BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w05 5/1 pp. 19-23
  • Bañanyi Bakasangulwa?

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Bañanyi Bakasangulwa?
  • Kyamba kya Usopa—2005
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Bantu Bafwa Baji pi?
  • ‘Batwajilwe Kwayile Bashakulu Babo’
  • Nanchi Bantu Babula Koloka baji mu Kalunga ka Bafu Nyi?
  • Bañanyi Baji mu Ngehena?
  • Lusanguko “Lutanshi” Kabiji “Lwawama”
  • Shelo ne Hadesi byo bi Ka?
    Nanchi Baibolo Kine Ufunjishaˈmba Ka?
  • Bulume bwa Luketekelo lwa Lusanguko
    Popwelai Lesa Yenka wa Kine
Kyamba kya Usopa—2005
w05 5/1 pp. 19-23

Bañanyi Bakasangulwa?

“Kange mukumye kyo kino ne: mambo juba jibenakwiya, jo bakomvwa bonse baji mu bilende jiwi janji, kepo bakafumamo.”—YOANO 5:28, 29.

1. Byambo ka Mosesa byo aumvwine saka bifuma mu kipupu kya miba kyapilenga, kabiji ñanyi wibyambilepo jikwabo?

MYAKA kukila pa 3,500 yapitapo, kwamwekele kintu kikatampe bingi. Mosesa walaminenga mikooko ya mushakulu Yefelo. Ku bwipi na Holeba, malaika wa Yehoba wamumwekejile mu lubebe lwa mujilo mukachi ka kipupu kya miba. Jishimikila mu buku wa Kulupuka jaamba’mba: “Byo atajilenga, kipupu kyatemenenga na mujilo bino ne kupya ne.” Kabiji waumvwine jiwi saka jimwita kufuma monka mu kipupu amba: “Amiwa ne Lesa wa bashakulu bobe, Lesa wa Abalahama, ne Lesa wa Izaka, ne Lesa wa Yakoba.” (Kulupuka 3:1-6) Kabiji mu myaka kitota kitanshi C.E., bino byambo byaambiwepo jikwabo na Mwana Lesa, aye Yesu.

2, 3. (a) Ba Abalahama, Izaka ne Yakoba babena kupembelela ka? (b) Mepuzho ka epuzhiwa?

2 Yesu wisambilenga na Basadusea bamo babujile kwitabila’mba lusanguko lukekalako. Waambile’mba: “Mambo a bafu byo basanguka ne aye Mosesa naye wamwesha byonkabyo ponka po anemba mambo a kipupu byo amutela Nkambo amba, Lesa wa Abalahama, ne Lesa wa Izaka, ne Lesa wa Yakoba. Kabiji aye kechi ye Lesa wa bafu ne, poso bomi, mambo bonse baikajilaye.” (Luka 20:27, 37, 38) Muñambilo ikwabo, Yesu waambilenga’mba, bano ba Abalahama, Izaka ne Yakoba bafwile kala, Lesa wibamona’mba bomi. Nobe Yoba, nabo bapembelela kupwa kwa ‘mwingilo wabo,’ kilumbulula kulaala mu tulo twa lufu. (Yoba 14:14) Mu ntanda ipya ya Lesa bakasangulwa.

3 Pano nga bantu bavula bafwa kikekala byepi? Abya nabo bakasangulwa nyi? Saka tukyangye kukumbula buno bwipuzho kufuma mu Byambo bya Lesa, twayai twisambe pa byubiwa umvwe bantu bafwa.

Bantu Bafwa Baji pi?

4. (a) Bantu umvwe bafwa baya pi? (b) Kalunga ka bafu [Sheol] ko ka ka?

