Muezi wa 6

Yehova waabapaalile Bakristu ba mu miaka mia ya ku ntendeko musita ubaali baipatanisia ni aali yaali yaaluluka. Lingi, baali bakyuziiwa, kabili lunge kyaali kyakitika evio bila baketekeele saana nangue kunti kyaaluka evio. Mona kintu kyaabapatile ba Barnaba ni mutumua Paulo musita ubaali basimikila mu fuasi ya mu Listra. Ku ntendeko, baapokeleelue buino na bantu baabatuiliziizie. Inzi kisia musita kupita, bantu bali bapinga ‘baababembele bantu,’ kabili ni bamo pakati ka benka babo bantu, baamuumine Paulo mabue ni kumusia wali kikama. (Miil Bat. 14:19) Inzi ba Barnaba ni Paulo, baatwaliliile kusimikila ku fuasi inge. Keekio kyaaleetele ki? Baakwasiizie ‘bantu bengi bazumine,’ kabili milandu yabo ni mufuano wabo, byaabakoseleziizie Bakristu benaabo. (Miil Bat. 14:21, 22) Bantu bengi baanoonkeelemo paantu ba Paulo ni Barnaba te baalekeele kusimikila anzia kine baakyuziiziwe. Ni fwefue kine te tulekeele kubomba miilo itupeelue na Yehova tukite, twakaba kupaalua. w23.04 16-17 lifu. 13-14

Likolo Daudi apatile waalwisiiziwe na baluani bengi baviizie mu buikazi bwakue, kabili lingi waali wamuloomba Yehova amukwasie. Daudi, waali wasininkiziizie nangue Yehova waatuiliziizie ni kwasuka mapepo akue. Ni weewe, kunti wasininkizia enka evio. Bibilia ili yatusininkiziizia nangue Yehova kunti watupeela mulangue ni maka atukabiile eevi tusipikizie. Weene, kunti wabombia balupua ni bankazi betu, ao atasie baalia basiizi kumupupa mu onu musita eevi batukwasie mu nzila imo eevi. Anzia kine paange Yehova taviinda kwasuka mapepo etu lyonse mu nzila elia ituswapiile, tumanine nangue wakaba kwasuka azo mapepo etu. Wakaba kutupeelasie keelia kitukabiile, kabili pa musita utukabiile kakiine keekio kintu. Pakaako, twalilila kupepa waali ni kisinka nangue Yehova wakaba kukutuilizia loonu, kabili ni mu kyalo kya leenu kili mu kuiza, “wakaba kufikilizia nkulu ya kila kintu kili ni bukose.”—Malum. 145:16. w23.05 8 lifu. 4; 13 lifu. 17-18

Kili buino kutontonkania palua mpaalo yuli kupata kine wafikilizia mupaango obe. Kine weewe uli ni mupaango wa kuwaamia mibeele yobe ya kusoma Bibilia ao kuwaamia mapepo obe, kunti watontonkania palua mpaalo ki? Tontonkania vyuli kukosia bukibuza bobe pamo ni Yehova kine weewe wafikilizia ozo mupaango. (Malum. 145:18, 19) Kine weewe uli ni mupaango wa kukuzia mibeele ya Kikristu, tontonkania mibeele ezio viyakaba kuwaamia bukibuza bobe pamo ni bange. (Bakol. 3:14) Weewe, wamona siani kine waleemba liste iliko mpaalo yonse, elia ikusonseziizie utone kufikilizia mupaango obe? Lyonse, uye wabuela kutoosia ezio liste. Kabili uye wapisia musita pamo ni bantu bali kukusonsezia. (Tus Maf. 13:20) Kulanda kisinka, fwe bonse tuli twasaangua ni nsiku itusiizi kwikala na nkulu ya kukita kintu. Eba, keekio kyalangilila nangue tetuviinda kwikwinda eevi tufikilizie mupaango weetu? Ata, te evio. Fwefue kunti twaikwinda eevi kufikilizia mupaango weetu atasie kine tetuli na nkulu. Kulanda kisinka, kukita evio te kuleengele. Inzi kine wafikilizia mupaango obe uli kwaluka ni nsaansa. w23.05 27-28 lifu. 5-8

Kumana nangue tupalile kutwama fwe beene bintu bili byafuma mu bupinguzi bwetu, kunti kwatukinkizia tukite lubilo eevi tulapile mazaambi etu, tulekele bilubo byetu ni kutiina kubuela kubikita. Kine twakita evio, tuli kuviinda kutwalilila mu masindano a lubilo lwa bukose. Kine weewe waakikwata bupinguzi bubiipile, mana nangue teuviinda kwalulula bintu byaakikitika kale. Te kuzeezia musita ni maka obe eevi kwikwinda kulangilila nangue weewe i ali ni nsaambu ao kwezia kulangilila nangue weewe ao bange i bali ni bilubo. Inzi itabila nangue uli ni bilubo, kabili ikwinde saana kuwaamia aali yobe ya leenu. Kine weewe waisaanga kuya wali ni kilubo palua bintu bibiipile biwaakikita, pepa kuli Yehova waikefiizie, itabila kilubo kyobe, kabili muloombe akweleele. (Malum. 25:11; 51:3, 4) Papaata ku bantu bawaakiluvia, kabili kine kyapala loomba bakote bakukwasie. (Yak. 5:14, 15) Sambilila kupitila bilubo byobe, kabili ikwinde kutiina kubuela kubikita. Kine waakita evio, uli kuya wasininkiziizie nangue Yehova ali kukulangilila luse ni kukukwasia nga vyukabiile.—Malum. 103:8-13. w23.08 28-29 lifu. 8-9

