E Ui Ana Ainei Koe, “Teiea a Iehova?”
“I akaatea roa atu ei ratou iaku . . . Kare oki ratou i tuatua e, Teiea a Iehova?”—IEREMIA 2:5, 6.
1. Me ui te tangata e, “Teiea te Atua?,” eaa ta ratou e manako ra?
“TEIEA te Atua?” Kua uiia te reira uianga e te au tangata e manganui. Kua tauta etai ia ratou kia marama i tetai tuatua no runga i Tei Anga, koia oki, teiea aia? Kua ui etai i te uianga i muri mai i te totoa atea anga te tumatetenga me kare me kite ratou uaorai i te taomianga maata e kare i marama i te tumu i kore ei te Atua i tauru mai ki roto. Inara te vai ra tetai aronga kare i ui ana no te mea kua kopae ratou i te manako tikai e te vai ra te Atua.—Salamo 10:4.
2. Koai tei autu i roto i ta ratou kimi anga i te Atua?
2 E tika, te vai ra, te au tangata e manganui te kite ra i te akapapuanga maata e te vai ra te Atua. (Salamo 19:1; 104:24) Te merengo ua ra etai o teia aronga e kua rauka tetai tu akonoanga. Inara kua akakeu te inangaro maata i te tuatua mou i tetai au mirioni, i te au enua ravarai, kia kimi i te Atua mou. Kare i puapinga kore to ratou tautaanga no te mea “kare ra [aia] i atea ke atu ia tatou katoa nei.”—Angaanga 17:26-28.
3. (a) Teiea to te Atua ngai nooanga? (e) Eaa te aiteanga o te uianga Tuatua Tapu, “Teiea a Iehova?”
3 Me kiteaia e tetai tangata a Iehova, kua kite aia e e “Vaerua te Atua,” kare e kitea e te mata tangata. (Ioane 4:24) Kua taiku a Iesu no te Atua mou e ko “taku Metua i te ao ra.” Eaa te aiteanga o te reira? E ko te ngai e nooia ra e to tatou Metua i te rangi ra, i te pae vaerua, e teitei ia, mei te au rangi i te mareva e teitei atu i te enua. (Mataio 12:50; Isaia 63:15) Noatu kare tatou i kite mata i te Atua, inara, te akariro ra aia e kia rauka ia tatou i te kite iaia e kia apii maata atu no runga i tana au akakoroanga. (Exodo 33:20; 34:6, 7) Ka pau mai aia i te au uianga tei uiia e te au tangata ngakau tae te kimi ra i te aiteanga o te oraanga. No runga i te au mea te o atura to ratou oraanga, kua oronga mai aia i te au ako anga tau no tatou kia akataka i tona turanga, koia oki, eaa tona manako no te reira au mea e me kua rotai ainei to tatou au anoano ki tona au akakoroanga. Te inangaro maira aia ia tatou kia uiui no runga i taua au mea e kia tauta pakari i te kimi i te au pauanga. Na roto i te peroveta ko Ieremia, kua ako a Iehova i te iti tangata taito o Iseraela no te mea kua autu kore ratou i te rave i teia. Kua kite ratou i te ingoa o te Atua, inara kare ratou i ui ana, “Teiea a Iehova?” (Ieremia 2:6) Kare e ko ta Iehova akakoroanga ta ratou i manako maata. Kare ratou i kimi i tana aratakianga. Me aro atu i te akono i te au ikianga, me e maata me e meangiti, e ui ana ainei koe, “Teiea a Iehova?”
