Yilwekelo ya Malongeso a Mukanda Wakuzachisa ha Kukunguluka cha Mwono Wetu ni Mulimo Wetu
1-7 OUTUBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | YOANO 9–10
“Yesu Kakufunga Mapanga Jenyi”
(Yoano 10:1-3) Pundu pundu, ngunambe kuli yenu ngwami, Yoze keshi kunjilila ku chikolo mu limba lia mapanga, alioze manyinyina kweka, mwenamo mwiji ni muhuza. 2 Yoze manjilila ku chikolo iye mwe kafunga ka mapanga. 3 Mukwa kufunga chikolo mamwazulwila; mapanga mevwa liji lienyi: iye matambika mapanga jenyi mwene ha majina jo, maatwala haze.
(Yoano 10:11) Mwe kafunga mupema yami. Kafunga mupema matumbika mwono wenyi hali mapanga.
(Yoano 10:14) Mwe kafunga mupema yami. Ngunanyingika waze niami, ni waze niami kanangunyingika,
nwtsty, chinema
Limba
Limba liapwile limwe zuwo lize te akutunga hanga afungilemo mapanga ha mukunda wa eji hanji tushitu api. Ha ufuku, tufunga te kakufunga kanawa mapanga jo mu limba. Kumashimbu akunyima, limba te keshi kulisa fulumba, nawa te kakulitunga mu mitapu ni utohwe walisa, kanji-kanji te kakulitunga ni mawe, nawa te kakulisa chikolo chimuwika. (Kwa 32:16; 1Sa 24:3; Zef 2:6) Yoano kahanjikile hakutwala ku limba lili ni “chikolo,” chize te akufunga kuli “mukwa kufunga chikolo.” (Yo 10:1, 3) Mu limba limuwika, kanji-kanji te kakusamo mapanga ja atu anji, nawa mukwa kufunga chikolo te kakutwama kuzekwene hanga afunge mapanga. Ha chimene, mba mukwa kufunga chikolo mazulwila tufunga chikolo. Hita kafunga te kakutambika mapanga jenyi hanga aatwale haze, nawa muze mapanga te akwivwa liji lia kafunga wo, te kakutuhuka. (Yo 10:3-5) Yesu kahanjikile hakutwala ku ndako jino hanga asolole chize te akufunga tumbaji jenyi.—Yo 10:7-14.
w11 15/5 7-8 ¶5
Asoko Akwa-Kristu—‘Keyenu Kanda Nuyatulo’
Usepa wa kafunga ni mapanga jenyi wakukatuka ha chinyingi ni kulijikijila umwe ni mukwo. Kafunga kanayingika yeswe hakutwala kuli mapanga jenyi, ni mapanga no kananyingika kafunga ko nawa kakumujikijila. Ayo kananyingika liji lienyi nawa kakumwononokena. Yesu kambile ngwenyi: “Ngunanyingika waze niami, ni waze niami kanangunyingika.” Iye kaso kunyingika wika chikungulwila. Liji lia Ngregu anazachisa hano ngwo, “kunyingika,” linalumbunuka “kunyingika kanawa hita mutu.” Chochene, Kafunga Mupema kananyingika hita panga wenyi. Kananyingika yize hita panga anahono, ulelu wo, ni ngolo jo. Kafunga wetu kananyingika yuma yeswe hakutwala kuli mapanga jenyi. Mapanga no kananyingika kanawa Kafunga nawa kakujikijila ha usongwelo wenyi.
(Yoano 10:4, 5) Muze te hatuhwisa nienyi mwene eswe, maatetekela, mba mapanga mamukaula: mumu kananyingika liji lienyi. Chilambala kechi kamukaula, aye mamuchina: mumu kanyingikine liji lia yilambala.”
cf 124-125 ¶17
“Kahanjikile Kuli Ayo Shina ni Chishima”
George A. Smith, kasonekene mu mukanda wenyi, The Historical Geography of the Holy Land (A Geografia Histórica da Terra Santa) ngwenyi: “Ha ola 12 te twakuhwimina sali lia shima mu Yundeya, kuze te kwakwiza amwe tufunga ni mapanga jo. Muze mapanga te akulichinga, te twakulihula ngwetu, kuchi hita kafunga mahasa kuhandununa mapanga jenyi? Alioze, muze mapanga mahwisa kunwa meya, tufunga te kakunyina sali lia lisa lia mulundu, hazehene hita kafunga te kakusanyika mapanga jenyi. Mapanga a hita kafunga, te kakulihandununa hanga akaule kafunga ko, nawa te kakufuna kanawa ngwe chizechene ezanga.” Yesu kawanyine chishima chipema hanga alongese chikuma chilemu, chekwamba nyi twanyingika malongeso jenyi, ni kwononokena chiyulo chenyi, mutupwa mu moko ja “kafunga mupema.”
(Yoano 10:16) Mapanga akwo nguli no, waze hi a ku limba lino ko. Waze nawa, changutamba kuaneha. Kumakevwa liji liami; o kumakapwa chendo chimuwika, kafunga umuwika.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yo 10:16
kuaneha: Hanji “kusongwela.” Liji lia Ngregu anazachisa hano mulihasa kulumbunuka “kuneha (mu)” hanji “kusongwela,” kulita ni yize mutu anazange kulumbununa. Umwe mukanda wa Ngregu wa mwaka 200 M.J. unazachisa liji lia Ngregu (sy·naʹgo) lize kanji-kanji akulumbununa ngwo, “kukunga.” Ngwe Kafunga Mupema, Yesu kakukunga, kusongwela, kufunga ni kulisa mapanga a mu limba lino (waze nawa akuvuluka ngwo, “mbunga yikepe ya mapanga” ha Lu 12:32) ni mapanga jenyi akwo. Ayo kakupwa a chendo chimuwika ni kafunga umuwika. Maliji wano kakusolola kulinunga chize te muchipwa ha kachi ka tumbaji a Yesu.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Yoano 9:38) Mumu yamba ngwenyi, Ngunafuliela, Mwene. Yamuwayila.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yo 9:38
yamuwayila: Hanji “yafulamana kuli iye; yaliumba; yamulemesa.” Muze liji lia Ngregu pro·sky·neʹo akulizachisa hanga ahanjike hakutwala ku kuwayila zambi hanji kaponya, kakulilumbununa ngwo, “kuwayila.” (Mat 4:10; Lu 4:8) Ha chisoneko chino, lunga yoze awukile, kasemukine kapuputa, alioze iye yanyingika ngwenyi, Yesu kamutumine kuli Zambi, nawa yafulamana kuli iye. Iye kakamwene Yesu ngwe, Zambi hanji umwe mutu yoze te atamba kuwayila, alioze ngwe “Mwana wa Zambi,” mwe Mesaya uli ni chiyulo cha Zambi. (Yo 9:35) Muze afulamanyine kuli Yesu, iye kota kalingile chino ngwe chize atu waze akuvuluka mu Yisoneko ya Hepreu apwile ni kulinga. Ayo kapwile ni kufulamana muze te akulitakana ni aprofeta, mianangana, hanji atu akwo a Zambi. (1Sa 25:23, 24; 2Sa 14:4-7; 1Mi 1:16; 2Mi 4:36, 37) Kanji-kanji, atu kapwile ni kufulamana kuli Yesu hanga asolole usakwililo wo ha yize Zambi apwile ni kwaalingila.—Tala yikuma ya kulilongesa ha Mat 2:2; 8:2; 14:33; 15:25.
