Ewɔ nsaki y’otema

Bible totɛka ɔnɛ: “Oma l’otema mbatotombaka tokanyi ta kɔlɔ, diakatanelo, loseka, monanyi, wovi, emamatanya ndo ntɛngɔ.” (Mat. 15:19) Otema aso wa didjidji kokaka tokesa ndo totshutshuya dia nsala akambo wahɔtɔnɛ la lolango la Nzambi. Ndo sho kokaka ndjoshihodia dia tambosala kɛnɛ kahangɛnyangɛnya Nzambi paka l’ɔkɔngɔ. Ko laasɔ, kakɔna kakoka tokimanyiya dia mbeya nsaki ya l’otema aso la ntondo ka sho ndjokoma dia nsala dui dimɔtshi dia kɔlɔ?

WOHO WA NSƐDINGOLA NSAKI Y’OTEMA AYƐ

Adiaka Bible lushi la lushi ndo kanaka yimba la kɛnɛ kadiayɛ.

Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akafunde ate: “Ɔtɛkɛta wa Nzambi wekɔ la lɔsɛnɔ ndo la wolo. Vɔ wekɔ la mpɛmɔ koleki lokuwa la ta la mpɛmɔ wedi ehende ndo vɔ nyɔngɔmɛka polo ndo lo nkakitola anima la yimba.” Losango la lo Bible “[l]ekɔ la akoka wa nshihodia tokanyi ndo eyango wele l’otema.” (Hɛb. 4:12) Naka wɛ kana yimba la kɛnɛ kadiayɛ lo Bible, kete tɔ kokaka kokimanyiya dia wɛ mbeya tokanyi ta l’otema ayɛ. Diakɔ diele, wadielo wa Bible wa lushi la lushi ndo okanelo wa yimba la kɛnɛ kadiayɛ koka kokimanyiya dia wɛ nɔmbwama la tokanyi ta Jehowa ndo mɛna akambo woho wawaɛnande.

Naka wɛ mbetawɔ alako wa lo Bible ndo nkamba l’atɔndɔ wa lɔkɔ, kete dui sɔ diayonga la shɛngiya lo nkum’otema kayɛ, mbuta ate dikoka diayɛ dia l’etei k’otema “dia[ko]shikikɛ” ɔnɛ dui kapanda diekɔ kɔlɔ kana dimɛna. (Rɔmɔ 9:1) Nkum’otema kayɛ koka koshimba dia nsala kɛnɛ kele kɔlɔ. Ndo nto, Bible kekɔ la bɛnyɛlɔ “diatɔhɛmɔla.” (1 Kɔr. 10:11) Bɛnyɛlɔ sɔ koka kokimanyiya diaha wɛ nsala kɛnɛ kele kɔlɔ. Kakɔna kahombayɛ nsala?

Lɔmbaka Nzambi dia nde kokimanyiya dia wɛ mbeya tokanyi t’otema ayɛ.

Jehowa mbele ‘ɔnɛ lasɛdingola otema.’ (1 Ek. 29:17) Nde “ndeka etema aso woke ndo nde mbeyaka akambo tshɛ.” (1 Jni. 3:20) Nzambi hakoke kesama pondjo. Naka wɛ mbotɛ ekiyanu ayɛ, nsaki yayɛ ndo kɛnɛ kakombolayɛ lo dɔmbɛlɔ aha la mboshɛ ndoko dui ɔtɔi, kete nde koka kokimanyiya dia wɛ mbeya tokanyi t’otema ayɛ. Wɛ koka mbɔlɔmba dia nde ‘kosha otema wa pudipudi.’ (Osam. 51:10) Naka wɛ mbeya tokanyi t’otema ayɛ, kete woshasha wa dɔmbɛlɔ wayonga la nɛmɔ di’efula le yɛ.

Etena keyɛ lo nsanganya y’Akristo, yelakayɔ dimɛna.

Naka wɛ mbidjaka yambalo lo kɛnɛ katama lo nsanganya y’Akristo, kete dui sɔ diayokokimanyiya dia wɛ nsɛdingola lonto layɛ la l’etei, mbuta ate otema ayɛ. Kaanga mbele aha lo nsanganya tshɛ mbakokayɛ mboka akambo w’eyoyo, wɔtwɛlɔ wa nsanganya tshɛ ayokokimanyiya dia wɛ nshihodia atɔndɔ wa lo Bible ndo akambo akina wakoka kokimanyiya dia wɛ nsɛdingola nsaki y’otema ayɛ dimɛna. Kɔmatɛrɛ yasha anangɛso l’akadiyɛso koka kokimanyiya dia wɛ nsɛdingola otema ayɛ wa didjidji dimɛna. (Tuk. 27:17) Naka wɛ ntshika mbɔtɔ lo nsanganya y’Akristo, kete dui sɔ diayonga l’etombelo wa kɔlɔ le yɛ. Dui sɔ koka kokonya polo lo wɛ ntatɛ ‘nyanga paka wahɔ ayɛ hita.’ (Tuk. 18:1) Ɔnkɔnɛ, ayonga dui dia lomba dia wɛ ndjambola ɔnɛ: ‘Onde lekɔ la mbekelo ka mbɔtɔka nsanganya tshɛ ndo kondjaka wahɔ oma lɔkɔ?’​—Hɛb. 10:24, 25.