Yehoyada waamukwasiizie Likolo Yehoashi eevi aye wali muntu aweeme. Keekio, kyaalengiizie ozo likolo mulumendo atone kumusaansamusia Yehova. Inzi kisia Yehoyada kufua, Yehoashi waabatuiliziizie bakulu babisanguka. (2 Mil Nsi. 24:4, 17, 18) Atasie kine Yehova wakisikile saana, “waatwaliliile kubatuma bakabika pakati kaabo, eevi kubabuezia . . . , inzi baakeene kutuilizia.” Kabili baakeene kumutuilizia Zekaria muana mwina Yehoyada, olia asibanga walisie kabika wakue Yehova, inzi kabili abanga wali mwina shangazi wakue kwa Yehoashi. Kabili Likolo Yehoashi waalengiizie Zekaria epaiwe. (2 Mil Nsi. 22:11; 24:19-22) Yehoashi taatwaliliile kuya wamutiina Leeza mu nzila ipalile. Yehova waalandile eevi: “Baalia bali banzyelekania neene, bakaba kuzyelekaniiwa.” (1 Sam. 2:30) Kisia paapo, kisepe kiniinisie kya basoda Basiria, kyaamuviindile Yehoashi, olia abanga wali ni “kisepe kikata saana kya ba soda” ni ‘kumukisia saana.’ (2 Mil Nsi. 24:24, 25) Yehoashi waalasilue na babombi bakue muine paantu waamwipaile Zekaria. w23.06 18-19 lifu. 16-17

Paulo waapisiizie musita uniini mu Efeso, waali mukusimikila ni kusambilizia mpunda iweeme. (Miil Bat. 19:1, 8-10; 20:20, 21) Waali wabatonene saana balupua ni bankazi, kabili waali watonene kubakwasia basiale bali ba kisinka kuli Yehova. Nsita imo, Bakristu Baefeso, baalia baleembeelue mukanda kuli Paulo, babanga bazumiine masambilizio a ma diini a bufi. Kabili babanga bazumiine bintu bya ma mazi. Baefeso babanga bakita saana bukambue, kabili te babanga baunvua busoni palua mibeele yabo ibiipile. Mu misaapo yabo ni mu nsikunkulu ya diini ibabanga bakita, lingi babanga balandila sie palua bukambue. (Baef. 5:3) Baefeso bengi babanga ‘bafumine mu lwendo loonse luweeme,’ i kulanda “te babanga baunvua misa” kabili, palua bikitua byabo. (Baef. 4:17-19, NWT) Ntanzi tebanasambilile mafunde akue Yehova palua kiweeme ni kibiipile, zamiri yabo te ibanga yabakyuzia kine bakita bintu bibiipile. Kabili baali bakita bebio bintu bila kutontonkania Yehova vyaali waiunvua palua bikitua byabo. Keekio i kyaalengiizie Paulo alande nangue “maano abo ali mu nfinzi, kabili bali kule ni bukose buli bwafuma kuli Leeza.” Inzi, Baefeso bange te baasialiliile mu nfinzi. w24.03 20 lifu. 2, 4; 21 lifu. 5-6

Gideoni waali wapalile kubomba saana mu miilo yakue ya bupinguzi. Lubaali baluana ni Gideoni mu musita wa busiku, Bamidiani baabutukile. Gideoni waabakumbiziizie kufuma mu Lulambe lwa Yezreeli mpaka ku Mwenzi wa Yordani. (Bap. 7:22) Eba, Gideoni waapuiliilesie ku mwenzi wa Yordani? Ata! Atasie kine weene pamo ni balalume bakue mia itatu (300) baali basyatopele, baabukile mwenzi ni kutwalilila kubakumbizia. Kupuako, Gideoni pamo ni balalume bakue baabakwete Bamidiani kabili baabaviindile. (Bap. 8:4-12) Gideoni waali waswapiile nangue Yehova wakaba kumupeela maka. Kabili ni Yehova waamukitiile evio vyenka. (Bap. 6:14, 34) Musita umo, Gideoni pamo ni balalume bakue baali bakumbiziizie lwa pansi, bamakolo babili Bamidiani. Inzi paange babo bamakolo baali babutukile baikeele pa bangamia. (Bap. 8:12, 21) Anzia evio, Leeza waabakwasiizie Baisraeli babakwate, kabili baaviindile ezio vita. Enka evio, ni bakote kunti bamuswapila Yehova, olia ‘asiizi kutopa ata kaniini ao kupuilua na maka.’ Weene wakaba kubapeela maka pa musita ubakabiile.—Is. 40:28, 29. w23.06 6 lifu. 14, 16

