BIBLIOTECA NU̱Ú INTERNET Watchtower
Watchtower
BIBLIOTECA NU̱Ú INTERNET
tu’un sâví
ǒ
  • ʼ
  • a̱
  • e̱
  • i̱
  • ǐ
  • o̱
  • ǒ
  • u̱
  • BIBLIA
  • NDIʼI TUTU
  • REUNIÓN
  • w23 mayo pág. 14-19
  • Ndakundeéndó kakandó “Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱”

Kǒo video ndíka̱a̱ yóʼo.

Káʼnu koo iniún, kǒo kívi kana ña̱ video.

  • Ndakundeéndó kakandó “Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱”
  • Tutu Ña̱ Nátúʼun xíʼinyó Xa̱ʼa Reino Jehová (Ña̱ kaʼviyó) 2023
  • Subtema
  • Inka ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ña
  • “YICHI̱ ÑA̱ YI̱I̱” ÑA̱ NI̱XI̱YO TIEMPO XI̱NAʼÁ XÍʼIN ÑA̱ ÍYO TIEMPO VITIN
  • KI̱XÁʼANA NDÁSAVIÍNA “YICHI̱ ÑA̱ YI̱I̱”
  • NÚNÁKAVA “YICHI̱ ÑA̱ YI̱I̱”
  • “Xíniñúʼu koondó na̱ yi̱i̱”
    Tutu Ña̱ Nátúʼun xíʼinyó Xa̱ʼa Reino Jehová (Ña̱ kaʼviyó) 2021
Tutu Ña̱ Nátúʼun xíʼinyó Xa̱ʼa Reino Jehová (Ña̱ kaʼviyó) 2023
w23 mayo pág. 14-19

ARTÍCULO ÑA̱ KAʼVIYÓ 22

Ndakundeéndó kakandó “Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱”

“Koo iin yichi̱, iin yichi̱ ña̱ kunaní Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱” (IS. 35:8).

YAA 31 Kundiku̱n yichi̱ Jehová

ÑA̱ KA̱ʼA̱NYÓ XA̱ʼA̱a

1, 2. ¿Ndáaña xi̱niñúʼu ndaka̱xin na̱ judío na̱ xi̱ndoo chí Babilonia keʼéna? (Esdras 1:2-4).

XA̱A̱ 70 ku̱i̱ya̱ kúú ña̱ ndóo na̱ judío chí ñuu Babilonia tá ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinna ña̱ kivi ndikó tukuna chí ñuu Israel (kaʼvi Esdras 1:2-4).b Ta mií Jehová kúú ta̱ chindeétáʼan xíʼinna ña̱ va̱ʼa ndikóna. ¿Nda̱chun? Saáchi na̱ ñuu Babilonia va̱ása níxi̱sañákana na̱ xi̱ndakiʼinna xi̱xa̱ʼa̱n xíʼinna chí ñuuna (Is. 14:4, 17). Tá ndi̱ʼi-xa̱ʼa̱ na̱ chíñu ñuu Babilonia, saá ki̱xáʼa inkana xáʼndachíñuna, ta na̱yóʼo kúú na̱ ni̱ka̱ʼa̱n xíʼin na̱ judío ña̱ kivi ndikó tukuna ñuuna. Xa̱ʼa̱ ña̱kán, ndiʼi na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ veʼena xi̱niñúʼu ndaka̱xinna ndáaña keʼéna, ndo̱ona ñuu Babilonia á ndikóna ñuu Israel. Ta sana i̱xayo̱ʼvi̱va ña̱yóʼo xíʼin savana. Ná kotoyó nda̱chun.

2 Sava na̱ judío xa̱a̱ ku̱chéenívana ta kivi ixayo̱ʼvi̱ña xíʼinna saáchi xíkání xi̱kindo̱o ñuu Israel. Ta xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱a̱ʼání na̱ judío ka̱kuna chí ñuu Babilonia va̱ása níxi̱xini̱na inkaka ñuu. Ta xi̱ndakanixi̱nína ña̱ ñuu na̱ xi̱ína na̱ xi̱ndoo tiempo xi̱naʼáva xi̱kuuña ta su̱ví ñuu miína níxi̱yoña. Ta saátu sava na̱ judío na̱ xi̱ndoo chí Babilonia na̱ ku̱i̱ká ni̱xa̱a̱na ndu̱una. Ña̱kán sana i̱xayo̱ʼvi̱vaña xíʼinna sandákoona veʼena xíʼin ndiʼi ña̱ʼa ña̱ xi̱kuumiína ta ku̱ʼu̱nna kundoona iin ñuu ña̱ va̱ása xíni̱na.