LƐNƐ AKOKA OTEMA ASO TOKONYA

Otema aso wa lokeso koka tonganyiya lo awui efula wa lo lɔsɛnɔ. Nyɛsɔ tɔsɛdingole awui anɛi l’atei awɔ: Oweso wa lomombo la l’emunyi, ɔnwɛlɔ wa wanu wa tshambandeko, ɔsɔnwɛlɔ w’angɛnyi ndo tɔkɛnyɔ.

Oweso wa lomombo la l’emunyi.

Takotɔ la nsaki ka nkotsha ehomba aso wa lo demba. Koko, Yeso akakambe l’ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi dia tɔhɛmɔla diaha sho ndeka ndjasha l’oweso wa lomombo la l’emunyi. Lo ɛnyɛlɔ kɛsɔ, nde akatɛkɛta dia kanga ɔngɔnyi ɔmɔtshi laki la diangɔ efula lo luudu lande. Luudu la nde la eombelo lakalole la diangɔ ndo nde akɔshi yɛdikɔ ya linyukola ko mbika lokina la woke. Nde akate ate: “Layanga nsala nganɛ: Layotola mvudu yombami diangɔ diami, ndo layoka yoleki weke, ko layotshumanya diangɔ dia dinela diami ndo diangɔ diami tshɛ di’amɛna. ɛnɔnyi ɛnɛ yee, kete diyaki. Aya dimi tokomuya, ndɛka tsho, nɔka tsho ndo ngɛnangɛnaka.” Lonyangu ko kanga ɔngɔnyi ɔsɔ akohɛ dia nde koka nshisha lɔsɛnɔ lande lo kamula ka sso.​—Luka 12:16-20.

Etena katatatshunde, sho koka ndjakiyanya dikambo dia lomombo la l’emunyi, lo mfɔnya ɔnɛ lɔ mbakoka ndjotokimanyiya lam’ayotokoma esombe ndo tokonya lo nkamba wenya efula kana ntatɛ minya yimba l’akambo wa lo nyuma. Shi sho la dia ndjalama diaha monga l’ekanelo ka ngasɔ? Etena kekeso ɛlɔngɔlɔngɔ kana esekaseka, sho mbeyaka mfɔnya ɔnɛ ndeka dimɛna nkamba olimu wa falanga efula lo dihole dia nkamba olimu wa lo tena tshɛ. Ko onde sho pombaka ntona nkamba olimu w’ombatshi mboka lo mfɔnya dia sho pombaka tayaamɔtshɛ lomombo la l’emunyi? Shi sho pombaka nsala la wolo oma ko kakianɛ dia monga ɛngɔnyi lo washo wa Nzambi? Eeya kana lui tayonga la lɔsɛnɔ kana bu?

Ɔnwɛlɔ wa wanu wa tshambandeko.

Tukedi 23:20 mbutaka ɔnɛ: “Tuyalaki l’ului wa anoshi a wanu.” Naka onto ekɔ la mbekelo ka nɔka wanu efula, kete nde koka ndjotatɛ mbisha tɛkɛ nɛndɛ lo kɛnɛ kendana la dui sɔ. Nde mbeyaka mbuta ɔnɛ dimi nɔka wanu dia minya tokandjikandji. Koko naka tekɔ lo nnɔ wanu paka l’oyango ɔsɔ, kete ɔnɛ mbele etena ka nsɛdingola nsaki y’otema aso dimɛna.

Ɔsɔnwɛlɔ w’angɛnyi.

Akristo mongaka kaamɛ l’anto wele kema ambetawudi lo ahole wele oko: La kalasa, l’olimu ndo etena kewɔ l’olimu w’esambishelo. Koko, dui sɔ halembetshiya dia sho pombaka mbɔtɔ la wɔ lɔngɛnyi la ma ma. Onde sho mbishaka tɛkɛ nɛndɛ lo mbɔtɔ la wɔ lɔngɛnyi la ngasɔ ndo mbuta ɔnɛ vɔ wekɔ la waonga efula w’amɛna? Bible tɔhɛmɔlaka ɔnɛ: “Tanyokesamake. Lɔngɛnyi la kɔlɔ ndanyaka mbekelo y’ɛlɔlɔ.” (1 Kɔr. 15:33) Oko wakoka yangɔ yambɔhɔnda ndanya ashi wa pudipudi, mbele mbɔtɔ lɔngɛnyi l’anto wele kema Akristo koka monga la shɛngiya ya kɔlɔ lo lonyuma laso ndo tokonya dia mbokoya ase andja ɔnɛ lo kɛnɛ kendana la ɔlɔtɔ, ɛtɛkɛta ndo lɔkɛwɔ.

