Mei Teaa te Maroiroi o Toou Akarongo?
“E mou akarongo oki to kotou.”—2 KORINETIA 1:24.
1, 2. Eaa i tikai kia akarongo tatou, e akapeea e riro ei kia maroiroi atu te reira?
KUA kite te au tavini o Iehova e kia rauka ia ratou te akarongo. Ko te tika, ‘kare ra e akarongo kare rava te Atua e mareka.’ (Ebera 11:6) No reira, ka pure pakari tatou no te vaerua tapu e no te akarongo, e tuanga ra no tona ua meitaki. (Luka 11:13; Galatia 5:22, 23) Te aruanga i te akarongo o te au taeake irinaki ka akamaroiroi katoa i teia tu i roto ia tatou.—2 Timoteo 1:5; Ebera 13:7.
2 Ka riro to tatou akarongo kia maroiroi atu me rave tamou tatou i te aruanga i te aerenga ta te Tuatua a te Atua e akanoo maira no te au Kerititiano katoatoa. Ka tupu maata mai te akarongo mei te tatauanga i te Pipiria i te au ra tataki tai e te apiianga maroiroi i te au Tuatua Tapu ma te tauturu a te au puka orongaia mai na roto i “te akaaere pikikaa kore.” (Luka 12:42-44; Iosua 1:7, 8) Te akamaroiroiia ra tatou e te akarongo o tetai e tetai na roto i to tatou aere putuputu anga ki te au uipaanga Kerititiano, te au akaputuputuanga, e te au uruoaanga. (Roma 1:11, 12; Ebera 10: 24, 25) E te akamaroiroiia ra to tatou akarongo me tuatua atu tatou kia etai ke i roto i te angaanga orometua.—Salamo 145:10-13; Roma 10:11-15.
3. No runga i te akarongo, eaa te tauturu te ka rauka mai ia tatou mei te aronga pakari Kerititiano aroa maira?
3 Na te orongaanga i te akoanga e te akamaroiroi anga Tuatua Tapu, te tauturu maira te aronga pakari Kerititiano inangaro ua ia tatou kia akamaroiroi i to tatou akarongo. Tei ia ratou te tu mei to te apotetoro ko Paulo rai, tei tuatua ra ki to Korinetia: “Ei tauturu ra matou i to kotou rekareka: e mou akarongo oki to kotou.” (2 Korinetia 1:23, 24) Te tatau ra tetai atu uri anga: “Te angaanga kapiti nei matou ma kotou kia akamataora ia kotou, no te mea e akarongo maroiroi to kotou.” (Contemporary English Version) Ka ora tei tuatua tika no te akarongo. Inara, kare e rauka i tetai atu kia akono i te akarongo no tatou me kare kia akariro ia tatou ei aronga akono tu tika i te tiratiratu. I roto i teia tu, tei ‘runga ia tatou uaorai ta tatou apainga.’—Galatia 3:11; 6:5.
4. Akapeea te au tataanga Tuatua Tapu no te au tavini tiratiratu o te Atua i te tauturu anga i te akamaroiroi i to tatou akarongo?
4 Te ki ra te au Tuatua Tapu i te au tataanga no te aronga e akarongo to ratou. Penei te kite ra tatou i ta ratou au angaanga memeitaki e manganui, inara akapeea oki te akarongo ta ratou i akakite mei tera ra ki tera ra, penei no te oraanga roa katoa? Na te akaataanga i teianei i akapeea ta ratou akakite anga i teia tu i te au turanga aiteite ki to tatou uaorai ka tauturu kia akamaroiroi i to tatou akarongo.
Oronga Maira te Akarongo i te Mataku Kore kia Tatou
5. Eaa te akapapuanga Tuatua Tapu te vaira e te akamaroiroi maira te akarongo ia tatou kia akakite mataku kore i te Tuatua a te Atua?