4 Baibolo ushimuna’mba bafu “kafwako kyo bayuka ne.” Muntu inge wafwa kechi umanyikwa mu mujilo wa helo, nangwa kumanama ku mpunzha ya mipashi na mambo a kuba’mba kechi wabatizwe lubatizhilo lwa bwina Kilishitu ne, ubwela ku mushiji. Onkao mambo, Byambo bya Lesa byamba ku bantu bomi amba: ‘Byonse byatana kuba kuboko kwenu, byubai na ngovu yenu yonse; mambo mu Kalunga ka bafu [Sheol] mo mukaya, kafwamo mwingilo nangwa kulanguluka nangwa maana nangwa milangwe ne.’ (Musapwishi 9:5, 10; Ntendekelo 3:19) “Sheol” ke kyambo kimo kyabula kuyukanyikwa ku bantu bavula. Ke kyambo kya Kihebelu kiji na ntendekelo yabula kuyukanyikwa bulongo ne. Bupopweshi bwavula bufunjisha’mba bafu kechi bafwa ne, bino Byambo bya Lesa byanembeshiwa na mupashi bimweshatu patoka’mba, aba baji mu Kalunga ka bafu bafwa kafwako kyo bayuka ne. Kalunga ka bafu ke bilende ko bazhika bantu.

5, 6. Yakoba byo afwile, wayile pi, kabiji bakamuzhikile pamo na bañanyi?

5 Mu Baibolo, tutana panembwa kimye kitanshi kyambo kya kuba’mba “Kalunga ka bafu” mu Ntendekelo 37:35. Panyuma ya kumvwa’mba mwananji ye atemwishe aye Yosefwa wafwa, mushakulu Yakoba wakaine kutekeneshiwa, kabiji waambile’mba: ‘Ndekai mambo amiwa nkayangatu mu Kulunga ka bafu konka kuji mwanami, kasa njila.’ Byo ayukile’mba mwananji wafwa, Yakoba naye wasakile kufwa ne kuya mu Kulunga ka bafu. Kimye kikwabo, baana ba kwa Yakoba batanu na bana bakebelenga kusenda mukala wanji, aye Benjamina kuba’mba baye nanji ku Ijipita na kupota kajo. Yakoba wakaine ne kwamba’mba: ‘Mwanami kechi ukaya ne anweba ne, mambo kolojanji wafwa, kabiji aye washala bunke bwanji. Inge kintu kyatama kyamumwekela mu jishinda mo muya, kepo mukafikizha nsuki yami ya mvwi mu Kalunga ka bafu na bulanda.’ (Ntendekelo 42:36, 38) Pa bino binembelo pa ambiwa byambo bya kuba’mba lufu ne Kalunga ka bafu kechi bumbulwakufwa ne.

6 Jishimikila ja mu buku wa Ntendekelo jishimikizha amba Yosefwa waikele mukulumpe wa kutala pa kajo mu Ijipita. Yakoba wayile konka kabiji na lusekelo bakwatankene jibiji na Yosefwa. Yakoba waikele monka mu yoya ntanda kufikila ne kimye kyo afwile na myaka ya bukulumpe 147. Kwesakana na monka mo aambijile pa kufwa kwanji, baana banji basendele mubiji wanji ne kumuzhika mu kibwe kya ku Makapela mu ntanda ya Kenana. (Ntendekelo 47:28; 49:29-31; 50:12, 13) Onkao mambo, Yakoba bamuzhikile pamo ne shanji, aye Izaka kabiji ne nkambo yanji, aye Abalahama.

‘Batwajilwe Kwayile Bashakulu Babo’

7, 8. (a) Abalahama wayile pi kimye kyo afwile? Londololai. (b) Ki ka kimwesha’mba bantu bakwabo bayile mu Kalunga ka bafu kimye kyo bafwile?