Mutima weetu kunti wakila kukosa atasie kine twapata maavia a siani. Kansi, muswapile Yehova. Mona Baraka vyaaviindile kupitila kuswapila butunguluzi bwakue Yehova. Pa ozo musita Baisraeli te babanga baiteaniizie palua kuluana vita, kabili te babanga bali ata na kiluilo. Inzi Yehova waamulandile Baraka aye aluane na kisepe kya basoda kili ni biluilo ao ma sila, kyaali kyatunguluilue na Sisera, mukulu wa kisepe wa Kanaani. (Bap. 5:8) Debora, kabika mwanakazi waamulandile Baraka akookele ku bonde eevi aye aluane na Sisera, olia waali watweme ma shario mia kenda (900) a vita. Atasie kine Baraka waali wamanine evio, waaitabiile kuya kooko. Musita basoda lubaakookele ku Lupili lwa Tabori, Yehova waatumine nvula ikata saana kufuma ku muulu. Ma shario akue Sisera aazieme mu ntipa, kabili Yehova waamukwasiizie Baraka aviinde mu ezio vita. (Bap. 4:1-7, 10, 13-16) Enka evio ni fwefue, Yehova wakaba kutukwasia kuviinda kine twamuswapila weene pamo ni butunguluzi bwali watupeela kupitila kuteania kwakue. w23.07 19 lifu. 17-18

Tukabiile kuya twali ni mibeele ya kupembelela eevi tukapusuke. Nga vyaakitile babombi ba kisinka ba mu nsita ya kale, fwefue tupalile kumupembelela Leeza twateekamene eevi afikilizie bintu byalaile. (Baeb. 6:11, 12) Bibilia ipalaniizie aali yeetu ni aali ya mulimi. (Yak. 5:7, 8) Mulimi ali waikwinda saana kubyala ni kwitilila beelia byabiele, inzi teezi kusaangua wamanine buino-buino musita lubyakaba kufikiila kukula. Pakaako, mulimi ali wapembelela wateekameene, waswapiile nangue busiku bumo wakaba kufikiila kuzombola. Enka evio ni fwefue, tuli twaikwinda kubomba miilo ya kimupasi atasie kine ‘te tumanine busiku bwakeeza Mulopue weetu.’ (Mat. 24:42) Tupembeleele twateekameene, twasininkiziizie nangue Yehova wakaba kufikilizia pa musita upalile bintu byonse byalaile. Kine te tuli na mibeele ya kupembelela, kunti twatopa ni kutendeka kumusia Yehova bukebuke. Kabili, kunti twatendeka kupooza maano ku bintu bitumwene nangue kunti byatuleetela nsaansa lwenka loonu. Inzi, kine tuli ni mibeele ya kupembelela, kunti twaviinda kusipikizia mpaka ku mpela ni kufikiila kupusuka.—Mik. 7:7. w23.08 22 lifu. 7

Kine twapalania bobo bukabika buli mu Danieli 2:41-43 pamo ni bukabika bunge buli mu kitabu kya Danieli ni Nfyulo, tuli kulanda nangue makasa alangiliile buteeko bukwateene bwa Uingereza ni Amerika, kabili loonu bobo i buteeko bukata bwa kyalo. Palua bobo buteeko bukata bwa kyalo, Danieli walanda nangue, “bukolo bwakaba bwalumine seemu imo ni seemu inge yali itope.” Juu ya ki seemu inge iye yali itope? Paantu bantusie, baalia bapalaniiziwe na bulongo bukondenkeene, bali bapunguzia buviinde bwakue bwa kubomba nga maka a kyuma. Kupitila bulondolozi bwakue Danieli palua mukisi, twasambilila bisinka bingi bya mana. Kya kuanza, Buteeko Bukata bwa Kyalo bwa Uingereza ni Amerika bwaalangiliile maka akue mu nzila paleepale. Kwa mufuano, buteeko bwa Uingereza ni Amerika bubanga bwali pakati ka ntundu yaaviindile mu Bului bwa Kuanza bwa Kyalo ni mu Bului bwa Bubili bwa Kyalo. Anzia evio, bobo buteeko bukata bwa kyalo butopiiziwe kabili bwakaba kutwalilila kutopiiwa na kusyunvuana kuli pakati ka bantu bakue. Kya bubili, bobo i buteeko bukata bwa kyalo bwa kupeleezia kuteeka ntaanzi Bukolo Bwakue Leeza buize bupuisie bukolo bonse bwa bantu. w23.08 10-11 lifu. 12-13

Nsita inge, Daudi waali waema saana juu ya maavia aali wasaakaana nao. (Malum. 18:4,5) Inzi, paantu Yehova waali wamulangilila ntono ni kumwemena, keekio kyaali kyamusaansamusia. Yehova waamutunguluile mwinakue ku “fuasi ya kulisiizia ilimo bikusi bingi” ni “fuasi ya kutuziizia ilipo menda engi.” Keekio, kyaamukoseleziizie Daudi ni kumukwasia atwalilile kumubombela Yehova wali ni nsaansa. (Malum. 18:28-32; 23:2) Ni loonu, ‘juu ya ntono ilamatiliile yakue Yehova te twapua’ musita utwasaakaana na meezio ni maavia paleepale mu buikazi. (Lwi Mal. 3:22; Bakol. 1:11) Lingi buikazi bwakue Daudi bwaali mu buezio, kabili abanga waali ni baluani bengi ba maka. Anzia evio, ntono yakue Yehova yaamulengiizie eyunvue kuya wasuungilue kabili wakingiliilue. Daudi waaimweneene nangue Yehova waali pamo nakue mu aali yonse, ni keekio kyaamukoseleziizie. Keekio, kyaalengiizie embe eevi: “[Yehova] waampususiizie ku bintu byonse byaali byantiinia.” (Malum. 34:4) Ata sie kine nsita inge Daudi abanga waunvua saana muenzo, abanga waluisia muenzo wakue paantu waali wamanine nangue Yehova abanga wamutonene. w24.01 30 lifu. 15-17

