doen groot moeite om te voorkom dat mense bloed skenk net sodat dit gratis vir die vigs-virus getoets kan word. Die vereniging het onlangs sy bloedsentrums beveel om nie die uitslae van die vigs-toetse aan bloedskenkers bekend te maak nie. En in ’n advertensie in die koerant Asaji Sjimboen het die Rooi Kruis diegene wat vrees dat hulle die virus het, gevra om nie bloed te skenk nie. Die advertensie het gesê: “Daar is geen manier om, selfs met die nuutste toetstegnieke, besmette bloed gedurende die tyd tussen vigs-besmetting en die vorming van teenliggaampies op te spoor nie.” “Dit lyk [nogtans] asof die mense wat bloedskenking as ’n gratis en maklike manier gebruik om vir vigs getoets te word, vermeerder”, het die koerant Jomioeri Sjimboen gesê. Verlede jaar het hierdie prosedure 29 bloedskenkers geïdentifiseer wat vigs het.