(Yoano 10:22) Ha matangwa aze ku Yerusaleme afungile Chiwanyino cha Kulitumbikila. Chapwile mwaka wa chishika.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yo 10:22
Chiwanyino cha Kulitumbikila: Chiwanyino chino mu Hepreu kakuchivuluka ngwo; Hanukkah (chanuk·kahʹ), jina lino linalumbunuka “Kulihana; Kwazulula.” Chiwanyino chacho te chakulinga matangwa nake, kuputuka ha tangwa 25 ha kakweji wa Chisleve, hakamwihi ni lushiho, (tala chikuma chakulilongesa hakutwala ku lushiho mu versu yino ha App. B15) kalingile chiwanyino chacho hanga azulule cheka Tembele ya mu Yerusaleme ha mwaka 165 K.M.J. Mwanangana wa Suria Antíoco IV Epífanes kahonene vumbi Yehova, Zambi wa A-Yunda, ha kupihisa tembele Yenyi. Chakutaliloho, iye yatunga chilumbilo helu lia chilumbilo chinene, haze te akuhanyina yitapo matangwa eswe. Ha tangwa 25 lia Chisleve, ha mwaka 168 K.M.J., Antíoco yaputuka kulambula ngulu ngwe yitapo ha chilumbilo ni kusapwila mutato wa yifwo ya ngulu mu Tembele ya Yehova hanga ayipihise. Nawa yocha yajilo ya tembele, yapalwola yitwamo ya asasendote, yambata chilumbilo cha oru, ni mesa waze te akusela mbolo ni mwenda wa oru. Mba hi yakunjika tembele ya Yehova kuli zambi wa mavungu, Zeus wa Olimpo. Muze kwapalikile miaka yiali, Judas Macabeu yatambula mbonge ni tembele. Muze ayipemesene, yayazulula cheka ha tangwa 25 lia Chisleve, ha mwaka 165 K.M.J., te hikwapalika miaka yitatu chize muze Antíoco alambwile chitapo chenyi cha uzelwokeso ha chilumbilo kuli zambi yenyi Zeus. Mba yaputuka kuhana cheka milamba ni yitapo kuli Yehova matangwa eswe. Kushi nichimwe chisoneko chize chinasolola pundu ngwo, Yehova kahanyine ndundo kuli Judas Macabeu hanga azulule tembele. Alioze, Yehova kazachishile atu a ku mavungu eka, ngwe Siru wa ku Persia hanga amanunune upale wenyi hakutwala ku uwayilo Wenyi. (Iza 45:1) Mutuhasa kutayiza ngwetu, Yehova mahasa kuzachisa mutu yoze wakumuwayila hanga amanunune upale Wenyi. Yisoneko yakusolola ngwo, tembele te katamba kuyilulieka hanga uprofeto hakutwala kuli Mesaya, mulimo wenyi wa kwambujola ni chitapo chenyi umanunuke. Nawa, A-Levi te manunga ni kuhana yitapo ndo haze Mesaya te mahana mwono wenyi ngwe chitapo ha shili ya atu. (Da 9:27; Yo 2:17; Hep 9:11-14) Tumbaji a Yesu kakahele shimbi ya kulinga Chiwanyino cha Kulitumbikila. (Kol 2:16, 17) Alioze, kushi nichimwe chisoneko chize chinasolola ngwo, Yesu hanji tumbaji jenyi kahishile waze te akulinga chiwanyino chacho.
Kutanga Mbimbiliya
(Yoano 9:1-17) Shimbu machipalika yamona mutu kapuputa chize ku kusemuka chenyi. 2 Tumbaji twenyi yamuhula ngwo, Longeshi, iya wavulumwine, shina yono, nyi shina yisemi jenyi, akasemuke kapuputa? 3 Yesu yakumbulula ngwenyi, Chipwe yono kavulumwine, chipwe yisemi jenyi, ka: alioze hanga akasolole yitanga ya Zambi muli iye. 4 Changutamba kulinga yitanga ya yoze wangutumine shimbu kuchili mwalwa. Ufuku muwiza muze niumwe kechi kuhasa kulinga yitanga niyimwe. 5 Shimbu nguchili hano hashi, mungupwa pangu lia hashi. 6 Muze te Yesu hamba yino yuma, yafwila mate hashi, yalinga ndambo ni mate; yakwita nayo ha meso ja kapuputa. 7 Yamba kuli iye ngwenyi, Yako usane mu chitende cha Sailome, (linalumbunuka ngwo, Kanatumiwa). Mwe kapuputa yaya, yasana, yahiluka ni meso jenyi. 8 Kashika enyembo ni waze kunyima amumwene nikuwunjila, yamba ngwo, yono hi mwe mukwa kuwunjila ko nyi? 9 Amwe yamba ngwo, Iye mwene. Akwo yamba ngwo, ka, alioze kalifwa nenyi. Aye yamba ngwenyi, Yami mwene. 10 Kashika o yamba kuli iye ngwo, Mba ngwe kuchi alawisanga meso je?11 Yakumbulula ngwenyi, Mutu, yoze anambe ngwo Yesu, mwe walinganga ndambo, yangukwita ha meso jami, yamba kuli yami ngwenyi, Yako ku chitende cha Sailome, usane: chocho nayanga, nasananga, nalaulanga ku meso. 12 O yamba ngwo, Kulihi ali? Yamba ngwenyi, Chanyingikine. 13 Yaneha kuli A-Fwariseu yoze wapwile kunyima kapuputa. 14 Chapwile ha tangwa lia Sambata muze Yesu yalinga ndambo nikulawisa meso jenyi. 15 Kashika A-Fwariseu yamuhula nawa chize halawisa meso jenyi. Iye yamba kuli ayo ngwenyi, Kasanga ndambo ha meso jami, nasananga, mba ngunamono. 16 Kashika amwe a kuli A-Fwariseu yamba ngwo, Yono mutu hi wa kuli Zambi ko, mumu kafungile tangwa lia Sambata. Alioze akwo yamba ngwo, Chivulumunyi kuchi mahasa kulinga yilayi yipwa haha? Kapwile kulihandununa hakachi ko. 17 Yamba kuli kapuputa cheka nawa ngwo, Walawisanga meso je, mba kuchi wamumwena? Yamba ngwenyi, Iye profeta.