Sambilila kupitila bupinguzi bubiipile bwaakwete Yehoashi. Kisia Koani Mukulu Yehoyada kufua, Yehoashi waasaakuile babibuza babiipile. (2 Mil Nsi. 24:17, 18) Waasaakuile kukoonka masoke a bakulu ba mu Yuda baalia basyaali bamutonene Yehova. Kipalile ni weewe kunti waitabizia nangue Yehoashi waali wapalile kutiina babo babibuza babiipile. Inzi waakoonkele masoke abo abiipile. Musita Zekaria, lupua wakue Yehoashi, lwaaeziizie kumoolola, Yehoashi waalengiizie epaiwe. (2 Mil Nsi. 24:20, 21; Mat. 23:35) Keekio kibanga kyali kintu kibiipile, kabili kya bupuba! Ku ntendeko, Yehoashi abanga wali likolo wa kisinka, inzi kisia waalukile kisanguka, kabili ngipaani. Kupuako, babombi bakue baamwipaile. (2 Mil Nsi. 24:22-25) Kakiine, kabenge Yehoashi waatwaliliile kumutuilizia Yehova pamo ni baalia baali bamutonene Yehova, buikazi bwakue nga bwaatwaliliile kuya bwali buino! w23. 09 9 lifu. 6

Yesu abanga wamanine nangue Petro kunti waviinda kusiala wali wa kisinka. Pakaako, weene waamulandile mu nzila ya buwaame eevi ‘alekele kutiina.’ Paantu Yesu abanga wamuswapiile, keekio kyaaluluile buikazi bwakue Petro. Kisia musita, ba Petro pamo ni Andrea, lupua wakue, baalekeele busulu bwabo bwa kuloba nsamaki ni kwaluka basambi ba nsita yonse bakue Masia. Bobo bupinguzi bwaabaleteele mpaalo ikata. (Mark. 1:16-18.) Paantu waali musambi wakue Kristu, Petro waaimweneene bintu bingi bya kupapia. Waamumwene Yesu wakosia baluele, wakumba myela ibiipile, ni kutuntumuna bantu bafuile. (Mat. 8:14-17; Mark. 5:37, 41, 42) Kabili, Petro waamumwene Yesu mu kimonua wali mu bulumba bwa bu Likolo bwa mu musita uli waiza. Petro taalabile ata kaniini keekio kintu kyaamwene. (Mark. 9:1-8; 2 Pet. 1:16-18) Kabenge taamukoonkele Yesu, nga taamwene ata kaniini bebio bintu. Kipalile waaunvuile saana nsaansa paantu taalekeleele kwimona kuya wali muntu asipalile kumwanzie kupata ezio mpaalo! w23.09 21 lifu. 4-5

Mu mukanda wakue wa kuanza, mutumua Petro waabombiizie bulanzi ‘kutona saana.’ Ntono ya evio, ili yaviimba “bibalo” ao mazaambi engi, apana aniinisie.” (1 Pet. 4:8) Paange Petro waalangulukile lisomo libaamusambiliziizie mu miaka yaapitile kuli Yesu palua kweleela. Mu ozo musita, Petro lwaalandile nangue apalile kumweleela lupua wakue “mpaka nghendo saba,” kipalile waaimwene kuya wali muntu aweeme saana. Inzi, Yesu waamusambiliziizie weene pamo ni fwefue kweleela “mpaka nghendo 77,” i kulanda nangue kweleela tekwizi kusaangua na mipaka. (Mat. 18:21, NWT) Kine weewe wamona nangue kukoonka ozo musoko kukolele, te kutioka mutima! Babombi bonse bakue Yehova basipuililikile, nsita inge bali bamona kyakolele kweleela. Kintu kya mana kyupalile kukita loonu, ni kwikwinda kumweleela lupua obe ni kukita mutende pamo nakue. w23.09 29 lifu. 12

Lwabanga wali mu lusabi lukata, Yona abanga waswapiile nangue Yehova ali kunvua lipepo lyakue kabilinangue Yehova wakaba kumukwasia. Yehova waamupususiizie Yona. Kabili, kisia paapo, waaitabiile kubomba miilo elia yaapeelue na Yehova. (Yon. 2:10–3:4) Musita luuli ni maavia, eba uli waema saana, ni keekio kili kyakulengia wandue kupepa kuli Yehova? Ao uli wanaka saana, kabili ni keekio kili kyalengia wandue kukita lisambililo? Languluka nangue Yehova amanine aali yobe mu nzila ipuililikile. Pakaako, atasie kine weewe walandasie milandu iniini mu lipepo, uye wasininkiziizie nangue Yehova wakaba kukupeelasie keelia kyenka kyukabiile. (Baef. 3:20) Kine wamona kyakolele kusoma ni kusambilila paantu uluele, unakile, ao weemene saana, kunti watuilizia maasi a Bibilia akopiiziwe mu lizui, ao lupapulo lumo pakati ka mpapulo yeetu ikopiiziwe mu mazui. Kabili paange kunti watuilizia lwimbo lumo pakati ka nghimbo yeetu, ao kumona viideo imo ku jw.org. Yehova atonene kukupeela maka. Kabili weene wakaba kukita evio kine weewe wapepa kuli weene ni kukeba byasuko bya lipepo lyobe mu Bibilia pamo ni mu mpapulo inge iswapiile Bibilia. w23.10 13 lifu. 6; 14 lifu. 9

