Oraanga Kerititiano e te Angaanga Orometua—Au Manako ke Mai
AUKUTE 7-13
Kimi i te Mārama o te Tuatua Mou
(Ezekiela 28:12-19) E te tamaiti a te tangata na, ka atu ana koe i tetai pe’e tangi i te ariki o Turia ra, e karanga atu kiaia, Te na ko maira te Atu ra ko Iehova; E sigilo meitaki roa ïa koe, kua ki koe i te pakari, e kua manea rava i te purotu. 13 I Edene koe i te kainga o te Atua ra; te au toka memeitaki ravarai ra tei runga ake ia koe, te saradio, te topazi, e te ieloma, te berulo, te sema, e te iasepe, te saphiro, te emeradino, e te bereketa, ma te auro: te angaanga anga o to au pau e to au koe tei akonoia i roto ia koe i te rā i angaia’i koe na. 14 Ko koe te kerubi tamaru akamainuia ra: e naku koe i akanoo: no runga koe i te maunga tapu o te Atua ra, e kua aaere ua koe na roto i te au toka ai ra. 15 I tika tikai koe i toou na au aerenga mei te rā mairai i angaia’i koe ra, e kia kitea uaia atu te kino i roto ia koe ra. 16 No te maata o taau au apinga oko i akakiia’i koe e ratou i rotopu ki te takinga-kino, e kua ara koe na: ka titiri atu ei au ia koe mei runga i te maunga o te Atua mei te apinga viivii: ka akapou atu oki au ia koe, e te kerubi tamaru ra, mei rotopu mai i te au toka ai ra. 17 Ko toou purotu te mea i parau ei toou ngakau ra, ko toou kakā te mea i viivii ei toou ra pakari: ka titiri atu au ia koe ki raro i te one, ka tuku au ia koe ki mua i te aroaro o te ui ariki, kia akara mai ratou ia koe. 18 No te maata o toou ra au kino, e no te tika koe o taau ra oko anga, i viivii ei toou ra ngai-tapu: ka apai mai ei au i te ai no roto ia koe ra, e ka pou koe i te reira, e ka akariro au ia koe ei reu ki runga i te enua nei, ki mua i te aroaro o te aronga ravarai e akara mai ia koe ra. 19 To roto i te au tangata katoa nei i kite ia koe ra, ka va ua ratou ia koe: ka riro oki koe ei rikarika anga, e kore atura koe e tuatau ua atu.
it-2 604 ¶4-5
Tu Apa Kore
Te angera mua tei ara, e te ariki o Turia. Kua akamata ke ana te ara e te tu apa ua o te tangata i roto i te ao vaerua, mei ta te tuatua a Iesu i akaari mai i roto ia Ioane 8:44, e ta te pene 3 o Genese e akakite maira. Noatu i akakoroia te pee tangi i roto ia Ezekiela 28:12-19 no “te ariki o Turia,” aiteite ra te reira ki te tu o te angera mua tei ara, koia tetai tamaiti vaerua a te Atua. Te tu akatietie o “te ariki o Turia,” te akariro iaia ei ‘atua,’ te kapiki iaia ei “kerubi,” e te tuatua “i Edene koe i te kainga Atua,” aiteite tikai te reira ki te tuatua no runga i te Tiaporo ia Satani tei akatietie iaia uaorai. E pirianga to te reira ki te ovi i Edene tei kapikiia ko “te atua o teianei ao.”—1 Timo. 3:6; Gene. 3:1-5, 14, 15; Apo. 12:9; 2 Kori. 4:4.
