Ginaislan Bala sang mga Eskwelahan ang mga Ginikanan?

KARON, ang mga eskwelahan ginapaabot nga labi pa ang himuon sang sa pagtudlo sa pagbasa, pagsulat, kag aritmetika. Madamo ang nagaaman sing pagkaon, panuytoy sa moral, kag iban pa nga serbisyo nga ginaatipan anay sa balay. “Madamo pa nga ginikanan ang nagapaabot nga himuon sang mga eskwelahan, labi na sang mga guidance counselor, ang ila pagkaginikanan,” siling ni Jim McClure, pangulo sang departamento sa paglaygay sa hayskul.

Apang, madamong ginikanan ang nabudlayan sa pagpili sa ulot sang paghimo sing nagakaigo nga pangabuhi kag pag-atipan sa ila kabataan. Indi kaangay sang nagligad nga kabataan, ang pagpangita sing palangabuhian sa karon nagakahulugan sang pagbiya sa kabataan nga wala sing kinahanglanon nga pagtatap sang ginikanan. Sa pihak nga bahin, ang paghatag sina nga igtalupangod mahimo magakabulugan sang indi paghimo sing bastante nga kita para sa pamilya. Ining mga sitwasyon indi maayo.

Umpisa sang Paidalom nga Huyog

Nagapati yadtong nagatuon sa mga problema nga nagaapektar sa modernong edukasyon nga ang paidalom nga huyog nag-umpisa sang nagligad nga kapin sa 40 ka tuig, sa gilayon pagkatapos sang Inaway Kalibutanon II. Ginsuportahan sang kababayin-an ang panikasog sa inaway paagi sa pagtrabaho sa industriyal nga palangabudlayan. Nian, sang matapos ang inaway, ang iban wala na magbalik sa ila anay katungdanan subong iloy kag pangunang manunudlo sang ila kabataan. Nagpabilin sila sa pagtrabaho.

Sa pagligad sang mga tinuig, ang iban pa nga sosyal nga pagbalhin nagpabudlay pa gid sa mga butang. Ang moral nga kabilihanan nalusod. Ang diborsio gin-ugyonan, nagresulta sa madamong isa-sing-ginikanan nga puluy-an. Subong man, ang mataas nga bili sang pangabuhi, nagtiklod sa madamo pa nga ginikanan nga magtrabaho sa mas malawig nga inoras. Ina nga huyog naglatid sing daku sa mga oras nga nabilin para atipanon sang mga ginikanan ang intelektuwal, pisikal, emosyonal, kag espirituwal nga kinahanglanon sang ila kabataan. Busa ang mga ginikanan nagsalig sing daku sa mga eskwelahan sa pagpuno sini nga kakulangan. Apang, sa katunayan, responsabilidad gid bala ini sang mga eskwelahan?

Mga Katunayan sa Karon

“Ang bag-ong katunayan,” paathag sang manunulat sa edukasyon nga si Gene I. Maeroff, “amo nga ang amay nga nagapauli anay sing matutom pagkatapos sang bilog nga adlaw nga pagtrabaho sa iya nagaobra sa balay nga asawa kag sa ila duha ka nakapasibu na sing maayo nga kabataan mahimo nga nagapangabuhi karon sing isahanon sa masubo nga apartment sa iban nga lugar nga nagapalibog kon paano bayaran ang iya pagkaon sa tapos masulatan ang semanal nga tseke nga suporta sa iya pamilya. Ang iloy, nga nabilin upod sa kabataan . . . nagatrabaho sing tatlo ka adlaw sa isa ka semana.” Upod ang anong mga resulta?