Tabenakulo pamo ni ma ekalu alia aakuulilue kisia musita mu Yerusalemu, abanga apaleene saana mukati. Mukati, mubanga mwali biyumba bibili, i kulanda, “Patakatiifu” ni “Patakatiifu Saana.” Rido ibanga yapitile pa bukata bwa bebio biyumba bibili. (Baeb. 9:2-5; Kuf. 26:31-33) Patakatiifu pabanga pali kinara kwa lampi kya oro, mazabau a kuziziiziapo uvumba, pamo ni meza ya mikate ya kulangilila. “Bamakoani babiikilue mafuta” sie i baali bapeelue nsaambu ya kwingila Patakatiifu eevi kubomba miilo yabo itakatiifu. (Mpen. 3:3, 7, 10) Patakatiifu Saana pabanga pali kisanduku kya bulayo kya oro keelia kibanga kyalangiliile kubapo kwakue Yehova. (Kuf. 25:21, 22) Koani mukulu sie i abanga wapeelue nsaambu ya kwizula rido, ni kwingila Patakatiifu Saana, mara imo ku muaka pa Busiku bwa Kweleelua Mazaambi. (Bal. 16:2, 17) Abanga waingila ni milopa ya banama eevi kuloomba mazaambi akue pamo ni a bantu bonse eleelue. Kupuako, Yehova waalangiliile paswetele mana ya bebio bintu bya mu tabenakulo.—Baeb. 9:6 , 7. w23.10 27 lifu. 12

Lingi, Mulandu Wakue Leeza uli watukinkizia tuye ‘twatoneene.’ (Yoan. 15:12; Bar. 13:8; 1 Bat. 4:9; 1 Pet. 1:22; 1 Yoan. 4:11) Anzia evio, ntono ni mibeele ya mu mutima. Te kuli muntu ali ni buviinde bwa kwimona ezio ntono moomo. Pakaako, eba! kunti twalangilila siani nangue tubatonene balupua ni bankazi betu? Kunti twakita evio kupitila milandu ni bikitua byetu. Kunti twalangilila mu nzila ingi nangue tubatonene balupua ni bankazi betu. Mona eezi mifuano ikoonkelepo: “Kila muntu alande kisinka ku mwinakue.” (Zek. 8:16) “Ikale ni mutende mwe benenke.” (Mark. 9:50) Muye mwali ba kuanza “mu kulangililana mukinzi.” (Bar. 12:10, NWT) “Pokelelane.” (Bar. 15:7) “Twalilile . . . kweleelana.” (Bakol. 3:13, NWT) “Sipikizyanie mu maavia enu.” (Bag. 6:2) “Koselezyanie.” (1 Bat. 4:18) “Twalilile . . . kukuulana.” (1 Bat. 5:11, NWT) ‘Pepelane.’—Yak. 5:16. w23.11 9 lifu. 7-8

Kila busiku tuli twakwata bupinguzi buloombele kuya twali ni kiketekelo kilumine. Kwa mufuano, tuli twakwata bupinguzi palua bantu bakupisia naabo musita pamo, bintu bya kwisaansamusia, masomo, kuupa, kuvyala baana, ni palua miilo ya kimubili ya kubombela. Kili buino tuye twaiipuzia eevi: ‘Eba, bintu bindi nasaakula, bilangiliile nangue nsininkiziizie nangue keenu kyalo kiliposie musita uniini, kabili nangue leenusie pakaba kwaluka kyalo kya leenu kyakue Leeza? Ao eba, ndi nasaakula kukita bintu nga beelia bili byakita bantu basizumiine nangue kunti baikala loonse?’ (Mat. 6:19, 20; Luk. 12:16-21) Kine tuketekeele saana nangue kyalo kipia kyakaba kuizasie leenu, twakaba kukwata bupinguzi buweeme saana. Kabili tuli twasaakaana ni maavia aloombele kuya twali ni kiketekelo kilumine. Paange kunti twakyuziiwa, kunti twapatua na buluele butwaliliile, ao bintu binge bili kulengia tutioke mutima. Ku ntendeko, kunti twaiunvua nangue tuli kuviinda kusipikizia buavia bwetu. Inzi lingi maavia a evio, ali atwama musita waleepele. Pakaako, iloombele kuya twali ni kiketekelo kilumine eevi tuviinde kusipikizia ni kutwalilila kumubombela Yehova twali ni nsaansa.—1 Pet. 1:6, 7. w23.04 27 lifu. 4-5

Yehova atonene tukite bintu kukoonkana ni mapepo etu. Kwa mufuano, lupua umo kunti wamuloomba Yehova amukwasie eevi mukulu wakue wa miilo amupeele nsaambu ya kukosa ku miilo juu ya kuya ku kulonghaana kwa kalaale. Eba, Yehova kunti waasuka siani leelio lipepo? Kunti wamupeela ozo lupua maka akabiile eevi aviinde kulanda na mukulu wakue wa miilo. Inzi ozo lupua apalile kuya kumonana na mukulu wakue wa miilo, ni kumuloomba amupeele nsaambu. Paange, kunti kyapala amuloombe mara ingi. Kabili, kunti wamuloomba mubombi mwinakue abombe pa busiku bwakue, ao kupingula kukosa ku miilo, ni kumulanda mukulu wa miilo amuputulemo nfalanga. Yehova atonene tutwalilile kupepa palua bintu bitukabiile. Nga vyaalandile Yesu, Yehova takaba kutupeela bintu bimo bituli twamuloomba penka paalia. (Luk. 11:9) Pakaako, te kutopa! Pepa kufuma ku mutima, kabili twalilila kukita evio. (Luk. 18:1-7) Musita utuli twakita evio, tuli twamulangilila Yehova nangue tumwene keekio kintu kuya kyali kya mana saana kuli fwefue. Kabili, tuli twalangilila nangue tuketekeele buviinde bwakue bwa kutukwasia. w23.11 22 lifu. 10-11

Yehova waamulaile Abrahamu, kibuza wakue nangue ntundu yonse ya pakyalo yakaba kupaalua kupitila luvyalo lwakue. (Kut. 15:5; 22:18) Paantu Abrahamu abanga wamuketekeele saana Leeza, waali wasininkiziizie nangue bulayo bwakue Leeza bwakaba kufikiliziiwa. Anzia evio, musita Abrahamu lwaali ni miaka 100, ni mukazi wakue lwaali ni miaka 90, babo ba mulume ni mukazi ba kisinka babanga bali tebanapate muana. (Kut. 21:1-7) Inzi, Bibilia yalanda eevi: “Paantu [Abrahamu] waaimaniine pa kiswapilo, waaketekeele nangue wakaaluka baba wa ntundu ingi kukoonkana ni keelia kyaalandilue.” (Bar. 4:18, NWT) Nga vyumanine, keelia kyaali kyaswaapiile Abrahamu kyaakitikile. Waafikiile kwaluka baba wakue kwa Isaka. Ozo i muana waali wapembeleelue kwa nkulu na weene. Juu ya ki Abrahamu waali wasininkiziizie nangue Yehova wakaba kufikilizia bulayo bwakue? Paantu waali ni bukibuza bwa peepi saana pamo ni Yehova, Abrahamu “waali wasininkiziizie sie nangue Leeza mpaka akafikilizie bulayo bwaalaile.” (Bar. 4:21) Yehova waamwitabiile Abrahamu kabili waamumwene kuya wali wa nsaambu paantu abanga wali ni kiketekelo.—Yak. 2:23. w23.12 8 lifu. 1-2

Mulumendo aswapikikile ali wabomba kwa mute miilo yonse yapeelue. Tontonkania palua mufuano upuililikile wakue Yesu. Weene tabanga wali munanghani ata kaniini. Inzi, waabombele miilo ibaamupeele kuli Yehova ata sie kine kibanga kyakolele kukita evio, abanga wabatonene bantu, kabili waafumiizie bukose bwakue mu kwitonena juu yabo. (Yoan. 13:1) Eevi upale mufuano wakue Yesu, bomba kwa mute miilo ibali bakupeela. Kine te umanine buino vya kubomba ezio miilo, iikeefie ni kuloomba balupua bakulile kimupasi bakukwasie. Te kukita sie tuntu tuniini, inzi bomba miilo yonse yupeelue ni kuipua. (Bar. 12:11) Bomba ni kupua ezio miilo iupeelue; kita evio juu yakue ‘Mulopue [Yehova] te kuba . . . wabombela sie bantu.’ (Bakol. 3:23) Kulanda kisinka, weewe te upuililikile. Pakaako, iikeefie ni kwitabila bilubo byonse byuli wakita.—Tus Maf. 11:2. w23.12 26 lifu. 8

Tuli twaunvua nsansa kine twabatiziiwa ni kwingila mu lupua lwakue Yehova. Baalia babatiziiziwe kunti baitabizia ezi milandu yaalandile kalemba wa malumbo Daudi. Waalandile evi: “Ali ni nsaansa ni muntu uwasaakula wewe [Yehova] ni kumupalamika evi ekale mu misolo yobe.” (Malum. 65:4) Yehova tezi kwingizia sie kila muntu mu musolo wakue. Wene, ali wabasaakula baalia bali balangilila nangue batonene kukita burafiki bwa pepi pamo nakue. (Yak. 4:8) Kine wewe waipeela kuli Yehova ni kubatiziiwa, kunti wasininkizia nangue wene wakaba kufikiila ‘kwitila mpaalo pali wewe mpaka waaluke asipusilue na kantu ata kamo.’ (Mal. 3:10; Yer. 17:8) Kubatiziiwa te mpela, inzi ni mwanzo sie. Wewe wakaba kutona kwikwinda sana evi kwikala kukonkana ni kilapo kyobe kya kwipeela. Kabili wakaba kutona kukita evio, ata sie kine wewe wasaakaana na maavia ao meezio a kukulengia pange ulekele kumubombela Yehova. (Kas. 5:4, 5) Pantu wakaba kwaluka musambi wakue Yesu, kyakaba kulomba ukabe kukonka sana mufuano ni mafunde akue Yesu.—Mat. 28:19, 20; 1 Pet. 2:21. w24.03 8 lifu. 1-3

