BUŊGƐI PƐƐKƐI 12
CHONDII 77 Paŋgeloo o Chieeŋ Manyumndo Niŋ
Fafaŋ Nyumndaŋ, Nduyɛ Ma Lo o Nyɛ Teŋgaa Niŋ
“La wa paandu o nyumndaŋ niŋ. Kɛ suŋ suŋ niŋ, la cho o nyɛ teŋgaa niŋ.”—ƐFI. 5:8.
NYƐ NAŊ CHO PƐƐKU WO
Ŋ cho pɛɛku nyɛ Pɔɔl dimi a nyumndaŋ vɛlɛ a nyɛ teŋgaa okɔɔ o Ɛfisiaŋnda bolle 5 niŋndo.
1-2. (a) O simul kuɛɛ bɛŋgu Pɔɔl wa yɛ mbo poonyial Ɛfisiaŋnda yauwo? (b) Nyunala kuɛɛ naŋ cho yɛ pɛɛku?
KIILANƆƆ Pɔɔl ndoo yeema mbo dɛɛniaa chaaŋaa nduaa laalaŋnda teleŋ o wa o biyɔɔ niŋ Luom o chiɛi ndɔɔ niŋndo. Ndoo nɔla mbo che nda le. Lelaŋ, mbo poonyial nda yaulaŋ. Naapum a wɔsi 60 ɔɔ 61 O Faŋaŋ Chiisu Wo Kɔɔli o poonyial Ɛfisiaŋnda yauwo ni.—Ɛfi. 1:1; 4:1.
2 Sɔŋgɔ wɔsilaŋ tɔ okoŋ kɔɔli, mi Pɔɔl chua teleŋndo tau o Ɛfisɔɔ niŋ, le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a waŋnda pɛɛkoo. (Walta. 19:1, 8-10; 20:20, 21) Ndoo kaala puaapiliaa nduaa tau, nduyɛ ndoo yeema nda ma lo o laalaŋndo choo. Kɛ le yɛɛ o poonyial lɛ Kilisiɔŋaa pɔyaŋaa kaŋ a nyumndaŋ vɛlɛ a nyɛ teŋgaa okɔɔ? Nduyɛ, yɛɛ Kilisiɔŋnda kpou pɛɛku yɛ o nyɛ o poonyial nda koŋ ndo niŋ? Ŋ tofaŋndɔ mulilaŋ le nyunalaŋ ndaŋ.
MƐƐ NDA FULA O NYUMNDAŊ NIŊ, MA LUƐI O NYƐ TEŊGAA NIŊ
3. Diomnda kuɛɛ Pɔɔl soliŋ yɛ kpeku o yau o poonyial Ɛfisiaŋnda wo niŋ?
3 Mi Pɔɔl poonyial Kilisiɔŋaa Ɛfisiaŋnda aa: “La wa paandu o nyumndaŋ niŋ. Kɛ suŋ suŋ niŋ, la cho o nyɛ teŋgaa niŋ.” (Ɛfi. 5:8) Mbo soliŋ diomndaŋ ndaŋ nyumndaŋ a nyɛ teŋgaa kpeku, le tɛɛsiaa mɛɛ Ɛfisiaŋnda wa paandu kɛ ma siŋgaŋ yɛ. Ŋ pɛɛkuŋndɔ miŋ che sabu Pɔɔl dimi maa, Ɛfisiaŋnda wa “paandu o nyumndaŋ” niŋndo.
