Jehova ‘oKalunga kombili’
“Kalunga kombili na kale nanye amushe.” — ROM. 15:33.
1, 2. Oshiningwanima shilipi sha hokololwa muGenesis etukulwa 32 nosho yo 33, nosha li sha etifa oidjemo ilipi?
POMHITO imwe, Esau nomumwaina Jakob oo va dalwa epasha naye ova li ve na oku ka shakena ponhele imwe i li popepi naPnuel, popepi nefilu laJabbok koushilo womulonga waJordan. Esau okwa li a uda kutya omumwaina Jakob ota alukile keumbo. Jakob okwa li a tila kutya pamwe omumwaina okwa hala oku mu dipaa natango, nonande opa li pa pita omido 20 okudja eshi Esau a li e mu landifa oushiveli waye. Esau okwa li a ka shakeneka omumwaina oo va li ve liyala naye pamwe novalumenhu 400. Ndele molwaashi Jakob okwa li ta diladila kutya pamwe Esau oku mu kwetele onghone natango, okwa li e mu tumina eeshali doimuna i dulife 550. Jakob okwa li a tumina Esau eeshali odo paengudu, nongudu keshe yovapiya vaye oya li ya lombwela Esau kutya oda dja komumwaina Jakob.
2 Ndele mbela oshike sha li sha ningwa po eshi Esau naJakob va shakena? Jakob okwa li a ulika ouladi mokuya a yukilila kuEsau nokwa li a enda te linyongamene poshi oikando iheyali fiyo osheshi a fika puye. Ashike fimbo osho inashi ningwa, Jakob okwa hangwa nale a katuka onghatu ya fimanenena oyo tashi dulika oyo ya li ye linyengifa Esau a lundulule oikala yaye. Jakob okwa li a ilikana kuJehova opo e mu xupife momake aEsau. Mbela Jehova okwa li ngoo a nyamukula eilikano laJakob? Heeno, molwaashi Ombibeli oya ti: “Esau okwa endelela, okwa ya kuye nokwe mu papatela momaoko nokwe mu dingatela mofingo nokwe mu fipa komilungu.” — Gen. 32:11-20; 33:1-4.
3. Oshike hatu lihongo mehokololo li na sha naJakob naEsau?
3 Ehokololo li na sha naJakob naEsau otali tu kwafele tu mone kutya opo tu kaleke po ombili meongalo lopaKriste, otu na okuninga eenghendabala da mana mo tu pongolole po okuhaudafana pokati ketu navamwe. Jakob okwa li a kendabala okupanga ombili naEsau, ndele ka li e shi ninga molwaashi ngeno a li a nyona kuye ile molwaashi ngeno oye a li e na oshinakuwanifwa shokuyandja ombili. Esau ka li a lenga oushiveli waye, nomolwaasho a li e u landifa po kuJakob oshiyasha shomakunde. (Gen. 25:31-34; Heb. 12:16) Ndele nande ongaho, onghedi omo Jakob a li a ungaunga naEsau otai ulike kutya otu na okuninga shihapu opo tu kaleke po ombili pokati ketu nOvakriste vakwetu hatu shi ningi nehalo liwa. Otai ulike yo kutya Kalunga kashili oha nangeke noupuna eenghendabala odo hatu ningi opo tu pange ombili navamwe ngeenge otwa pula ekwafo kuye. MOmbibeli omu na oihopaenenwa vali imwe ihapu oyo tai ke tu kwafela tu dule okupanga ombili navamwe.
Jehova okwe tu tulila po oshihopaenenwa sha denga mbada
4. Kalunga okwa ninga po elongekido lilipi opo a xupife ovanhu moulunde nefyo?
4 “Kalunga kombili” Jehova okwe tu tulila po oshihopaenenwa sha denga mbada shi na sha nokupanga ombili navamwe. (Rom. 15:33) Diladila ashike kwaashishe osho Jehova a ninga opo tu dule okukala tu na ekwatafano lopofingo naye. Molwaashi otwa fyuulula oulunde kovakulunhu vetu votete, Adam naEva, otwa li twa wana ngeno okupewa “ondjabi youlunde.” (Rom. 6:23) Ndele omolwohole yaye inene yoku tu hola, Jehova okwa ninga elongekido opo tu dule okuxupifwa eshi a tuma Omona waye omuholike okudja meulu a dalwe kombada yedu e li omuhu a wanenena. Omona waye okwe liyandja nehalo liwa opo e tu kulile, eshi a li a efa a dipawe kovatondi vaKalunga. (Joh. 10:17, 18) Kalunga kashili okwa li a nyumuna Omona waye oo omuholike, nokonima yaasho, Jesus okwa li a shuna meulu a ka yandje ongushu yohonde yaye ya tika opo ovanhu ovalunde ovo ve livela ombedi va dule okukulilwa mefyo laalushe. — Lesha Ovaheberi 9:14, 24.