3. ¿Ndáaña va̱ʼa ndakiʼin na̱ judío na̱ ndikó chí ñuu Israel?

3 Na̱ judío na̱ nda̱kúní-ini xi̱kunda̱a̱-inina ña̱ ndikóna chí ñuu Israel, va̱ʼaní chindeétáʼanña xíʼinna ni xi̱niñúʼu sandákoona ña̱ xi̱kuumiína ñuu Babilonia. Ta iin bendición ña̱ káʼnuní ndakiʼinna kúú ña̱ ndikó tukuna ndasakáʼnuna Jehová. Saáchi ñuu Babilonia yáʼaka 50 nu̱ú xi̱ndasakáʼnuna ndióxi̱ vatá ni̱xi̱yo, soo kǒo níxi̱yo iin veʼe nu̱ú ndasakáʼnuna Jehová. Ni altar kǒo níxi̱yo ta ni na̱ su̱tu̱ kǒo níxi̱yo ña̱ va̱ʼa kivi taxi na̱ judío ña̱ʼa ndaʼa̱ Jehová nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱ka̱ʼa̱n ley ta̱ Moisés. Ta loʼoníva ni̱xi̱yo na̱ xi̱ndasakáʼnu Jehová ta xi̱ ixato̱ʼóna leyra ta ku̱a̱ʼáníka ni̱xi̱yo na̱ xi̱ndasakáʼnu ndióxi̱ vatá. Xa̱ʼa̱ ña̱kán ku̱a̱ʼání na̱ judío na̱ xi̱kuʼvi̱-ini xi̱xini Jehová xi̱kuni̱nína ndikó tukuna chí ñuuna ña̱ va̱ʼa ndasakáʼnuna iinlá mií Jehová.

4. ¿Ndáaña ni̱ka̱ʼa̱n Jehová keʼéra xa̱ʼa̱ na̱ judío?

4 Yo̱ʼvi̱ní kooña nu̱ú na̱ judío saáchi ki̱ʼva ku̱mí yo̱o̱ xi̱niñúʼu kakana ña̱ va̱ʼa ndikóna ñuuna. Soo Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ chindeétáʼanra xíʼinna ta sakútaʼara nda̱a̱ ndáaka ña̱ʼa ña̱ kivi kasi nu̱úna yichi̱ nu̱ú ku̱ʼu̱nna. Jehová xi̱niñúʼura ta̱ profeta Isaías ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo: “Sáku̱taʼandó ña̱ʼa nu̱ú yichi̱ Jehová. Nda̱kúní keʼéndó yichi̱ Jehová chí nu̱ú ñuʼú yi̱chí. Ndasanda̱ndó yichi̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa ta ndasanda̱kúndóña” (Is. 40:3, 4). Va̱ása ixayo̱ʼvi̱ña xíʼin na̱ ñuu Israel ku̱ʼu̱nna nu̱ú iin yichi̱ ña̱ nda̱a̱ nu̱ú ta kamaka xa̱a̱na ta va̱ása kunaanína, nu̱úka ña̱ ndaana ta nuuna yuku̱ á iin yichi̱ ña̱ kini káa.

5. ¿Nda̱saa xi̱naní yichi̱ ña̱ xi̱kee ñuu Babilonia ta xi̱xaa̱ña nda̱a̱ ñuu Israel?

5 Tiempo vitin ku̱a̱ʼání yichi̱ íyo ki̱vi̱ña á iin número ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-ini na̱ yiví xa̱ʼa̱ña. Ta yichi̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Isaías xa̱ʼa̱ íyotu ki̱vi̱ ña̱yóʼova. Ña̱ Biblia káchiña: “Koo iin yichi̱, iin yichi̱ ña̱ kunaní Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱. Na̱ kéʼé ña̱ kini va̱ása ya̱ʼana nu̱úña” (Is. 35:8). ¿Ndáaña xi̱kuni̱ Jehová ná keʼé na̱ ñuu Israel tá ni̱ka̱ʼa̱nra tu̱ʼun yóʼo xíʼinna? Ta, ¿ndáaña káʼa̱nra xíʼin miíyó tiempo vitin?

“YICHI̱ ÑA̱ YI̱I̱” ÑA̱ NI̱XI̱YO TIEMPO XI̱NAʼÁ XÍʼIN ÑA̱ ÍYO TIEMPO VITIN

6. ¿Nda̱chun xi̱naníña “Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱”?

