Nịm ke Jehovah Ọyọdọn̄ Fi Esịt

1. N̄kpọ eketie didie ye mme Jew emi ẹkedude ke Babylon?

KERE ise nte eketiede mme Jew emi ẹkedude ke Babylon ke idem. Mmọ ẹma ẹda enyịn mmọ ẹkụt nte ẹsobode obio emana mmọ. Ke ntak idiọkn̄kpọ mmọ ye eke mme ete ete mmọ, ẹma ẹtan̄ mmọ ẹkpọn̄ obio emana mmọ ẹka esenidụt. (2 Chron. 36:15, 16, 20, 21) Imọdiọn̄ọ ke Babylon, mmọ ẹma ẹsụk ẹnyene ifụre ndinam n̄kpri n̄kpri n̄kpọ emi owo ekemede ndinam ke usen ke usen. (Jer. 29:4-7) Edi uwem ikememke-o, inyụn̄ idịghe utọ itie oro ke mmọ ẹkpekema ndidu. Kpukpru oro ẹketie mmọ didie ke idem? Owo mmọ kiet emi ọkọsọn̄ọde ada ye Abasi ekewet ete: “Ke mben akpa Babylon​—do ke nnyịn ikosụhọde itie. Nnyịn ima inyụn̄ itua ke ini nnyịn itide Zion.” (Ps. 137:1) Mme Jew oro ẹma ẹfụhọ ẹnyụn̄ ẹyom eke edidọn̄de mmọ esịt. Edi anie edinam enye oro inọ mmọ?

2-3. (a) Nso ke Jehovah akanam ọnọ mme Jew emi ẹkedude ke Babylon? (b) Idineme nso ke ibuotikọ emi?

² Jehovah edi “Abasi kpukpru ndọn̄esịt.” (2 Cor. 1:3) Sia enye amade ikọt esie, esinenem enye ndidọn̄ kpukpru mbon emi ẹkperede enye esịt. Jehovah ama otụnọ nditọ Israel, enye ama onyụn̄ ọdiọn̄ọ ke ndusụk nditọ Israel emi ẹkemende ẹka Babylon do ẹyenyịme ntụnọ imọ oro ẹnyụn̄ ẹfiak ẹbịne imọ. (Isa. 59:20) Ke ntak oro, ke se ibede isua 100 mbemiso ẹmende mmọ ẹka Babylon, Jehovah ama ọnọ prọfet Isaiah spirit Esie ewet n̄wed emi ekerede Isaiah ke Bible. Jehovah okoyom ndida n̄wed oro nnam nso? Isaiah ọdọhọ ete: “Abasi mbufo ọdọhọ ete: ‘Ẹdọn̄ ikọt mi esịt, ẹdọn̄ ikọt mi esịt.’” (Isa. 40:1) Se do-o, Jehovah akada se prọfet esie oro ekewetde ọdọn̄ mme Jew emi ẹkedude ke Babylon esịt.

³ Idịghe mme Jew oro kpọt ẹkeyom ndọn̄esịt. Ke ini ke ini, nnyịn n̄ko imesiyom ndọn̄esịt. Ke ibuotikọ emi, imọn̄ ineme usụn̄ ita emi Jehovah ọkọdọn̄de mme Jew oro esịt: (1) Enye ama ọn̄wọn̄ọ ndifen nnọ mbon emi ẹdikabarede esịt, (2) enye ama ọnọ ikọt esie idotenyịn, ndien (3) enye ama anam esịt ana mmọ sụn̄. Nte isụk inemede n̄kpọ ita emi, se nte Jehovah ọdọn̄de nnyịn esịt ke ukem usụn̄ oro.