4. O nɛi kuɛɛ choo Ɛfisiaŋnda wa yɛ o nyumndaŋ niŋ te o hiŋ pɛ a piɛiyii lachoowɛi okɔɔ?
4 A wa o nyumndaŋ niŋ te o hiŋ pɛ a piɛiyii lachoowɛi okɔɔ. Ɛfisiaŋnda wa paandu o piɛiyii lachoowɛi niŋ, nduyɛ ndaa nɔ laalaŋnda lachoowalaŋ. O chiee bɛndoo Ɛfisɔɔ niŋ, maaŋndo wa loŋ le mɛlɛka laandoo Atɛmii piɛiyo. Nduyɛ mi waŋnda o teleŋ koŋ niŋ ndaa che maaŋ koŋ maa, ndu ndoo hiou naŋɔɔ kpou. Piɔmnda waŋnda ndaa kua sooluuwo loŋ ni. Mi wanaa nda sial piɔmnda le mɛlɛka laandoo Atɛmii wa ndaa sɔla tɔnɔɔ tau. (Walta. 19:23-27) Le handɔɔ lechoo, wanaa bɔɔbɔɔ o Ɛfisɔɔ niŋ, maŋgaliaalaŋ ndaa tosa ni.—Walta. 19:19.
5. O nɛi kuɛɛ choo Ɛfisiaŋnda wa yɛ o nyumndaŋ niŋ te o hiŋ pɛ a kaala nɔɔlɛilaŋ okɔɔ?
5 A wa o nyumndaŋ niŋ te o hiŋ pɛ a kaala nɔɔlɛilaŋ okɔɔ. Mi chioo Ɛfisɔɔ fula tɔɔ le kaala nɔɔlɛilaŋ tosaa, nduyɛ ndaa nɔ lasiɔmbu le laŋ tosaa le. Teleŋnda bɔɔbɔɔ, pisulta ndaa tosa o fondaŋ nda lapisullo wo, vɛlɛ a dunyaŋ lekaŋ ndaa bii woŋ, muŋ tɔlnuŋ o kaa ihini nɔɔlɛiyo choo. (Ɛfi. 5:3) Wanaa bɔɔbɔɔ o chioo hoo niŋ, “hiouwɔɔ tuŋ” nda wa lachi ni a kaala nɔɔlɛilaŋ tosaa. Hei sim ni maa, ndaa sinaŋ lɛ pɛŋ maa sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ te nda wa tosaa le. (Ɛfi. 4:17-19) Tuupa ma pɛɛku sawala Chɛhowalaŋ le sinaa nyɛ cho o kɛndɔɔ a o wɔɔŋndo wo, kɔlta ndala iyamalaŋ laa yɔŋnuŋ niŋ tindiŋ a sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ tosaa. Le hei, mi Pɔɔl tɛɛsiaa a nda okɔɔ maa, “a cho a sumɛi o kɔlta ndalaŋ niŋ. A nɔ tiindaŋ nda sɔla yoomu Mɛlɛka yɔŋgu wo le.”
6. Le yɛɛ Pɔɔl ndoo dimullɛ Ɛfisiaŋnda aa, “suŋ suŋ niŋ, la cho o nyɛ teŋgaa niŋ”?
6 Kɛ Ɛfisiaŋnda apum lo o nyumma maŋ niŋ te. Mi Pɔɔl poonyiaa aa, “suŋ suŋ niŋ, la cho o nyɛ teŋgaa niŋ le mɛɛ nya cho diompilɛ a Masanɔɔ yɛ.” (Ɛfi. 5:8) A teleŋ koŋ niŋ, Ɛfisiaŋnda haa wa niŋ sawala Mɛlɛkalaŋ biyɔɔ. I wa ko maa o nyɛ teŋgaa kpeekpeiyo niŋ ndaa luɛi ni. (Sam 119:105) Mi Ɛfisiaŋnda haa soli balaŋ o piɛiyii lachoowɛi niŋ vɛlɛ a kaala nɔɔlɛilaŋ tosaa. Ma ‘tual tamasi Mɛlɛkaa kɔɔli,’ nduyɛ ma tosa o nda tiuba wo le ndu piɛiyo a ndu kɔllo nɛŋioo.—Ɛfi. 5:1.
7. O nɛi kuɛɛ choo naŋ velaŋ yɛ a Kilisiɔŋaa bɔɔbɔɔ wa o Ɛfisɔɔ niŋnda?
7 O nɛi pilɛ koŋ choo, tuupa miŋ pɛɛku tonyaa, naa a bɔɔbɔɔ wa o nyumndaŋ niŋ, te o hiŋ pɛ a kaala nɔɔlɛilaŋ tosaa vɛlɛ a piɛiyii lachoowɛi okɔɔ. Naa pumnda, mi naŋ biilu dunyɛi piɛiyii lachoowɛi. Naa pumnda yɛ, ŋ wa balaŋ o kaala nɔɔlɛilaŋ niŋ. Kɛ mɛɛ naŋ pɛɛku sawala Chɛhowalaŋ le nyɛ cho o kɛndɔɔ a o wɔɔŋndo wo, miŋ tosa siŋgaŋndaŋ. Miŋ kandu yoomula naalaŋ biyɔɔ o nɛi o hɛnaŋndo choo. Nduyɛ fulamakɔɔlioo cho ni, ŋ cho tɔnɔlaŋ sɔlaa tau. (Aisaya 48:17) Kɛ ŋ nɔ miŋ hiou lachi a chɔulabaa kalaŋ. Ŋ nɔ miŋ fafaŋ nyumma naŋ fula niŋndaŋ, okoŋ miŋ “hiou lachi a kɔlaŋ o nyɛ teŋgaa” niŋ. Vɛɛ naŋ tosa yɛ keŋ?
Image digitally reproduced with the permission of the Papyrology Collection, Graduate Library, University of Michigan, P.Mich.inv. 6238. Licensed under CC by 3.0
Naa bɛɛ tiuba miŋ dɔu sila Pɔɔl poonyial Ɛfisiaŋnda wo o wali niŋ (Tofa pɛl 7)b
FAFAŊ WAA O NYUMNDAŊ NIŊ
8. A mɛɛ Ɛfisiaŋnda 5:3-5 dimi yɛ, yɛɛ Ɛfisiaŋnda ndaa nɔ yɛ ma fafaŋ?
8 Nuawɔ Ɛfisiaŋnda 5:3-5. Le mi Ɛfisiaŋnda ndaa fafaŋ waa o nyumndaŋ niŋ te o hiŋ pɛ a kaala nɔɔlɛilaŋ okɔɔ, ndaa nɔ ma hiou lachi a sɔɔŋ tɛɛmbuu Chɛhowa kɔllo woŋ kiɔɔ tosaa. Keŋ sim ni maa, ndaa nɔ ko ma fafaŋ kaala wɔɔŋndaŋ tosaa le, kɛ ndaa nɔ kposoŋ ma soo a sɔɔŋ muŋ okɔɔ le. Mi Pɔɔl dimul Ɛfisiaŋnda maa, le ma luɛi “o Masale Mɛlɛka nda Kilitileŋ niŋ,” ndaa nɔ ma fafaŋ sɔɔŋ muŋ tosaa.
9. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ wa yekeŋ yɔŋii nyɛ o nyɛ tosa miŋ luei balaŋ o kaa ihini nɔɔlɛiyo niŋ?
9 Naa bɛɛ nɔ miŋ chɔulaba kalaŋ yɔŋii naŋ luei balaŋ o “sɔɔŋ fondoŋ waŋnda tosa o nyumndaŋ niŋndoŋ” niŋ. (Ɛfi. 5:11) I cho tonya maa, mɛɛ waŋndo hiau lachi fau a sɔɔŋ nɔɔlɛiyoŋ tofaa, nilaŋ yaŋɔɔ o muŋ, ɔɔ suɛi a muŋ okɔɔ, lende koni i wa tɛtɛlɛ ni le mbo luei balaŋ leniŋ. (Chɛ. 3:6; Chemi. 1:14, 15) O lɛŋnde pilɛ niŋ, mi puaapiliaa a ndepiliaa bɔɔbɔɔ kila kundaa o intanɛtiiyo choo, le yooŋgulaŋ yɔŋgaŋ ndo. O tasela ndɔ, mi a bɔɔbɔɔ kandu suɛi a sɔɔŋ ŋMɛlɛkayaŋ okɔɔ. Kɛ o pɔmpɔmbɔ, ma kandu suɛi a sɔɔŋ Chɛhowa tul leyɛ woŋ okɔɔ. Nduyɛ, mi suukaŋnda ndalaŋ la kandu tɔlnɔŋndo o kaa ihini nɔɔlɛiyo choo. Mɛɛ teleŋ tiŋ hiou, mi a bɔɔbɔɔ wa o kunda koŋ niŋnda dimi maa, mi sɔɔŋ nda wa muŋ dimioo woŋ tosa ma luei balaŋ o kaa ihini nɔɔlɛiyo niŋ.
10. Vɛɛ Setana kindiŋ yɛ hau le naa huiyo? (Ɛfisiaŋnda 5:6)
10 Mi chieeŋ Setanaa kindiŋ le naa huiyo le miŋ laalaŋ maa, nyɛ o nyɛ Chɛhowa dimi pɛ maa kaa nɔɔlɛiyo o cho ni, i cho suɛi wɔɔŋ le ndu tosaa kposoŋ te. (2 Pitɛ 2:19) Hei nɔ mi i bii naa kɔndɔfili le. Nɛiyo opilɛ o Nyina Wɔɔŋndo bii niŋ soliŋndo kpeku le waŋnda huiyo wo cho nda hɔlla hiŋndo ni, okoŋ a sina lɛ teŋgeŋndo nyɛ cho o kɛndɔɔ a o wɔɔŋndo wo tɛɛŋ te. (Aisaya 5:20; 2 Kɔliŋ. 4:4) I cho kpendekele maa, vidueila bɔɔbɔɔ, tɛlivisiɔŋndaŋ vɛlɛ a sɔɔŋ bɔɔbɔɔ o intanɛtiiyo choo, cho ŋ chɛlaŋ a sawala mandaala Chɛhowalaŋ te. Setana yeema naa miŋ yiyaŋ maa, kaala nɔɔlɛila cho hau o chieeŋndo niŋndaŋ cho suɛi wɔɔŋ kposoŋ te. Nduyɛ maa, mi la tosa miŋ tuei yoomoo yeela. O yeema naa miŋ yiyaŋ vɛlɛ maa, pesiŋ bɛɛ ŋ sɔla fulamakɔɔli wɔɔŋ o kaala wɔɔŋndaŋ tosaa niŋ te.—Nuawɔ Ɛfisiaŋnda 5:6.
11. Vɛɛ suɛi yɔŋnaŋii Aŋchɛla ve chɔm yɛ sabu naŋ nɔ miŋ dɔu sila cho o Ɛfisiaŋnda 5:7 niŋndo o wali niŋ? (Tofa vɛlɛ fotueiyo.)
11 Setana yeema naa miŋ holnuŋ wanaa tosa ndi ikala le sawala Chɛhowalaŋ diikɔŋndo wa. Lelaŋ, mi Pɔɔl dɛɛniaa Ɛfisiaŋnda aa: “La muuliaŋ a wanaa waa lende le.” (Ɛfi. 5:7) Hau, ŋ nɔ miŋ wa yekeŋ mbo hiou bɛɛ Ɛfisiaŋnda o sindɔɔ niŋ kanifuule, o cho ko a wanaa naŋ cha a lahɔl la kinɛi le naŋ chua teleŋndo le. Kɛ miŋ chua vɛlɛ teleŋndo a wanaa naŋ chiikaŋ o intanɛtiiyo choo wa. Mi ndepilɛnɔ pilɛ o Eesiaa niŋ diolaŋ Aŋchɛlaa cha mɛɛ i cho suɛi kpundɛ le intanɛtiiyo soliŋndo kpeku yɛ. Mbo dimi aa: “Yaŋɔɔleŋ i wa ni. Kanifuule o pɔmpɔmbɔ, mi yiyaŋ nuu kandu siŋgaŋndo. O teleŋ biŋgi bɛŋgu, yaa chi lɛ ndi suɛi kpundɛ le chaŋyɛi tosaa a wanaa ndaa diikuŋ sawala mandaala Baabuiyo le wa. O mɛɛlulaŋ kpɔŋ, mi kandu yiyaŋndo maa, i cho suɛi wɔɔŋ le mi bii yoomu nuu o nɛi tɛɛmbuu Chɛhowa kɔllo wo choo le.” Kɛ, mi bɛnduaa kundaa a tiŋ mala ndu le mbo tosa siŋgaŋnda laa yeemaŋ ndaŋ. Mbo dimi aa: “Suŋ suŋ niŋ, yiyaŋnda nilaŋ kpou la tɔlnuŋ o sɔɔŋ ŋMɛlɛkayaŋ choo, mbo hiau o intanɛtiiyo choo.”
Mi chaŋyaŋ hɛlioo a taasi tosa ndi tɛtɛlɛ le miŋ hiou lachi a Chɛhowa diikɔŋndo (Tofa pɛl 11)
12. Yɛɛ mala yɛ naa miŋ diikuŋ sawala Chɛhowalaŋ te o hiŋ pɛ a nyɛ cho o kɛndɔɔ a o wɔɔŋndo wo?
12 Ŋ nɔ miŋ chɔulaba kalaŋ le yiyaŋ waŋnda nɔ o chieeŋndo niŋ a kaala nɔɔlɛilaŋ okɔɔ wo fafaŋndo kanifuule, ŋ sina kɛsɛ maa a nɔ yiyaŋ kɛndɛ kposoŋ a laŋ okɔɔ le. (Ɛfi. 4:19, 20) I cho suɛi sɔvɛ le miŋ nyunaŋ aa, ‘Baa mi wa pa yekeŋ le chaŋyɛi tosaa a wanaa naŋ tosa wallo latulu wa, a naŋ kua o sukuu wa ɔɔ wanaa cheleŋ diikuŋ sawala Chɛhowalaŋ te wa? Baa mi chɔm pa kɔl simulaa le sawala Chɛhowalaŋ diikɔŋndo, o yɔŋ bɛɛ mi acheleŋnda dimi maa keŋ cho suɛi kɛndɛ kposoŋ te?’ A mɛɛ 2 Timoti 2:20-22 dimi yɛ, ŋ nɔ vɛlɛ miŋ wa yekeŋ te ŋ wa pɛ chaŋyaŋ kpɛɛluŋndoŋ hɛlioo o kunda leKilisiɔŋndo niŋ. Nduyɛ ŋ nɔ miŋ kɛsiŋ o kɔl maa, apum tiuba ma mala naa miŋ lo o laalaŋ naa choo o Chɛhowa piɛiyo niŋ te.
LA TOSA SƆƆŊ MAA “CHUAUWAA NYƐ TEŊGAA”
13. Yɛɛ o sim yɛ le ‘hiouwɔɔ lachi a kɔlaŋ maa chuauwaa nyɛ teŋgaa’? (Ɛfisiaŋnda 5:7-9)
13 Mi Pɔɔl dɛɛniaa Kilisiɔŋaa Ɛfisiaŋnda maa, a nɔ ko ma fafaŋ waa o nyumndaŋ niŋ te, kɛ a nɔ ma ‘hiou lachi a kɔlaŋ maa chuauwaa nyɛ teŋgaa.’ (Nuawɔ Ɛfisiaŋnda 5:7-9.) Yɛɛ keŋ sim yɛ? Keŋ sim ni maa, ŋ nɔ miŋ wa sɔɔŋ tosaa maa Kilisiɔŋaa tonyaa le teleŋ o teleŋ. Nɛiyo opilɛ o naŋ tosa keŋ ndo cho diomndaŋ veeloo o Baabuiyo niŋ teleŋ o teleŋ a ndu pɛɛkoo nyɛkɛndɛi ni, vɛlɛ a yaula tɔlnuŋ o Baabuiyo choo laŋ. I cho bɔɔ suɛi sɔvɛ le miŋ handu kɔllo o tamasi Chiisu Kiliti wo vɛlɛ a o pɛɛkula ndɔlaŋ choo kanifuule, ndu “cho nyɛ teŋgaa le chieeŋndo” ni.—Chɔŋ 8:12; Pulɔ. 6:23.
14. Vɛɛ nyina diandaa mala yɛ naa?
14 Ŋ yeema vɛlɛ mala nyina diandaa Mɛlɛkaa le halikpeŋ miŋ hiou lachi a naapila biyɔɔ maa “chuauwaa nyɛ teŋgaa.” Le yɛɛ? Kanifuule, simullo pila i cho ni le hiouwɔɔ lachi a waa a diandaa o chieeŋ nɔɔlɛiyo hoo niŋ. (1 Tɛsa. 4:3-5, 7, 8) Mi nyina diandaa mala naa le yiyaŋnda cho o chieeŋndo niŋndaŋ fafaŋndo, mɛɛ yiyaŋnda chɛlaŋ a la Mɛlɛkalaŋ te laŋ la cho nuaa yɛ. Mbo mala naa vɛlɛ “miŋ wa wanaa kɛndɛ o nɛi o nɛi niŋ, miŋ wa wanaa sakpuaa, nduyɛ miŋ kuɛ o nɛi tonyaa choo.”—Ɛfi. 5:9.
15. O nɛila kuɛɛ niŋ naŋ sɔla yɛ nyina diandaa? (Ɛfisiaŋnda 5:19, 20)
15 Nɛiyo opilɛ o naŋ sɔla nyina diandaa wo cho piɛileŋ le ndu ni. Mi Chiisu dimi maa, Chɛhowa “tiuba mbo ke wanaa cho ndu nyunaa wa nyina ndɔ diandaa.” (Luku 11:13) Nduyɛ, te ŋ saŋgala ndu pɛ o bɔŋaŋnda naalaŋ, miŋ sɔla vɛlɛ nyina diandaa. (Nuawɔ Ɛfisiaŋnda 5:19, 20.) Mi kpaaya nyina diandaa nɔ naa choo wo mala naa, miŋ piɛi Mɛlɛka o nɛi o hini kɔllo choo.
16. Yɛɛ mala yɛ naa le kɛɛsiaala kɛndɛlaŋ tosaa? (Ɛfisiaŋnda 5:10, 17)
16 Te ŋ nɔ pɛ kɛɛsiaala sɔvɛlaŋ le tosaa, ŋ nɔ miŋ “kindiŋ le sinaa nyɛ Masanɔɔ hɛnaŋ ndo,” nduyɛ miŋ dɔu ndu o wali niŋ. (Nuawɔ Ɛfisiaŋnda 5:10, 17.) Te ŋ saaluŋ pɛ sawala mandaala Baabuiyo, la naŋ duau o wali niŋndaŋ, mɛɛ yiyaŋ Mɛlɛkaa kɛsɛ naŋ cho koŋ nuuviaa ni. Hei tosaa mala naa miŋ sɔla batiuwaa le kɛɛsiaala kɛndɛlaŋ tosaa.
17. Yɛɛ o sim yɛ le teleŋ naa soliŋndo kpeku nyɛkɛndɛi? (Ɛfisiaŋnda 5:15, 16) (Tofa vɛlɛ fotueiyo.)
17 Mi Pɔɔl sila vɛlɛ Kilisiɔŋnda Ɛfisɔɔ le ma soliŋ teleŋ ndaa kpeku a taasi. (Nuawɔ Ɛfisiaŋnda 5:15, 16.) “Wana dɛnɛ wɔɔŋndo” Setana, cho yaamɔɔnɔ naa ni, nduyɛ o yeema naa miŋ wa a tuandaŋ o sɔɔŋ cheleŋndoŋ tosaa niŋ, okoŋ ŋ nɔ lɛ teleŋ le Mɛlɛka naa piɛiyo le. (1 Chɔŋ 5:19) Mi i wa tɛtɛlɛ le mi Kilisiɔŋnɔɔ chua nyɛm kiɔɔŋ nuuviaa, dɛnɛ sinaa bɛndoo ɔɔ wallo o sɔvɛ mbo hiou sɔɔŋ o nɔ le tosaa o Chɛhowa piɛiyo niŋndoŋ. Mi hei tosaa chɔm kpendekele maa, yiyaŋnda cho o chieeŋndo niŋndaŋ la kandu ndu piiliaŋndo. O kpeekpei niŋ, sɔɔŋ muŋ cho sɔɔŋ wɔɔŋ te, kɛ ŋ nɔ miŋ kɛsi muŋ nyɛ tase o yoomu naa niŋ te. Le miŋ hiou lachi a waa “chuauwaa nyɛ teŋgaa,” ŋ nɔ miŋ “soliŋ teleŋ [naa] kpeku nyɛkɛndɛi.” Hei sim ni maa, ŋ nɔ miŋ handu kɔllo o sɔɔŋ sɔviɔŋ choo.