5, 6. Ongahelipi ohonde yaJesus ya tika ye shi ninga tashi shiiva opo ovanhu ovalunde va dule okukala vali ve na ekwatafano liwa naKalunga?
5 Ongahelipi elongekido li na sha nekuliloyambo lOmona waKalunga le shi ninga tashi shiiva opo ovanhu ovalunde va kale ve na ekwatafano liwa naKalunga? Jesaja 53:5 okwa ti: “Ehandu ole mu hanga, opo tu kale tu na ombili, ndele twa velulwa molwoipute yaye.” Ovanhu ovaduliki otava dulu okukala ve na ekwatafano lopofingo naKalunga ponhele yokukala va talwa ko ve li ovatondi vaye. Paulus okwa ti: ‘Otu nekulilo omolwohonde [yaJesus], edimepo lomanyonauno okoupuna wonghenda yaye.’ — Ef. 1:7.
6 Ombibeli oya ti: “Osheshi osho sha wapalela Xe, [muKristus] mu kale ouyadi aushe.” Osho osho shi li ngaho molwaashi Kristus oye ta dana onghandangala ya fimanenena mokuwanifwa kwelalakano laKalunga. Mbela elalakano laye olilipi? Kalunga okwa hala ‘okuhanganifa aishe muye nokuninga ombili omolwohonde’ yaJesus Kristus ya tika. Oinima “aishe” oyo Kalunga a hala i hanganifwe naye oya kwatela mo oinima “yokombada yedu nainya yomeulu.” Mbela oinima oyo oilipi? — Lesha Ovakolossi 1:19, 20.
7. Oinima “yokombada yedu nainya yomeulu” oyo ya hanganifwa naKalunga oshike?
7 Elongekido lekuliloyambo ole shi ninga tashi shiiva opo Ovakriste ovavaekwa ovo va “yukipalifwa” ve li ovana vaKalunga, va dule okukala ve “nombili naKalunga.” (Lesha Ovaroma 5:1.) Ovakriste ovavaekwa ovo oinima “yomeulu,” molwaashi ove na eteelelo lokuya meulu notava “ka kala nokupangela kombada yedu” ve li eehamba novapristeri vaKalunga. (Eh. 5:10) Ofimbo oinima “yokombada yedu” tai ulike kovanhu ovo ve livela ombedi, ovo tava ka kala nomwenyo fiyo alushe kombada yedu monakwiiwa. — Eps. 37:29.
8. Ongahelipi oshihopaenenwa shaJehova tashi dulu oku tu kwafela ngeenge opa holoka okuhaudafana meongalo?
8 Paulus okwa li a shangela Ovakriste ovavaekwa vomuEfeso ta holola olupandu laye lokupandula Jehova omolwelongekido olo Jehova a ninga, a ti: “Kalunga ou a yada efilonghenda . . . okwe tu tula yo omwenyo pamwe naKristus, ofye ava twa li twa fila moulunde — okonghenda mwa xupifwa.” (Ef. 2:4, 5) Nafye otu na okupandula Kalunga neenghono omolwefilonghenda nolune laye inali longelwa olo e tu ulikila, kashi na nee mbudi kutya otu na eteelelo lokuya meulu ile olokukala kombada yedu. Omitima detu odi na okukala tadi xunga kehafo eshi hatu dilonga kwaashishe osho Jehova a ninga opo tu dule okupanga ombili naye. Ndele ngeenge opa holoka onghalo oyo tai dulu okunyona po ombili noukumwe meongalo, mbela katu na okulinyengifwa tu hopaenene Kalunga mokukaleka po ombili mokati ketu?
Oshike hatu dulu okulihonga moshihopaenenwa shaAbraham naIsak?
9, 10. Ongahelipi Abraham a li a ulika kutya okwa hala va kale nombili naLot konima eshi pa li pa holoka okuhaudafana pokati kovafita vavo?