Te Aronga Tei Uiui no Runga i te Atua
4. Akapeea tatou i te puapinga anga mei ta Davida akaraanga i te uiui anga kia Iehova?
4 Ei mapu tane, kua akatupu a Davida, te tamaiti a Iese, i te akarongo ketaketa i roto ia Iehova. Kua kite aia e e “Atua ora” a Iehova. Kua kite ana a Davida i ta Iehova paruruanga. Kua akakeuia e te akarongo e te inangaro i te “ingoa o Iehova,” kua tamate atu a Davida i te tumutoa Philiseti ma te au apinga tamaki ko Golia. (1 Samuela 17:26, 34-51) Inara, kare to Davida tu manuia i akariro iaia kia irinaki iaia uaorai. Kare aia i manako ana e ko tana ka rave i teianei, ka akameitaki a Iehova iaia. Ma te taokioki ua i te au mataiti i aru mai, kua uiui a Davida kia Iehova i te aro anga atu i te akono i te au ikianga. (1 Samuela 23:2; 30:8; 2 Samuela 2:1; 5:19) Kua pure ua atu aia: “E akakite mai koe kiaku i to au arataa, e Iehova; e apii mai koe iaku i to au aerenga. E arataki koe iaku i te tuatua-mou naau ra, e apii mai oki iaku; ko koe oki te Atua o toku ora; te irinaki nei au ia koe e po ua atu te rā.” (Salamo 25:4, 5) Mei teaa ra tetai akaraanga tau no tatou kia aru!
5, 6. Akapeea a Iehosaphata i te kimi anga ia Iehova i te au tuatau tukeke i tona oraanga?
5 I te tuatau o te Ariki ko Iehosaphata, te rima o te ariki i roto i te uanga ariki kua na roto mai ia Davida, kua aere mai te pupu vaeau e nga pa enua tokotoru i te tamaki ia Iuda. I te aro anga atu i teia tumatetenga i te pa enua, kua “akonokono iora [a Iehosaphata] e kimi ia Iehova.” (2 Paraleipomeno 20:1-3) Kare e ko te taime mua teia i kimi ei a Iehosaphata ia Iehova. Kua kopae te ariki i te akamorianga ia Baala tei akonoia e te patireia i te apatokerau o Iseraela tei akaruke i te akarongo e kua iki i te aaere na to Iehova au aerenga. (2 Paraleipomeno 17:3, 4) No reira i teianei i te aro anga atu aia i te tumatetenga, i akapeea a Iehosaphata i te “kimi [anga] ia Iehova”?
6 Na roto i tetai pure ki te katoatoa tana i tuatua i Ierusalema i teia tuatau ngata ra, kua akakite mai a Iehosaphata e kua maara iaia to Iehova mana katoatoa. Kua akamanako oonu aia no runga i ta Iehova akakoroanga tei akaariia mai i Tana tuaru anga i tetai au enua e te oronga anga i tetai enua ki to Iseraela ei tuanga. Kua akakite te ariki i tona anoano anga i ta Iehova tauturu. (2 Paraleipomeno 20:6-12) Kua tuku ainei a Iehova iaia uaorai e kia kiteaia i taua atianga ra? Ae, tikai. Na roto ia Iahaziela, e ngati Levi, kua oronga mai a Iehova i tetai aratakianga taka meitaki, e i tera mai ra kua oronga Aia i te autuanga ki Tona iti tangata. (2 Paraleipomeno 20:14-28) Akapeea koe e papu ei e ka tuku katoa a Iehova iaia uaorai e kia kiteaia mai e koe me uri atu koe kiaia no te aratakianga?
7. Naai ma te au pure ta te Atua e akarongo ra?
7 Kare a Iehova e akono ana i te papaki tai. Te pati maira aia i te au tangata o te pa enua ravarai kia kimi iaia na roto i te pure. (Salamo 65:2; Angaanga 10:34, 35) Te kite ra aia e eaa to roto i te ngakau o te aronga e pati akatenga atura kiaia. Te akapapu maira aia kia tatou e te akarongo maira aia i te au pure a te aronga tuatua tika. (Maseli 15:29) Te tuku ra aia iaia uaorai e kia kiteaia mai e etai tei kore i akaari ana i te inangaro iaia inara te kimi akaaka nei i teianei i tana aratakianga. (Isaia 65:1) Te akarongo katoa ra aia i te au pure a te aronga tei kore i akono i tana ture inara te tataraara nei i teianei ma te akaaka. (Salamo 32:5, 6; Angaanga 3:19) Inara, me kare to tetai tangata ngakau e kauraro ana ki te Atua, e puapinga kore te pure a te reira tangata. (Mareko 7:6, 7) Ka akamanako ana i etai au akaraanga.