Ko te ariki o Turia [kare e ingoa i akakiteia] e noo ra i roto i te oire e tei karanga e e “meitaki rava au i te purotu,” kua ‘ki aia i te pakari, e kua manea rava i te purotu’ e te “tika tikai” i tona au aerenga mei tona angaia mai anga e tae ua atu ki te taime i kitea ai te kino i roto iaia. (Eze. 27:3; 28:12, 15) Te akatupuanga mua o teia pe’e tangi i roto ia Ezekiela, te tou ra ki te au tutara o Turia e kare ki tetai ariki okotai ua. (Akaaite i te totou i tataia no “te ariki no Babulonia” [kare e ingoa i akakiteia] i roto ia Isaia 14:4-20.) Penei te tuatua ra te reira no runga i te pirianga oa e te tu taokotai o te tutara o Turia i te tuatau e tutara ra te Ariki a Davida e Solomona. Kua oronga katoa a Turia i te tauturu no te akatu anga i te iero o Iehova i runga i te Maunga Moria. No reira i te akamataanga, kare o Turia tu kino ki to Iehova iti tangata, te ngati Iseraela. (1 Ari. 5:1-18; 9:10, 11, 14; 2 Pa. 2:3-16) Kareka te au ariki o muri mai, kare ratou i akamou ki to ratou pirianga oa ki te ngati Iseraela, e kua akaapaia ratou e to Iehova au peroveta ko Ioela, Amosa e Ezekiela. (Ioe. 3:4-8; Amo. 1:9, 10) Te au tu o “te ariki o Turia” tei aiteite tika ki to te Enemi tumu o Iehova, te akaari maira te totou a Ezekiela e ko te tu “meitaki rava” e te tu “tika tikai,” kare te reira i aite ki to Iehova tu apa kore.
(Ezekiela 30:13, 14) Te na ko maira te Atu ra ko Iehova; E akapou au i te au idolo, e e akakore au i te au tiki, i Nopha ra; e kare atura e ariki uenuaia i te enua ra i Aiphiti: e naku e akatupu i te mataku i te enua ra i Aiphiti. 14 E akatanea oki au ia Patarosa, e e tuku au i te ai i Zoana, e e akautunga atu au ia No.
Eaa Tei Tupu Kia Raua?
NOPHA raua ko No e ingoa Pipiria no nga oire maata rongonui Aiphiti o mua ana no Memephi e Thebes. Mei te 23 kiro mita a Nopha (ko Memephi) i tonga ia Cairo, i te tua opunga o te Kauvai Nile. Inara, kare i roa ana, kua ruti ia Memephi tona tu ei oire maata no Aiphiti. I te akamata anga i te 15 anere mataiti M.T.N., e oire maata ou to Aiphiti, ko No (Thebes), te vaira mei te 500 kiro mita i tonga ia Memephi. I rotopu i te au iero akapueurikirikiia e manganui o Thebes te vai ua ra a Karnak, i manakoia e ko te apinga maata rava atu tei patuia ma te au pa. Ko Thebes e tona iero Karnak kua akatapuia ki te akamori anga o Amona, te atua maata no te au tangata Aiphiti.
Eaa ta te totou Pipiria e akakite maira no runga ia Memephi raua ko Thebes? Kua tukunaia te akavaanga no runga i to Aiphiti Pharao e tona au atua, te atua maata tikai, ko “Amona i No.” (Ieremia 46:25, 26) Te urupu no te aronga akamori tei akaputu mai ki reira ka “tipu ke” ia atu. (Ezekiela 30:14, 15) Kua tupu te reira. Te apinga tei toe mai no te akamori anga ia Amona ko te au iero i pueurikiriki ra. Te vai ua ra te taoni ou o Luxor i runga i te tuanga o te ngai o Thebes taito, e ko tetai au oire rikiriki te vai ua ra rai i rotopu i tona au pueu anga.
Ko Memephi ra, kare e apinga i toe mai mari ra ko tona au menema. Kua akakite mai te tangata tata Pipiria ko Louis Golding e: “No te au anere mataiti kua taangaanga te aronga autu Arapia o Aiphiti i te au pueu maatamaata o Memephi ei ngai toka no te patu anga i to ratou oire maata [ko Cairo] i tetai tua ake i te kauvai. E meitaki tikai te rave anga te au tangata patu o Nile e to Arapia i ta ratou angaanga i rotopu ia ratou e e manganui te au maire i roto i te kotinga o te oire taito ra kare rava tetai toka i toro mai ana i runga ake i te one kerekere.” E tika tikai, mei tei totouia i roto i te Pipiria, kua riro mai a Memephi e “tanea . . . e kare rava e nooia.”—Ieremia 46:19.