JEHOVAH ESITUA NNYỊN MBỌM ONYỤN̄ EFEN NNYỊN

4. Didie ke Jehovah okowụt ke imọ idi Abasi mbọm? (Isaiah 55:7)

⁴ Jehovah edi “Ete mbọm.” (2 Cor. 1:3) Enye ama owụt nte imọ idide Abasi mbọm ini enye ọkọn̄wọn̄ọde ndifen mme Jew emi ẹkedude ke Babylon, emi ẹkekabarede esịt. (Kot Isaiah 55:7.) Enye ọkọdọhọ ete: “Nyatua fi mbọm ke ntak emi ima-mfọnido mi odude ke nsinsi.” (Isa. 54:8) Didie ke enye editua mmọ mbọm? Kpa ye edide akana mme Jew oro ẹsụk ẹbọ ufen idiọkn̄kpọ mmọ, Jehovah ama ọn̄wọn̄ọ ke mmọ ididụhe ke Babylon ke nsinsi; ke mmọ ẹyedu do ekpri ini, ekem ẹkpọn̄ do. (Isa. 40:2) Imenịm ke ikọ oro ama ọsọn̄ọ mme Jew emi ẹkekabarede esịt idem onyụn̄ ọdọn̄ mmọ esịt!

5. Ntak emi nnyịn emi idude uwem mfịn ikpenen̄erede inịm ke Jehovah eyefen mme idiọkn̄kpọ nnyịn ikan mme Jew emi ẹkemende ẹka Babylon?

⁵ Nso ke ikpep? Se ikpepde edi ke Jehovah eben̄e idem ndifen mme asan̄a-utom esie ke usụn̄ emi akande oro. Nnyịn emi idude uwem mfịn ikpakam inen̄ede inịm ikọ oro ikan mme Jew emi ẹketan̄de ẹka Babylon. Ntak-a? Imọdiọn̄ọ se Jehovah anamde man ẹkeme ndifen mme idiọkn̄kpọ nnyịn. Ke n̄kpọ nte isua 700 ama ekebe tọn̄ọ nte Isaiah eketịn̄ prọfesi oro, Jehovah ama ọdọn̄ edima Eyen esie edi isọn̄ edikpa man ẹkeme ndifen idiọkn̄kpọ kpukpru mbon emi ẹkabarede esịt. N̄kpa Jesus oro anam “ẹsọhi mme idiọkn̄kpọ . . . ẹfep,” oro edi, anam Abasi efen idiọkn̄kpọ ofụri ofụri n̄kpọ isụhọke. (Utom 3:19; Isa. 1:18; Eph. 1:7) Abasi emi inamde n̄kpọ inọ edi ata Abasi mbọm!

6. Nso ufọn ke ikeme ndidia ima inen̄ede ikere iban̄a nte Jehovah esituade owo mbọm? (Se ndise n̄ko.)

⁶ Esịt ama enen̄ede amia nnyịn ufen, se Jehovah ọkọnọde spirit esie ẹwet ke Isaiah 55:7 ekeme ndidọn̄ nnyịn esịt. Ndusụk nnyịn imenyene idiọkn̄kpọ emi ikanamde ke ini edem ekem ikabade esịt. Edi esịt osụk ekeme ndimia nnyịn ufen. Ekeme ndidi ntre akpan akpan ekpedi ke ibọ utịp idiọkn̄kpọ oro. Edi ekpedi ima iyarade mme idiọkn̄kpọ nnyịn inyụn̄ ision̄o ubọk ikpọn̄ mmọ ofụri ofụri, ẹyak inịm ke Jehovah ama efen nnyịn. Jehovah ama efen mme idiọkn̄kpọ nnyịn, enye esibiere ke imọ idifiakke iti mmọ aba. (Men Jeremiah 31:34 domo.) Ntre, ekpedi Jehovah ama osio esịt efep ke idiọkn̄kpọ emi ikanamde ke ini edem, yak nnyịn n̄ko isio esịt ifep. Se inen̄erede ibehe Jehovah edi se inamde idaha-emi, idịghe ndudue emi ikanamde ke ini edem. (Ezek. 33:14-16) N̄kpọ en̄wen edi ke ekpri ini ayak, Ete nnyịn emi edide Ete mbọm ayanam ibọhọ kpukpru utịp idiọkn̄kpọ emi ikanamde.

7. Ekpedi ima inam idiọkn̄kpọ ndien idịp, nso ikeme ndin̄wam nnyịn iketịn̄ inọ mbiowo?

⁷ Ekpedi esịt ke amia nnyịn ufen ke idiọkn̄kpọ emi ikanamde idịp, ikpanam nso? Bible ọdọhọ yak ikọdọhọ mbiowo ẹn̄wam nnyịn. (Jas. 5:14, 15) Ekeme ndisọn̄ nnyịn ndidọhọ mmọ idiọkn̄kpọ emi ikanamde-o. Edi ikpakabade esịt inyụn̄ iti ke Jehovah ye irenowo emi enye emekde ete ẹn̄wam nnyịn idisọn̄ke ido ye nnyịn, ẹyenyụn̄ ẹtua nnyịn mbọm, ọyọdọn̄ nnyịn ndika n̄ketịn̄ nnọ mbiowo. Esịt ama amia brọda kiet emi ekerede Arthura ufen, edi kop nte mbọm Abasi ọkọdọn̄de Arthur esịt. Arthur ọkọdọhọ ete: “Mma ndịbe nse ndise idan̄ ke n̄kpọ nte isua kiet. Edi ke mma n̄kokop utịn̄ikọ emi aban̄ade nte esịt ekemede ndin̄wam owo mîdịghe afịna owo, mma ntịn̄ se n̄kesidịbede nnam nnọ n̄wan mi ye mbiowo. Ke mma n̄ketịn̄ mma, ekebiet ẹbiomode mi mbiomo, edi se n̄kanamde okosụk afafịna mi. Mbiowo ẹma ẹti mi ke Jehovah ikotopke mi iduọk, ke Jehovah esitụnọ nnyịn ke ntak emi amade nnyịn. Nti ikọ mmọ oro ama ọdọn̄ mi esịt onyụn̄ anam n̄kụt ke Jehovah ama efen mi.” Mfịn emi-e? Arthur edi asiakusụn̄ ye asan̄a-utom unamutom. Enem nnyịn ndidiọn̄ọ ke ima ikabade esịt, ke Jehovah esitua nnyịn mbọm onyụn̄ efen nnyịn!

JEHOVAH ESINAM INYENE IDOTENYỊN

8. (a) Nso idotenyịn ke Jehovah ọkọnọ mme Jew emi ẹkedude ke Babylon? (b) Isaiah 40:29-31 owụt ke idotenyịn oro edin̄wam mme Jew emi ẹkekabarede esịt didie?

⁸ Ke enyịn owo, mme Jew emi ẹkedude ke Babylon ikenyeneke idotenyịn. Mbon Babylon emi ẹkekarade ofụri ererimbot ini oro ikesisanake mbon emi mmọ ẹmụmde iyak ẹfiak ẹnyọn̄ obio emana mmọ. (Isa. 14:17) Edi Jehovah ama anam n̄kpọ emi akanamde ikọt esie ẹnyene idotenyịn. Enye ama ọn̄wọn̄ọ ọnọ mmọ ke iyanam ẹsana mmọ ẹyak yak mmọ ẹnyọn̄ obio emana mmọ, ke inyeneke se ikemede ndikpan imọ ndinam oro. (Isa. 44:26; 55:12) Ke enyịn Jehovah, Babylon eketie nte obu. (Isa. 40:15) Ẹkpefri obu, ayasuana. Didie ke idotenyịn oro ekekeme ndin̄wam mme Jew emi ẹkedude ke Babylon? Ama ọdọn̄ mmọ esịt, edi ikokụreke ke oro. Isaiah ekewet ete: “Mbon oro ẹdoride enyịn ke Jehovah ẹyefiak ẹkop odudu.” (Kot Isaiah 40:29-31.) Edi akpanikọ, idotenyịn oro eyesịn mmọ odudu ke idem, mmọ “ẹyedọk ke mba nte ntrukpom.”

9. Ana-edi nso ikanam mme Jew emi ẹkedude ke Babylon ẹnịm se Jehovah ọkọn̄wọn̄ọde?

⁹ Jehovah ama anam mme Jew emi ẹkedude ke Babylon ẹkụt ntak emi mmọ ẹkpenịmde se imọ ikọn̄wọn̄ọde. Didie? Kere ban̄a mme prọfesi emi ẹma ẹkesosu. Mme Jew oro ẹma ẹdiọn̄ọ ke mbon Assyria ẹma ẹkan obio ubọn̄ esien Israel duop ẹnyụn̄ ẹtan̄ mme owo do ẹnyọn̄. (Isa. 8:4) Mmọ ẹma ẹkụt nte mbon Babylon ẹkesobode Jerusalem ẹnyụn̄ ẹtan̄de mbon Jerusalem ẹka Babylon. (Isa. 39:5-7) Mmọ ẹma ẹdu uwem ẹkụt nte ẹtịbide Edidem Zedekiah enyịn ẹnyụn̄ ẹmende enye ẹka Babylon. (Jer. 39:7; Ezek. 12:12, 13) Kpukpru se Jehovah eketịn̄de ama etịbe. (Isa. 42:9; 46:10) Ana-edi kpukpru emi ama anam mmọ ẹnen̄ede ẹnịm se Jehovah ọkọn̄wọn̄ọde ete ke iyosio mmọ ke ufụn mbon Babylon!

10. Nso ikeme ndin̄wam nnyịn ika iso inyene idotenyịn ke mme akpatre usen emi?

¹⁰ Nso ke ikpep? Esịt mînemke nnyịn, idotenyịn nnyịn ekeme ndidọn̄ nnyịn esịt onyụn̄ afiak esịn nnyịn odudu ke idem. Uwem ọsọn̄ eti-eti ini emi idude mi-o, mme asua emi ẹkọbọde nnyịn inyụn̄ idịghe mfi-o. Edi inaha iyak idem emem nnyịn. Ama-edi idotenyịn emi Jehovah ọnọde nnyịn, enem eti-eti. Enye ọn̄wọn̄ọ ke iyodu uwem ke nsinsi, inyene ata emem ye ifụre. Ana ika iso isịn ekikere ke idotenyịn oro mîdịghe ntre idotenyịn oro idiyamake aba. Editie nte owo ada ke window emi mîsanake ese ebiet emi eyede eti-eti, ndien ndedehe window oro iyakke enye etịm okụt uyai itie oro. Ikpanam nso man idotenyịn nnyịn iditie nte window emi mîsanake? Ke ini ke ini, yak isiwak ndikere nte uwem edinemde nnyịn ke obufa ererimbot. Imekeme ndikot mme ibuotikọ emi ẹban̄ade idotenyịn oro, ise mme vidio emi ẹban̄ade enye, inyụn̄ ikpan̄ utọn̄ ikop mme ikwọ emi ẹban̄ade enye. Ima ibọn̄ akam inọ Jehovah, imekeme ndidọhọ enye kpukpru nti n̄kpọ emi idoride enyịn ndikụt ke ini iso.

11. Nso in̄wam sista kiet emi udọn̄ọ mîyakke ọbọ emem afiak okop odudu?

¹¹ Kop nte idotenyịn ọdọn̄de Sista Joy esịt onyụn̄ ọsọn̄ọde enye idem. Udọn̄ọ iyakke sista oro ọbọ emem. Enye ọdọhọ ete: “Ama etie nte okịm okụre, mmesitịn̄ nte enen̄erede etie mi ke idem nnọ Jehovah sia mmọdiọn̄ọ ke ayan̄wan̄a Enye. Jehovah esibọrọ akam mi onyụn̄ ọnọ mi ‘odudu eke ebede ukeme owo.’” (2 Cor. 4:7) Joy esitie ekere nte uwem esie editiede ke obufa ererimbot. Ini oro, “baba andidụn̄ kiet ididọhọke ite: ‘Ndọdọn̄ọ.’” (Isa. 33:24) Nnyịn n̄ko ikpetịn̄ nte etiede nnyịn ke idem inọ Jehovah inyụn̄ isịn ofụri ekikere ke idotenyịn nnyịn, odudu ayafiak odụk nnyịn idem.