9 Ombibeli oya popya shi na sha natatekulululwa Abraham, ya ti: “Abraham okwa itavela Kalunga, ndele ye okwe li mu valulila ouyuki, nokwa ifanwa kaume kaKalunga.” (Jak. 2:23) Onghedi imwe omo Abraham a li a ulika kutya okwa itavela muJehova oyo okukala ha ungaunga navamwe nombili. Pashihopaenenwa, eshi oufita waye wa li wa hapupala, opa li pa holoka okuhaudafana pokati kovafita vaye naavo vaLot, omona wamumwaina. (Gen. 12:5; 13:7) Nopehe na omalimbililo, Abraham naLot ova li ashike ve na okutukauka opo va kandule po omukundu oo. Ndele mbela Abraham okwa li a ungaunga ngahelipi noshikoya osho sha li sha pumbwa okuungaungwa nasho nouxwenge? Nonande Abraham oye a li omukulunhu kuLot nokwa li e na ekwatafano le likalekelwa naJehova, ka li a tokolela Lot osho e na okuninga, ndele ponhele yaasho, okwa li a ungaunga naye monghedi oyo tai ulike kutya okwa hala okukaleka po ombili pokati kavo.
10 Abraham okwa li a lombwela Lot a ti: “Inapa kala nande eemhata pokati ketu naave, nopokati kovafita vange nokovafita voye. Osheshi fye vamwe aveke.” Opo nee Abraham okwa li a twikila ko vali a ti: “Oshilongo ashishe oshosho. Tukauka hano naame. Ove ngenge to i kolumosho, ame ohandi i kolulyo.” Lot okwa li a hoolola oshitukulwa osho sha li shi na oulifilo muwa, ashike Abraham ka li e mu kwatela onghone. (Gen. 13:8-11) Lwanima eshi Lot a li a kwatwa po komatanga ovakwaita ovatondi vaye, Abraham okwa li a katuka eenghatu nopehe na okwoongaonga opo a ka mangulule omona. — Gen. 14:14-16.
11. Abraham okwa li a ninga po shike opo a kaleke po ombili pokati kaye novashiinda shaye Ovafilisti?
11 Diladila yo shi na sha nanghee Abraham a li a ninga eenghendabala opo a kaleke po ombili pokati kaye nOvafilisti ovo va li ovashiinda shaye eshi a li medu laKanaan. Ovafilisti ova li va “nyeka ko” omufima oo wa li wa xupwa kovapiya vaAbraham muBerseba. Mbela omulumenhu oo a li a finda eehamba nhee odo da li da kwata po omona waye okwa li te ke linyenga ngahelipi keshindo olo? Abraham okwa li ashike a mwenena oshinima osho ponhele yoku ka lwifa Ovafilisti nokunyeka ko omufima waye. Konima yefimbo, ohamba yOvafilisti oya li ye uya okutalela po Abraham opo i ninge ehangano nokupanga ombili naye. Ohamba yOvafilisti oya li ya pula Abraham a ane kutya ota ka ungaunga nawa noludalo layo, nopomhito oyo opo ashike Abraham a li a holola oshinima shi na sha nokunyekwa ko kwomufima waye. Ohamba oyo oya li ya kuminwa oshinima osho eshi ye shi uda noya li ya alulila Abraham omufima waye. Konima yaasho, Abraham okwa li a twikila okukala nombili medu omo a li onga omunailongo. — Gen. 21:22-31, 34.
12, 13. (a) Ongahelipi Isak a li a landula oshihopaenenwa shaxe Abraham? (b) Ongahelipi Jehova a li a nangeka noupuna eenghendabala daIsak dokukaleka po ombili navamwe?
12 Omonamati waAbraham, Isak, naye okwa li e hole okukaleka po ombili pokati kaye navamwe ngaashi xe. Oumbangi oo ou liwetikile monghedi omo a li a ungaunga nOvafilisti. Molwaashi moshilongo shavo omwa li mwe uya ondjala, Isak noukwaneumbo waye ova li va tembuka muBeer-lahai-roi osho shi li moshitukulwa shasuide [Negeb] omo mwa li oshikukuta, ndele tava tembukile kuGerar osho shi li kolundume, oko kwa li ku na edu liwa. Oshilando osho Gerar osha li medu lOvafilisti. Jehova okwa li a nangeka noupuna Isak eshi a li moshilando osho, molwaashi okwa li a likola mo oikunomwa ihapu noimuna yaye oya li ya hapupala. Ovafilisti ova li va hovela oku mu twila ondubo. Opo nee, ova li va fufila omifima odo da li da xupwa moshitukulwa osho kovapiya vaAbraham xe yaIsak, molwaashi kava li va hala Isak a punapale ngaashi xe. Hauxuuninwa, ohamba yOvafilisti oya li ya lombwela Isak ya ti kutya “dja po pufye.” Omulumenhu oo omunambili Isak okwa li a dulika kelombwelo lohamba. — Gen. 24:62; 26:1, 12-17.
