E Aaki i te Tuatua Kia Rauka Atu te Ora
“Ko te kapiki i te ingoa o [“Iehova,” NW] ra, e ora ïa.”—ROMA 10:13.
1. Na roto mai i te tuatua enua ra, eaa te au akamatakiteanga tei akakiteia maira?
TE AKATAKA maira te tuatua enua i etai “ra o Iehova.” Te Vaipuke o te tuatau ia Noa ra, te akatanea angaia a Sodoma e Gomora, e te akapouanga ia Ierusalema i te 607 M.T.N. e te 70 T.N. e au ra maata e te rikarika no Iehova ra. E au ra tei orongaia ra te tuatua tau ki rungao i te aronga tei akameameaau ra kia Iehova. (Malaki 4:5; Luka 21:22) I taua au ra ra, e manganui tei akapouia no to ratou rave kino. Inara kua ora atu etai. Kua akono a Iehova i te au akamatakiteanga, i te akakiteanga i tei rave kino ra i te mate te ka tupu e te orongaanga i tetai tuatau no te aronga ngakau tika ra kia kiteia te ora.
2, 3. (a) Eaa te totou akamatakiteanga tei taikuia mai ia Penetekote ra? (e) Mei te Penetekote 33 T.N., eaa tei umuumuia ra i te kapikianga i te ingoa o Iehova ra?
2 Ko te akapou anga ia Ierusalema i te 70 T.N. ko tetai akatauanga meitaki ia no teia. I te totouanga i taua tupu anga ra e vaitata e 900 mataiti i mua akera, kua tata te peroveta ko Ioela: “E akakite oki au i te mea umere ki runga i te au rangi, e ki raro katoa i te enua; i te toto, e te ai, e te au pou auai oki. E akariroia te rā ei poiri, e te marama ei toto, e tae ei i taua rā maata e te rikarika o Iehova ra.” Akapeea ra tetai ua atu e oraʼi i tetai tuatau mataku mei te reira ra? Kua tata a Ioela i raro ake i te akauru anga: “E riro oki e, ko tei kapiki i te ingoa o Iehova, e ora ïa: ei te maunga ra oki ei Ziona e ei Ierusalema te ora, mei ta Iehova i tuatua maira, e i roto oki i te toenga ta Iehova e kapiki ra.”—Ioela 2:30-32.
3 Ia Penetekote 33 T.N., kua tuatua te apotetoro ko Petero ki tetai urupu o te ngati Iuda e te au poroteraita ra i Ierusalema e kua taiku atura i te totou a Ioela, i te akaarianga e ka rauka i tei akarongorongo maira kia manako atu i tetai akatupu anga i to ratou ra ra: “E akakite oki au i te mea umere ki runga i te rangi, e te akairo ki raro i te enua: te toto, e te ai, e te kou auai oki: Ka riro te rā ei poiri, e te marama ei toto, e tae ei ki taua rā mataku maata o [Iehova] ra: E riro oki e, ko te kapiki i te ingoa o [Iehova] ra, e ora ïa.” (Angaanga 2:16-21 akaaite ia NW.) Ko te urupu tei akarongorongo atura kia Petero tei raro katoatoa i te Ture a Mose ra, e no reira kua kite ratou i te ingoa o Iehova ra. Kua akataka atura Petero e, mei reira maira, ko te kapikianga i te ingoa o Iehova ka kapiti katoa i tetai atu apinga ke ra. Ko te mea maata ra, kua kapiti katoa teia i te papetito angaia i roto i te ingoa o Iesu, ko tei tamateia ra e kua akatuakaouia ki te ora anga mate kore ki te rangi.—Angaanga 2:37, 38.
4. Eaa te tuatua ta te au Kerititiano i akakitekite atea?
4 Mei te Penetekote maira, kua akatotoa te au Kerititiano i te tuatua no Iesu tei akatuakaouia maira. (1 Korinetia 1:23) Kua akakite ratou e ka rauka kia akatamarikiia te au tangata ei au tamariki vaerua na te Atua ko Iehova e kia riro ei tuanga no “te Iseraela [ou] o te Atua,” ei tetai iti tangata vaerua te ‘ka akakite ua i to Iehova meitaki.’ (Galatia 6:16; 1 Petero 2:9) Ko te aronga te ka vai tiratiratu tae roa ki te matenga ka akatuangaia i te ora anga mate kore ki te rangi ei aronga tuanga ma Iesu i tona Patireia i te rangi ra. (Mataio 24:13; Roma 8:15, 16; 1 Korinetia 15:50-54) Pera katoa oki, ko teia au Kerititiano kua umuumuia kia akakitekite i te ra maata e te rikarika o Iehova te aere maira. Kua umuumu katoaia ratou kia akamatakite i te ao ngati Iuda ra e ka rokoia kia ratou tetai mate te ka tere atu i tetai ua atu tei tupu ra kia Ierusalema e to te Atua ra au tangata tei karanga ra nona ratou tae roa mai ki te reira taime. Inara, ka ora etai. Koai ma? Ko te aronga tei kapiki ra i te ingoa o Iehova.