6 Liviní xi̱naní yichi̱ yóʼo, saáchi xi̱naníña “Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱”. Soo, ¿nda̱chun xi̱naníña saá? Saáchi ñuu Israel va̱ása níxi̱taxina koo nda̱a̱ ni iin na̱ xi̱keʼé ña̱ kini, na̱ xi̱ndasakáʼnu ndióxi̱ vatá á inkaka na̱ xi̱kiʼvi ku̱a̱chi kini. Na̱ judío na̱ xi̱niñúʼu ndikó ñuu Israel xi̱niñúʼu yi̱i̱ koona nu̱ú Jehová (Deut. 7:6). ¿Á ndiʼi na̱ ndi̱kó ñuu Israel va̱ʼa xi̱xiyo ña̱ xi̱keʼéna? Va̱ásaví. Chi xi̱niñúʼu nasamana ña̱ xi̱keʼéna ña̱ va̱ʼa sakúsi̱ína-ini Jehová.

7. ¿Ndáaña xi̱niñúʼu keʼé sava na̱ judío? Ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ iin ejemplo.

7 Ku̱a̱ʼání na̱ judío, chí ñuu Babilonia ka̱kuna ta ku̱a̱ʼání na̱yóʼo xi̱ndakanixi̱nína ta xi̱keʼéna nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱keʼé na̱ ñuu kán. Tá xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa ku̱a̱ʼá ku̱i̱ya̱ ña̱ ndi̱kó iin tiʼvi na̱ judío chí ñuu Israel, ta̱ Esdras na̱kunda̱a̱-inira ña̱ sava na̱yóʼo ti̱ndaʼa̱na xíʼin sava ná ñaʼá ná inka ñuu (Éx. 34:15, 16; Esd. 9:1, 2). Tá xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa tiempo ta̱ chíñu Nehemías nda̱kanda̱ní-inira tá na̱kunda̱a̱-inira ña̱ sava na̱ se̱ʼe na̱ judío na̱ ndi̱kó ñuu Israel va̱ása káʼa̱nna tu̱ʼun hebreo (Deut. 6:6, 7; Neh. 13:23, 24). Ta xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása níxi̱kunda̱a̱-inina xíʼin tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ tu̱ʼun Ndióxi̱, va̱ása kiviví xa̱a̱na kuʼvi̱-inina kunina Jehová ta ndasakáʼnunara (Esd. 10:3, 44). Ña̱kán na̱ judío xi̱niñúʼu nasamana ku̱a̱ʼání ña̱ xi̱keʼéna, ta ña̱ ndikóna ñuu Israel kúú ña̱ va̱ʼaníka chindeétáʼan xíʼinna ña̱ kixáʼana ndasakáʼnuna Jehová (Neh. 8:8, 9).

Nda̱a̱ tá ku̱i̱ya̱ 1919 ku̱a̱ʼání na̱ hermano xi̱niñúʼuna xa̱a̱ síín síín ña̱ʼa ña̱ va̱ʼa natúʼunna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ xíʼin na̱ yiví, ta nda̱a̱ tiempo vitin kéʼéyó ña̱yóʼo.

Tá ki̱xáʼa ku̱i̱ya̱ 1919, ku̱a̱ʼání na̱ ta̱a, ná ñaʼá xíʼin na̱ va̱lí xa̱a̱ ke̱ena ti̱xin veʼe-ñu̱ʼu vatá ta ki̱xáʼana xíkana “Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱”. (Koto párrafo 8).

8. ¿Á xíniñúʼu kundi̱ʼi̱-iniyó xa̱ʼa̱ “Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱” tiempo vitin? (Koto na̱ʼná ña̱ va̱xi chí nu̱ú kíxáʼa tutu yóʼo).

8 Savana kivi ndakanixi̱nína: “Ña̱ ndo̱ʼo na̱ judío tiempo saá, ndákanda̱ní-inii̱ xíʼinña. Soo, ¿á xíniñúʼu kundi̱ʼi̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo tiempo vitin?” Xíniñúʼu kundi̱ʼi̱va-iniyó xa̱ʼa̱ña, chi saátu miíyó nda̱a̱ táki̱ʼva íyo na̱ xíka “Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱” saá íyoyó. Yichi̱ yóʼo va̱ʼaní chíndeétáʼanña xíʼinyó ña̱ ndakundeéyó ndasakáʼnuyó Jehová tiempo vitin ta chí nu̱únínu ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa ndakiʼinyó ti̱xin Reinora. Ña̱kán va̱ása xíniñúʼu sandákooyó ña̱ ku̱ʼu̱nyó yichi̱ yóʼo, ni kúúyó na̱ ku̱ʼu̱n chí ndiví á na̱ kundoo nu̱ú ñuʼú yóʼo (Juan 10:16).c Nda̱a̱ tá ku̱i̱ya̱ 1919 ku̱a̱ʼání na̱ ta̱a, ná ñaʼá xíʼin na̱ va̱lí kéena ti̱xin Babilonia ña̱ káʼnu ña̱ ndísochíñu xíʼin ndiʼi na̱ veʼe-ñu̱ʼu vatá ta xa̱a̱ xíkana nu̱ú yichi̱ yóʼo, ta sana nda̱a̱ miíún xa̱a̱ xíkaún nu̱ú yichi̱ yóʼo. Ni sa̱kán íyo 100 ku̱i̱ya̱ xu̱nána “Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱”, soo xa̱a̱ ku̱a̱ʼáníka tiempo chí sa̱tá ki̱xáʼana ndásaviínaña.