13 Ovafita vaIsak ova li va xupa omufima vali umwe konhele oko Isak noukwaneumbo waye va tembukila. Konima yaasho, ovafita voimuna Ovafilisti ova li natango va luvilila po omufima waIsak. Ngaashi xe, Isak naye ka li a lwifa Ovafilisti a kondjele omufima womeva. Ponhele yaasho, okwa li a lombwela ovapiya vaye va ka xupe vali omufima umwe u lili. Ovafilisti ova li ve uya natango kuIsak ndele tava nyeke ko omufima oo tava ti kutya nao owavo. Isak okwa li a tembukila koshitukulwa vali shimwe noukwaneumbo waye munene, molwaashi okwa li a hala okukaleka po ombili pokati kaye nOvafilisti. Opo nee, ovapiya vaIsak ova li natango va xupa omufima umwe ndele Isak te u luku Rehobot. Lwanima, Isak okwa li a tembukila vali koshitukulwa shimwe osho sha li shi na edu liwa shi li muBerseba, opo nee, Jehova okwa li e mu nangeka noupuna nokwa li e mu lombwela a ti: “Ino tila, osheshi Ame ndi li puove. Naame ohandi ke ku nangeka noupuna ndee handi ka hapupalifa oludalo loye omolwaAbraham, omupiya wange.” — Gen. 26:17-25.
14. Ongahelipi Isak a li a ulika kutya okwa hala pa kale ombili pokati kavo nOvafilisti eshi ohamba ya li ye uya okuninga ehangano nokupanga ombili naye?
14 Nopehe na omalimbililo, Isak okwa li ta dulu okulwifa Ovafilisti molwaashi okwa li e na oufemba wokuteka omeva momifima adishe odo da li da xupwa kovapiya vaye. Kakele kaasho, ohamba yOvafilisti nosho yo omalenga ayo ova li ve uya kuIsak muBerseba nova li ve mu pula a ninge ehangano nokupanga ombili navo, tava ti: “Fye otwe shi mona naa naa nokutya, Omwene [oku] li pamwe naave.” Ndele nande ongaho, Isak okwa ka tembuka natango lwoikando i dulife pushimwe ponhele yokukondjela omifima nOvafilisti. Okwa li a ulika natango pomhito oyo kutya okwa hala okukaleka po ombili pokati kavo. Ombibeli oya ti: ‘Opo nee ye okwa telekela [ovaenda vaye] oitelekela. Ndele vo ova lya nova nwa. Ndele ongula inene vo va penduka ndele va anenafana eano. Opo nee Isak okwe va lekela nombili.’ — Gen. 26:26-31.
Oshike hatu dulu okulihonga moshihopaenenwa shomonamati umwe waJakob oo a li e hole neenghono?
15. Omolwashike ovamwaxe vaJosef va li ihava popi naye nombili?
15 Omonamati waIsak, Jakob, okwa li “omulumenhu e hole ombili.” (Gen. 25:27) Ngaashi twe shi kundafana nale moutendo va tetekela, otwa mona kutya Jakob okwa li a kendabala okupanga ombili namumwaina Esau. Osha yela kutya Jakob okwa li e lihonga okukala ha lalakanene ombili navamwe moshihopaenenwa shaxe, Isak. Ndele mbela ongahelipi shi na sha novanamati vaJakob? Jakob okwa li e na ovanamati 12 nokwa li e hole unene Josef shi dulife vakwao. Josef okwa li ha dulika kuxe nokwe mu fimaneka, naxe okwa li e mu lineekela neenghono. (Gen. 37:2, 14) Konima yefimbo, ovamwaxe vaJosef ovo va li ovakulunhu kuye ova li ve mu twila ondubo nokava li hava popi naye nombili. Hauxuuninwa, ova li va landifa po Josef a ka ninge omupika molwaashi ova li ve mu tonde neenghono, nova li va itavelifa xe kutya Josef okwa lika po koshifitukuti. — Gen. 37:4, 28, 31-33.