8-14 OUTUBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | YOANO 11-12
“Imbulula Keke ya Yesu”
(Yoano 11:23-26) Yesu yamba kuli iye ngwenyi, Ndumbwe kumakahinduka. 24 Marta yamba kuli iye ngwenyi, Ngunanyingika makahinduka ha uhindukilo wa tangwa lia kusula. 25 Yesu yamba kuli iye ngwenyi, We uhindukilo ni we mwono yami. Yoze mangufuliela chipwe mafwa, hindu kumakapwa ni mwono. 26 Mweswe uli ni mwono, mangufuliela, kechi kafwa nichimwe ndo ku miaka ya mutolo. Unafuliela chino, nyi?
nwtsty, yikuma yakulilongesa ha Yo 11:24, 25
Ngunanyingika makahinduka: Marta kanyongene ngwenyi, Yesu te kanahanjika hatwala ku uhindukilo wa afu kulutwe lia matangwa. (tala chikuma chakulilongesa ha Yo. 6:39.) Ufulielo wenyi kanaushindakenya chinji ha chikuma chino. Amwe mianangana a mangeleja ja ku mashimbu jacho, waze te akuvuluka ngwo, A-Saduseu te kakuhangulula ngwo uhindukilo wa afu uchikupwa ko, chipwe ngwe yisoneko te yakuhanjika pundu hakutwala ku chikuma chacho. (Da 12:13; Mar 12:18) Chikwo nawa, A-Fwariseu te kukufuliela ngwo alma yishi kufwa. Alioze, Marta te kananyingika ngwenyi, Yesu kanalongesa hakutwala kukutalatala cha uhindukilo, chipwe ngwe iye te kanda achimona kama umwe kanamuhindwisa mu ufwe ha mashimbu jacho, ngwe chize chalingiwile kuli Lazaru.
We uhindukilo ni we mwono yami: Kufwa cha Yesu ni uhindukilo wenyi, wazulwile jila hanga atu waze hanafu apwe ni mwono. Muze Yesu amuhindwishile, Yehova yamwaha ndundo ja kuhindwisa afu, ni kwaha mwono wa mutolo. (Tala chikuma chakulilongesa ha Yo 5:26.) Ha Uso 1:18, Yesu kanalisanyika mwene ngwenyi, “mukwa mwono,” yoze uli “ni sapi ja kufwa ni Heteze.” Yino yinasolola ngwo, Yesu kali kutalatala cha waze ali ni mwono ni waze hanafu. Iye kanalakenya kuhindwisa afu ni kwaha mwono, amwe makaya mu malilu akayule no, akwo makatwama hashi haha haze makayula kuli nguvulu wa mu malilu.—Yo 5:28, 29; 2Pe 3:13.
(Yoano 11:33-35) Yesu hakumumona kanalili mbimbi, ni A-Yunda waze ejile hamwe nenyi analili nawa, watwile mikuma mu spiritu, nikulipikala. 34 Yamba ngwenyi, Kulihi nunakamusa? Yamba kuli iye ngwo, Mwene, tweyenu nutale. 35 Yesu walilile.
nwtsty, yikuma yakulilongesa ha Yo 11:33-35
analili: Hanji “muteto.” Liji lia Ngregu “analili” linatale chinji ha kulila mbimbi. Liji lino lie azachishile ha mashimbu waze Yesu ahanjikile hakutwala ku kunongesa cha Yerusaleme.—Lu 19:41.
watwile mikuma . . . nikulipikala: Maliji wano aali, kulita ni ulumbunwiso walio, kanatale ha yinyengo yize Yesu evwile ha mashimbu jacho. Mu Ngregu liji “watwile mikuma” (em·bri·maʹo·mai) kanji-kanji liakusolola yinyengo yinji yize mutu akwivwa, nawa chisoneko chino chinasolola ngwo, Yesu katwile mikuma ha mukunda wa yinyengo yize evwile. Mu Ngregu liji “nikulipikala” (ta·rasʹso) linalumbunuka kulihulumba. Kulita ni umwe mukwa-mana, liji lino linalumbunuka “kwivwa yinyengo hanji yikola yinji ku mbunge.” Liji lino kanalizachisa nawa ha Yo 13:21 hanga asolole chize Yesu evwile muze amukunjikile kuli Yundase.—Tala chikuma chakulilongesa ha Yo 11:35.
mu spiritu: Mu Ngregu liji pneuʹma kanalizachisa hanga alumbunune tachi jize jakushinjila mutu mu mbunge hanga alinge chuma hanji kwamba yuma.—Tala Glossário, “Espírito.”
walilile: Liji anazachisa hano, (da·kryʹo) lili liji lia Ngregu lize linalumbunuka “masoji” nawa kanalizachisa mu yisoneko yino Lu 7:38; Yi 20:19, 31; Hep 5:7; Uso 7:17; 21:4. Hano kanashindakenya chinji ha masoji hi ha kulila ko. Mu Yisoneko ya Akwa-Kristu ya mu Ngregu, liji lino lia Ngregu kanalizachisa wika hano, nawa linalisa ni lize anazachisa ha Yo 11:33 (tala chikuma chakulilongesa) hanga asolole kulila cha Maria ni A-Yunda. Yesu te kananyingika ngwenyi, mahindwisa Lazaru, alioze kevwile yinyengo yinji hakumona chize masepa jenyi anevu yikola ku mbunge. Ha mukunda wa zango ni keke yize apwile ni kwivwila masepa jenyi, iye yalila. Yino yinasolola pundu ngwo, Yesu kakwivwa yinyengo yinji muze akumona atu mafwisa waze akuzanga, hamukunda wa shili ya Alama.