5 Te akamaroiroi maira te akarongo ia tatou kia akakite i te tuatua a te Atua ma te mataku kore. Kua totou mataku kore maira Enoka i te rave anga i te akavaanga tu-Atua. “I na,” tana i tuatua, “te aere maira te Atu ma te ngauru katoa o te tausani o tana aronga tapu ra, E akautunga mai i te tangata katoa, e e akakite oki i te au akono kore i te Atua katoa i roto ia ratou i ta ratou au tuatua akono kore i te Atua katoa i raveia e ratou ra, e te au tuatua māro katoa a te aronga ara akono kore i te Atua i karanga iaia ra.” (Iuda 14, 15) I te akarongoanga i taua au tuatua ra, kua anoano to Enoka au enemi atua kore ra kia tamate iaia. Inara, kua tuatua mataku kore atura aia i roto i te akarongo, e kua “apai keia” aia e te Atua na te akamoe anga iaia i roto i te matenga, i te akara anga kare aia i tukua kia mamae i tona matenga. (Genese 5:24; Ebera 11:5) Kare tatou e kite ana i taua tu au temeio ra, mari ra te pau maira Iehova i ta tatou au pure kia raukai ia tatou te akakitekite i tana tuatua ma te akarongo e te mataku kore oki.—Angaanga 4:24-31.
6. Akapeea te akarongo orongaia mai e te Atua e te mataku kore i te tauturu anga ia Noa?
6 No to Noa akarongo oki ‘i tarai ei i te pai, kia ora tona ngutuare.” (Ebera 11:7; Genese 6:13-22) ‘E tangata ako katoa a Noa i te tuatua-tika’ tei akakite mataku kore ra i ta te Atua akamatakiteanga ki te au tangata o tona tuatau. (2 Petero 2:5) Kua aviri ratou i tana ra tuatua anga no te Tiruvi te aere maira, mei tetai papaki te aviri nei me oronga atu tatou i te akapapu anga Tuatua Tapu e kare e roaia ka akapouia teia akatereanga o te au mea nei. (2 Petero 3:3-12) Inara mei ia Enoka raua ko Noa rai, ka rauka ia tatou te oronga i taua tuatua ra no to tatou akarongo orongaia mai e te Atua ra e te mataku kore oki.
Akariro ra te Akarongo kia Akakoromaki Tatou
7. Akapeea a Aberahama e etai ke ra i te akakite anga i te akarongo e te akakoromaki anga?
7 Te umuumu nei tatou i te akarongo e te akakoromaki anga, e tikai oki ia tatou e tatari nei i te openga o teia akatereanga kino. I roto i taua aronga ra ‘tei na roto i te akarongo e te akakoromaki i raukai tei tuatuaia maira’ ko te pateriareka mataku i te Atua ra ko Aberahama. (Ebera 6:11, 12) No te akarongo kua akaruke aia i te oire o Uru, ma tona au mea meitaki katoa ra, e kua riro ei tuitarere i te enua ke tei taputouia maira nona e te Atua. Kua akatuanga katoaia a Isaaka raua ko Iakoba i taua taputou anga ra. Inara, “i mate anake atura taua aronga ra ma te akarongo, kare rai i rauka tei tuatuaia maira.” No te akarongo ‘kua anoano ratou i te enua meitaki rava, koia oki te ao ra.’ No reira, ‘kua akono oki te Atua i tetai oire no ratou.’ (Ebera 11:8-16) Ae, a Aberahama, a Isaaka, e Iakoba—e ta ratou au vaine mataku i te Atua ra—kua tatari akakoromaki i te Patireia o te Atua i te rangi, i raro ake i te reira ka akatuakaouia ratou ki te ora i runga i te enua nei.
8. Noatu rai eaa te tu te akakite ra a Aberahama, a Isaaka, e Iakoba i te akakoromaki e te akarongo?
8 Kare a Aberahama, a Isaaka, e Iakoba i ngere i te akarongo. Kare te Enua Taputouia ra i riro mai ki raro i ta ratou akatere anga, e kare ratou i kite i to te pa enua ravarai i te akameitaki anga ia ratou uaorai na roto i te uanga o Aberahama ra. (Genese 15:5-7; 22:15-18) Noatu rai e te ‘oire ta te Atua i akatu’ kare e riro mai ei tika tikai kia ope roa te au anere mataiti, kua tamou ra eia nga tangata i te akakite i te akarongo e te akakoromaki i to ratou oraanga katoa. E mea tika ka tau tatou kia kore e akameangiti mai i te rave anga i teianei i te mea e kua riro mai te Patireia o te Mesia ei mea tika tikai i te rangi ra.—Salamo 42:5, 11; 43:5.