KI̱XÁʼANA NDÁSAVIÍNA “YICHI̱ ÑA̱ YI̱I̱”

9. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Isaías 57:14, ¿ndáa ki̱ʼva nda̱saviína “Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱”?

9 Jehová sa̱kútaʼara ndiʼi ña̱ʼa ña̱ kivi kasi nu̱ú na̱ judío ña̱ ndikóna ñuu Israel (kaʼvi Isaías 57:14).d ¿Á saátu kéʼéra xíʼin “Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱” ña̱ xíkayó nu̱ú tiempo vitin? Saá kéʼévara. Saáchi ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ chí sa̱tá tá kúma̱níka kixáʼa ku̱i̱ya̱ 1919 Jehová ki̱xáʼara xíniñúʼura sava na̱ ta̱a ña̱ va̱ʼa ndasaviína yichi̱ yóʼo (chitáʼanña xíʼin Isaías 40:3). Na̱ ta̱a yóʼo nda̱a̱ táki̱ʼva íyo na̱ nda̱savií yichi̱ nu̱ú kakayó saá íyona, chi ña̱ ke̱ʼéna chi̱ndeétáʼanña xíʼin na̱ yiví na̱ kúni̱ ndasakáʼnu Jehová ña̱ va̱ʼa sandákoona ña̱ veʼe-ñu̱ʼu vatá tasaá kixáʼana ndasakáʼnuna iinlá mií Jehová. Ná kotoyó sava ña̱ ke̱ʼé na̱ ta̱a yóʼo.

Imprenta ña̱ nu̱ú, xíʼin iin ta̱ sa̱ndáya̱ʼa Biblia inka nu̱ú tu̱ʼun.

Ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ chí sa̱tá, ku̱a̱ʼání na̱ ta̱a na̱ xi̱ ixato̱ʼóní Ndióxi̱ nda̱kunana yichi̱ ña̱ va̱ʼa kee na̱ yiví ti̱xin Babilonia ña̱ káʼnu ta kixáʼana kakana yichi̱ ña̱ yi̱i̱. (Koto párrafo 10 xíʼin 11).

10, 11. ¿Ndáaña ku̱u xa̱ʼa̱ ña̱ ki̱xáʼana távána Biblia ta sándaya̱ʼanaña inka tu̱ʼun? (Koto na̱ʼná).

10 Ki̱xáʼana távána Biblia. Tá ku̱i̱ya̱ 1450 xi̱kaʼyí ndaʼa̱na Biblia ña va̱ʼa sándaya̱ʼanaña nu̱ú inka tutu. Ta xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱a̱ʼání tiempo xi̱keʼéna chiñu yóʼo, loʼoní Biblia xi̱tavána ta yaʼviní xi̱xikónaña nu̱ú na̱ yiví. Soo tá ki̱xáʼana xíniñúʼuna tú máquina ña̱ tavána Biblia, ku̱a̱ʼáníkaña ki̱xáʼana távána ta ku̱a̱ʼáka na̱ yiví xi̱kuumií ña̱yóʼo.

11 Ki̱xáʼana sándaya̱ʼanaña inka nu̱ú tu̱ʼun. Ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ tu̱ʼun latín kuití ni̱xi̱yo Biblia, ta tu̱ʼun yóʼo nda̱saa na̱ yiví na̱ xi̱kaʼvi va̱ʼa kuití kúú na̱ xi̱kunda̱a̱-ini xíʼinña. Soo na̱ ta̱a na̱ xi̱ ixato̱ʼóní Jehová chi̱kaa̱nína ndee̱ ña̱ tavána ta sandáya̱ʼana Biblia inka nu̱ú tu̱ʼun ña̱ xi̱ka̱ʼa̱n na̱ yiví tiempo saá. Tasaá na̱ xi̱kaʼvi tu̱ʼun Ndióxi̱ xi̱chitáʼanna ña̱ xi̱xiniso̱ʼona veʼe-ñu̱ʼu xíʼin ña̱ xi̱sanáʼa̱ Biblia.