(Yoano 11:43, 44) Muze te hamba chocho, yakololokani liji linene ngwenyi, Lazaru tuhukamo. 44 Mufu yatuhuka, wa kukasa molu ni moko ni miya ya fuka, ni ku meso jenyi kwakujinga ni chitambala. Yesu yamba kuli ayo ngwenyi, Mujitulenu, numweche aye.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Yoano 11:49) Alioze umwe wa kuli ayo, Kayafwa, se iye sasendote mukwa lutwe ha mwaka uzewene, yamba kuli ayo ngwenyi, Yenu kunwanyingikine nichimwe.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yo 11:49
sasendote mukwa lutwe: Muze vungu lia A-Izalele te kanda achilikumba kuli akwa-mavungu akwo, sasendote wa lutwe te kakulinga mulimo wenyi ndo ha kufwa chenyi. (Kwa 35:25) Alioze, ha mashimbu ja kuyula cha Roma mu Izalele, manguvulu waze te akusakula kuli A-Roma e te akupwa ni chiyulo cha kusakula yoze mapwa sasendote wa lutwe. (Tala Glossário ha chikuma “Sumo sacerdote”) Kayafwa, yoze asakwile kuli A-Roma, kalilongesele shikola jinene nawa te kakulinga mulimo wenyi ni utotombo weswe, kuhiana tushakulu jenyi. Kamusele ha wata ha mwaka 18 M.J. nawa katwamine ha wata wacho ndo ha mwaka 36 M.J. Ha kwamba ngwenyi, Kayafwa kapwile sasendote wa lutwe ha mwaka wacho, ha 33 M.J., Yoano kota te kanasolola ngwenyi, Kayafwa kapwile sasendote wa lutwe ndo ha mwaka uze Yesu amushihile.—Tala apendece B12 hanga uhase kumona zuwo lia Kayafwa.
(Yoano 12:42) Chapwile chocho, hindu anji a kuli akwa kuyula amufulielele; alioze mumu hali A-Fwariseu kamutayijileko, kuchina maakatwisa ku sunangonga:
nwtsty, yikuma yakulilongesa ha Yo 12:42
akwa kuyula: Hano liji lia Ngregu “akwa kuyula” kota linatale hali A-Yunda waze apwile ni kukalakalila ku chota cha upatwilo, Chota cha Akwa Kuyula a Yunda. Liji liacho kanalizachisa ha mukanda wa Yo 3:1 hanga ahanjike hakutwala kuli Nikondemu, umwe “mukwa kuyula hakachi ka A-Yunda.—Tala chikuma chakulilongesa ha Yo 3:1.
maakatwisa ku sunangonga: Hanji “kwaahanga, kwakanjisa kunjila mu sunangonga.” Liji lia Ngregu a·po·sy·naʹgo·gos kanalizachisa wika ha Yo 12:42; ni 16:2. Mutu yoze te akuhanga ku sunangonga te kakumulengulula, nawa te keshi kumutayiza kuli A-Yunda. Chikwo nawa, te kakupwa ni kapinda munji wa kulisa asoko jenyi. Sunangonga te kakuyizachisa hanga afumbilemo atu, nawa ha mashimbu amwe te kakuyizachisa ngwe chota hanga apatwilemo atu ni kwahisa nawa ni kwaahanga hanji kwasa kunyima.—Tala chikuma chakulilongesa ha Mat 10:17.
Kutanga Mbimbiliya
(Yoano 12:35-50) Kashika Yesu yamba kuli ayo ngwenyi, Hindu shimbu likepe pundu lichili hakachi kenu. Endenu shimbu nuli ni pangu, hanga milima kuyichi kanuwana. Yoze menda mu milima kanyingikine kuze anayi. 36 Shimbu nuli pangu, fulielenu pangu, hanga nukapwe ana a pangu. Yesu wahanjikile yino yuma, mba yakatuka, yaswama kuli ayo. 37 Alioze chipwe hanalingi kulu yilayi yinji chikolo ku meso jo, hindu kamufulielele: 38 hanga liji lia profeta Izaia likamanunuke, lize ambile ngwenyi, Mwene, iya hanafuliela sango lietu? Kuli iya kwoko lia Mwene hilinasoloka? 39 Ha chikuma chino kahashile kufuliela, mumu te Izaia wambile cheka nawa ngwenyi, 40 Zambi hanapupuchisa meso jo, iye hanakalisa mbunge jo; kuchina mamona ni meso jo, manyingika ni mbunge jo, hanga akalumuke, ni yami munguahindwisa. 41 Yino yuma ambile Izaia, mumu wamwene uhenya wenyi; wahanjikile ha kutwala kuli iye. 42 Chipwe chocho, hindu anji a kuli akwa kuyula amufulielele; alioze mumu hali A-Fwariseu kamutayijileko, kuchina maakatwisa ku sunangonga: 43 mumu azangile ulemu wa atu, hi ulemu wa Zambi ko. 44 Yesu wakololokele ngwenyi, yoze mangufuliela kafulieleleko yami, alioze kanafuliela yoze wangutumine. 45 Yoze mangumona, mamona yoze wangutumine. 46 Hinguneza ngwe pangu hano hashi, hanga mweswawo mangufuliela, kechi katwama mu milima. 47 Nyi kachi umwe mevwa maliji jami, mba kaafungile, ami chichi kumupatwila: mumu nejile ngukalamwine akwa hashi, chejile nikuapatwila. 48 Yoze malituna yami, katambwile maliji jami, kali ni yoze mamupatwila. Liji lize nahanjikile, lienalio kumulikamupatwila ha tangwa lia kusula. 49 Mumu chahanjikile cha kuli yami mwene; alioze Tata yoze wangutumine, iye mwe hanangwehe shimbi, chize mungwamba, ni chize munguhanjika. 50 Ngunanyingika shimbi yenyi, mwono wa mutolo; kashika yuma yize nakuhanjika, chizechene ngwe Tata hanambe kuli yami, chocho hakuhanjika.
15-21 OUTUBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | YOANO 13–14
“Ngunanuhichikila Chilweza”
(Yoano 13:5) Kulutwe yatehwina meya ha mbashila, yaputuka kusanyisa molu ja tumbaji, ni kuakusumuna ni twalia lize te analijichikila.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yo 13:5
kusanyisa molu ja tumbaji: Mu Izalele ya ku shakulu, haku japwile sapato jize atu te akuzala chinji. Sapato jacho japwile ni loji umuwika yoze te akukasa ku kulu, kashika molo ja waze te akulinga wenyi akupihia ni fufuta hamukunda wa mavu ni malowa. Kashika chapwile chako mutu kuzulila haku ku chikolo shimbu kanda achinjila mu zuwo, nawa yoze te wa kuzumbula ngeji te katamba kupwa ni shindakenyo ngwenyi, molu ja ngeji wenyi kapwa kukosa. Mu Mbimbiliya muli yilweza yinji yize yinasolola ndako yacho. (Upu 18:4, 5; 24:32; 1Sa 25:41; Lu 7:37, 38, 44) Muze Yesu akosele molu ja tumbaji jenyi, iye kakawile ndako yino hanga ahane alongese lia kulikehesa kuli tumbaji jenyi ni kulilingila umwe ni mukwo.