7 Kuntendekelotu, kimye Yehoba kyo alayañene ne Abalahama kabiji ne kwamba’mba lukunwa wanji ukavula, wamwesheshe kyakonsheshe kumumwekela Abalahama. Yehoba waambile’mba: “Pakuba obewa ukaya kwaya bashakulu bobe monka mu mutende; kabiji ukazhikwa mu bukote bwine.” (Ntendekelo 15:15) Kabiji byobyo kyajinga. Byambo biji mu Ntendekelo 25:8 byamba’mba: “Kabiji Abalahama walekele ku mweo ne kufwa wafwile, wafwijile mu bukote bwafikila bulongo, ke mukote mwine, ne myaka yanji yavujile bingi, kabiji watwajilwe konka kwapwila bashakulu banji.” Bano bashakulu bajinga bañanyi? Mu Ntendekelo 11:10-26 mwatongolwa bashakulu banji ba kunyuma nabiji Shema mwana Nowa. Onkao mambo, Abalahama byo afwile bamutwajile mu Kalunga ka bafu konka kwapwijile bashakulu banji.

8 Byambo bya kuba’mba “watwajilwe konka kwapwila bashakulu banji” bimwekana javula mu Binembelo bya Kihebelu. Nanchi kyayilamo bingi kwamba’mba, mwana wa kwa Abalahama aye Ishimela ne mulongo wa kwa Mosesa aye Alona, bonse babiji bayile mu Kalunga ka bafu kimye kyo bafwile, kabiji saka bapembelela konkakwa lusanguko. (Ntendekelo 25:17; Kubala 20:23-29) Byonkabyo, Mosesa naye wayile mu Kalunga ka bafu, nangwa kya kuba kafwako wayuka paji kilende kyanji ne. (Kubala 27:13; Mpitulukilo ya mu mizhilo 34:5, 6) Popamotu ne Yoshua waswaine pe Mosesa wajinga ntangi wa bena Isalela, kabiji ne kipanyi kyonse kya mu kyokya kimye, nabo bayile mu Kalunga ka bafu kimye kyo bafwile.—Mitonyi 2:8-10.

9. (a) Baibolo umwesha byepi amba kyambo kya Kihebelu “Sheol” kabiji ne kya Kingiliki “Hades” byonse bilumbululatu mpunzha imo? (b) Luketekelo ka lo baji nalo aba baji mu Kalunga ka bafu?

9 Myaka bitota byalondejilepo, Davida waikele mfumu wa mikoka jikumi na ibiji ya bena Isalela. Byo afwile, bamutwajile ‘kwaile bashakulu banji.’ (1 Bamfumu 2:10) Abya naye wayile mu Kalunga ka bafu nyi? Pa juba ja Pentekosta 33 C.E., mutumwa Petelo waambile pa lufu lwa kwa Davida ne kwamba byambo byaambiwapo mu Masalamo 16:10 amba: “Kechi mukaleka mweo wami mu Kalunga ka bafu [Sheol] ne.” Panyuma ya kwamba’mba Davida wakijinga mu kilende kyanji, Petelo waingijishe bino byambo kwamba pe Yesu kabiji ne kumwesha’mba Davida “byo amwenejile jimo kino, waambile mambo a kusanguka kwa Kilishitu, byo abujile kushala mu Kalunga [“Hades,” NW], nangwa mubiji wanji naye kechi wamwene bubole ne. Uno Yesu bamusangwile kwi Lesa, ne atweba bonse twi batumonyi banji.” (Byubilo 2:29-32) Petelo waingijishe kyambo kya “Hades” kipasha na kyambo kya Kihebelu “Sheol.” Onkao mambo, aba baambiwapo kwikala mu Kalunga [Hades], bajitu pamo na boba baambiwapo kwikala mu Kalunga ka bafu [Sheol]. Bonse balaala na kupembelela lusanguko.

Nanchi Bantu Babula Koloka baji mu Kalunga ka Bafu Nyi?

10, 11. Mambo ka o twakonshesha kwamba’mba bamo babula koloka baya mu Kalunga ka bafu inge bafwa?