Oronga Mai te Akarongo i te Au Akakoroanga Teitei Roa Atu kia Tatou
9. Eaa te mana o te akarongo ki runga i te au akakoroanga e te au mea manakoia ra?
9 Kare te au pateriareka i akono i te tu oraanga taeke o te ngati Kanaana ra, no te mea e teitei roa to ratou au akakoroanga e te au inangaro anga. Ma te aiteite, te oronga maira te akarongo kia tatou i te au akakoroanga pae vaerua te akariro ra ia tatou kia arai i te o anga atu ki roto i te ao te vaira i roto i te mana o te vaerua kino ra, ko Satani te Tiaporo.—1 Ioane 2:15-17; 5:19.
10. Akapeea tatou i kite ei e kua aruaru a Iosepha i tetai akakoroanga teitei atu i ta to te ao nei?
10 Na te arataki anga tu-Atua, kua tavini a Iosepha te tamaiti a Iakoba ra ei manitia no te kai i Aiphiti, inara kare te reira ko tona akakoroanga kia riro ei tangata maata no teianei ao. Ma te akarongo i te tupu anga o ta Iehova ra au taputou, kua karanga atura a Iosepha 110 mataiti ki tona au taeake: “Teia au ka mate; e ka atoro mairai te Atua ia kotou, e nana kotou e arataki atu mei ko nei atu ki runga roa te enua i tana i taputou mai e no Aberahama, e no Isaaka, e no Iakoba.” Kua pati a Iosepha kia tanumia aia ki te enua i taputouia ra. I te matenga, kua miri iora aia e kua tukunaia ki roto i tetai pia i Aiphiti. Inara i te akamatara angaia to Iseraela mei te tuikaaanga i Aiphiti, kua apai atu te peroveta ko Mose i te au ivi o Iosepha ra no te tanumanga ki te Enua Taputouia ra. (Genese 50:22-26; Exodo 13:19) Te akarongo mei to Iosepha rai ka tau kia akakeu ia tatou kia aruaru i te au akakoroanga teitei atu i to te aronga teitei o teianei ao.—1 Korinetia 7:29-31.
11. I roto i teea tu ta Mose akakite anga e e au akakoroanga pae vaerua tona?
11 E ‘mea meitaki ia Mose te rave katoa i te mate i te kapiti anga i te au tangata o te Atua, i te rave i te navenave poto ua o te tuatua kino’ e ko tetai tei apii meitakiia no te pamiri ariki o Aiphiti. (Ebera 11:23-26; Angaanga 7:20-22) Kua ngere aia i te akateitei anga i teianei ao e penei i te tanumanga mekameka i roto i tetai pia manea i tetai ngai meitaki i Aiphiti. Inara eaa te puapinga o te reira me akaaiteia atu ma te tika ngateitei ei “tangata no te Atua mou ra,” ei rotopu no te Ture koreromotu ra, ei peroveta na Iehova, e ei tangata tata Pipiria? (Ezera 3:2) Ko te turanga akateiteiia ainei taau ka anoano, me kare kua oronga mai aina te akarongo i te au akakoroanga teitei atu kia kore i te pae vaerua?
Ka Akatupu te Akarongo i Tetai Oraanga Meitaki
12. Eaa te akatupu anga a te akarongo ki runga i te oraanga o Rahaba?
12 Te oronga ra te akarongo ki te tangata kare anake i te au akakoroanga teitei roa atu mari ra i tetai oraanga meitaki katoa oki. E tika kua kitea e Rahaba o Ieriko ra e e meangiti ua te aiteanga o tona oraanga ei vaine akaturi. Inara, mei teaa te taui anga i tona akono anga i te akarongo! ‘Kua akatikaia aia i te angaanga [akarongo], i muri ake i tana ariki akamanuiri anga i nga tutaka [ngati Iseraela] ra, e tuku atura oki na tetai mataara ke,’ kia kore ei raua e kitea e to raua au enemi Kanaana ra. (Iakobo 2:24-26) I te kiteanga ia Iehova e ko te Atua mou ra, kua akakite katoa a Rahaba i te akarongo na te akarukeanga i tona oraanga vaine akaturi. (Iosua 2:9-11; Ebera 11:30, 31) Kua akaipoipo aia i tetai tavini no Iehova, kare i tetai ngati Kanaana akarongo kore ra. (Deuteronomi 7:3, 4; 1 Korinetia 7:39) Kua rauka ia Rahaba te tika mekameka kia riro ei tupuna vaine no te Mesia. (1 Paraleipomeno 2:3-15; Ruta 4:20-22; Mataio 1:5, 6) Mei ia etai atura, tei akaruke ra i te oraanga akono tau kore, ka rauka katoa iaia tetai atu tutaki—e tuakaouanga ki te oraanga ki runga i te enua parataito.
