Fakamanatu Ako Fakafaifekau Fakateokalati
Fakamanatu taʻesio ki ha tohi ʻi he ngaahi fakamatala naʻe vaheʻi ke fai ʻi he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí ki he ngaahi uike ʻo Mē 1 ki ʻAokosi 21, 2000. Ngāueʻaki ha lauʻipepa kehe ke tohi ki ai ʻa e ngaahi tali ki he lahi taha ʻo e ngaahi fehuʻi te ke lava ʻo tali ʻi he taimi ʻoku vaheʻi maí.
[Fakatokangaʻi: Lolotonga ʻa e fakamanatu tohinimá, ko e Tohitapú pē ʻe lava ke ngāueʻaki ke tali ha fehuʻi. Ko e ngaahi maʻuʻanga fakamatala ʻoku hoko mai he ngaahi fehuʻí, ko e ʻai pē ia ki hoʻo fekumi fakafoʻituituí pē. Ko e ngaahi fika ʻo e pēsí mo e palakalafí ʻoku ʻikai ke ʻasi nai ia ʻi he ngaahi maʻuʻanga fakamatala kotoa ki he Taua Leʻo.]
Tali Moʻoni pe Loi ki he ngaahi fakamatala taki taha ʻoku hoko haké:
1. Ko e tali ʻa Kitione ki he ʻohofi fakaelea taʻetotonu ʻa e kau tangata ʻo ʻIfalemí naʻe tapua atu ai ʻene angamaluú mo e anga-fakatōkilaló ʻo afeʻi ai ʻenau fakaangaʻi taʻetotonú pea tauhi maʻu ʻa e melinó. (Fkm. 8:1-3) [Lau Tohitapu fakauike]
2. Neongo naʻe pehē ʻe Mānoa “kuo ta sio ki he ʻOtua,” ko hono moʻoní ko ia mo hono uaifí naʻá na sio ki he hā fakaesino mai ʻa e tokotaha-lea maʻá e ʻOtuá kae ʻikai ko Sihova tonu. (Fkm. 13:22) [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w88 12/1 p. 31 pal. 3.]
3. ʻI he Fakamaau 5:31, ko e kupuʻi lea ko e “haʻa ʻofa ki he ʻAfiona” ʻoku lave fakaekikite ia ki he toko 144,000 ʻo e kau ʻea ki he Puleʻangá. [bsi00 p. 6 pal. 10]
4. ʻOku ʻikai ha ngaahi konga ʻo e tohi ʻa Luté naʻe maʻu ʻi he lotolotonga ʻo e Ngaahi Takainga Tohi Tahi Maté. [bsi00 p. 7 pal. 3]
5. ʻOku lave ʻa e Fakamaau 21:25 ki ha vahaʻa taimi ʻi he taimi naʻe tukuange ai ʻe Sihova ʻa e puleʻanga ʻIsilelí ʻo ʻikai pē toe ʻi ai ha faʻahinga tatakí. [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w95 10/1 p. 28 pal. 16.]
6. Ko e fōtunga ʻo e ongo selupimi ʻi he ʻaʻake ʻo e kovinānité ʻokú ne fakahaaʻi ʻa e ʻi ai fakatuʻi ʻa Sihová, ʻa ia naʻe pehē “ʻoku ne ʻafioa [pe, “ʻi he vahaʻa”] ʻa e ongo selupimi.” (1 Sam. 4:4) [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w80-E 11/1 p. 29 pal. 2.]
7. ʻI he taimi naʻe kai toto ai ʻa e kau sōtia ʻa Saulá ʻi ha tuʻunga mātuʻaki faingatāmaki pea ʻikai ke tautea kinautolú, naʻe fakahaaʻi heni naʻe ʻi ai pē nai ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻe fakatonuhiaʻi ki hono taʻetokaʻi fakataimi ʻa e lao fakaʻotuá ke haofaki ai ha moʻui ʻa ha taha. (1 Sam. 14:24-35) [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w94-E 4/15 p. 31 pal. 7-9.]