Tɔkɛnyɔ.

Tshulatshula dia nshi nyɛ diekɔ la weho wa tɔkɛnyɔ efula ndo tɔmɔtshi l’atei atɔ tekɔ kɔlɔ, ndo Akristo hawohombe tikɛnya. Pɔɔlɔ akafunde ate: “Weho tshɛ w’akambo wa mindo . . . watodimɔmake kaanga nimɔma l’atei anyu.” (Ɛf. 5:3) Ko kayotota naka otema aso wekɔ lo tɔsɛngiya dia menda kana mpokamɛ akambo wa mindo? Sho koka mfɔnya ɔnɛ onto tshɛ ekɔ l’ohomba wa nkɔkɔla demba ndo mbuta ɔnɛ dui sɔ mendanaka la woho wɔsa onto l’onto tɔkɛnyɔ. Koko tokambe la dako diaki Pɔɔlɔ ndo tatetawɔke dia menda kana mpokamɛ awui tshɛ wa mindo.

SHO KOKA NSALA ETSHIKITANU

Naka takasɛngiyama oma le otema aso wa lokeso ko taya la mbekelo ka mbishaka tɛkɛ nɛndɛ etena kasalaso kɔlɔ, kete sho pombaka nsala etshikitanu. (Ɛf. 4:22-24) Tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ pende dia nshi nyɛ.

Miguela akahombe ntshikitanya ekanelo kande lo kɛnɛ kendana la lomombo la l’emunyi. Nde mbutaka ate: “Dimi la wadɛmi l’ɔnaso la pami takotɔ lo wodja wayasha anto dia nkondja diangɔ dieke katomba ndo dioleki amɛna. Dimi lawɔ lakayotatɛ ndjasha l’etena kɛmɔtshi l’osombelo wa diangɔ tshɛ dieke katomba, lo mfɔnya ɔnɛ halotala lo djonga y’oweso wa lomombo la l’emunyi. Kombeta edja, lakayɛnaka dia oweso wa l’omombo la l’emunyi kema l’ekomelo. Lakalɔmbɛ Jehowa lo kɛnɛ kendana la nsaki yami ya l’otema. Lakawotɛ dia dimi la nkumbo kami nangaka mbokambɛ tshɛ lo tshɛ. Takayɔsa yɛdikɔ ya mbetɛ nsɛnɔ yaso ɔsɛlɛngɛ ndo ntshɔ dia tokimanyiya lɛnɛ akiwɔ l’ohomba efula w’apandjudi. Kombet’edja, takonge ambatshi mboka. Kakianɛ, tamboyɛna dia aha paka onto mbongi la lomombo la l’emunyi, ko nde monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ.”

Kɛnɛ kakahomana l’ɔnangɛso Lee mɛnyaka dia ndjasɛdingola l’otema ɔtɔi akookimanyiya dia nde mbewɔ lɔngɛnyi la kɔlɔ. Nde mbutaka ate: “Olimu wakamakambaka wakakonyaka dia monga la diɔtɔnganelo l’anto wakayaka oma l’esomba ekina dia ndjosola okanda. Dimi mbohɔka dia takanɔka wanu efula etena kakatahomanaka, koko lakangɛnangɛnaka monga kaamɛ la wɔ. Lakadjɔka wanu mbala la mbala, koko etena kakawondɔka, lakanyangaka. L’etena kɛsɔ mbakamayoshihodia dia dimi pombaka nsɛdingola otema ami dimɛna. Alako w’oma l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi ndo w’oma le dikumanyi dia l’etshumanelo wakakimanyiya dia dimi nshihodia ɔnɛ angɛnyi ami kombokaka Jehowa ngandji. Shi nyɛ, lotatɛ nsala okanda ami paka lo telefɔnɛ ndo lohomanaka l’anto asɔ paka lo pai.”

Sho pombaka ndjasɛdingolaka dimɛna ndo mbeya tokanyi t’otema aso. Etena kasalaso ngasɔ, sho pombaka nyangaka ekimanyielo ka Jehowa lo dɔmbɛlɔ ndo mbohɔka ɔnɛ nde “[mbe]eya akambu wa usheshe wa l’etema.” (Osam. 44:21) Nzambi akatosha ndo Ɔtɛkɛta ande wakokaso nkamba la wɔ oko talatala. (Jak. 1:22-25) Wetshelo ndo alako walongolaso oma l’ekanda ndo nsanganya y’Akristo wekɔ ohomba efula. Diɛsɛ la tɛdikɔ tɔsɔ, sho koka nama otema aso ndo ntetemala nkɛndakɛnda lo mboka kosembwe.