13. Akapeea to Davida ra ara anga kia Bate-seba, inara eaa te tu manako tana i akakite?
13 I muri ake i te akarukeanga i tona oraanga rave ara, i te akaraanga kua tamou a Rahaba i tetai aerenga tu tika. Inara, ko tetai papaki kua roa te akatapu anga i te oraanga ki te Atua kua ara tikai. Kua rave te Ariki ko Davida i te akaturi anga ia Bate-seba, kua tamateia tana tane i te tamaki, e i reira kua apai atura iaia ei vaine nana. (2 Samuela 11:1-27) I te tataraaraanga i roto i te miianga oonu, kua pati atu a Davida kia Iehova: ‘Auraka oki e rave ke atu i to vaerua tapu iaku nei.’ Kare a Davida i ngere i te vaerua o te Atua ra. E akarongo tona e ko Iehova, i tona aroa, kare ua e akavaavaa i “te ngakau paruparu, e te aue ra” no te ara. (Salamo 51:11, 17; 103:10-14) No to raua akarongo, kua rekareka a Davida raua ko Bate-seba i tetai ngai tutaki anga i roto i te akapapaanga o te Mesia ra.—1 Paraleipomeno 3:5; Mataio 1:6, 16; Luka 3:23, 31.
Akamaroiroiia te Akarongo e te Akapapuanga
14. Eaa te akapapu anga i rauka ia Gideona, e akapeea te akatupu anga a teia tataanga ki to tatou akarongo?
14 Noatu rai e te aaere ra tatou na te akarongo, penei i etai taime ka umuumu tatou i te akapapu anga a te tauturu anga tu-Atua. Ko te tika te reira i te Akava ko Gideona, koia tetai o te aronga “tei pou ia ratou te au basileia i te akarongo.” (Ebera 11:32, 33) I te noni anga to Midiana e to ratou au oa turu ia Iseraela, kua koropiniia a Gideona e te vaerua o te Atua. I te anoano anga i te akapapu anga e tei tona pae a Iehova, kua akapapa aia i te timataanga no runga i tetai uru mamoe tei vaioia ki runga i tetai ngai papa titona i te po. I te timataanga mua, e au to runga i te uru anake ra, kua vai maro ua ra te one. Kua tauiia te turanga i te rua o te timataanga. Kua akaketaketaia e eia nga akapapu anga, kua rave a Gideona matakite ra ma te akarongo e kua inga te au enemi o Iseraela ra. (Akava 6:33-40; 7:19-25) Me ka kimi tatou i te akapapu anga i te aroanga i te ikianga, kare te aiteanga o te reira e te ngere ra tatou i te akarongo. Te akaari tika ra tatou na te akaraanga i te Pipiria e te au puka Kerititiano e na te pureanga no te arataki anga a te vaerua tapu i te raveanga i te au ikianga.—Roma 8:26, 27.
15. Penei ka akapeea te tauturu anga ia tatou na te akaataanga ki runga i te akarongo o Baraka?
15 Te akarongo o te Akava ko Baraka kua turu akaketaketaia na te akapapuanga i roto i te tu akamaroiroi anga. Kua akamaroiroi te vaine peroveta ko Debora iaia kia rave i te akamatara anga i to Iseraela mei te akateiaaanga na te ariki Kanaana ko Iabina. I te akarongo e ma te akapapu anga a te turu anga tu-Atua, kua taki atura Baraka e 10,000 tangata kare ra i papa meitaki ki roto i te tamakianga e kua autu ki rungao i ta Iabina au nuku vaeau maata rava atu tei aratakiia ra e Sisera. Kua akakiteia taua autu anga ra i roto i te imene marekaanga a Debora raua ko Baraka. (Akava 4:1–5:31) Kua akamaroiroi atu a Debora ia Baraka kia rave i te arataki akataoongaia e te Atua no to Iseraela, e koia tetai o ta Iehova ra au tavini no to ratou akarongo kua “ati atura oki ia ratou te au nuku o te enua ke ra.” (Ebera 11:34) I te akaraanga e i akapeea te Atua i te akameitaki anga ia Baraka no te akonoanga i te akarongo penei ka akakeuia tatou kia rave angaanga me te manga ekoko ra tatou i te akatupuanga i tetai angaanga akaaoanga ra i te tavini anga ia Iehova.