(Yoano 13:12-14) Kashika muze te hasanyisa molu jo, handa mazalo jenyi, hatwama cheka nawa, yamba kuli ayo ngwenyi, Nunanyingika chize hinalinga kuli yenu, nyi? 13 Nwakunguvuluka ngwenu, Longeshi, kanda Mwene. Nwakwamba kanawa; mumu chocho napwa. 14 Nyi kachi yami, mwe Mwene kanda Longeshi, hinasanyisa molu jenu; kachi ni yenu nawa chanutamba kulisanyisa molu ja umwe ni mukwo ni mukwo.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yo 13:12-14
chanutamba: Hanji “nwatamba ku.” Liji lia Ngregu lize anazachisa hano kanji-kanji kakulizachisa ha yuma yize yinatale ha upite, linalumbunuka “kupwa ni kongo lia umwe mutu, hanji kutambula chuma cha umwe mutu.” (Mat 18:28, 30, 34; Lu 16:5, 7) Alioze, hano ni ha yisoneko yikwo, liji liacho kanalizachisa hakutwala ku chiteli chize mutu alinacho cha kulinga chimwe chuma.—1Yo 3:16; 4:11; 3Yo 8.
(Yoano 13:15) Mumu hinanwaha chilweza, hanga ni yenu nawa chanutamba kulinga chizechene ngwe yami hinalinga kuli yenu.
w99 1/3 31 ¶1
Lunga Mulemu Yalinga Mulimo wa Kulikehesa
Ha kukosa ku molu ja tumbaji jenyi, Yesu yahana longeso lilemu lia kulikehesa. Kwamba pundu, akwa-Kristu katambile kunyonga ngwo kali alemu chinji, nawa ngwo katamba kwaalingila kuli akwo mashimbu eswe, nawa katambile kufupa ulemu ni lufuma. Shimbu alinge chino, ayo katamba kukaula chilweza cha Yesu, yoze “kejileko akamuvumbike, alioze hanga iye akavumbike akwo, nikuhana mwono wenyi ndando ya ukuule hali anji.” (Mateu 20:28) Kwamba pundu, tumbaji a Yesu katamba kulikehesa hanga alingile mandumbu jo milimo.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Yoano 14:6) Yesu yamba kuli iye ngwenyi, Ye jila yami, ni we umwenemwene, ni we mwono. Niumwe meza kuli Tata shina ni yami.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yo 14:6
Ye jila yami, ni we umwenemwene, ni we mwono: Yesu ye jila mumu muli iye wika tuli ni uhashi wa kukundama kuli Zambi mu yilemba. Iye nawa kali “jila” yize yakutwala atu hanga alivwashane ni Zambi. (Yo 16:23; Ro 5:8) Yesu kali umwenemwene ha yize ahanjikile nawa ni kutwama kulita ni umwenemwene. Iye kamanunwine nawa uprofeto unji uze te unasolola chiteli chenyi mu upale wa Zambi. (Yo 1:14; Uso 19:10) Yuma ya uprofeto wacho “muli iye kuyapwa ewa [hanji yamanunukine].” (2Ko 1:20) Yesu we mwono mumu hamukunda wa ukuule, iye yapwisa chashi hanga tupwe ni “mwono wamwenemwene,” we “mwono wa mutolo.” (1Ti 6:12, 19; Efw 1:7; 1Yo 1:7) Iye nawa makapwa “mwono” kuli atu anji waze makahindwisa hanga akatwame mu Paraisu ku miaka yeswe.—Yo 5:28, 29.
(Yoano 14:12) Pundu pundu, ngunambe kuli yenu ngwami, Yoze mafuliela, yitanga yize nakulinga yami, iye nawa kumakayilinga; ni yitanga yinene yahiana yino kumakayilinga; mumu ngunayi kuli Tata.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yo 14:12
yitanga yinene yahiana yino: Yesu te kaso kwamba ngwenyi, yikomokeso yize tumbaji jenyi te malinga muyipwa yinene kuhiana yikomokeso yize iye alingile. Alioze, ni kulikehesa cheswe Yesu yanyingika ngwenyi, mulimo wa kwambujola ni wa kulongesa uze tumbaji jenyi malinga te muupwa unene kuhiana mulimo wenyi. Mulimo wa tumbaji jenyi te muulitanda hashi heswe, te mahanjika ni atu anji nawa te mambujola ha miaka yinji kuhiana iye. Maliji a Yesu kanasolola pundu ngwo, tumbaji jenyi te manunga ni kulinga mulimo uze ahichikile.