10 Panyuma ya kwibatangijila bena Isalela kufuma mu Ijipita kwi Mosesa, monka mu kiselebwa bamo basatukile. Mosesa waambijile bantu kwipatulako abo bene ku bano bantangi ba Kola, Datanyi ne Abilama. Bakonsheshe kufwa lufu lwatama bingi. Mosesa walondolwele’mba: ‘Umvwe bano bantu bafwe lufu lufwa bonse, nangwa’mba bya malwa bibafikile byonka bifikila bantu bonse, apa bino muyuke’mba Yehoba kechi wantuma ne. Pakuba umvwe Yehoba obe kintu kipya, kabiji mushiji asame kanwa kanji ne kwibamina pamo ne byonse byo baji nabyo, kabiji batwele bomi mu Kalunga ka bafu, po po mukayuka’mba bano bantu bamusula Yehoba.’ (Kubala 16:29, 30) Onkao mambo, nangwa kya kuba mushiji waasamine ne kwibamina bantu nangwa kana kusokewa na mujilo nobe byonka byo kyamwekejile Kola ne banabalume bena Levi 250 bajinga ku lubaji lwanji, ko kuba’mba bano bansatuki bonse bayile mu Kalunga ka bafu.—Kubala 26:10.

11 Shimei wafingile Mfumu Davida, bamuchibijile mambo kwi Solomone waswaine pa bufumu. Davida wakambizhe’mba: ‘Kechi ukamube’mba wabinga ne, mambo obe mwine wi muntu wa maana; wayuka kyo wafwainwa kukamuba, kabiji ukafikizhe mutwe wanji wa mvwi ku lufu na kumutapa.’ Solomone wakambizhizhe Benaya kumwipaya. (1 Bamfumu 2:8, 9, 44-46) Muntu mukwabo Benaya ye aipayile, wajinga mukulumpe wa nzhita, aye Yoaba. Mvwi yanji kechi ‘yayiletu mu Kalunga ka bafu na mutende ne.’ (1 Bamfumu 2:5, 6, 28-34) Bino byonse bya kumwenako bimwesha bukine bwa lwimbo wa kwa Davida wanembeshiwa na mupashi wa kuba’mba: “Babi bakebalulwila mu Kalunga ka bafu, bo ba mu mikoka yonse bamuvulama Lesa.”—Masalamo 9:17.

12. Ahitofela wajinga ñanyi, kabiji byo afwile wayile pi?

12 Ahitofela, wajinga wa maana waingijilanga Davida. Maana anji aumvwanyikilengatu nobe afumine kwi Yehoba mwine. (2 Samwela 16:23) Kya bulanda ke kya kuba’mba, uno kalume wa kishinka wamusolwele kabiji ne kwikala mu kipanyi kya bunsatuki kyatangijilwenga na mwana Davida, aye Abisalomo. Davida waambilepo pa buno bunsatuki kimye kyo anembele’mba: “Inge wajinga mulwanyi wañendelekele, inge kechi nateleko muchima ne: Kabiji inge waji wanshikwa witumbijikile mu kusaka kulwa ne amiwa, inge nafyamine, aye ne kummona ne.” Davida watwajijile’mba: “Balekai, lufu lwibasolomokeletu, bekile mu Kalunga sa bakiji bomi; mambo bubi buji mo bekala, mukachi kabo.” (Masalamo 55:12-15) Byo bafwile, ba Ahitofela ne balunda nanji bayile mu Kalunga ka bafu.

Bañanyi Baji mu Ngehena?