12. Mme ntak ewe ke inyene emi ẹnamde inịm se Jehovah ọn̄wọn̄ọde? (Se ndise n̄ko.)

¹² Jehovah ama ọnọ mme Jew emi ẹkedude ke Babylon ediwak ntak ndinịm se enye ọkọn̄wọn̄ọde. Enye anam ukem oro ọnọ nnyịn mfịn. Kere ise mme prọfesi emi ikụtde nte ẹsude. Ke uwụtn̄kpọ, imokụt ukara ererimbot emi ‘okopde odudu ke n̄kan̄ kiet, onyụn̄ ememde ke n̄kan̄ eken.’ (Dan. 2:42, 43) Imokop n̄ko iban̄a “unyekisọn̄ . . . ke nsio nsio ebiet,” imonyụn̄ itiene ikwọrọ ikọ inọ “kpukpru mme idụt.” (Matt. 24:7, 14) Mme prọfesi oro ye ediwak eken ẹnam inen̄ede inịm ke mme n̄kpọ emi Jehovah ọn̄wọn̄ọde, emi ẹdọn̄de nnyịn esịt, emi mîsuho kan̄a ẹyesu.

JEHOVAH ESINAM ESỊT ANA NNYỊN SỤN̄

13. (a) Nso mfịna ke mme Jew ẹkenyene ke ama ekekpere ini emi mmọ ẹdikpọn̄de Babylon? (b) Didie ke se idude ke Isaiah 41:10-13 owụt nte Jehovah ọkọdọn̄de mmọ esịt?

¹³ Kpa ye emi Jehovah akadade utịbe utịbe idotenyịn ọdọn̄ mme Jew emi ẹkedude ke Babylon esịt, enye ama ọdiọn̄ọ ke mmọ ẹyenyene mfịna ini mmọ ẹdiwọrọde ke ufụn Babylon. Jehovah ama etetịn̄ ke ama ekpere ini emi mme Jew ẹdiwọrọde ke ufụn Babylon, ke edidem kiet ayakan mme idụt emi ẹkande Babylon ẹkụk onyụn̄ emen en̄wan edi Babylon. (Isa. 41:2-5) Ndi ama edi se mme Jew oro ẹkeyakde idem enyek mmọ? Anyan ini mbemiso n̄kpọ emi editịbede, Jehovah ama etịn̄ n̄kpọ emi edidọn̄de ikọt esie esịt ete: “Kûkop ndịk, koro ami ndude ye afo. Kûsuan enyịn, koro ami ndide Abasi fo.” (Kot Isaiah 41:10-13.) Jehovah ndikọdọhọ ete ‘ami ndi Abasi fo’ ọkọwọrọ nso? Idịghe nte ke enye eketi mme Jew oro yak mmọ ẹtuak ibuot ẹnọ imọ, sia mmọ ẹma ẹdọdiọn̄ọ ke akana nte mmimọ inam oro. Utu ke oro, enye eketi mmọ ke imọ isụk idodu ye mmọ.​—Ps. 118:6.

14. Nso efen ke Jehovah akanam yak esịt ana mme Jew emi ẹkedude ke Babylon sụn̄?

¹⁴ N̄kpọ en̄wen emi Jehovah akanamde yak esịt ana mme Jew emi ẹkedude ke Babylon sụn̄ ekedi enye nditi mmọ utọ akaka odudu ye ifiọk emi imọ inyenede. Enye ama ọdọhọ mme Jew oro yak mmọ ẹmenede enyịn ẹse mme ntanta-ọfiọn̄ ke heaven. Enye ama ọdọhọ mmọ ke imọ ikobot mme ntanta-ọfiọn̄ oro, ke imonyụn̄ idiọn̄ọ kpukpru mmọ ke enyịn̄. (Isa. 40:25-28) Edieke Jehovah ọdiọn̄ọde enyịn̄ kpukpru ntanta-ọfiọn̄, ọwọrọ enye ọdiọn̄ọ enyịn̄ kpukpru ikọt esie! Edieke enye okonyụn̄ enyenede odudu obot mme ntanta-ọfiọn̄, ọwọrọ enye enyene odudu ndin̄wam ikọt esie. Omokụt do ke mme Jew emi ẹkedude ke Babylon ikenyeneke ntak ndomokiet nditịmede esịt m̀mê ndikop ndịk.