“Ang mga kabataan,” siling ni Maeroff, “nagaatubang sing makahaladlok nga katungdanan sang pagtukod sang ila edukasyonal nga buwas-damlag sa isa ka suporta nga sistema sang mga nagbulagay.” Halimbawa, ang isa ka manunudlo sa elementarya nga eskwelahan sa Estados Unidos nagsiling: “Kapin sa 20 porsiento sang amon mga estudyante ang nagakadto sa eskwelahan adlaw-adlaw nga wala makapamahaw.” Bangod ang pamahaw importante sa pagtuon, ining manunudlo nagpanalabiton: “Ginatinguhaan namon nga malubad ang problema paagi sa pagtukod sing programa sa pagpamahaw.” Sa sina man nga eskwelahan, isa ka estudyante ang nagbutho nga may mataas nga hilanat. Ang iloy, nga napakig-angotan sa iya ulubrahan, nagsabat: “Indi ko sia makadtuan. Nagaobra ako.” Nahimo niya sang ulihi nga magbiya sa obra, apang “nasubuan” sia bangod kay napilitan sia sa pagpamat-od sa ulot sang pag-atipan sa iya nagamasakit nga bata kag pagpangita sing kuwarta.

Mga Kahimtangan sa mga Eskwelahan

Ang nagausmod nga moral sang katilingban naghalit sing daku sa ikasarang sang mga eskwelahan sa pagtudlo. Naghimo ini sa ila nga halos imposible nga makahatag sing moral nga panuytoy. Nagalaragway sa nagbalhin nga palibot sa eskwelahan amo ang listahan sang 7 ka nagapanguna nga problema sa pagdisiplina sa publiko nga mga eskwelahan sa E.U. sang 1940 kon ipaanggid sa nagapanguna nga 17 sang 1982. Ang nagapanguna nga problema sa eskwelahan sang 1940 amo: (1) pagsugilanon, (2) pag-usang sing gum, (3) paggahod, (4) pagduludalagan sa hall, (5) pagguwa sa linya, (6) pagsuksok sing dinagakaigo nga bayo, kag (7) indi pagbutang sing basura sa basurahan.

Sa pihak nga bahin, ang nagapanguna nga problema sa eskwelahan sang 1982 amo: (1) paglugos, (2) pagpangawat, (3) pagsalakay, (4) pagsulod agod mangawat, (5) pagsunog, (6) pagbomba, (7) pagpatay, (8)paghikog, (9) pagpalya, (10) pagpamierde sa pagkabutang, (11) pagpangilkil, (12) pagdroga, (13) pagpahubog, (14) pag-inaway sang mga barkada, (15) pagmabdos, (16) aborsion, kag (17) balatian sa kinatawo.

Si Deborah, isa ka iloy sang apat ka kabataan, nabalaka tuhoy sa impluensia sining nagbalhin nga palibot sa eskwelahan sa iya kabataan. “Nagdaku ako nga protektado,” siling niya. “Halos ang tanan nga tawo kag tanan nga butang sa palibot ko nagasuporta agod buligan ako nga magdaku. Kita nga ginpadaku sa sinang paagi dapat mangin alisto sa katunayan nga ang aton kabataan yara sa tuhay katama nga kalibutan.”

Sa pagkamatuod, sa iban nga mga eskwelahan sa madamo sing populasyon nga siudad sa Estados Unidos, ang mga estudyante pirme nagadala sing mga kutsilyo kag mga pusil; nagagamit sila kag nagabaligya sing mga droga; kag ang mga ekspresyon subong sang “coke head” (nagagamit sing cocaine) bahin sang matag-adlaw nga bokabularyo. Ang mga manunudlo masunson nga kontento, indi bangod madinalag-on nila nga natudluan ang ila mga estudyante, kundi bangod nakalampuwas sila sang isa pa ka adlaw nga wala sing gamo.

Ang masubo nga mga kahimtangan sa sulod sang mga eskwelahan nagapakita ang katunayan nga indi sila makasarang sa pagkuha sa lugar sang mga ginikanan sa paghatag sing panuytoy kag suporta nga ginakinahanglan sang kabataan agod magkabuhi sing madinalag-on. Apang, walay sapayan sinang mga kahimtangan, may madinalag-on nga mga estudyante sa tanan nga sahi sang mga eskwelahan sa palibot sang kalibutan.

‘Ano ang kinahanglan agod magmadinalag-on?’ ayhan ipamangkot mo. ‘Paano ko, subong isa ka ginikanan, mabuligan ang akon bata nga magmadinalag-on? Kag ano ang himuon sang akon bata?’