Kua Pati Ua Atu Ratou Inara Kare i Rauka Ana
8. Na teaa i akariro kia kore e arikiia ta te Ariki ko Saula pure e Iehova?
8 I muri mai i te akakite anga atu te peroveta ko Samuela ki te Ariki ko Saula e kua kopaeia aia e te Atua no tona akarongo kore, kua tupou atu a Saula iaia uaorai kia Iehova. (1 Samuela 15:30, 31) Inara e tu tutu ua teia. Ko to Saula akakoroanga koia oki, kare e kia akarongo i te Atua, mari ra kia akateiteiia ki mua i te tangata. I muri mai, i te tamaki anga atu to Philiseti ia Iseraela, kua uiui a Saula kia Iehova ma te ngakau tae kore. Inara, i te kore anga i rauka mai iaia te pauanga, kua tuatua atu aia ki tetai vaine purepure, noatu kua kite aia e kua araiia teia e Iehova. (Deuteronomi 18:10-12; 1 Samuela 28:6, 7) Te tapoto anga i taua manako, te na ko ra 1 Paraleipomeno 10:14 no Saula ra e: “Kare oki aia i ui kia Iehova.” No teaa ra? No te mea kare ta Saula pure i akatumuia ki runga i te akarongo. No reira, mei te mea atura e kare roa aia i pure ana.
9. Eaa tei tarevake i ta Zedekia patianga i ta Iehova aratakianga?
9 Ma te aiteite, i te openga e vaitata maira no te patireia o Iuda, kua orongaia te au pure maata e kua uiuiia ta Iehova au peroveta. Inara, te kairo ra te tangata i te akamorianga itoro ma te akatutu i te tu akangateitei kia Iehova. (Zephania 1:4-6) Noatu kua rave ua ratou i tei umuumuia no te uiui ki te Atua, kare roa ratou i akateateamamao ana i to ratou au ngakau kia kauraro ki to Iehova anoano. Kua pati akatenga atu te Ariki ko Zedekia kia Ieremia kia ui kia Iehova nona. Kua akakite ke ana a Iehova ki te ariki i tana ka rave. Inara no te akarongo kore e kua tuku ua ki te tu matakutaku, kare te ariki i akarongo ana i te reo o Iehova, e kare rava a Iehova i pau atu ana iaia tei rekaia e te ariki ra.—Ieremia 21:1-12; 38:14-19.
10. Eaa tei tarevake i ta Ioanana kimi anga i ta Iehova aratakianga, e eaa ta tatou ka apii mei tona tarevake?
10 I muri mai i te takore angaia a Ierusalema e kua akaruke te vaeau o Babulonia ma te ngati Iuda te ka tuikaaia, kua akapapa a Ioanana i te apai ki Aiphiti i tetai pupu meangiti o te au ngati Iuda tei toe mai i Iuda. Kua raveia ta ratou au parani, inara i mua ake ka aere atu ei kua pati atu ratou kia Ieremia kia pure no ratou e kia kimi i ta Iehova aratakianga. Inara, i te mea kare i rauka ia ratou ta ratou pauanga i umuumu atura, kua aere ua atu ratou e kua rave i ta ratou i parani atura. (Ieremia 41:16–43:7) Te kite ra ainei koe i te au apiianga i roto i teia nga tupuanga te ka akapuapinga ia koe e me kimi koe i to Iehova mata, ka tuku aia e kia kitea mai aia e koe?