15. Didie ke Jehovah eketịm mme Jew emi ẹkedude ke Babylon idem eben̄e se idide ke iso?

¹⁵ Jehovah etịm ikọt esie idem n̄ko eben̄e se idide ke iso. Ke Isaiah 26:20, Jehovah ọkọdọhọ nditọ Israel ete: “Ẹka ẹkedụk esịt ubet mbufo, ẹnyụn̄ ẹberi usụn̄ ẹbaha idem mbufo. Ẹdịbe ke esisịt ini tutu ifụtesịt ebe.” (Isa. 26:20) Etie nte ufan̄ikọ oro ama ososu ini Edidem Cyrus akakande Babylon. Eyen Greece kiet ke eset emi ekedide ewetmbụk eset ọkọdọhọ ke ini Cyrus okodụkde Babylon, ke enye ama ‘ọnọ mbonekọn̄ esie ewụhọ ete ẹwot kpukpru owo emi mmọ ẹkụtde ke an̄wa.’ Kere nte idem ekenyekde mbon Babylon! Imenịm ke idem ikenyekke mme Jew emi ẹkedude ke Babylon sia mmọ ẹma ẹnam se Jehovah ọkọdọhọde.

16. Ntak emi nnyịn mîkpetịmekede esịt ikaha iban̄a se iditịbede ke ini iso? (Se ndise n̄ko.)

¹⁶ Nso ke ikpep? Ekpri ini ntem, iyosobo utọ akwa ukụt emi mîdụhe ke mbụk emana akpa. Akwa ukụt oro ama ọtọn̄ọ, mme owo ke ererimbot idimụmke ibuot se ẹkpenamde, ndịk oyonyụn̄ owot mmọ. Edi ididịghe ntre ye ikọt Jehovah. Imọdiọn̄ọ ke Jehovah edi Abasi nnyịn. Idinam n̄kpọ uko uko sia imọdiọn̄ọ ke “edinyan̄a [nnyịn] ke asan̄a ekpere.” (Luke 21:28) Idem ke ini mme idụt ẹdidiande ubọk ẹdi ẹn̄wan ye nnyịn, idida ikpat iba ke isọn̄. Jehovah ayada mme angel esie ekpeme nnyịn, oyonyụn̄ eteme nnyịn se ikpanamde man ibọhọ. Edi idinam didie idiọn̄ọ se enye editemede nnyịn? Nnyịn idiọn̄ọke kan̄a, eyedi se ibetde ise. Edi etie nte enye edida mme esop emi idude iteme nnyịn se idinamde. Mme esop oro ẹditie nte “esịt ubet,” do ke ididu n̄kpọ inamke nnyịn. Didie ke ikeme ndiben̄e idem nnọ se idide ke iso? Ana inen̄ede ikpere nditọ-ete nnyịn, iben̄e idem ndinam n̄kpọ nte esop Abasi ẹdọhọde, inyụn̄ inịm ke Jehovah ada esop emi idude mi usụn̄.​—Heb. 10:24, 25; 13:17.

17. Edinam nso yak Jehovah ọdọn̄ fi esịt?

¹⁷ Kpa ye emi edide uwem ikememke ye mme Jew emi ẹkedude ke Babylon, Jehovah ama okụt ete ke mmọ ẹnyene se ididọn̄de mmọ esịt. Enye ayanam ukem oro ọnọ nnyịn. Ntre, inamke n̄kpọ m̀mê nso iditịbe n̄kpọn̄, ka iso yak Jehovah ọdọn̄ fi esịt. Nịm ke Jehovah esitua ikọt esie mbọm eti-eti. Ka iso sịn ekikere ke idotenyịn emi enyenede. Ti ete ke sia Jehovah edide Abasi fo, inyeneke n̄kpọ ndomokiet emi afo ekpefehede.