Ta̱ hermano Russell xíʼin inka na̱ ta̱a na̱ xi̱kitáʼan xíʼinra, xi̱xiniñúʼuna ku̱a̱ʼá nu̱ú tutu ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inina xíʼin ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia ta xi̱ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kunda̱a̱-inina.

Ku̱a̱ʼání na̱ ta̱a na̱ xi̱ ixato̱ʼóní Ndióxi̱ nda̱kunana yichi̱ ña̱ va̱ʼa kee na̱ yiví ti̱xin Babilonia ña̱ káʼnu ta kixáʼana kakana yichi̱ ña̱ yi̱i̱. (Koto párrafo 12 nda̱a̱ 14).g

12, 13. Ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ iin ejemplo ña̱ náʼa̱ ña̱ vatáva kúú ña̱ sánáʼa̱ na̱ veʼe-ñu̱ʼu.

12 Ña̱ chi̱ndeétáʼan xíʼinna ña̱ va̱ʼa ku̱ndaa̱-inina xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱n Biblia. Ni̱xi̱yo sava na̱ va̱ʼaní xi̱kaʼvi Biblia ta va̱ʼaní xi̱kunda̱a̱-inina xíʼinña ta xi̱ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo xíʼin inkana, soo na̱ su̱tu̱ xi̱sa̱a̱nína xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Tá kúú, tá ku̱i̱ya̱ 1835, ku̱a̱ʼání na̱ ta̱a na̱ xi̱kuʼvi̱-ini xi̱xini tu̱ʼun Ndióxi̱ ki̱xáʼana távána tratado xíʼin folleto ña̱ xi̱ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ ña̱ vatá ña̱ xi̱sanáʼa̱ na̱ veʼe-ñu̱ʼu.

13 Tá ku̱i̱ya̱ 1835, ni̱xi̱yo iin ta̱a ta̱ xi̱ ixato̱ʼóní Ndióxi̱ ta̱ xi̱naní Henry Grew ta ta̱vára iin folleto ña̱ káʼa̱n ndáaña ndóʼoyó tá xíʼi̱yó. Ta̱yóʼo va̱ʼaní xi̱sanáʼa̱ra soo na̱ veʼe-ñu̱ʼu vatá kǒo níxi̱keʼéna ña̱yóʼo. Ta̱yóʼo xi̱niñúʼura Biblia ña̱ ndakanira nu̱ú na̱ yiví ña̱ mií Ndióxi̱ kúú ta̱ kivi taxi ña̱ kutaku na̱ yiví ndiʼi tiempo ta kǒo kuvikana, ta kǒo ña̱yóʼo kúúmií na̱ yiví tá kákuna. Tá ku̱i̱ya̱ 1837, iin ta̱a ta̱ xi̱naní George Storrs nda̱ni̱ʼíra folleto yóʼo ini tren tú ku̱a̱ʼa̱nra. Ta tá ka̱ʼviraña ki̱ʼinra kuenta ña̱ ndáyáʼviní ña̱ káʼa̱nña ta na̱túʼunra xa̱ʼa̱ña xíʼin inkana. Ta tá ku̱i̱ya̱ 1842 ta̱xira ku̱a̱ʼá discurso ña̱ xi̱naní “Na̱ kéʼé ña̱ kini, ¿á kivi kutakuna ndiʼi tiempo ta va̱ása kuvikana?”. Ña̱ ka̱ʼyí ta̱ George Storrs chi̱ndeétáʼanníña xíʼin iin ta̱ loʼo ta̱ xi̱naní Charles Taze Russell.

14. ¿Ndáa ki̱ʼva xi̱niñúʼu ta̱ Russell xíʼin na̱ xi̱kitáʼan xíʼinra tutu ña̱ xa̱a̱ ta̱vá inka na̱ yiví? (Koto na̱ʼná).

14 ¿Ndáa ki̱ʼva xi̱niñúʼu ta̱ Russell xíʼin na̱ xi̱kitáʼan xíʼinra tutu ña̱ xa̱a̱ ta̱vá inka na̱ yiví? Tiempo saá xa̱a̱ íyova diccionario, tutu ña̱ xi̱chindeétáʼan xíʼinna ña̱ kaʼvina Biblia ta saátu ni̱xi̱yo Biblia inkaka nu̱ú tu̱ʼun. Ña̱kán xi̱xiniñúʼuna ndiʼi ña̱yóʼo tá xi̱kaʼvina ta saátu ku̱a̱ʼání ña̱ sa̱kúaʼana xíʼin ña̱ xi̱sanáʼa̱ ta̱ Henry Grew, ta̱ George Storrs xíʼin inkakana. Ta saátu ta̱ Russell xíʼin na̱ xi̱kitáʼan xíʼinra va̱ʼaní chiñu ke̱ʼéna saáchi ta̱vána libro xíʼin tratado ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ Biblia.