Akatupu te Akarongo i te Au
16. Eaa te akatauanga meitaki ta Aberahama i akanoo i te aruaruanga i te au kia Lota?
16 Mei ta te akarongo tauturu anga ia tatou kia rave i te au angaanga ngata i te tavinianga i te Atua ra, kua akatupu te reira i te au e te maru. Kua tuku a Aberahama ruaine ra i tana nepeu ou ra ia Lota kia iki i te ngai meitaki o te enua i te tauetono anga ta raua au tiaki puaka e kua umuumuia te akatakake anga ia ratou ra. (Genese 13:7-12) E mea tika e kua pure a Aberahama ki te Atua na roto i te akarongo kia tauturu mai i te akakoreanga i teia manamanata. Kare i tuku i tona uaorai inangaro ei mea mua, kua akaoti ponuiaau aia i te reira. Me ka kite tatou ia tatou uaorai i roto i te tu pekapeka ma to tatou au taeake Kerititiano, e pure tatou na roto i te akarongo e e “kimi i te au,” ma te manakoanga i to Aberahama akatauanga no te akamanako anga aroa ra.—1 Petero 3:10-12.
17. Eaa ka raukai ia tatou kia tuatua e ko tetai aatianga manakoia ia Paulo, ia Banaba, e ia Mareko kua rapakauia na roto i tetai tu ponuiaau?
17 E akamanako ana e akapeea te tauturu anga a te akonoanga i te au kaveinga Kerititiano na roto i te akarongo kia akatupu tatou i te au. I te vaitata anga a Paulo i te akamata i te rua o tana tutaka anga mitinari, kua akatika a Banaba i taua manako ra e kia oki akaou raua ki te au putuputuanga i Kupero e Asia Minora. Inara, kua anoano a Banaba kia apai katoa i tona katini ia Mareko. Kare a Paulo i akatika no te mea kua akaruke a Mareko ia raua i Pamephulia. “Tupu atura oki te taumāro maata ia raua uaorai,” e kua akatupu teia i te taka keanga. Kua apai atura Banaba ia Mareko ei oa nona ki Kupero, e kua iki a Paulo ia Sila ei oa nona e “aere atura aia na Suria, e na Kilikia, i te akatinamou anga i te au ekalesia.” (Angaanga 15:36-41) I muri akera, kua rapakauia taua pekapeka ra, no te mea i Roma a Mareko raua ko Paulo, e kua tuatua akaperepere te apotetoro ra iaia. (Kolosa 4:10 Philemona 23, 24) Ia Paulo i tapekaiai i Roma i vaitata i te 65 T.N., kua tuatua atura aia kia Timoteo: “Arataki katoa mai koe ia Mareko; e meitaki oki au iaia i te angaanga i te taoonga nei.” (2 Timoteo 4:11) I te akaraanga kua akono a Paulo i tona pirianga ma Banaba e Mareko ei tumu no tana au pure anga akarongo, e kua akatupu teia i te maru tei kapitiia ra ma “te au o te Atua.”—Philipi 4:6, 7.
18. Penei eaa tei tupu i te tu o Euodia e Sunetuke?
18 Inara, no te tu apa ua, “te apa anake nei tatou i te au mea katoa e manganui.” (Iakobo 3:2) Kua tupu mai oki te au tu ngata i rotopu i nga vaine Kerititiano e rua ra, ta Paulo i tata: “Te ako atu nei au ia Euodia, e ia Sunetuke, kia okotai rai o raua ngakau i te Atu nei. . . . E turu atu koe i nga vaine i rave katoa i te angaanga a te evangelia nei.” (Philipi 4:1-3) I te akaraanga e ko eia nga vaine nei kua akakore i to raua manamanata na roto i te tu ponuiaau na te akonoanga i te akoanga tei tataia ia Mataio 5:23, 24. Te akono anga i te au kaveinga Tuatua Tapu i roto i te akarongo ka rave maata kia akatupu i te au i teia tuatau nei.
Akariro te Akarongo kia Akakoromaki Tatou
19. Eaa te turanga kino kare ra i akapou i te akarongo o Isaaka raua ko Rebeka?
19 Na te akarongo ka rauka katoa ia tatou kia akakoromaki i te tu kinokino. Penei te taitaia ra tatou no te mea ko tetai mema papetitoia o to tatou pamiri kua akarongo kore i te Atua na te akaipoipoanga i tetai kare ra e akarongo. (1 Korinetia 7:39) Kua mamae ngakau a Isaaka raua ko Rebeka no ta raua tamaiti ko Esau tei akaipoipo ra i nga vaine tau kore i te Atua. Ko tana nga vaine ngati Heta kua “riro atura raua ei mamae ngakau” kia raua—no te maata o te reira kua karanga atura a Rebeka: “Kua potopoto rava toku aʼo, i nga tamaine a Heta nei: kia rave a Iakoba i te vaine no te au tamaine a Heta, mei te au vaine o te enua nei, eaa naku te ora?” (Genese 26:34, 35; 27:46) Inara, kare teia turanga kino i akapou i te akarongo o Isaaka raua ko Rebeka. Kia tamou tatou i te akarongo maroiroi me ka tupu mai te au turanga ngata ei akaaoanga kia tatou.
20. Eaa te au akatauanga no te akarongo o Naomi raua ko Ruta no tatou?
20 E ngati Iuda a Naomi vaine ruaine takaua ra e kua kite e ko etai vaine o Iuda ra penei ka anau tamaroa mai te ka riro ei au tupuna no te Mesia ra. I te mea kua mate atu tana nga tamaroa kare e tamariki e kua pati tona mataiti anau tamariki, inara, ko te rauka anga e penei ka tauturu mai tona pamiri i te tuanga akapapa anga no te Mesia e meangiti ua tikai ia. Noatu rai, kua riro tana unonga takaua ko Ruta ei vaine na Boaza ruaine, kua anau mai i tetai tamaiti tamaroa nana, e kua riro mai aia ei tupuna vaine no Iesu, te Mesia ra! (Genese 49:10, 33; Ruta 1:3-5; 4:13-22; Mataio 1:1, 5) Kua tinamou te akarongo o Naomi raua ko Ruta i te tu kinokino e kua apai mai i te rekareka no raua. E maata katoa oki te rekareka anga no tatou me ka akatinamou tatou i te akarongo i te aro atu anga i te tu kinokino.
21. Eaa ta te akarongo e rave ra no tatou, e eaa te tamanako anga tau na tatou?
21 Noatu kare e rauka ia tatou kia tuatua eaa to apopo ka apai mai no tatou tataki tai, na te akarongo ra ka rauka ia tatou kia autu i tetai ua atu akaaoanga. Ka akariro te akarongo ia tatou kia mataku kore e kia akakoromaki. Ka oronga mai te reira kia tatou i te au akakoroanga teitei roa atu e tetai oraanga puapinga. Ka akatupu mai te akarongo i te au tu papu ki runga i to tatou pirianga ma etai ke e ka autu i te au tu kinokino. Kia riro tatou i reira “no te aronga ra i rauka te akarongo e ora atu ei te vaerua.” (Ebera 10:39) I roto i te ririnui o to tatou Atua aroa, ko Iehova, e ki tona kaka oki, e tamou ua atu tatou i te akono anga i te akarongo maroiroi.
Akapeea Koe me Pau?
• Eaa te akapapu anga Tuatua Tapu te akakite maira e ka rauka i te akarongo i te akamataku kore ia tatou?
• Eaa ka raukai ia tatou kia tuatua e te oronga maira te akarongo i te oraanga puapinga kia tatou?
• Akapeea te akarongo i te akatupu anga i te au?
• Eaa te akapapu maira e ka rauka i te akarongo te akariro kia akakoromaki tatou i te tu kinokino?
[Au Tutu i te kapi 16]
Oronga te akarongo kia Noa raua ko Enoka i te tu mataku kore kia akakite i te au tuatua a Iehova
[Au Tutu i te kapi 17]
Ka akakeu te akarongo mei to Mose rai ia tatou kia aruaru i te au akakoroanga pae vaerua
[Au Tutu i te kapi 18]
Papu anga i te tauturu tu-Atua kua akamaroiroi i te akarongo o Baraka, Debora, e Gideona