Kutanga Mbimbiliya
(Yoano 13:1-17) Shimbu te Chiwanyino cha Chizomboka kanda chiheta, Yesu kananyingika ola yenyi hiyeza hanga akatuke hashi aye kuli mwe Tata, se hanazange atu jenyi, mwene waze ali hano hashi, waazangile ndo ku songo. 2 Muze hasa kulia ha mesa, Ndiapu hanachise kulu mu mbunge ya Yundase Ka-Kariote mwana Semone, amukunjike, 3 Yesu, se kananyingika mwe Tata hanakunjika yuma yeswe kuli mu moko jenyi, se wakatukile kuli Zambi, mba maya nawa kuli Zambi, 4 yakatuka ku kulia, yachiza mazalo jenyi; yanda twalia (toalha), yalijichika. 5 Kulutwe yatehwina meya ha mbashila, yaputuka kusanyisa molu ja tumbaji, ni kuakusumuna ni twalia lize te analijichikila. 6 Hakuheta kuli Semone Petulu, iye yamba kuli Yesu ngwenyi, Mwene! Yenu munusanyisa molu jami, nyi? 7 Yesu yamukumbulula ngwenyi, Chize ngunalingi kuchakulumbunukine haliapwila; alioze kulutwe muchikakulumbunuka. 8 Petulu yamba kuli iye ngwenyi, Enu kunuchi kasanyisa molu ja yami nilimwe tangwa. Yesu yamukumbulula ngwenyi, Nyi chakusanyishine, kushi chihanda ni yami. 9 Semone Petulu yamba kuli iye ngwenyi, Mwene, nyi chocho, hi molu jami wika ko, alioze moko jami ni mutwe wami nawa. 10 Yesu yamba kuli iye ngwenyi, Yoze hasana mweswe, keshi kufupa kusana nawa shina molu jenyi, mumu kanapeme mweswe lukombo. Ni yenu nunapeme, alioze hi eswe ko. 11 Mumu Yesu kananyingika yoze mamukunjika; kashika wambile ngwenyi, Kunwapemene eswe. 12 Kashika muze te hasanyisa molu jo, handa mazalo jenyi, hatwama cheka nawa, yamba kuli ayo ngwenyi, Nunanyingika chize hinalinga kuli yenu, nyi? 13 Nwakunguvuluka ngwenu, Longeshi, kanda Mwene. Nwakwamba kanawa; mumu chocho napwa. 14 Nyi kachi yami, mwe Mwene kanda Longeshi, hinasanyisa molu jenu; kachi ni yenu nawa chanutamba kulisanyisa molu ja umwe ni mukwo ni mukwo. 15 Mumu hinanwaha chilweza, hanga ni yenu nawa chanutamba kulinga chizechene ngwe yami hinalinga kuli yenu. 16 Pundu pundu, ngunambe kuli yenu ngwami, Ndungo keshi kuhiana mwene wenyi; chipwe yoze watumiwa keshi kuhiana yoze wamutumine, ka. 17 Nyi nunanyingika yino yuma, munuwaha nyi munuyilinga.
22-28 OUTUBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | YOANO 15–17
“Yenu hi Nuli Akwa-hashi ko”
(Yoano 15:19) Nyi kachi yenu nwapwa akwa hashi, kachi te akwa hashi mazanga nioene. Alioze mumu yenu hi nuli akwa hashi ko, nanutongwele kuli akwa hashi. Kashika akwa hashi kakunuvwila kole.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yo 15:19
hashi: Ha chisoneko chino, liji lia Ngregu koʹsmos linahanjika hakutwala ku hashi ha atu eswe waze alihandununa ni tuvumbi ja Zambi, atu yihenge waze hanalihandununa ni Zambi. Mu Evajelu ya Yoano mwe wika asonekene maliji a Yesu anambe ngwo, tumbaji jenyi hi akwa hashi ko hanji keshi kulinga yuma ya hashi. Yesu kahanjikile nawa maliji wano kaali keswe ha kulemba chenyi cha kasula ni apostolo jenyi ashishika.—Yo 17:14, 16.
(Yoano 15:21) Alioze yino yuma yeswe makayilinga kuli yenu, mumu ha jina liami, mumu kanyingikine yoze wangutumine.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yo 15:21
mumu ha jina liami: Mu Mbimbiliya liji “jina” linasolola jina lia mutu, lufuma wenyi ni yuma yeswe yize yinatale hali mutu wacho. (Tala chikuma chakulilongesa ha Mat 6:9.) Hakutwala ha jina lia Yesu, lino nawa linatale ha utumino ni chiteli chize Tato amuhele. (Mat 28:18; Fwp 2:9, 10; Hep 1:3, 4) Yesu hano kanalumbununa ngwenyi, atu a hano hashi te malimika ni tumbaji jenyi: mumu ayo kanyingikine yoze watumine. Tumbaji te kali ni shindakenyo ngwo, Zambi maakwasa kunyingika ulemu wa jina lia Yesu. (Yi 4:12) Chino te chinalumbunuka ngwo, ayo te manyingika chiteli cha Yesu ngwe Mukwa-Kuyula yoze Zambi asakwile, Mwanangana wa mianangana, yoze atu eswe atamba kuzeyela hanga akapwe ni mwono.—Yo 17:3; Uso 19:11-16; tesa ni Sam 2:7-12.
(Yoano 16:33) Yino yuma hinamba kuli yenu, hanga muli yami nukapwe ni sambukila. Hano hashi munukapwa ni luyinda: alioze hamukenu chikolo; hingunakumbu hashi.
it-1 557
Hamu
Akwa-Kristu kanafupiwa hamu hanga ahase kwehuka ndako ni yitanga ya atu a hano hashi waze akulimika ni Yehova Zambi, nawa hanga anunge ni kushishika kuli Zambi chipwe ngwe kakwahungumiona kuli akwa-hashi. Yesu Kristu kalwezele tumbaji jenyi ngwenyi: “Hano hashi munukapwa ni luyinda: alioze hamukenu chikolo; hingunakumbu hashi.” (Yo 16:33) Mwana wa Zambi kakapiangukile ni yitanga ya hano hashi, alioze kakumbile hashi, ha kwehuka kulinjisa mu yuma ya hano hashi. Chilweza cha Yesu Kristu ngwe mukwa-kukumba ni kwehuka yuma ya hano hashi, muchihasa kuhana hamu kuli waze anafupu kumwimbulula ni kwehuka yuma ya hano hashi hanga alihandunune ni akwa hashi.—Yo 17:16.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Yoano 17:21-23) hanga o eswe akapwe umuwika; chizechene ngwe yena Tata uli muli yami, ni yami nguli muli yena, hanga akwa hashi akafuliele ngwo, Zambi wamutumine. 22 Uhenya uze hiunangwehe, ami nawa hingunahewo; hanga akapwe umuwika chizechene ngwe yetu tuli umuwika; 23 yami muli ayo, ni yena muli yami, hanga ukaapwise umuwika liakulu; hanga akwa hashi akanyingike ngwo, wangutumine, no hiunazange chizechene ngwe hiunanguzenge yami.
nwtsty, yikuma yakulilongesa ha Yo 17:21-23
umuwika: Hanji “alinunga.” Yesu kalembele hanga tumbaji jenyi apwe “umuwika” ha kukalakala hamuwika mu upale umuwika, ngwe chize iye ni Tato apwa “umuwika,” ha kukalakala hamuwika nawa alinunga. (Yo 17:22) Ha mukanda 1Ko 3:6-9, Paulu kasolwele kulinunga chacho hakachi ka akwa-Kristu muze ayo akukalakala hamuwika nawa ni Zambi.—Tala 1Ko 3:8 nawa ni yikuma yakulilongesa ha Yo 10:30; 17:11.
hanga ukaapwise umuwika liakulu: Hanji “apwe alinunga.” Ha versu yino, Yesu kanatesa kulinunga chingunu chize chapwile mukachi ko ni zango lize Tato amusolwele. Chino chinalite ni mukanda wa Kol 3:14, unambe ngwo: “Zango liapwa muya wa ungunu.” Unungiso uno walipwila. Chino kuchalumbunukine ngwo, ndako jeswe ja hita mutu, utotombo, yitanga, ni manyonga yakuhwa. Alioze, te chinalumbunuka ngwo, tumbaji a Yesu malinunga mu yitanga, mu ufulielo ni ha malongeso jo.—Ro 15:5, 6; 1Ko 1:10; Efw 4:3; Fwp 1:27.