15. ¿Ndáaña ndáyáʼviní ku̱u tá ku̱i̱ya̱ 1919?

15 Tá ku̱i̱ya̱ 1919, Babilonia ña̱ káʼnu va̱ása níkuchiñukaña sandáʼviña na̱ ñuu Ndióxi̱. Saáchi ku̱i̱ya̱ saá ki̱xáʼa íyo ta̱ “esclavo ta̱ nda̱kúní-ini ta̱ ndíchiní”. Ta va̱ʼaníva ke̱ʼé ta̱ esclavo yóʼo chi chi̱ndeétáʼanra xíʼin na̱ yiví ña̱ kakana nu̱ú “Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱” (Mat. 24:45-47). Ta xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼaní chiñu ke̱ʼé inkana ña̱ nda̱saviína yichi̱ yóʼo, na̱ ki̱xáʼa xíka nu̱úña ku̱a̱ʼání ña̱ʼa sa̱kúaʼana xa̱ʼa̱ Jehová xíʼin xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱nra keʼéra chí nu̱únínu (Prov. 4:18). Ta saátu ni̱xa̱a̱na na̱samana ki̱ʼva ña̱ ni̱xi̱yona ña̱ va̱ʼa sakúsi̱ína-ini Jehová. Soo Jehová xi̱kunda̱a̱-inira ña̱ va̱ása ndi̱ku̱n kamaví sandákoona ndiʼi ña̱ va̱ása va̱ʼa xi̱keʼéna, chi loʼo tá loʼo chindeétáʼanra xíʼin na̱ ñuura ña̱ xa̱a̱na nasa̱mana (koto recuadro ña̱ naní “Jehová loʼo tá loʼo chíndeétáʼanra xíʼin na̱ ñuura ña̱ xa̱a̱na nasa̱mana”). Kusi̱íní-iniyó tá ná kixaa̱ ki̱vi̱ ña̱ xa̱a̱yó sakúsi̱íyó-ini Jehová xíʼin ndiʼi ña̱ kéʼéyó (Col. 1:10).

Jehová loʼo tá loʼo chíndeétáʼanra xíʼin na̱ ñuura ña̱ xa̱a̱na nasa̱mana

Iin yichi̱ ña̱ va̱ʼaní nda̱kú nu̱ú. U̱vi̱ saá táʼví yichi̱ yóʼo, nu̱ú ki̱xáʼaña yi̱chíní náʼa̱ña soo loʼoka chí nu̱ú íyo ku̱a̱ʼá planta tú liviní náʼa̱.

1927 nda̱a̱ 1928: Na̱kunda̱a̱-inina ña̱ vikó Navidad ña̱ kéʼé na̱ veʼe-ñu̱ʼu vatá kúúña

1928 nda̱a̱ 1936: Loʼo tá loʼo nda̱koona ña̱ kuniñúʼuna cruz

1931: Nda̱kunaníyó testigo Jehová

1938: Va̱ása níxi̱niñúʼukana voto ña̱ ndaka̱xinna na̱ koo anciano

1944 nda̱a̱ 1945: Ni̱xa̱a̱na ku̱nda̱a̱-inina ña̱ va̱ása va̱ʼa nde̱e ni̱i̱ miíyó

1952: Ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱ ndáyáʼviní tavána na̱ ni̱ki̱ʼvi ku̱a̱chi ndeé ti̱xin congregación

1956: Ni̱xa̱a̱na kunda̱a̱-inina ña̱ ndáyáʼviní ña̱ tíndaʼa̱ na̱ yiví nu̱ú Ndióxi̱

1972: Espíritu santo Ndióxi̱ chíndeétáʼan xíʼin na̱ hermano ña̱ ndaka̱xinna na̱ koo anciano ti̱xin congregación

1973: Ni̱xa̱a̱na kunda̱a̱-inina ña̱ va̱ása va̱ʼa kaʼmiyó cigarro chi iin ku̱a̱chi ndeé kúú ña̱yóʼo nu̱ú Ndióxi̱

1976: Ni̱ka̱ʼa̱nna ndáa chiñu kúú ña̱ kivi kachíñu na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱

2000: Va̱ʼaní ni̱xa̱a̱na ku̱ndaa̱-inina xa̱ʼa̱ táʼví válí ña̱ kúúmií ni̱i̱

2006 xíʼin 2012: Káxiní ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱ va̱ása va̱ʼa kotoyó pornografía ni nda̱a̱ ndáaka ña̱ kítáʼan xíʼinña chi ku̱a̱chi ndeéní kúú ña̱yóʼo nu̱ú Ndióxi̱

NÚNÁKAVA “YICHI̱ ÑA̱ YI̱I̱”

16. ¿Ndáa ki̱ʼva ki̱xáʼana ndáana “Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱” tá ku̱i̱ya̱ 1919? (Isaías 48:17; 60:17).