“E Tamou Ua Atu rai i te Akapapu”
11. Eaa ra tatou ka anoanoia ei kia taangaanga ia Ephesia 5:10?
11 Te akamorianga mou e maata atu te o maira ki roto i te akatutu anga i to tatou akatapuanga na roto i te tarukuanga ki te vai, te aere atu anga ki te au uipaanga, e te kapiti anga atu ki roto i te angaanga orometua ki te katoatoa. Te o maira to tatou oraanga katoa. I te au ra te kite ra tatou i te au taomianga—etai kare i kiteaia, e etai te kiteaia ra—te ka uri ke ia tatou mei te ara tei tau ki te akonoanga i te Atua. Ka akapeea tatou i te ariu anga atu ki teia? I te tataanga ki te au Kerititiano tiratiratu i Ephesia, kua raurau te apotetoro ko Paulo ia ratou: “E tamou ua atu rai i te akapapu i tei arikiia e te Atu ra.” (Ephesia 5:10, NW) Ko te meitaki no te raveanga i te reira te akatutuia maira e te au turanga e manganui tei akakiteia mai i roto i te au Tuatua Tapu.
12. Eaa a Iehova i mareka kore ei i te umuumu anga a Davida e kia apainaia atu te aruna koreromotu ki Ierusalema?
12 I muri mai i te akaoki angaia te aruna koreromotu ki Iseraela e kua mouriaia no tetai au mataiti e manganui i Kiriata-Iearima, kua inangaro te Ariki ko Davida i te apai atu i te reira ki Ierusalema. Kua uriuri atu aia ki te au rangatira o te tangata e kua tuatua e ka akanekeia te Aruna me kua ‘tika ia ratou, e te tau ra kia Iehova.’ Inara kua kopae aia i te kimi marie ei akapapu i to Iehova anoano no runga i te reira. Naringa aia i rave i te reira, kare rava te Aruna e apainaia na runga i te pereoo. Ka amoia te reira e te ngati Levi Kohata ki runga i to ratou pakuivi, mei tei ikuiku taka meitakiia e te Atua. Noatu kua uiui putuputu a Davida kia Iehova, kua autu kore aia i te rave i te reira na roto i te mataara tau i teia atianga. Kua kino te tupuanga. Kua akakite mai a Davida i muri maira: “I akangaa mai ei to tatou Atua ko Iehova ia tatou nei, no te mea kare tatou i kimi iaia mei tei akakiteia maira.”—1 Paraleipomeno 13:1-3; 15:11-13; Numero 4:4-6, 15; 7:1-9.
13. I roto i tetai imene tei imeneia i te apaina meitaki angaia te Aruna, eaa te akamaaraanga tei kapitiia atu?
13 I te apaina angaia te Aruna e te ngati Levi mei te are o Obeda-edoma ki Ierusalema, kua imeneia tetai imene tei atuia e Davida. Kua kapiti mai i te akamaaraanga ngakau tae: “E kimi ia Iehova e tona ririnui: e kimi tamou i tona mata. E akamaara i tana au angaanga taka ke tana i rave ra; i tana ra au akairo, e te au tuatua-tau a tona vaa.”—1 Paraleipomeno 16:11, 12.
14. Akapeea tatou i te puapinga anga mei to Solomona akaraanga meitaki e mei tona au tarevake i te oraanga i muri roa mai?
14 I mua ake ka mate ei aia, kua ako atu a Davida i tana tamaiti ko Solomona: “Kia kimi koe iaia ra, ka kitea atu aia e koe.” (1 Paraleipomeno 28:9) I te noo anga ki runga i te terono, kua aere atu a Solomona ki Gibeona, te ngai te vai ra te are uipaanga, e kua tuku i te atinga kia Iehova. I reira kua pati atu a Iehova kia Solomona: “Ka pati mai i taku e oronga atu naau.” I te pauanga i ta Solomona patianga, kua oronga ua a Iehova i te pakari e te kite kiaia kia akava ia Iseraela, e i te pae i te reira kua oronga atu Aia i te au apinganui e te tu teitei. (2 Paraleipomeno 1:3-12) Te taangaanga anga i te parani no te are tei orongaia e Iehova kia Davida, kua akatu a Solomona i tetai iero mekameka tikai. Inara no runga i tona turanga akaipoipo, kua autu kore a Solomona i te uiui kia Iehova. Kua akaipoipo a Solomona i te au vaine kare i te aronga akamori ia Iehova. I tona au mataiti i muri maira, kua akakeu ratou i tona ngakau kia uri ke mei ia Iehova. (1 Ariki 11:1-10) Noatu mei teaa te rongonui, te pakari, me kare te kite ia tatou, e mea puapinga i te “tamou ua atu rai i te akapapu i tei arikiia e te Atu ra”!