(Yoano 17:24) Tata, ngunazange nawa, waze hiunangwehe akapwe hamwe ni yami kuze nguli, hanga akatale uhenya wami, uze wanguhele; mumu wanguzangile shimbu kanda asela fundamentu ya hashi.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yo 17:24
fundamentu ya hashi: Liji lia Ngregu “fundamentu” mulihasa kupwa “kuseseka” ha mukanda wa Hep 11:11, haze analizachisa ngwo “ufumba.” Hano kanazachisaho liji “fundamentu ya hashi,” kota hanga ahanjike hakutwala kuli ana waze Alama ni Eva te masema. Yesu katesele liji “fundamentu ya hashi” ni Abele mutu mutangu, nawa yoze jina lienyi linasonewa “chize ku kusela cha fundamentu ya hashi mu mukanda wa mwono.” (Lu 11:50, 51; Uso 17:8) Maliji wano a Yesu muze alembele kuli Tato kanasolola nawa ngwo, chize muze Alama ni Eva te kanda asema mwana—Zambi te kakuzanga Mwanenyi wa wika.
Kutanga Mbimbiliya
(Yoano 17:1-14) Yesu wahanjikile yino yuma; mba nikuhetula meso jenyi kwilu, yamba ngwenyi, Tata, ola hiyeza; chichimieka Mwane, hanga Mwane nawa akakuchichimieke. 2 Chizechene ngwe wamuhele chiyulo helu lia atu eswe, hanga akahane mwono wa mutolo, kuli waze eswe hiunamwehe. 3 Uno we mwono wa mutolo, hanga akanyingike yena mwe Zambi wamwenemwene umuwika, ni Yesu Kristu yoze yena watumine. 4 Hinakuchichimieka hano hashi; se hingunamanununa chitanga chize wanguhele kulinga. 5 Haliapwila nguchichimieke Tata hamwe ni yena ni uhenya uze napwile nawo hamwe ni yena, muze te hashi kanda hapwa. 6 Hinasolola jina lie kuli atu aze wanguhele a kuli akwa hashi. Apwile nie, ni yena wanguhele-o; o hanafungu liji lie. 7 Haliapwila hasa chinyingi cha kwamba ngwo, yuma yeswe yize wanguhele, yapwa ya kuli yena. 8 Mumu maliji aze wanguhele, hingunahe-o, o haatambula. Chinaalumbunuka chamwenemwene nakatukile kuli yena, afuliele ngwo, yena wangutumine. 9 Ngunalembe hali ayo. Chalembele akwa hashi, alioze ngunalembela wano hiwangwaha; mumu nyinye. 10 Yuma yize yeswe yapwa ni yami, yapwa niye; mba yize yapwa niye, yapwa ni yami: kananguchichimieka nayo. 11 Yami hano hashi chishiho nawa, alioze wano hwali hano hashi, yami mungwiza kuli yena. Tata Musandu, waze hiunangwehe, uafunge kama mu jina lia yena mwene, hanga akapwe umuwika, chizechene ngwe yetu. 12 Shimbu nguchili hamwe no hashi, naafungile mu jina lie waze hiunangwehe. Naalayile, mba niumwe wa kuli ayo watoka, shina mwe mukwa utoke, hanga Chisoneko chikamanunuke. 13 Alioze haliapwila nguneza kuli yena. Yino yuma ngunahanjika kuli ayo, hanga uwahililo wami ukazale too muli ayo. 14 Hingunambe liji lie, ni akwa hashi hanaavwila kole, mumu o hi akwa hashi ko, chizechene ngwe yami hi nguli mukwa hashi ko.
29 OUTUBRO–4 NOVEMBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | YOANO 18–19
“Yesu Yahana Shindakenyo ya Umwenemwene”
(Yoano 18:36) Yesu yakumbulula ngwenyi, Wanangana wami hi wa hashi ko. Nyi kachi wanangana wami wapwa wa hashi, kachi tumbaji twami jita anase, hanga kechi kangukunjika kuli A-Yunda: alioze haliapwila wanangana wami hi wa hano ko.
(Yoano 18:37) Kashika Pilatu yamba kuli iye ngwenyi, Kuma yena uli mwanangana, nyi? Yesu yakumbulula ngwenyi, Yena unachambe ngwe, Uli mwanangana. Ha chino nasemukine. Ha chino hinguneza hano hashi, hanga ngukashindakenye ha umwenemwene. Mweswe wa ku umwenemwene mevwa liji liami.
nwtsty, yikuma yakulilongesa ha Yo 18:37
ngukashindakenye ha: Ngwe chize analizachisa mu Yisoneko ya Akwa-Kristu ya mu Ngregu, liji lia Ngregu “ngukashindakenye ha” (mar·ty·reʹo) nawa ni liji “kushindakenya” (mar·ty·riʹa; marʹtys) kali ni ulumbunwiso unene. Maliji wano kakwazachisa ha chikuma chimuwika, ngwe hali mutu mutangu yoze unahana chela cha yuma yize yinalingiwa, hanji unakamona chize yinakalingiwa, alioze mahasa kulumbunuka nawa “kwambulula, kushindakenya; ni kuhanjika kanawa ha.” Yesu kakambulwile wika umwenemwene mumu ngwo kapwile ni shindakenyo, alioze iye katwamine kulita ni umwenemwene wa maliji a uprofeto ni yilakenyo ya Tato. (2Ko 1:20) Upale wa Zambi hamwe ni Wanangana ni Chiyulo cha Mesaya kawambile mu yimako. Mwono uze Yesu apwile nawo hano hashi, kauhanyine ngwe chitapo, muze afwile, kamanunwine uprofeto weswe uze te wakuhanjika hakutwala kuli iye, ni kupwa ngwe chizulie mu usendo wa Shimbi. (Kol 2:16, 17; Hep 10:1) Kashika, ha mukunda wa maliji jenyi ni kufwa chenyi, mutuhasa kwamba ngwetu, Yesu ‘kahanyine shindakenyo ya umwenemwene.’
umwenemwene: Yesu te kaso kwamba hakutwala ku umwenemwene weswe, alioze umwenemwene hakutwala ku upale wa Zambi. Chuma chilemu mu upale wa Zambi chili ngwo, Yesu, “Mwana Ndawichi,” kali ngwe Sasendote wa Lutwe nawa Kanayulu mu Wanangana wa Zambi. (Mat 1:1) Yesu kalumbunwine ngwenyi, kejile hano hashi hanga ahane mwono wenyi, ambujole kuli atu, ni kushindakenya umwenemwene hakutwala ku Wanangana wacho. Angelo no kambulwile sango jacho muze Yesu te kanda achisemuka ni muze te hasemuka mu Mbeteleme ya Yundeya, mbonge yize Ndawichi asemukinyine.—Lu 1:32, 33; 2:10-14.