8. Neongo ʻoku fakafekauʻaki ʻe he niʻihi ʻa e foʻi lea “fakalotoʻi” ki he ngaohí mo e pōtoʻí, ʻoku lava ke ngāueʻaki ia ʻi ha ʻuhinga pau ke fakahaaʻi ʻa e fakakaukau ʻo e fakatuipauʻi mo hono liliu ʻa e fakakaukaú fakafou ʻi ha fakaʻuhinga lelei, mo moʻoni. (2 Tim. 3:14, 15) [w98 5/15 p. 21 pal. 4]
9. “Ko e kato ʻo e moʻuí” ʻoku lave ia ki ha tokonaki fakaʻotua ʻo e maluʻi mo e fakahaofi, ʻa ia ʻe ʻaonga kia Tēvita kapau te ne fakaʻehiʻehi mei he halaia ʻi he totó ʻi he ʻafio mai ʻa e ʻOtuá. (1 Sam. 25:29, NW) [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w91-E 6/15 p. 14 pal. 3.]
10. Ko e fuakava Puleʻanga ʻia Tēvitá, naʻe lave ki ai ʻi he 2 Samiuela 7:16, naʻá ne fakasiʻisiʻi hifo ʻa e laine ʻo e Hakó ʻa ia ʻoku taki atu ki he Mīsaiá pea ko ha fakapapauʻiʻanga fakalao ia ʻe ʻi ai ha tokotaha ʻi he laine ʻo Tēvitá te ne hoko mai ke pule ʻo “taʻengata.” [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w90 2/1 p. 14 pal. 21 p. 15 pal. 22.]
Tali ʻa e ngaahi fehuʻi hoko haké:
11. Ko e hā ʻa e fakapapau ʻoku tokonaki mai ʻe he Sāme 34:18? [w98 4/1 p. 31 pal. 2]
12. Ko e hā naʻe fakahaaʻi ʻe he moʻoniʻi meʻa ko ia ko Siosifá naʻe ui fakatenetene ko Panepasá? (Ng. 4:36, PM) [w98 4/15 p. 20 pal. 3, lalo.]
13. Ko e hā ʻoku pehē ai ʻe he fakamatala ʻa e Tohitapú ko ʻĪlaí naʻá ne hanganaki fakalāngilangiʻi hono ongo fohá ʻo lahi ange ia ʻi heʻene fakalāngilangiʻi ʻa Sihová? (1 Sam. 2:12, 22-24, 29) [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w96 10/1 p. 11 pal. 14.]
14. Ko e hā ʻoku totonu ai ke fakaivimālohiʻi ʻetau tuipau ki he ngaahi talaʻofa ʻa e Puleʻangá ʻe he tohi ʻa Luté? [bsi00 p. 7 pal. 5]
15. Fakatatau ki he 1 Samiuela 1:1-7 (PM), ko e hā ʻa e faʻifaʻitakiʻanga tuʻu-ki-muʻa naʻe fokotuʻu ʻe he fāmili ʻo Sāmiuelá? [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w98 3/1 p. 16 pal. 12.]
16. ʻI he ʻuhinga fē ʻoku lava ai ke pehē ko e ‘mālohi ʻo e koloá ʻoku kākaá’? (Mt. 13:22, NW) [w98 5/15 p. 5 pal. 1]
17. Naʻe anga-fēfē hono fakahāhā ʻe Sionatane taʻumotuʻa angé ʻene ʻiloʻi ʻa e tokotaha pani ʻa Sihová, ʻa Tēvitá, pea ko e hā ʻoku fakatātaaʻi ʻe he meʻá ni ʻi he ʻaho ní? (1 Sam. 18:1, 3, 4) [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w89 7/1 p. 24, 26 pal. 4, 13.]
18. Neongo ko iá naʻe “taʻehalaia mo anga-tonu,” ʻoku anga-fēfē hono fakahaaʻi ʻe he tohi ʻa Siopé ʻoku ʻikai ke ʻuhinga ʻeni ia ko Siopé naʻe haohaoa? (Siope 1: 8, NW) [w98 5/1 p. 31 pal. 1]
19. Ko e hā ʻoku kau ki he kupuʻi lea “mou tōtōivi”? (Luke 13:24) [w98 6/15 p. 31 pal. 1, 4]
20. ʻI heʻetau ngāue fakataha mo e niʻihi kehé, ko e hā ʻa e lēsoni mahuʻinga ʻoku lava ke ʻai ki hotau lotó, hangē ko ia ʻoku lēkooti ʻi he 2 Samiuela 12:26-28? [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w94 4/1 p. 21 pal. 19.]
ʻOmai ha foʻi lea pe kupuʻi lea ʻoku fiemaʻu ke fakakakatoʻaki ʻa e ngaahi fakamatala taki taha ʻoku hoko haké:
21. Ko hono fakahalaiaʻi mālohi ʻe Sihova ʻa e lotu Pēalí ʻoku totonu ke ne ueʻi kitautolu ke tau fakaʻehiʻehi mei hono ngaahi tatau ʻi onopooni ko e tuli ki he ․․․․․․․․, ․․․․․․․․, mo e ․․․․․․․․ (Fkm. 2:11-18) [bsi00 p. 6 pal. 8]
22. Ko e lolotonga ʻo e ngaahi ʻaho ʻo Sāmiuelá naʻe hoko mai ai ʻa e ngataʻanga ki he kuonga ʻo e ․․․․․․․․ pea naʻe kamata ai ʻa e kuonga ʻo e ngaahi tuʻi fakaetangata ko ia te nau sio ki he iku ʻo mole mei ʻIsileli ʻa e hōifua ʻa Sihová. [bsi00 p. 8 pal. 1]
23. Ko e huafa fakaʻotua, ko e Sihová, ʻoku ʻuhingá ko e “․․․․․․․․” pea ʻoku fakahuʻunga ai ʻa e malava ʻe Sihova ke fakahoko ha ngafa pē ʻa ia ʻoku fiemaʻu koeʻuhi ke fakahoko ʻa ʻene ․․․․․․․․. [w98 5/1 p. 5 pal. 3]
24. Naʻe tō fakatouʻosi ʻa ʻĪlai mo Saulá koeʻuhí ko e tokotaha ki muʻá naʻá ne ․․․․․․․․ ke ne fai ʻa e ngāue pea ko e tokotaha ki muí naʻá ne ngāue ․․․․․․․․ [bsi00 p. 9 pal. 7]
25. Ko e pealapeli ʻa Sīsū fekauʻaki mo e Samēlia anga-fakakaungāʻapí ʻokú ne fakahaaʻi mai ko ha tokotaha loto-totonu moʻoni ʻa e tokotaha ʻoku ʻikai ke ngata pē ʻi heʻene talangofua ki he ․․․․․․․․ ʻa e ʻOtuá, ka ʻokú ne toe faʻifaʻitaki ki hono ․․․․․․․․ (Luke 10:29-37) [w98 7/1 p. 31 pal. 2]
Filifili ʻa e tali totonu ʻi he ngaahi fakamatala taki taha ʻoku hoko haké:
26. Ko e ʻulungaanga fisifisimuʻa ʻo e (poto; mālohi; ʻofa) ʻa Sihová ʻoku hā ia ʻi heʻene fili ʻa e fefine Mōape ko (Luté; Nāomí; ʻOʻopá), ko ha tokotaha lotu ki muʻa kia (Pēali; Kīmosi; Tākoni), ʻa ia naʻá ne tafoki ki he lotu moʻoní peá ne hoko ko ha kui-fefine ʻa Sīsū Kalaisi. (Mt. 1:3, 5, 16) [bsi00 p. 7 pal. 1]
27. Ko e kuonga ʻo e puleʻi ʻo ʻIsileli ʻe he kau fakamāú naʻe ngata ia ʻi he taimi naʻe pani ai ʻa (Sāmiuela; Tēvita; Saula) ko e tuʻí pea ʻi he taimi nounou pē hili iá naʻá ne ikunaʻi ʻa e (kau ʻĀmoní; kau Mōapé; kau Filisitiá) ʻi he tokoni ʻa Sihová. (1 Sam. 11:6, 11) [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w95-E 12/15 p. 9 pal. 2–p. 10 pal. 1.]