16, 17. Ongahelipi Josef a li a ulikila ovamwaxe kutya oku hole ombili?
16 Jehova okwa li a ulika kutya okwa hokwa Josef, molwaashi konima yefimbo Josef okwa li a ninga omuprima waEgipti, sha hala okutya, a li pondodo onhivali mepangelo a landula Farao. Molwaashi Josef okwa li ha djala oikutu yOshiegipti, ovamwaxe kava li nokuli va dula oku mu dimbuluka eshi va li ve uya okukonga oikulya kuEgipti pefimbo londjala inene oyo ya li koshilongo shavo. (Gen. 42:5-7) Pomhito oyo, Josef okwa li ta dulu okwaalulila ovamwaxe owii oo va li ve mu ningila nosho yo oo va li va ningila xe. Ndele ponhele yoku va alulila owii, Josef okwa li a ninga eenghendabala opo a pange ombili navo. Konima eshi ovamwaxe va li va ulika kutya ove livela ombedi, opo nee a li e ve lihololela, ndele ta ti kuvo: “Inamu kala tamu nyik’ oluhodi noinamu lihandukila, eshi mwa [landifa] nge po apa. Osheshi omolwokuxupifa eemwenyo deni Kalunga okwe mu tetekelifa nge omu.” Opo nee, okwa fipa ovamwaxe aveshe komilungu nokwe va papatela momaoko ndele ta lili. — Gen. 45:1, 5, 15.
17 Konima eshi xe Jakob a fya, ovamwaxe vaJosef ova li tava diladila kutya pamwe ote ke va alulila owii wavo. Ndele lwanima eshi va li va holola kutya ove mu tila, Josef “okwa lila,” nokwa tya kuvo: “Inamu kala mwa tila. Ame ohandi ke mu kalela noshisho, nye noludalo leni.” Josef oo a li e hole ombili okwa li “e va hekeleka nokutulumukifa omitima davo.” — Gen. 50:15-21.
Oihopaenenwa oyo i li mOmbibeli oya “shangelwa elongo letu”
18, 19. (a) Ouwa ulipi wa mona moihopaenenwa oyo twa dja nokukundafana moshitukulwa eshi i na sha naavo va li hava lalakanene ombili? (b) Oshike hatu ka kundafana moshitukulwa tashi landula?
18 Paulus okwa ti: “Keshe eshi sha shangwa nale, osha shangelwa elongo letu, opo tu kale tu neteelelo hali di melididimiko nomehekeleko lomomishangwa.” (Rom. 15:4) Ouwa ulipi twa mona konima eshi twa kundafana oshihopaenenwa shaJehova sha denga mbada nosho yo ehokololo lOmbibeli li na sha naAbraham, Isak, Jakob nosho yo Josef?
19 Mbela katu na okulinyengifwa tu kale hatu lalakanene ombili ngeenge hatu dilonga nolupandu kombinga yaasho Jehova a ninga opo ovanhu ovalunde va dule okukala vali ve na ekwatafano lopofingo naye? Oshihopaenenwa shaAbraham, Isak, Jakob nosho yo shaJosef otai ulike kutya ovadali otava dulu okukala enwefemo liwa kovana vavo. Kakele kaasho, omahokololo oo otaa ulike yo kutya Jehova oha nangeke noupuna eenghendabala daavo va hala okupanga ombili navamwe. Paife itashi tu kumwifa eshi Paulus a ti kutya Jehova ‘oKalunga kombili.’ (Lesha Ovaroma 15:33; 16:20.) Ohatu ka kundafana moshitukulwa tashi landula kutya omolwashike Paulus a divilika omhumbwe yokulalakanena ombili nosho yo nghee hatu dulu okukala ovanambili.
Owe lihonga shike?
• Oshike osho Jakob a li a ninga eshi a li ta kendabala okupanga ombili naEsau fimbo va li pokushakena?
• Owa kumwa ngahelipi kwaasho Jehova a ninga opo ovanhu va dule okupanga ombili naye?
• Oshike we lihonga moihopaenenwa yovanhu ovo va li ve hole ombili ngaashi Abraham, Isak, Jakob naJosef?
[Omafano pepandja 23]
Onghatu ya fimanenena ilipi Jakob a li a katuka opo a pange ombili naEsau?