(Yoano 18:38a) Pilatu yamba kuli iye ngwenyi, Umwenemwene kuchi upwa?
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yo 18:38a
Umwenemwene kuchi upwa?: Chihula cha Pilatu te chinasoloka ngwo, iye kanahulu hakutwala ku umwenemwene weswe, hi “umwenemwene” ko uze Yesu te anahanjika. (Yo 18:37) Nyi chihula chacho chapwile chingunu, kachi Yesu kamukumbulwile kanawa. Alioze Pilatu kahulile chihula chakuchimbunguna, ngwe chize ambile ngwenyi, “Umwenemwene? Kuchi upwa? Kukushi umwenemwene!” Alioze, Pilatu kakashimbwile kumbululo, hazehene yaya kwenyi haze kuli A-Yunda.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Yoano 19:30) Muze te Yesu hatambula vinagre, yamba ngwenyi, Chinamanunuka. Iye yashachila mutwe wenyi, yakunjika spiritu yenyi.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yo 19:30
yakunjika spiritu yenyi: Hanji “iye yecha kuhwima.” Liji “spiritu” (Ngregu, pneuʹma) hano kota mulihasa kulumbunuka “kuhwima” hanji “tachi ja mwono.” Liji liacho linalite ni liji lia Ngregu ek·pneʹo (“kutuhwisa mwiku”) kulita ni sango jili ha Mar 15:37 ni Lu 23:46 (haze analisolola ngwo “kecha kuhwima” hanji, ngwe chize linasoloka ha yikuma ya kulilongesa ya versu jino, ngwo kuhwima cha kasula”). Amwe kakwamba ngwo liji lia Ngregu lize anazachisa hano ngwo, “yakunjika” linalumbunuka ngwo, Yesu yalitwamina kuhwima, mumu yuma yeswe te hi yamanunuka. Iye ‘yatumbika mwono wenyi mwene.’—Iza 53:12; Yo 10:11.
(Yoano 19:31) Kashika A-Yunda, hanga mijimba kuyichi kasala ha makulusu ha tangwa lia Sambata, mumu chapwile tangwa lia kululika, (mumu tangwa lia Sambata lize liapwile tangwa linene,) alembele kuli Pilatu, hanga akamakune molu jo, akaachizeho.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yo 19:31
tangwa lia Sambata lize liapwile tangwa linene: Tangwa 15 lia Nisane, tangwa liacho te liakuheta muze Chizomboka hichapalika, kanji-kanji te liakupwa sambata, kulita ni tangwa lize yakuheta. (Lev 23:5-7) Muze Sambata yinene te yakuheta ha tangwa lia Sambata yene (ya matangwa shimbiali a poso ya A-Yunda, yize te yakuputuka Liamatano ha kunjila cha tangwa ndo Sambata), te yakupwa Sambata “yinene.” Sambata yacho yanungine ndo ha tangwa lia kufwa cha Yesu, chize chalingiwile Liamatano. Ha mashimbu a 29 ndo 35 M.J., ha mwaka uzewene wika tanga 14 lia Nisane liapwile Liamatano liapwile ha mwaka wa 33 M.J. Kashika, ha mukunda wa yino yuma yeswe mutuhasa kwamba ngwetu Yesu kafwile ha tanga 14 lia Nisane, 33 M.J.
Kutanga Mbimbiliya
(Yoano 18:1-14) Muze te Yesu hahanjika maliji ano, yatuhuka mukuya hamwe ni tumbaji twenyi mu sali lia chitwetwe cha Kendrone, muze mwapwile munda mwenamo anjilile hamwe ni tumbaji twenyi. 2 Yundase nawa yoze wamukunjikile, wanyingikine kuma kuze, mumu Yesu wakungulukileko kanji-kanji hamwe ni tumbaji twenyi. 3 Kashika Yundase, se hatambula kuli asasendote akwa lutwe ni A-Fwariseu, mbunga ya atu ni tupita, yaheta kuze ni masoka ni temo ni yitwa. 4 Mba Yesu, se kananyingika yuma yize yeswe muyiza hali iye, yatuhuka, yamba ngwenyi, Iya nunafupu? 5 Yamukumbulula ngwo, Yesu Ka-Nazare, Yesu yamba kuli ayo ngwenyi, Yami Nguli. Yundase, yoze wamukunjikile, te kanamana hamwe no. 6 Kashika muze hamba kuli ayo ngwenyi, Yami Nguli, yaya ufuchanyima, yafulamana hashi. 7 Cheka nawa yaahula ngwenyi, Iya nunafupu? O yamba ngwo, Yesu Ka-Nazare. 8 Yesu yakumbulula ngwenyi, Hinanwambulwila ngwami, Yami Nguli. Kashika nyi yami nunafupu, echenu wano aye kwo; 9 Hanga liji likamanunuke lize ahanjikile ngwenyi, Wa kuli waze hiunangwehe chatokesele niumwe. 10 Kashika Semone Petulu se katana ali nenyi, yamutomona, yalamba ndungo ya sasendote mukwa lutwe, yateta twitwi lienyi lia chindume. Jina lia ndungo, Malaku. 11 Kashika Yesu yamba kuli Petulu ngwenyi, Tomeka katana ke mu chindalo. Musenge uze anguhele Tata te chichi kuunwa, nyi? 12 Kashika mbunga hamwe ni kapitau, ni tupita twa A-Yunda akwachile Yesu, amukashile. 13 O hatangu amutwalile kuli Anase, mumu iye wapwile uko kuli Kayifwa, yoze wapwile sasendote mukwa lutwe ha mwaka uzewene. 14 Acho yono Kayafwa wapwile yoze walongesele A-Yunda ngwenyi, Chinatambe mutu umuwika akafwile lie vungu lieswe.