“Taua Tuatau Openga Ra”
5. Eaa te au tupuanga totou tei tupu ra i teia tuatau?
5 I te au tu e manganui, kua akaata mai te au turanga i reira ra i ta tatou e kite nei i teia tuatau. Mei te 1914 mairai, kua noo te au tangata i roto i tetai tuatau takake tei taikuia ra i te Pipiria ei “te tuatau openga ra,” “te openga o teianei ao,” “taua tuatau openga ra.” (Daniela 12:1, 4; Mataio 24:3-8; 2 Timoteo 3:1-5, 13) I to tatou anere mataiti nei, te au tamaki takino, te taanga tapupu koreia, e te akakino anga taiate e te tu o te reva kua oronga mai i tetai akatupu anga tikai i te totou Pipiria. Pouroa teia e tuanga anake no te akairo tei totouia maira e Iesu, i te akakiteanga e kua vaitata te au tangata i te kite anga i te openga, o te ra maata te rikarika papu tikai o Iehova ra. Ka akaotiia teia i te tamaki o Aramakito, te take ia no te “mate maata tei te reira tuatau, kare ïa mei muatangana mai i teianei ao, e tae rava akenei i teianei rā, e kare oki a muri atu.”—Mataio 24:21; Apokalupo 16:16.
6. (a) Eaa ta Iehova i rave ana kia akaora i te aronga maru? (e) Teiea te ngai e kiteaʼi e tatou ta Paulo ako anga e akapeea e oraʼi?
6 I te akavaitata anga mai te ra akatanea anga, te akono ra a Iehova no te ora o te aronga maru ra. I teianei “tuatau openga ra,” kua oti iaia i te akaputu te aronga openga o te Iseraela vaerua o te Atua ra e kua akaariu mai i te manako o tona au tavini i te enua nei, mei te au mataiti 1930 mairai, ki te akaputuanga i “e aronga maata rava, kare takiri e pou kia tatau, no te pa enua ravarai, e te au kopu ravarai, e te au iti-tangata ravarai, e te au reo katoa oki.” Ei au pupu, kua “aere mai [teia tei ora] mei roto i te mate maata.” (Apokalupo 7:9, 14) Inara akapeea e raukaʼi i te aronga tataki tai kia akapapu e ka ora aia? Kua pau mai te apotetoro ko Paulo i taua uianga ra. I roto ia Roma pene 10, kua oronga maira aia i te ako anga meitaki no te akaoraia—e ako anga tei tau ra i tona tuatau e te tau akaou ra i to tatou nei.
E Pure no te Ora
7. (a) Eaa te manakonakoanga te akatakaia maira ia Roma 10:1, 2? (e) Eaa ra ka raukaʼi ia Iehova i teianei i te akakitekite kia maata atu te “evangelia”?
7 I ta Paulo ra tataanga i te puka ki to Roma, kua oti ke ana ia Iehova i te kopae ke atu i to Iseraela ei tetai iti tangata. Inara, kua akatinamou maira te apotetoro: “Teia oki te anoano tikai i taku ngakau, e taku nei pure ki te Atua ia Iseraela, kia ora ratou.” Ko tona manakonako e kia rauka i te au ngati Iuda tataki tai te kite tika i to te Atua anoano, kia taki atu ki to ratou riroanga kia akaoraia. (Roma 10:1, 2) Pera katoa oki, ka anoano a Iehova i te ora no te aronga i te ao katoa o te tangata nei, tei akono i te akarongo, mei ta Ioane 3:16 i akakite maira: “I aroa mai te Atua i to te ao nei, kua tae rava ki te oronga anga mai i tana Tamaiti anau tai, kia kore e mate te akarongo iaia, kia rauka ra te ora mutu kore.” Kua akatuera mai te atinga oko o Iesu i te mataara no taua ora mekameka ra. Mei te tuatau ia Noa ra e etai atu tuatau oki o te akavaanga tei aru maira, kua akakitekiteia e Iehova te “evangelia,” i te touanga i te mataara no te ora.—Mareko 13:10, 19, 20.
8. Kia aru i ta Paulo ra akaraanga, te akatotoa nei te au Kerititiano mou i te anoano kiaai ma i teia tuatau, e akapeea ra?