Mi Kilisiɔŋnda Ɛfisɔɔ sɔla dɛɛniaa le ma soliŋ teleŋ ndaa kpeku a taasi (Tofa pɛl 17)
18. Yɛɛ Dona tosa yɛ le teleŋ ndɔɔ soliŋndo kpeku nyɛkɛndɛi?
18 Nuuviaa nɛila ŋ piɛi Chɛhowa a kɔllo kpou laŋ. Nyɛ waa nuaa puaapilɛnɔ pilɛ o Afilika Batouwo wo niŋ diolaŋ Dona tosa ni. Mbo dimi aa: “Mi yiyaŋ a yoomu nuu okɔɔ. Nduyɛ mi piɛi a kɔllo kpou o Chɛhowa lo le mbo mala ya mi tosa tau o wali pollo niŋ. Mi piɛi le wali mala ya mi sɔla teleŋndo tau le kɔlaŋ o wali pollo niŋndo. A mala Chɛhowaa, mi sɔla wali yaa yeema wo. Mi ya naa laa nuu luɛi o wali lɔɔlɔɔ Mɛlɛkaa niŋ.”
19. Vɛɛ naŋ hiau yɛ lachi a waa maa “chuauwaa nyɛ teŋgaa”?
19 Naapum, mi yau Pɔɔl poonyial Ɛfisiaŋnda wo mala nda tau le ma hiou lachi a Chɛhowa piɛiyo o laalaŋndo choo. Naa bɛɛ, sɔɔŋ o poonyial nda woŋ tiuba miŋ mala naa tau. A mɛɛ naŋ pɛɛku o buŋgɛi hei niŋ yɛ, sɔɔŋ muŋ mala naa miŋ hɛli yelelaŋ naa, a wanaa naŋ holnuŋ nda a taasi. Ŋ mala naa vɛlɛ miŋ pɛɛku Baabuiyo lɔɔlɔɔ, le halikpeŋ mi sɔɔŋ cho leniŋndoŋ manda naa o nyɛ o nyɛ niŋ naŋ tosa. Ŋ tɛɛsiaa le sabu nyina diandaa cho o sɔvɛ wo, vɛlɛ a mɛɛ o mala naa miŋ nɔ suliŋnda kɛndɛlaŋ yɛ. Nyɛ Pɔɔl poonyiaa wo dɔwɔɔ o wali niŋ mala naa miŋ tosa kɛɛsiaalaŋ a taasi, nduyɛ mi la tɔlnuŋ o yiyaŋ Chɛhowaa choo. Te ŋ tosa pɛ sɔɔŋ muŋ kpou, keŋ cho naa mala miŋ fafaŋ waa o nyumma chieeŋndo hoo niŋ, vɛlɛ miŋ hiou lachi a waa o nyɛ teŋgaa niŋ.
VƐƐ Ŋ CHO YƐ MULI?
A mɛɛ Ɛfisiaŋnda 5:8 dimi yɛ, yɛɛ “nyumndaŋ” a “nyɛ teŋgaa” sim yɛ?
Vɛɛ naŋ fafaŋ yɛ waa o “nyumndaŋ” niŋ?
Vɛɛ naŋ hiau yɛ lachi a waa maa “chuauwaa nyɛ teŋgaa”?
CHONDII 95 Paŋgeloo Cho Hiouwɔɔ Lachi a Diondɔɔ
a Diolaŋ lapum la siŋgaŋ.
b TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Nyɛ cho o fotueiyo hoo niŋndo cho chɔmndo yau masindɛ kiilanɔɔ Pɔɔl ndoo poonyial Ɛfisiaŋnda wo.