AUKUTE 14-20
Kimi i te Mārama o te Tuatua Mou
(Ezekiela 33:32, 33) E i na, kua riro koe mei te pe’e inangaro maataia no ratou ra, e mei te tangata reo meitaki ra, e tei tika kia akatangi meitaki i te apinga tangi ra: te akarongo ra oki ratou i taau au tuatua, kare ra ratou e rave i taua au tuatua ra. 33 Kia tupu ra te reira ra, (i na, e tupu mairai,) ei reira ratou e kite ei e, e peroveta tei tae mai i rotopu ia ratou ra.”
E Aere Kapiti ma te Kariota o Iehova i te Rangi Ra
Kare e Paruparu no te Manako Koreia
16 Kua akanoo katoa a Ezekiela i te akatauanga meitaki na te akarongo e kare i tuku iaia uaorai kia paruparu no te manako koreia me kare no te aviriia. Mei te reira katoa, na te aere kapiti anga ma te tupu anga o te reo ma ra, te aru ra tatou i te arataki anga tei akanooia maira e te Akaoro Kariota ariki ra. E no reira kua papa tatou kia aru i tana au akauenga, kua akamaroiroiia kia kore e akaparuparuia no te manako kore me kare no te aviriia mai e te aronga ta tatou e tuatua atura i ta Iehova akakite anga akavaanga. Mei ia Ezekiela rai, kua akamatakite mai te Atua ia tatou e ka patoi mairai tetai papaki tangata, no te upoko maro e te ngakau maro. Ko tetai papaki kare e akarongo no te mea kare ratou e inangaro kia akarongo atu kia Iehova. (Ezekiela 3:7-9) Te vaira tetai aronga e au pikikaa, mei ta Ezekiela 33:31, 32 e akakite maira: “E te aere maira ratou kia koe mei toku iti tangata i aere maira, e te noo ra ratou ki mua ia koe ra mei toku iti-tangata ra, e te akarongo ra ratou i to au tuatua, kare ra ratou e rave i taua au tuatua ra: te maata ra to ratou aroa vaa ua, te riro atura to ratou ngakau ki ta ratou apinga. E i na, kua riro koe mei te peʼe inangaro maataia no ratou ra, e mei te tangata reo meitaki ra, e tei tika kia akatangi meitaki i te apinga tangi ra: te akarongo ra oki ratou i taau au tuatua, kare ra ratou e rave i taua au tuatua ra.”
17 Eaa te ka tupu? Te tapiri maira te Ezekiela 33 irava 33 e: “Kia tupu ra te reira ra, i na, e tupu mairai, ei reira ratou e kite ei e, e peroveta tei tae mai i rotopu ia ratou ra.” Te akakite maira taua au tuatua ra e kare a Ezekiela i akamutu ua no te kore i akarongoia mai. Kare te manako ngakau kore o te au tangata ra i riro ei akamanako ngakau kore iaia. Noatu me ka akarongo mai te au tangata e me kare ra, kua akarongo aia i te Atua e kua akatupu i tana angaanga.
(Ezekiela 34:23) E naku e tuku i te tiaki okotai ki runga ia ratou, e nana ratou e angai, ko toku tavini nei ko Davida; nana ratou e angai, e koia te ka riro ei tiaki no ratou.
Kauraro Akaaka ki te au Tiaki Aroa
3 Te akakite maira te totou o Isaia 40:10, 11 i te tu maru i te tiaki anga a Iehova i tona au tangata. (Salamo 23:1-6) I te tuatau o tana angaanga orometua i te enua nei, kua akaari katoa a Iesu i te manako aroa no tana au pipi e no te au tangata noa nei. (Mataio 11:28-30; Mareko 6:34) Kua riri tikai a Iehova raua ko Iesu i te tu takinga kino anga a te au tiaki, me kore a te au arataki o Iseraela, tei akono kore e te akavare i ta raua anana. (Ezekiela 34:2-10; Mataio 23:3, 4, 15) Kua taputou mai a Iehova e: “E akaora au i taku anana, e kare ratou e riro akaou ei aōnga; e naku e akatau i te tuatua i rotopu i tetai [“mamoe e tetai mamoe,” NW]. E naku e tuku i te tiaki okotai ki runga ia ratou, e nana ratou e angai, ko toku tavini nei ko Davida; nana ratou e angai, e koia te ka riro ei tiaki no ratou.” (Ezekiela 34:22, 23) I teia tuatau openga, ko Iesu Karaiti, te Davida Maata, te “tiaki okotai” ta Iehova i iki ki rungao i Tona au tavini ravarai i te enua nei, te au Kerititiano tei akatainuia e te vaerua e te “mamoe ke atu.”—Ioane 10:16.
AUKUTE 21-27
Kimi i te Mārama o te Tuatua Mou
(Ezekiela 36:20, 21) E tae atura ratou ki rotopu i te au etene, i aereia e ratou ra, kua viivii toku ingoa tapu ia ratou i reira, i te tuatuaia mai ratou e, Ko te au tangata teia no Iehova, e kua aere ke mai ratou i tona enua. 21 Kua tangi ra au ia ratou no toku ra ingoa tapu, ta te ngutuare o Iseraela i akaviivii i rotopu i te au etene, i te ngai i aereia e ratou ra.”
Kia Kite e Kia Apii i te tu Akono Tau Kerititiano
12 Kua akateitei mai te apotetoro i tetai tumu maata no te apiianga e te akono anga i te tu akono tau taau i kite i roto i te Pipiria. Kua akaata mai to te au ngati Iuda tu akono tau kore ki runga ia Iehova: “Ko koe oki ko tei nengonengo i te ture ra, te akakino ra koe i te Atua i te akaapa anga i taua ture ra? Kua akakinoia oki te ingoa o te Atua ki o te etene ia kotou.” (Roma 2:23, 24) Te tika katoa ra i teianei e me ka akakore tatou i te tu akono tau o te Kerititiano, te akangateitei kore ra tatou i tona Tumu. Ei tuke anga, me ka mou ngaueue kore tatou ki ta te Atua ra au turanga, ka akaata meitaki mai te reira ki runga iaia, i te akangateitei anga iaia. (Isaia 52:5; Ezekiela 36:20) Ko toou matakite anga i teia ka akamaroiroi i taau akatika anga me ka aro atu koe i te au timataanga me kare te au turanga tei riro ra ko te akakore anga i te au tu akono tau o te Kerititiano penei ka akaraanga ngoie ua me kare ei tu meitaki atu kia rave. Pera katoa oki, kua apii mai te au tuatua a Paulo ia tatou i tetai mea ke atu. I te pae atu i te kite anga e ko toou tu akono te akaata ra ki runga i te Atua, ia koe e apii atura ia etai ke, e tauturu atu ia ratou kia kite e ko te tu o ta ratou akono anga i te au turanga akono tau ta ratou e apii ra ka akaata atu ki runga ia Iehova. Kare e mei te mea ua e ka akatupu te akono tau o te Kerititiano i te marekaanga e ka paruru i te ora meitaki o tetai. Ka akaata katoa oki ki runga i Tei oronga mai e tei akamaroiroi atu i taua tu akono tau ra.—Salamo 74:10; Iakobo 3:17.