Ale kine weewe pamo ni wa kobe temwizi kusekelela kupisia musita lwa pamo? Weewe kunti wakita siani? Languluka mulilo vyuli wakita. Mulilo tewizi kututuuka penka paalia. Uli waloomba kutwalilila kubiikapo nkuni ikata. Wamona siani kine ni weewe watendeka kupisia musita atasie uniini pamo ni wakobe kila busiku? Ikwinde kukita kintu keelia kili kumisaansamusia mwe bonse babili. (Yak. 3:18) Kine mwatendekela pa tuntu tuniini-tuniini, ntono yeenu kunti yabuela kuluma. Kukindikana ni kintu kya mana mu kyupo. Kukindikana kuli nga evelia mwela uli wakwasia mulilo ututuuke. Kine te pali mwela, mulilo teukokola kuzima. Enka evio, kine ba mulume ni mukazi te beezi kukindikana, ntono yabo ili kupuasie lubilo. Inzi, kine ba mulume ni mukazi bali baikwinda kulangililana mukinzi, ntono yabo ili kutwalilila kuya yalumine. Inzi apana kwipinguila we muine nangue umukindikile wa kobe, kintu kya mana ni kumana kine wakobe emwene kuya wakindikilue. w23.05 22 lifu. 9; 24 lifu. 14-15

Mu Bibilia muli mpunda palua babombi ba kisinka bakue Leeza, baalia baalandile palua nsita ibabanga bali mu maavia ni nsita ibaatutumiiziwe na baluani babo ni bintu binge byaali byabemia. (Malum. 18:4; 55:1, 5) Enka evio ni fwefue, paange kunti twapingua ku masomo, ku miilo, mu lupua lwetu, ao kupingua na buteeko. Paange kunti twaunvua muenzo wa kufua paantu tuluele. Mu nsita ya evio, kunti twaiunvua nga mwanike muniini asili na muntu wa kumukwasia. Yehova ali watukwasia siani mu nsita ya evio? Ali watuteekia mutima. Pakaako uye wapisia musita lingi pamo ni Yehova, i kulanda, uye wapepa lingi ni kusoma Mulandu wakue. (Malum. 77:1, 12-14) Kine uli wakita evio, kintu kya kuanza kyuli kukita musita luwasaakaana na maavia ni keeki: kupepa kuli Baba obe wa ku muulu. Mubuile beelia bikulengele unvue muenzo, ni beelia bili mukukwemia. Mulekele akulanzie kabili akuteekie mutima kupitila kusoma Maleembo.—Malum. 119:28. w24.01 24-25 lifu. 14-16

Kukosia nkulu ni kwa mana eevi kufikilizia mipaango ya kimupasi. Muntu olia ali ni nkulu ya kufikilizia mupaango wakue, ali wasaangua watonene saana kukita maka eevi aufikilizie. Kabili kine tuli ni nkulu ikata, keekio kunti kyatukwasia saana tufikilizie mipaango yeetu ya kimupasi. Eevi ukile kwaluka ni nkulu ikata, kunti wakita siani? Muloombe Leeza akupeele nkulu ikata. Kupitila mupasi wakue, Yehova kunti wakupeela nkulu eevi ufikilizie mupaango obe. Nsita inge, tuli twaibiikila mipaango paantu tumanine nangue tupalile kukita evio, kabili keekio kili buino. Inzi paange kunti twaandua kunvua nkulu ya kufikilizia ozo mupaango. Tontonkania palua bintu bili byakukitila Yehova. (Malum. 143:5) Mutumua Paulo waatontonkaniizie Yehova vyaamulangiliile buwaame busipalilue. Kabili kutontonkania evio, kwaamukwasiizie amubombele saana Yehova. (1 Bakor. 15:9, 10; 1 Tim. 1:12-14) Enka evio, kine weewe wakila kutontonkania palua beelia bili byakukitila Yehova, uli kukila kukinkiziiwa kufikilizia mipaango yobe.—Malum. 116:12. w23.05 27 lifu. 3-5

Tuli twamusaansamusia Baba weetu wa ku muulu musita utuli twatasia liina lyakue. (Malum. 119:108) Inzi, eba Leeza wa maka onse ali nga bantu basipuililikile baalia bali batona kutasiiwa, eevi beyunvue buino? Ata. Musita utuli twamutasia Baba weetu wa ku muulu, tuli twalangilila bufi bunge bolia bwaalandile Sataana palua kila umo pakati keetu. Sataana atwaliliile kukonkobezia nangue te kuli muntu ali ni buviinde bwa kusakila mu kisinka liina lyakue Leeza. Kabili nangue te kuli muntu ali kutwalilila kuya wali wa kisinka kine waeziiwa. Ali walanda nangue tuli kulekela kumubombela Leeza kine twamona nangue kukita evio kuli kutuleetela faida. (Yob. 1:9-11; 2:4) Inzi Yobu, mwalalume wa kisinka waalangiliile nangue Sataana ni wa bufi. Eba, ni weewe kunti watwalilila kuya wali wa kisinka kuli Leeza nga Yobu? Kila umo pakati keetu kunti waviinda kusakila liina lyakue Baba weetu, ni kumusaansamusia kupitila kumubombela mu kisinka. (Tus Maf. 27:11) Kulanda kisinka, kukita evio ni lisyuko likata kakiine. w24.02 8-9 lifu. 3-5