16 Ña̱ va̱ʼa kǒo ndiʼi-xa̱ʼa̱ iin yichi̱ xíniñúʼu kundaanaña. Nani tá ku̱i̱ya̱ 1919 va̱ʼaní ndáana “Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱” ña̱ va̱ʼa ku̱a̱ʼáka na̱ yiví na̱ kée ti̱xin Babilonia ña̱ káʼnu ná kixáʼana kakana nu̱ú ña̱yóʼo. Tá sa̱kán ki̱xáʼa íyo ta̱ “esclavo ta̱ nda̱kúní-ini ta̱ ndíchiní”, tá ku̱i̱ya̱ 1921 ta̱vára iin libro ña̱ naní El Arpa de Dios ta libro yóʼo va̱ʼaní chi̱ndeétáʼanña xíʼin na̱ yiví ña̱ va̱ʼa xa̱a̱na kunda̱a̱-inina xa̱ʼa̱ ña̱ sánáʼa̱ Biblia. Ki̱ʼva 6 millón tutu yóʼo xa̱xana nu̱ú na̱ yiví ta 36 nu̱ú tu̱ʼun ta̱vánaña ta ku̱a̱ʼání na̱ yiví ni̱xa̱a̱ sa̱kúaʼa xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ xíʼin tutu yóʼo. Xa̱a̱ íyo loʼo tiempo ka̱na tutu ña̱ chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ kaʼviyó xíʼin na̱ yiví ña̱ naní Kivi koo si̱íún vitin ta saátu chí nu̱únínu. Tiempo so̱ndíʼi ña̱ ndóoyó vitin Jehová xíniñúʼura na̱ ñuura ña̱ va̱ʼa chindeétáʼanna xíʼinyó ña̱ va̱ʼa ndakundeéyó sakúaʼayó xa̱ʼa̱ra ta ndakundeéyó kakayó “Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱” (kaʼvi Isaías 48:17;e 60:17).f

17, 18. Tá ná ku̱ʼu̱nyó nu̱ú “Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱”, ¿nda̱a̱ míí xa̱a̱yó?

17 Tá iin na̱ yiví kíxáʼana sákuaʼana xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ saá kíxáʼana xíkana “Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱” yóʼo. Savana loʼova xíkana nu̱ú yichi̱ yóʼo ta sándakoonaña. Ta inkatuna chi̱kaa̱-inina ña̱ kakana nu̱ú yichi̱ yóʼo nda̱a̱ ná xa̱a̱na nu̱ú ndíʼiña. Soo, ¿nda̱a̱ míí xáa̱ yichi̱ yóʼo?

18 Na̱ ndátu ku̱ʼu̱n chí ndiví, “Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱” táki̱ʼva íyo ña̱ kuniʼi miína ku̱ʼu̱nna chí ndiví saá íyoña (Apoc. 2:7). Ta na̱ ndátu kundoo nu̱ú ñuʼú yóʼo, yichi̱ yóʼo kuniʼiñana xa̱a̱na nda̱a̱ nu̱ú ndíʼi ña̱ mil ku̱i̱ya̱ ña̱ kaʼndachíñu ta̱ Jesús tasaá ni̱ʼína ña̱ kutakuna ndiʼi tiempo. Tá xa̱a̱ ku̱a̱ʼún nu̱ú yichi̱ yóʼo va̱ása kitaún nu̱úña, chika̱a̱ ndee̱ nda̱a̱ ná xa̱ún nu̱ú ñuyǐví xa̱á. Ña̱kán káʼa̱nndi̱ xíʼinndó “Jehová ná kundaa ndóʼó yichi̱ nu̱ú ku̱a̱ʼa̱nndó”.

¿NDÁAÑA NDAKUIÚN?

  • ¿Ndáaña xi̱kuu “Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱” nu̱ú na̱ judío, ta ndáaña xi̱niñúʼu keʼéna?

  • ¿Ndáa ki̱ʼva nda̱saviína “Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱” tiempo ña̱ ndóoyó vitin, ta ama ni̱xu̱náña?

  • ¿Ndáana xíka nu̱ú “Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱” yóʼo tiempo vitin, ta nda̱a̱ míí kuniʼiñana xa̱a̱na?