13. Mambo ka Yudasa o atelwa’mba “mwana wa lonaiko”?

13 Esakanyai kyamwekejile Davida na kyokya kya kwa Davida Mukatampe, aye Yesu. Umo pa batumwa 12 ba kwa Kilishitu, aye Yudasa Isakaliota, wamusolwele byonka byaubile Ahitofela. Bukamfutumfutu bwa kwa Yudasa bwajinga mambo abaya bingi kukila ne bobwa bwa Ahitofela. Yudasa wafutukijilemo Mwana Lesa yenkawa umo. Ku mpelo ya mwingilo wanji panopantanda, mu lulombelo, Mwana Lesa waambile pa baana banji ba bwanga amba: “Byo najinga nabo, amiwa nebalaminenga mu jizhina jenu jo mwampele: nebasungile, ne kafwako nangwa umo waonaika ne, poso yenka awa mwana wa lonaiko; amba kinembelo kifike.” (Yoano 17:12) Kuno kwamba kwanji pe Yudasa amba “mwana wa lonaiko,” Yesu wamwesheshe’mba Yudasa byo afwile, kechi kwajingapo luketekelo kwi aye amba ukasangulwa ne. Lesa kechi wamuvulukilengapo jibiji ne. Wayile mu Ngehena kechi mu Kalunga ka bafu ne. Nga Ngehena yo i ka?

14. Kyambo kya Ngehena kimenako ka?

14 Yesu wazhachishe bantangi ba bupopweshi ba mu moba anji mambo baalwile baana babo ba bwanga bonsetu ke ‘baana ba Ngehena.’ (Mateo 23:15) Kala bantu bayukile bingi kimpachiko kya Hinomu ko batayanga ndochi ne mibiji ya batupondo bo bazhachishenga. Pa kutendeka, Yesu mwine waambilepo pa Ngehena mu jashi janji ja pa mutumba. (Mateo 5:29, 30) Kyambo kya Ngehena kyayukanyikilwe bingi ku bantu bamutelekelenga. Ngehena kilumbulula lonaiko lwa kukabula kusangulwa. Kufumyako Yudasa Isakaliota wa mu moba a kwa Yesu, abya kujipo bantu bakwabo bafwa baya mu Ngehena mu kifulo kya kuya mu Kalunga ka bafu nyi?

15, 16. Bañanyi bayile mu Ngehena kimye kyo bafwile, kabiji mambo ka o bayijile ku ino mpunzha?

15 Bantu batanshi, ba Adama ne Evwa bajinga baoloka. Balengejilemotu mambo kya nshiji. Bafwainwe kusalapo abo bene bumi bwa myaka nangwa lufu. Basatukijile Lesa ne kwikala ku lubaji lwa kwa Satana. Byo bafwile kechi bajingapo na luketekelo lwa kumwenamo mu kitapisho kya bukuzhi bwa kwa Yesu ne. Onkao mambo, bayile mu Ngehena.

16 Mubeji wa kwa Adama, aye Kaina waipayile mulongo wanji Abela kabiji panyuma waikele ke wa kususuta ne kwendauka. Mutumwa wamulumbulwile Kaina amba “waji wa kwa yewa mubi.” (1 Yoano 3:12) Kyafwainwa ne kwambiwa’mba, byonka byajinga bansemi banji, naye wayile mu Ngehena kimye kyo afwile. (Mateo 23:33, 35) Kino kyapusana bingi na byo kyajinga kwi Abela waoloka. Paulo waambile’mba: “Ko ku lwitabilo ko alambwile Abela kwi Lesa kitapisho kyalumbuluka kyakila kya kwa Kena mu kuwama, mo mo ashimwijilwe’mba, waoloka, Lesa nanji washimwine mambo a bya bupe byanji: kabiji ne pano, nangwa wafwa, ukyamba na mambo a lwitabilo lwanji.” (Bahebelu 11:4) Ee, Abela pa kino kimye uji mu Kalunga ka bafu ko abena kupembelela kusangulwa.

Lusanguko “Lutanshi” Kabiji “Lwawama”

17. (a) Mu kino kimye “kya ku mpelo,” bañanyi baya mu Kalunga ka bafu? (b) Luketekelo ka lo baji nalo aba baji mu Kalunga ka bafu, kabiji ki ka kikamwekana ku boba baji mu Ngehena?