15. I te aere anga mai a Zera te Etiopia i te tamaki ia Iuda, eaa i rauka ei ia Asa i te pure ma te irinaki papu e ka akaora a Iehova ia Iuda?
15 Te akaketaketaia ra teia e te tataanga o te Ariki ko Asa, e inarere na Solomona. E tai ngauru ma tai mataiti i muri ake i te riro anga mai a Asa ei ariki, kua arataki atu a Zera e Etiopia e mirioni ua atu vaeau i te tamaki ia Iuda. Ka akaora ainei a Iehova ia Iuda? Tere atu i te 500 mataiti i mua atu, kua akakite taka meitaki a Iehova i te ka tapapaia e tona iti tangata me akarongo ratou kiaia e kua akono i tana au akauenga e ta ratou ka rauka me kare ratou e rave akapera. (Deuteronomi 28:1, 7, 15, 25) I te akamataanga o tona tutaraanga, kua takore a Asa mei tana ngai i tutara i te au atarau e te au poupou tei taangaangaia i roto i te akamorianga pikikaa. Kua raurau aia i te iti tangata kia ‘kimi ia Iehova.’ Kare a Asa i tapapa ana e kia rokoia e te tumatetenga ka rave ei i te reira. No te akarongo ia Iehova, kua rauka ia Asa i te pure kiaia kia raveia te angaanga no ratou. Tei tupu? Kua orongaia te autu anga kitea uaia kia Iuda.—2 Paraleipomeno 14:2-12.
16, 17. (a) Noatu kua autu ua Asa, eaa te akamaaraanga ta Iehova i oronga kiaia? (e) I te rave patoi anga a Asa, eaa te tauturu tei orongaia kiaia, inara akapeea aia i te ariu anga atu? (nga) Akapeea tatou i te puapinga anga mei te akamanakoanga i to Asa tu akono?
16 Noatu rai, i te oki anga atu a Asa ma te autu tikai, kua tono atu a Iehova ia Azaria i te aravei i te ariki e kua tuatua atu: “E akarongo mai ana iaku, e Asa, e Iuda ravarai ma Beniamina: Tei ia kotou a Iehova, ko kotou i piri mai kiaia ra; kia kimi kotou iaia, ka kitea aia e kotou; kia akaruke ra kotou iaia, ka akaruke aia ia kotou.” (2 Paraleipomeno 15:2) Ma te maroiroi tei akaora akaouia, kua akakite aere a Asa i te akamorianga mou. Inara e 24 mataiti i muri mai, i te rokoia anga e te tamaki, kua autu kore a Asa i te kimi ia Iehova. Kare aia i akara ana i te Tuatua a te Atua, e kare i maara ana iaia ta Iehova i rave i te tomo anga atu te vaeau o Etiopia ia Iuda. Ma te neneva kua akatupu aia i te taokotaianga kia Arama.—2 Paraleipomeno 16:1-6.
17 No teia, kua tono atu a Iehova ia Hanani tei akara ra ei ako ia Asa. Noatu i taua taime ra, i te akamarama angaia to Iehova manako no te reira, ka puapingaia a Asa. Kareka ra, kua riri aia e kua tuku atura ia Hanani e tona ngutuare tangata ki roto i te are tapekaanga. (2 Paraleipomeno 16:7-10) Mei teaa te maromaroa! Ka akapeea tatou? Te kimi ra ainei tatou i te Atua inara kua patoi i te ariki i te akoanga? Me taangaanga tetai tangata pakari manakonako e te akono ua i te Pipiria i te ako ia tatou no te mea te taii atura tatou ki te ao, te akaari ra ainei tatou i te tu ariki no te tauturu aroa ua tei orongaia mai kia tatou kia kite “i tei arikiia e te Atu ra”?