Kisia ba Musa ni Yoshua kufua, Yehova waatendekele kusaakula bapinguzi eevi baye babatungulula bantu bakue. Kisia, mu nsita ya bamakolo, Yehova waatendekele kusaakula bakabika eevi kutungulula bantu bakue. Bamakolo ba kisinka, baali bakoonka masoke alia abaali bapeelua na bakabika. Kwa mufuano, Likolo Daudi waaitabiile waikefiizie koololua na kabika Natani. (2 Sam. 12:7, 13; 1 Mil Nsi. 17:3, 4) Likolo Yehoshafati waakoonkele butunguluzi bwakue kabika Yahazieli, kabili waabasonseziizie bantu ba mu Yuda baye ‘babaketekeele bakabika bakue [Leeza].’ (2 Mil Nsi. 20:14, 15) Musita lwabanga wali mu maavia, Likolo Hezekia waamuloombele kabika Isaya amukwasie. (Is. 37:1-6) Lyonse, Yehova waali wabapaala bamakolo lubabanga bakoonka butunguluzi bwakue, kabili waali wabasuunga ni bantu bakue. (2 Mil Nsi. 20:29, 30; 32:22) Kyaamwenekele buino nangue Yehova waali wabombia bakabika eevi kutungulula bantu bakue. w24.02 21 lifu. 8

Sataana atonene ni fwefue tukite burafiki pamo ni bantu baalia bali kulengia tumone kyakolele kukoonka mafunde akue Yehova. Tupalile kulanguluka nangue burafiki bwetu te bupeleele sie pa bantu batuli twapisia nabo musita twamoneene menso kwa menso. Inzi, kibiikile mukati burafiki pamo ni bantu batuli twapisia nabo musita i kupitila bitente bya Enternete bya kubuilana mpunda. Tupalile kuluisia saana mawazo a bantu bengi ba mu keenu kyalo a kulanda nangue kili sie buino muntu kuya wali ni mibeele ibiipile. Tumanine nangue mawazo abo te aweeme. (Baef. 4:19, 20) Kili buino kwiipuzia eevi: ‘Eba, ndi natiina kukita burafiki busili bwa mana pamo ni babombi nane, banafunzi nane, ao bantu bange basiizi kukoonka mafunde a nsaambu akue Yehova? Eba, ndi nasakila mafunde akue Yehova bila kutiina, ata sie kine keekio kunti kyalengia bange bangane nangue nsiizi kutona kwaluluka?’ Nga vilandile 2 Timoteo 2:20-22, ni fwefue tupalile kuya twakengeele ata sie musita utuli twasaakula barafiki mu kilonghaano kyetu. Tumanine nangue paange bange tebaviinda kutukwasia kutwalilila mu miilo yakue Yehova. w24.03 22-23 lifu. 11-12

Eba, weewe waaeziizie kale kutontonkania Yehova vyali wasaangua? Musita luuli walanda nakue kupitila lipepo, uli watontonkania weene kuya wali siani? Tetuviinda kumumona Yehova, inzi Bibilia ili yamupalania na bintu paleepale. Mu Bibilia, Yehova ali wakuutua nangue “koba ni kisoolelo” kabili nangue weene ni “mulilo uli wazizia.” (Malum. 84:11; Baeb. 12:29) Kaleemba umo wa Bibilia waamulondoluele Yehova kuya wali nga libue lya safiri, nga kyuma kibeekele, kabili nga mukolanvula ubeekele. (Ezek. 1:26-28) Paange kunti twaandua kwitabila nangue Yehova atutonene paantu tetuviinda kumumona. Ao bintu bitwaapitilemo mu bwikazi bwetu kunti byalengia tumone nangue Yehova tavinda ata kanini. Paange baba weetu tabanga watutonene. Yehova ali wainika ezio aali ituli twaiunvua, kabili amanine nangue keekio kili kyalengia kiye kyakolele kuli fwefue kumupalama. Eevi kutukwasia, ali watubuila mibeele yakue iweeme saana mu Mulandu wakue, Bibilia. Ntono i mulandu ulondoluele buino saana bumuntu bwakue Yehova. (1 Yoan. 4:8) Yehova ni ntono. Bibilia ili yalanda nangue weene i ntono. Kila kintu kyali wakita kili kyasonseziiwa na ntono. Leeza ali walangilila ntono mu nzila ya buwaame, kabili mu nzila ikata. Teezi kwilangilila sie ku baalia bamutonene, inzi ali wailangilila ni ku baalia basimutonene.—Mat. 5:44, 45. w24.01 26 lifu. 1-3

Yehova waamusaakuile Musa eevi abatungulule Baisraeli pa kufuma mu Misri. bila kufiika waabiikile lilezi mu nsita ya koba, ni mulilo mu nsita ya busiku. (Kuf. 13:21) Musa waakoonkele leelio lilezi pamo ni kikuka kya mulilo, beelia byaamutunguluile weene pamo ni Baisraeli mpaka ku Lyezi Lyakasi. Inzi Bamisri baabakoonkele Baisraeli. Keekio kyaalengiizie Baisraeli bonvue muenzo saana paantu baatontonkaniizie nangue Bamisri bali kubepaya. Inzi kulanda kisinka, Musa taaluviizie. Yehova i waabatunguluile bantu bakue kupitila Musa eevi baye kooko. (Kuf. 14:2) Kisia, Leeza waabapususiizie mu nzila ya kupapia saana. (Kuf. 14:26-28) Mu kipindi kya miaka 40 kisia paapo, Musa waatwaliliile kuswapila nangue Yehova i waali wabombia lilezi eevi kutungulula bantu bakue mu kaseeba. (Kuf. 33:7, 9, 10) Yehova waamulanziizie Musa kupitila lilezi. Kisia, Musa ni weene waababuilile Baisraeli malaizio alia aapeelue na Yehova. Baisraeli babanga bali ni busininkizio bukata bwaali bwalangiliile nangue Yehova i waali wabatungulula kupitila Musa. w24.02 21 lifu. 4-5