28. Ko (ʻapositolo ko Paulá; ʻene tamaí; ʻene faʻeé mo ʻene kui fefiné) naʻe takimuʻa ʻi hono akoʻi ʻa Tīmote ʻi he “gaahi tohi maonioni” ʻo aʻu ki he tuʻunga naʻá na sio ai kiate ia ʻi heʻene hoko ko ha misinale mo e ʻovasia lelei ʻaupito. (2 Tim. 3:14, 15, PM; Fili. 2:19-22) [w98 5/15 p. 8 pal. 3–p. 9 pal. 5]
29. Ko e ngāue fakafaifekau kei siʻi ʻa (Tēvitá; Sāmiuelá; Sionatané) ʻoku totonu ke ne fakaʻaiʻai ʻa e kau talavoú ke nau fai ʻa e ngāue fakafaifekaú ʻi he ʻahó ni, pea ko ʻene hokohoko atu ʻo ʻikai ha mālōlō ʻo aʻu ki he ngataʻanga ʻo hono ngaahi ʻahó ʻoku totonu ke ne poupouʻi ʻa e faʻahinga ʻoku holo honau mālohí ʻi he taʻumotuʻá. [bsi00 p. 10 pal. 10]
30. Ko e vahaʻa taimi naʻe lave ki ai ʻa e 2 Samiuela ʻoku mei he (1077 ki he 1040 nai; 1077 ki he 1037 nai; 1070 ki he 1040 nai) K.M. [bsi00 p. 11 pal. 3]
Fakahoa ʻa e ngaahi konga Tohitapú ki he ngaahi fakamatala ʻoku hoko hake ʻi laló:
Fkm. 11:30, 31; 1 Sam. 15:22; 30:24, 25; 2 Tuʻi 6:15-17; Sem. 5:11
31. ʻOku tokonaki mai ʻe Sihova ʻa e fakapapau te ne ngāueʻaki ʻene kau tau fakahēvaní ke maluʻi hono kakaí ʻo fakatatau ki hono finangaló. [w98 4/15 p. 29 pal. 5]
32. Ko e kau ʻovasia ʻo e fakatahaʻangá ʻoku nau maʻu ʻa e fatongia ko hono tauhi ʻenau ngaahi aleapaú neongo ia ʻe hoko nai ʻo fakamamahi mo mole lahi ʻi ha ngaahi taimi. [w99 9/15 p. 10 pal. 3-4]
33. Ko hono tauhi maʻu ʻa e mateaki-angatonu ʻi he malumalu ʻo e ʻahiʻahí ʻoku iku atu ia ki ha pale lahi meia Sihova ko e ʻOtuá. [w98 5/1 p. 31 pal. 4]
34. Ko e ʻofa moʻoni ki he ʻOtuá ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e talangofua ki he ngaahi fakahinohino fakaʻotuá ʻo ʻikai ko hono ʻoatu pē ha ngaahi feilaulau kiate ia. [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w96-E 6/15 p. 5 pal. 1.]
35. ʻOku fakahā ʻe Sihova ʻa e houngaʻia loloto ki he faʻahinga ʻoku nau ngāue ʻi ha ngaahi ngafa fakaepoupou ʻi heʻene kautahá he ʻahó ni. [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w86-E 9/1 p. 28 pal. 4.]