Auraka e Ngaropoina i te Ui
18. Akapeea tatou i te puapinga anga mei ta Eliu au tuatua kia Iobu?
18 I raro ake i te taitaia, ka inga rai tetai tei akono ana i tetai akaraanga meitaki i roto i te angaanga a Iehova. I te akakino angaia a Iobu e tetai maki viivii tikai, kua ngere i tana tamariki e te au apinga materia, e kua akaapa pikikaaia e tona au taeake, kua manako ua aia iaia uaorai. Kua akamaara atu a Eliu kiaia: “Kare ra tetai e tuatua e, Teiea te Atua tei anga iaku ra?” (Iobu 35:10) Kua anoanoia a Iobu kia akatika i tona manako ki runga ia Iehova e kia akamanako e akapeea Aia i te manako anga i taua turanga. Kua ariki akaaka ua a Iobu i te reira akamaaraanga, e ka tauturu tona akaraanga ia tatou kia akapera katoa.
19. Eaa tei kore i raveia e te iti tangata o Iseraela?
19 Kua kite te iti tangata o Iseraela i te tataanga no ta te Atua akonoanga i to ratou iti tangata. Inara kua putuputu te taime kare ratou i maara ana i te reira me akono i te au turanga tataki tai i roto i to ratou au oraanga. (Ieremia 2:5, 6, 8) I te aro anga atu i te akono i te au ikianga i te oraanga, kua kimi ratou i to ratou uaorai au anoano kare i ui e, “Teiea a Iehova?”—Isaia 5:11, 12.
E Ui Ua Atu, “Teiea a Iehova?”
20, 21. (a) Koai ma i teia tuatau tei akaari i te tu o Elisaia i roto i te kimi anga i ta Iehova aratakianga? (e) Akapeea tatou i te aru anga e te puapinga anga mei ta ratou akaraanga o te akarongo?
20 I te akamutu anga ta Elia angaanga orometua ki te katoatoa, kua rave atura tona tauturu ko Elisaia i taua kakau tei topa mai mei ia Elia, kua aere atu ki Ioridana, kua ta iora i te vai, e kua ui: “Teiea te Atua o Elia ra ko Iehova?” (2 Ariki 2:14) Kua pau atu a Iehova na te akaarianga e tei runga tona vaerua i teianei ia Elisaia. Eaa ta tatou ka apii mai mei teia?
21 Kua tupu tetai apinga aiteite i teia tuatau. Kua takake etai o te au Kerititiano akatainuia tei akono ana i te aratakianga i roto i te angaanga tutuanga. Ko te aronga tei orongaia te akaaereanga kua akara meitaki i te au Tuatua Tapu e kua pure kia Iehova no te aratakianga. Kare ratou i autu kore ana i te ui, “Teiea a Iehova?” Tei tupu mai, kua arataki ua atu a Iehova i tona iti tangata e kua akapuapinga i ta ratou angaanga. Te aru ra ainei tatou i to ratou akarongo? (Ebera 13:7) Me koia ia, ka noo vaitata tatou ki ta Iehova akaaerenga, ka ariu ki tana aratakianga, e ka rave maroiroi i te angaanga ta te reira e rave ra i raro ake i te aratakianga a Iesu Karaiti.—Zekaria 8:23.
Akapeea Koe me Pau?
• Eaa to tatou akakoroanga me ui tatou e, “Teiea a Iehova?”
• Akapeea tatou i teia tuatau e kite ei i te pauanga ki te uianga, “Teiea a Iehova?”
• Eaa i kore ei i pauia tetai au pure no te aratakianga tu-Atua?
• Eaa te au akaraanga Pipiria te akatutu maira i te anoano kia “tamou ua atu rai i te akapapu i tei arikiia e te Atu ra”?
[Tutu i te kapi 9]
Akapeea te Ariki ko Iehosaphata i te kimi anga ia Iehova?
[Tutu i te kapi 10]
Eaa ra a Saula i akara atu ei ki te vaine purepure?
[Au Tutu i te kapi 12]
E pure, e apii, e te akamanako kia akapapu e ‘teiea a Iehova’