17 Bavula batanga bino byambo bakakumya pa byo kikekala ku boba bantu bafwa mu kino kimye “kya ku mpelo.” (Danyela 8:19) Lumwekesho kyapitala 6 walumbulula aba bomi bana baikala pa ba mbili mu kino kimye. Kabiji musakutana’mba, awa wapelako pa bano bomi bana utelwa’mba lufu, kabiji Kalunga kalondela panyuma yanji. Onkao mambo, bantu bavula bafwa lufu lwa kupulumukilatu na mambo a binkunka bimwekana bimenwako na bano bomi bo twaambapo peulu baya mu Kalunga mo bapembelela kusangulwa mu ntanda ipya ya Lesa. (Lumwekesho 6:8) Pano nanchi luketekelo ka lo baji nalo baji mu Kalunga ka bafu ne boba baji mu Ngehena? Kukekala lusanguko lwa boba baji mu Kalunga ka bafu; lonaiko lwa myaka lwa kubula kwikala bomi jibiji ku boba baji mu Ngehena.

18. Luketekelo ka lo baji nalo aba basangulwa mu “lusanguko lutanshi”?

18 Mutumwa Yoano wanembele’mba: “Watokwa ne kuzhila awa ukekala mu alwa lusanguko lutanshi: lufu lwa bubiji kechi luji na lūsa lwa pa bano ne; pakuba bakekala bañanga ba Lesa ne ba Kilishitu, ne kwikala nanji na bufumu myaka kiumbi kimo.” Aba bakalama pamo ne Kilishitu, basangulwa mu “lusanguko lutanshi.” Nga bantu bonse luketekelo ka lo baji nalo?—Lumwekesho 20:6.

19. Bantu bamo bamwenamo byepi mu “lusanguko lwakila mu kuwama”?

19 Kufumatu mu moba a bakalume ba Lesa abo ba Elaija ne Elisha, kya kukumya kya lusanguko kyalengejile bantu kwikala na bumi jibiji. Paulo walondolwele’mba: “Banabakazhi nabo batambwile jibiji bafu babo na lusanguko: kabiji bakwabo nabo bafwile na kumanyikwa, ne kukana mwakupulukila, amba tumone lusanguko lwakila mu kuwama.” Ee, bano bantu bakishinka basungile bulumbuluke bwabo, bapembejilenga kimye kya lusanguko amba bakasanguke ne kwikala kechi myaka ichechetu ne, bino bumi bwa myaka ne myaka! Kya kine, luno lukekala “lusanguko lwakila mu kuwama.”—Bahebelu 11:35.

20. Bintu ka bikambiwapo mu mutwe walondelapo?

20 Umvwe twafwa ba bukishinka Yehoba saka akyangye kuleta lonaiko pa buno bwikalo bwatama ne, twikala na luketekelo lwa “lusanguko lwakila mu kuwama,” mu jishinda ja kuba’mba tukekala na bumi bwa myaka ne myaka. Yesu walayile’mba: ‘Kange mukumye kyo kino ne: mambo juba jibena kwiya, jo bakomvwa bonse baji mu bilende jiwi janji, kepo bakafumamo.’ (Yoano 5:28, 29) Mutwe walondelapo watwajijila kwamba pa nkebelo ya lusanguko. Uketumwesha luketekelo lwa lusanguko byo lwitukosesha kwikala ba bulumbuluke ne kwitukwasha kwikala na muchima wa kwipana.

Mukivuluka Nyi?

• Mambo ka Yehoba o atelelwa’mba Lesa wa “bomi”?

• Aba baji mu Kalunga ka bafu kikekala byepi?

• Nga baji mu Ngehena kikekala byepi?

• Bantu bamo bakamwenamo byepi mu “lusanguko lwakila mu kuwama”?

[Kipikichala pa peja 21]

Byonka byo ajinga Abalahama, aba bonse baya mu Kulunga ka bafu nabo bakasangulwa

[Bipikichala pa peja 23]

Mambo ka ba Adama ne Evwa, Kaina ne Yudasa Isakaliota o bayijile mu Ngehena?

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu