Tambela na Ndo ‘Lege ti Mbilimbili’

PROPHÈTE Isaïe atene: “Fade lo [zo ti mbilimbili a] duti nzoni; teti fade ala te lengo ti kusala ti ala.” Isaïe atene nga: “Lege ti azo ti mbilimbili ayeke mbilimbili.” (Esaïe 3:10; 26:7) Biani, tongana e ye si asalango ye ti e alë lengo ti nzoni, a lingbi e sala ye so ayeke nzoni na lê ti Nzapa.

Ye oko, tongana nyen e lingbi ti tambela na ndo lege ti mbilimbili? Aye ti nzoni wa e lingbi ti ku ti wara tongana e sala tongaso? Na tongana nyen ambeni zo alingbi ti wara ye ti nzoni na lege ti salango ye ti e na andia ti mbilimbili ti Nzapa? Na yâ chapitre 10 ti buku ti aProverbe ti Mbeti ti Nzapa, Gbia Salomon ti Israël ti giriri amu akiringo tene na ahundango tene so, tongana lo yeke fa kangbi so ayeke na popo ti zo ti mbilimbili na zo ti sioni. Na salango tongaso, lo sala kusala na atene “zo ti mbilimbili” wala “azo ti mbilimbili” fani bale oko na ndo ni ota. A yeke wara atene so fani gumbaya a londo na versê 15 ti si na 32. Tongaso, bingo bê na ndo aProverbe 10:15-32 ayeke duti ande ye ti kpengba zo.a

Bata Wango-tene Ngangu

Salomon agboto lê na ndo nene ti mbilimbili. Lo tene: “Mosoro ti zo ti mosoro ayeke kodoro ti lo ti ngangu; ye so afuti awanzinga ayeke nzinga ti ala. Kusala ti azo ti mbilimbili amu ye ti fini; lengo ti azo ti sioni ayeke ye ti siokpari.”​—aProverbe 10:15, 16.

Mosoro alingbi ti bata zo na gbele ambeni ye nde nde so alingbi ti si fade fade na yâ fini ti lo, legeoko tongana mbeni gbata so gbagba ti ngangu angoro ni amu kamême mbeni nzoni dutingo na ala so alango na yâ ni. Na nzinga alingbi ti duti ye ti futi tongana aye so zo aku pepe asi na agbian dutingo ti lo. (Zo-ti-fa-tene 7:12) Ye oko, a lingbi ti tene nga so gbia ti ndara aye ti sala tene ti mbeni kpale ti sioni so andu mosoro na nzinga use kue. Bê ti zo ti mosoro alingbi ti pusu lo ti zia mabe kue na ndo mosoro ti lo, na bingo bê so aye ti lo ti ngele ngangu ayeke tongana mbeni “kota gbagba ti bira” so abata lo. (aProverbe 18:11) Nga, mbeni wanzinga alingbi ti bi bê na lege ni pepe so dutingo ti lo na yâ nzinga asala si lo yeke na beku oko pepe teti kekereke. Na lege so, ala use kue aglisa ti gi nzoni iri na gbele Nzapa.

Na mbeni mbage nde, atä mbeni zo ti mbilimbili ayeke na ye mingi wala gi kete na lege ti mitele, salango ye ti lo na lege ti mbilimbili ayeke gue na lo na fini. Tongana nyen? Biani, lo yeke wara ngia na yâ ye so lo yeke na ni. Lo zia lege pepe na kpale ti lo ti nginza ti kanga lege na nzoni dutingo ti lo na gbele Nzapa. Atä lo yeke zo ti mosoro wala ti nzinga, dutingo ti mbeni zo ti mbilimbili na fini ayeke ga na lo tâ ngia laso nga beku ti fini ti lakue lakue teti kekereke. (Job 42:10-13) Zo ti sioni ayeke wara ye ti nzoni pepe atä lo wara mosoro mingi. Ahon ti kiri singila teti ngangu ti mosoro ti bata zo nga ti sala ye alingbi na ye so bê ti Nzapa aye, lo yeke sala kusala na mosoro ti lo ti maï mbeni fini so aluti na ndo siokpari.

Gbia ti Israël angbâ ti sala tene: “Zo so amä wango-tene, lo yeke na lege ti fini, me zo so aye zo ti zingo na lo pepe, lo gue kirikiri.” (aProverbe 10:17) Mbeni wagingo nda ti ye na yâ Bible atene alege ayeke peut-être use ti gbu nda ti versê so. Oko lege ni ayeke so zo so amä wango-tene na atomba peko ti mbilimbili ayeke na ndo lege ti fini, me lo so ake wango ti zingo na lo ague nde na lege so. Versê ni alingbi ti tene nga so “zo so abata wango-tene afa [na ambeni zo] lege ti duti na fini [ngbanga ti so nzo tapande ti lo aga na ye ti nzoni na ala], me zo kue so ake ti mä sengo ndo asala si ambeni zo aglisa lege.” (aProverbe 10:17, New International Version) Na yâ alege ni use kue, a yeke biani kota ye mingi teti e ti bata wango-tene ngangu na ti ke pepe wango ti zingo na e.

Zia Ndoye na Place ti Kengo Ndo

Na pekoni, Salomon amu mbeni mato na ambage use so tene ti yâ ni ague oko, na so use mbage ni akiri akpengba kozo mbage ni ngangu. Lo tene: “Zo so ahonde tene ti ke, yanga ti lo asala tene ti wataka.” Tongana mbeni zo ake mbeni mba ti lo na yâ bê ti lo, na lo yeke honde ni na gbe ti apendere tene wala atene ti gonda so alondo na bê pepe, lo yeke zo ti handa, “yanga ti lo asala tene ti wataka.” Na ndo tene so, gbia ti ndara akiri atene: “Zo so asala tene ti wataka na li ti zo, lo yeke wabuba.” (aProverbe 10:18) Ahon ti honde kengo ndo ti ala, ambeni zo abi atene ti wataka wala akangbi atene ti kirikiri na ndo ti zo so ala ke lo. Ye so ayeke ye ti buba ngbanga ti so ti ba nzoni, tondo ti mvene ayeke gbian biani pepe ye so zo ni ayeke. Nga, mbeni zo so ayeke gi ande ti hinga nda ti atene so lo mä ayeke ba be-ti-ke ni, na fade lo yeke ba wadikongo sioni tene ni na nzoni lê tongana ti kozo pepe. Tongaso, zo so akangbi atene ti wataka ayeke sala sioni gi na lo mveni.

Tambela ti mbilimbili asala kusala pepe na handa nga pepe na tene ti zonga. Nzapa atene na azo ti Israël: “Mo ke ita ti mo na bê ti mo pepe.” (Lévitique 19:17) Na Jésus amu wango so na azo so ayeke mä lo: “I ngbâ ti ndoye [même] awato ti i nga ti sambela teti ala so asala ngangu na i; si i lingbi fa biani so i yeke amolenge ti Babâ ti i so ayeke na yayu.” (Matthieu 5:44, 45, NW) So tâ ye ti nzoni ahon ti sala si bê ti e asi na ndoye ahon ti si na kengo ndo!

‘Bata Yanga ti Mo’

Na gbotongo lê mingi na ndo nene ti fa lege na menga, gbia ti ndara atene: “Na yâ tene mingi mingi, kengo-ndia atia pepe, me zo so abata yanga ti lo, lo yeke na ndara.”​—aProverbe 10:19.

“Wabuba asala tene mingi.” (Zo-ti-fa-tene 10:14) Yanga ti lo “asa buba tene.” (aProverbe 15:2) So aye ti tene pepe so zo kue so adiko tene mingi ayeke wabuba. Me a yeke duti ngangu pepe na mbeni zo so adiko tene mingi ti ga zo ti kangbingo sioni kpere-kpere wala atene so ayeke tâ tene pepe. Mbeni iri so afuti, bibe so awara vundu, asongo so ngonzo ayeke dä, na même kpale ti mitele aga fani mingi na lege ti tene ti buba. “Na ndo so atene awu mingi, fade siokpari amanke pepe ti duti dä.” (aProverbe 10:19, An American Translation) Na ndo ni, a mu ngonzo na bê ti duti na tele ti mbeni zo so ayeke na mbeni tene ti tene na ndo aye kue. Zia si tene awu mingi pepe na yanga ti e.

Ahon gi ti kpe tene ti wataka, zo so abata yanga ti lo ayeke sala ye na lege ti ndara. Lo yeke gbu li kozoni ti sala tene. Teti ndoye ti alege ti Jéhovah na tâ nzala ti mu maboko na amba ti lo ayeke pusu lo ti sala ye, lo yeke bi bê na ye so tene ti lo ayeke sala na ndo ambeni zo. Atene ti lo ayeke na lege ti ndoye na ti nzobe. Lo yeke gbu li na ndo lege ti sala si tene ti lo anzere na zo na amu maboko. Atene ti lo ayeke tongana “pomme ti lor na yâ ye ti argent so aleke ni pendere,” a yeke lakue na lege ti ndara nga ti nengo tele.​—aProverbe 25:11, NW.

‘Mu Kobe na Azo Mingi’

Salomon atene nga: “Menga ti zo ti mbilimbili ayeke tongana argent ti nzoni, me bê ti zo ti sioni ayeke ye so ngele ni ayeke ngangu pepe.” (aProverbe 10:20) Ye so zo ti mbilimbili atene ayeke na sioni oko pepe, a yeke tongana mbeni argent ti nzoni, so a leke pekoni nzoni ahon, na so saleté ayeke dä oko pepe. Ye so ayeke tâ ye biani na ndo awakua ti Jéhovah tongana ala yeke mu na ambeni zo hingango ye ti Tene ti Nzapa so asö fini. Kota Wafango ye ti ala, Jéhovah Nzapa, afa lege na ala na lo mu na ala ‘yanga so ahinga ti sala tene, si ala lingbi hinga lege ti sala tene nzoni na zo so anze.’ (Esaïe 30:20, NW; 50:4) Biani, menga ti ala ayeke tongana argent ti nzoni tongana ala yeke sala tene ti tâ tene ti Bible. Atene ti yanga ti ala aduti tâ ye ti ngele ngangu teti azo ti bê ti mbilimbili ahon bibe ti zo ti sioni! Zia e duti ndulu ti sala tene ti Royaume ti Nzapa na ti apendere kusala ti Lo.

Zo ti mbilimbili ayeke duti mbeni ye ti deba nzoni teti ala so angoro lo. Salomon atene: “Yanga ti zo ti mbilimbili amu kobe na azo mingi, me awabuba akui teti ala hinga ye pepe.”​—aProverbe 10:21.

Tongana nyen “zo ti mbilimbili amu kobe na azo mingi”? Tene ti Hébreu so a sala na kusala ge andu tene ti “batango anyama.” Bibe ti tene ni ayeke ti fango lege nga ti mungo kobe, tongana ti so mbeni berger ti ngoi ti giriri ayeke bata angasangbaga ti lo. (1 Samuel 16:11; Psaume 23:1-3; Bia ti Salomon 1:7) Zo ti mbilimbili afa lege wala ague na ambeni zo ti mu lege ti mbilimbili, na tene ti yanga ti lo ayeke kpengba ala so amä lo. Ye ti pekoni ayeke so ala yeke na mbeni fini so amu ngia mingi ahon, na so anzere na bê mingi ahon, na ala lingbi même ti wara fini ti lakue lakue.

Ka ti wabuba a yeke tongana nyen? Teti so lo hinga ye pepe, lo fa so nzoni bibe wala bingo bê na ndo sioni ti peko ti tambela ti lo atia lo. Mara ti zo tongaso ayeke sala gi ye so lo ye, na bingo bê oko pepe na aye ti pekoni. Tongaso, lo hu pono ti afuta ti peko ti asalango ye ti lo. Na ngoi so zo ti mbilimbili amu maboko ti bata ambeni zo na fini, zo so ahinga ye pepe alingbi même pepe ti bata tele ti lo mveni na fini.

Kpe ti Sala Ye ti Kirikiri

Fani mingi, alengo ti salango ye ti mbeni zo ayeke sigigi polele na yâ aye so lo ye na aye so lo ke. Na tenengo ye so, gbia ti Israël atene: “Wabuba awara ngia na le ge ti sala ye ti kirikiri, me zo so ahinga nda ti ye awara ngia na yâ ye ti ndara.”​—aProverbe 10:23.

Ambeni zo ayeke ba salango ye ti kirikiri tongana mbeni ye ti ngia, na ala bi tele dä gi “ti sala ngia senge.” Azo tongaso ayeke ba pepe Nzapa tongana lo so a lingbi azo kue akiri tene na lo, na ala ye pepe ti hinga sioni ti tambela ti ala. (aRomain 14:12) Siokpari ti ala afuti ngangu ti gbungo nda ti ye ti ala, a sala si ala bi bê so Nzapa ayeke ba siokpari ti ala pepe. Na lege ti asalango ye ti ala, a yeke tongana ala yeke tene: ‘Jéhovah ayeke pepe.’ (Psaume 14:1-3; Esaïe 29:15, 16) So tâ ye ti buba!

Na mbeni mbage nde, zo so ahinga ti ba nda ti ye ayeke hinga so salango ye ti kirikiri ayeke pepe salango ngia senge. Lo hinga so a nzere na Nzapa pepe na a lingbi ti buba songo ti mbeni zo na Lo. Mara ti salango ye tongaso ayeke ye ti buba teti so a yeke futi nengo ti zo, a yeke buba amariage, a yeke sala sioni na bibe nga na tele, na a yeke gue na zo ti glisa dutingo ti lo na lege ti yingo. E yeke sala ye na lege ti ndara ti kpe salango ye ti kirikiri na ti gi ti lë tâ ndoye teti ndara, tongana ti so e yeke lë teti mbeni ita ti e ti wali so e yekia mingi.​—aProverbe 7:4.

Leke Ye na Ndo Tâ Gere Ni

Na gbotongo lê na ndo ti ngele ti lekengo fini ti zo na ndo tâ gere ni, Salomon atene: “Ye so amu mbito na zo ti sioni, fade a ga na ndo lo, me ye so zo ti mbilimbili aye, fade a mu na lo. Tongana gingisale ahon, zo ti sioni ayeke mbeni pepe, me zo ti mbilimbili ayeke tongana gere ti da so angbâ lakue lakue.”​—aProverbe 10:24, 25.

Zo ti sioni alingbi peut-être ti zia mbito mingi na bê ti ambeni zo. Ye oko, na nda ni, ye so lo sala mbito ni ayeke ga na ndo lo. Teti gere ti lo ayeke pepe na yâ akpengba-ndia ti mbilimbili, lo yeke tongana mbeni da so gere ni akpengba pepe, so ayeke tï tongana mbeni ngangu pupu apika ni. Lo yeke tï na gbele ngangu so a sala na ndo lo. Na mbage, zo ti mbilimbili ayeke tongana mbeni koli so asala ye alingbi na atene ti Jésus. Lo yeke “mbeni zo so ahinga ndo, so asala da ti lo na ndo kota tênë.” “Na,” tongana ti so Jésus atene, “ngu ti nduzu apika ngangu, na moa asi, na pupu aïa ngangu na ndo da ni, me da ni atï pepe, teti a sala gere ni na ndo kota tênë.” (Matthieu 7:24, 25, NW) Gere ti mara ti zo tongaso aluti ngangu: gere ti abibe na asalango ye ti lo aluti ngangu na ndo akpengba-ndia ti Nzapa.

Kozoni ti sala tene mingi ahon na ndo kangbi so ayeke na popo ti zo ti sioni na ti mbilimbili, gbia ti ndara afa na ndulu tene mbeni kpengba gbotongo mê. Lo tene: “Legeoko tongana vinaigre asala pembe, na guru-wa asala lê, zo ti goigoi asala tongaso na ala so ato lo.” (aProverbe 10:26) Vinaigre ayeke mbeni lingu ti bubango ye teti apembe. Acide so ayeke na yâ ni akpî kpingo na yanga ti zo, na a lingbi ti sala si apembe ti zo akui. Guru-wa asala si lê ti zo aso na azö. Legeoko nga, zo kue so ayeke hiri mbeni zo ti goigoi ti sala kua teti lo wala amu lo tongana mbeni lembe ayeke wara lakue vundu na bê, na lo yeke ba pasi ti nginza.

‘Lege ti Jéhovah Ayeke Gbada ti Bira’

Gbia ti Israël atene: “Kpengo mbito ti L’Eternel [“Jéhovah,” NW] asala si lâ ti zo awu, me fade a lungula mbeni ngu ti azo ti sioni. Beku ti azo ti mbilimbili amu ngia, me fade beku ti azo ti sioni akui.”​—aProverbe 10:27, 28.

Ye so afa lege na zo ti mbilimbili ayeke kpengo mbito ti Nzapa, na lo yeke tara ti nzere na lê ti Jéhovah na lege ti abibe ti lo, atene ti lo na asalango ye ti lo. Nzapa abata lo, na Lo yeke sala ye alingbi na abeku ti lo so ayeke mbilimbili. Ye oko, zo ti sioni ayeke sala ye na fini ti lo mo ba mo tene Nzapa ayeke pepe. Na ambeni ngoi, a lingbi ti ba so abeku ti lo ayeke ga nzoni, me a yeke gi teti kete ngoi, teti so fani mingi salango ye na ngangu wala mbeni kpale ti seni so aga na lege ti tambela ti lo ayeke lungula ambeni ngu na ndo fini ti lo. Na lâ ti kuâ ti lo, abeku ti lo kue ayeke kui.​—aProverbe 11:7.

Salomon atene: “Lege ti L’Eternel [“Jéhovah,” NW] ayeke gbada ti bira teti azo ti be-biani, me a yeke ye so afuti azo so asala sioye.” (aProverbe 10:29) Lege ti Jéhovah so a sala tene ni ge andu pepe lege ti fini so a lingbi e tambela dä, me lege so Nzapa ayeke sala ye na mbage ti azo. Moïse atene: “Tênë ni, kusala ti lo alingbi kue, teti alege ti lo kue ayeke mbilimbili.” (Deutéronome 32:4, NW) Alege ti mbilimbili ti Nzapa aye ti tene nzoni duti teti azo ti mbilimbili na futingo teti azo ti sioni.

So tâ gbada ti bira si Jéhovah ayeke teti azo ti lo! “Fade a lungula azo ti mbilimbili lâ oko pepe, me fade azo ti sioni aduti na sese ni pepe. Yanga ti azo ti mbilimbili asala tene ti ndara, me fade a lungula zo so asala tene ti kirikiri na menga ti lo. Yanga ti azo ti mbilimbili ahinga ye so ayeke nzoni, me yanga ti azo ti sioni asala tene ti kirikiri.”​—aProverbe 10:30-32.

Zo ti mbilimbili ayeke wara biani ye ti nzoni, na lo yeke wara deba nzoni ngbanga ti so lo tambela na ndo lege ti mbilimbili. Biani, “deba nzoni ti Jéhovah, ba ye so aga na mosoro, na lo zia vundu dä oko pepe.” (aProverbe 10:22, NW) Tongaso, zia e bata lakue ti sala ye alingbi na akpengba-ndia ti Nzapa. Nga, zia e bata yanga ti e na e sala kusala na menga ti e ti mu na ambeni zo kobe na lege ti tâ tene so amu fini ti Tene ti Nzapa na ti fa na ala ti tambela na ndo lege ti mbilimbili.

[Kete Tene na Gbe Ni]

[Foto na lembeti 26]

Menga alingbi ti duti tongana “argent ti nzoni”