(Ezekiela 36:33-36) Te na ko maira te Atu ra ko Iehova, I te rā e mā ai kotou iaku i to kotou au kino ravarai, ka akanoo au ia kotou ki roto i te au oire, e ka patuia te au ngai pou. 34 E te enua tanea ra, e tanuia ïa, ko tei vai tanea uaia oki ki mua i te aro o te aronga ravarai i na reira i te aere. 35 E ka tuatua ratou e, Ko taua enua nei tei vai tanea ua ra, kua riro ïa mei te kainga ra mei ia Edene; e te au oire i pou, e i tanea, e i uritumuia na, kua koroia ïa, e kua tangataia. 36 Ei reira te au etene i toe ia kotou e pini ua ake e kite ei e, naku na Iehova i patu i te au ngai i uritumuia ra, e i tanu i tei tanea ra: ko au ko Iehova i tuatua ra, e naku e rave.
w88 9/15 24 ¶11
“E Kite Ratou e ko Iehova Toku Nei Ingoa”
11 Muri ake i te oki anga te toenga ki Iuda, kua riro akaou taua enua tanea ra “mei ia Edene” te ruperupe. (E tatau ia Ezekiela 36:33-36.) Mei te 1919 mai, kua taui a Iehova i te turanga tanea ua o te toenga o te aronga akatainuia, kia riro ei turanga parataito ruperupe no tana akamorianga tei kapiti mai i te “urupu maata” i teianei. I te mea e iti tangata tapu tei roto i teia turanga parataito, kia akono te au Kerititiano akatapuia i te reira kia vai mā ua.—Ezekiela 36:37, 38.
AUKUTE 28–TEPETEMA 3
Kimi i te Mārama o te Tuatua Mou
(Ezekiela 39:7) E akakite oki au i taku ingoa tapu ki rotopu i toku au tangata ra ia Iseraela; kare oki e tika iaku kia akaviivii akaouia toku ingoa tapu: ka kite oki te au etene e ko Iehova au, ko Tei Tapu i Iseraela nei.
Ka “Kite Oki te au Etene e ko Iehova Au”
“Kare oki e tika iaku kia akaviivii akaouia toku ingoa tapu,” i karanga ai a Iehova. Me akaapa te tangata iaia no te tu tika kore, te akakino ra ratou i tona ingoa. Akapeea? I roto i te Pipiria, tetai taime ko te kupu “ingoa,” te aiteanga e rongo. Te karanga ra tetai tataanga e te tuatua ra te ingoa o te Atua i “tei kiteia no runga iaia—tana i akakite mai no runga iaia uaorai; e te akatutu katoa ra i tona turanga rongonui e tona tu ngateitei.” Te ingoa o Iehova te o maira tona rongo. Eaa tei kiteaia no runga ia Iehova me tupu te tu tika kore? E rikarika ana aia i taua tu ra! E e tangi katoa ana aia i te aronga tei rokoia e te mamae no te tu tika kore. (Exodo 22:22-24) Me karanga te tangata e no te Atua rai te apa no te au mea tana e rikarika ra, te taviivii ra ratou i tona rongo meitaki. Te ‘akakino tamou ra ratou i tona ingoa.’—Salamo 74:10.
(Ezekiela 39:9) E na te aronga i noo i te au oire i Iseraela e aere ki vao e ka tutungi i tei reira te au taoonga tamaki ra ki te ai kia ka, i te paruru, e te tapoki, e te au ana, e te au kakao, e te au tokotoko, e te au korare, e na ratou e tutungi ki te ai e kia itu ua atu te mataiti.
w89 8/15 14 ¶20
Akatuera Anga i te Mataara no te Oki ki Parataito
20 Ka akapeea i reira te au apinga tamaki a te pa enua i akaruke mai? No runga i te roa o te tuatau e pou ei i te takore takiri i te au apinga tamaki mei te bomb te tu, e ākā angaanga tikai no te mea e maata ua atu ei. (Ezekiela 39:8-10) Penei ka rauka i te aronga ka ora atu i roto ia Aramagido i te taangaanga i teia au apinga tamaki no tetai au akakoroanga puapinga.—Isaia 2:2-4.