YAA 24 Ná ku̱ʼu̱nyó yuku̱ Jehová

a “Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱” ni̱ka̱ʼa̱n Jehová kunaní yichi̱ ña̱ xi̱kita Babilonia ta xi̱xaa̱ña nda̱a̱ ñuu Israel ta yichi̱ yóʼo iin ña̱ xi̱ndana̱ʼa̱ kuitíva kúúña. Ta tiempo vitin, ¿á táxi Jehová iin yichi̱ nu̱ú kakayó? Táxivaraña. Saáchi tá ku̱i̱ya̱ 1919, ku̱a̱ʼání na̱ yiví ki̱xáʼana kéena ti̱xin Babilonia ña̱ káʼnu ta ki̱xáʼana xíkana nu̱ú “Yichi̱ ña̱ Yi̱i̱”. Ndiʼiyó xíniñúʼu ndakundeéyó kakayó yichi̱ yóʼo nda̱a̱ ná kixaa̱ ñuyǐví xa̱á.

b Esdras 1:2-4: “Ña̱yóʼo kúú ña̱ káʼa̱n ta̱ rey Ciro ta̱ ñuu Persia: ‘Jehová Ndióxi̱ ta̱ íyo chí ndiví ta̱xira ndiʼi reino ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo ndaʼi̱ ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n ña̱ ná ixava̱ʼi̱ veʼera chí ñuu Jerusalén ña̱ íyo chí Judá. 3 Ndiʼi na̱ kúú ñuu Ndióxi̱ ná koo Ndióxi̱ xíʼinna ta ná ku̱ʼu̱nna chí ñuu Jerusalén ña̱ íyo chí Judá ta ndasava̱ʼana veʼe Jehová, Ndióxi̱ na̱ ñuu Israel. Ta̱yóʼo kúú Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱, ta veʼera xi̱ndichiña chí ñuu Jerusalén. 4 Ndiʼi na̱ ñuu Israel, nda̱a̱ ndáaka nu̱ú ndóona ná chindeétáʼan na̱ íyo yatin xíʼinna. Ta ná taxina oro, plata, kití xíʼin ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmiína ndaʼa̱na, ta saátu ña̱ʼa ña̱ kúni̱na taxina ña̱ va̱ʼa kuva̱ʼa veʼe Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱, ña̱ xi̱ndichi chí ñuu Jerusalén’”.

c Koto libro ña̱ naní Las profecías de Isaías, una luz para toda la humanidad II, página 56, párrafo 19.

d Isaías 57:14: “Ka̱ʼa̱nna: ‘Ixava̱ʼandó, ixava̱ʼandó iin yichi̱. Ixatu̱ʼvandó yichi̱. Sakútaʼandó ndiʼi ña̱ʼa ña̱ kivi kasi nu̱ú na̱ ñui̱’”.

e Isaías 48:17: “Ña̱yóʼo kúú ña̱ káʼa̱n Jehová, ta̱ nda̱satá á xe̱en yóʼó, ta̱ Santo ñuu Israel: ‘Yi̱ʼi̱, Jehová, kúú Ndióxi̱ miíún, yi̱ʼi̱ kúú ta̱ sánáʼa̱ yóʼó xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼa miíún, yi̱ʼi̱ kúú ta̱ káʼa̱n xíʼún ndáa yichi̱ xíniñúʼu ku̱ʼún’”.

f Isaías 60:17: “Nu̱ú ña̱ cobre taxii̱ ña̱ oro, nu̱ú ña̱ hierro taxii̱ ña̱ plata, nu̱ú tú yitu̱n taxii̱ ña̱ cobre, nu̱ú ña̱ yu̱u̱ taxii̱ ña̱ hierro; ta taxii̱ na̱ kuniʼi yichi̱ nu̱ún, ta na̱yóʼo taxi chiñu ña̱ keʼún, ta kǒo ixandi̱va̱ʼana xíʼún”.

g ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Ta̱ Russell xíʼin na̱ xi̱kitáʼan xíʼinra xi̱niñúʼuna tutu ña̱ ta̱vá inkana ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inina xíʼin ña̱ káʼa̱n Biblia.

    Publicación ña̱ va̱xi tu̱ʼun sâví (1993-2025)
    Kita
    Yóʼo ki̱ʼviún
    • tu’un sâví
    • Chindaʼáña ndaʼa̱ inkana
    • Nda̱saa kúni̱únña
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ña̱ xíniñúʼuna
    • Política ña̱ privacidad
    • Configuración ña̱ privacidad
    • JW.ORG
    • Yóʼo ki̱ʼviún
    Chindaʼáña ndaʼa̱ inkana