8 I te akaarianga i tona uaorai anoano ki te aronga ngati Iuda e te Kenitara oki, kua tutu aere a Paulo i te au tuatau ravarai. Kua “ako atura [aia] i te ngati Iuda ma te Eleni.” Kua tuatua atu aia ki te aronga pakari i Ephesia ra: “E kare rava akenei e mea e meitaki ei kotou na i vaioia e au, kare akenei au i tivata i te ako atu ia kotou e te apii ia kotou i te ngai tangata, e i tera are i tera are, i te tuatua marie anga atu ki te ngati Iuda ma te Eleni i te tataraara i te Atua, e te akarongo i to tatou Atu ia Iesu Mesia.” (Angaanga 18:4; 20:20, 21) Mei te reira katoa te tu, te rave nei te Au Kite o Iehova i to ratou uaorai maroiroi i teia tuatau i te tutu aereanga, kare e ki te aronga anake te karanga ra e Kerititiano ratou mari ra ki te au tangata ravarai, “e tae ua atu ki te openga o te enua ra.”—Angaanga 1:8; 18:5.
Aakianga i “te Tuatua o te Akarongo”
9. (a) Eaa te tu akarongo ta Roma 10:8, 9 e akamaroiroi ra? (e) I naea e akapeea oki tatou i te aaki anga i to tatou akarongo?
9 Te umuumuia ra te akarongo tinamou no te ora. I te taikuanga ia Deuteronomi 30:14, kua karanga a Paulo: “‘Tei vaitata roao ra te tuatua ia koe, tei to vaa, e tei to ngakau;’ koia oki te tuatua o te akarongo, ta matou e akakite nei.” (Roma 10:8) Ia tatou e tutu nei i taua “tuatua o te akarongo” ra, ka riro ia kia maata atu te oonu o te tarai angaia ki roto i to tatou ngakau. Ko te tu ia kia Paulo ra, e na tana au tuatua kapiti maira e akamaroiroi i to tatou akakoro anga kia aite atu kiaia ra i te tuaanga i taua akarongo ra ma etai ke atu: “Kia aaki oki to vaa i te Atu ra ia Iesu, e kia akarongo to ngakau e kua akatu te Atua iaia mei te mate maira, ka ora ïa koe.” (Roma 10:9) Kare e ka rave uaia teia aaki anga ki mua i etai ke ra i te tuatau o te papetito anga mari ra ka tika kia riro ei tetai aaki anga tamou marie, e akakite anga maroiroi ki mua i te au tangata i te au tu mekameka ravarai o te tuatua mou ra. Te akakite maata maira taua tuatua mou ra i te ingoa okomaata o te Atu Ngateitei koia Iehova; ki to tatou Ariki Mesia e Tei Oko oki, koia te Atu ko Iesu Karaiti; e ki te au taputou memeitaki no te Patireia ra.
10. Kia tau ki ta Roma 10:10, 11, akapeea tatou me akono tika i teia “tuatua o te akarongo”?
10 Kare e ora no tetai ua atu te ka kore e ariki e e akono oki i teia “tuatua o te akarongo,” mei ta te apotetoro i tuatua katoa maira: “Ko te ngakau oki to te tangata nei e akarongo, e kia rauka atu te tuatua-tika: ko te vaa oki tei aaki te tuatua e kia rauka atu te ora. Te tuatua maira oki te tuatua i tataia ra e, ‘Ko tei akarongo iaia ra, kare anake ïa e akama.’” (Roma 10:10, 11) Ka tau kia rauka ia tatou te kite tika i teia “tuatua o te akarongo” e kia tamou marie i te utuutu anga i te reira ki roto i to tatou ngakau kia akakeuiaʼi tatou kia tuatua atu i te reira kia etai ke atu. Te akamaara maira Iesu uaorai kia tatou: “Ko te akama iaku, e taku nei tuatua, i teianei uki akaturi, e te rave ara, koia katoa, ta te Tamaiti a te tangata nei e akama, kia tae mai aia ma te au angela tapu, e te kakā o tona Metua.”—Mareko 8:38.
11. Akapeea te atea o te akakite anga tikai i te tuatua meitaki ra, e no teaa ra?
11 Mei tei totouia maira e te peroveta ko Daniela, i teianei tuatau openga nei, ko “te aronga i apii ra,” ka kitea te kaka maira, “mei te kakā o te rangi ra,” i te totoa anga te akakite anga i te Patireia ra ki te au openga o te enua katoa. “Ko tei akaariu [maira ratou] i te tangata e manganui ki te tuatua-tika ra,” e kua riro te kite mou ra kia maata mai, no te mea te tuku maira Iehova kia marama atu te kaka ki runga i te au totou anga no teianei tuatau o te openga nei. (Daniela 12:3, 4) Ko teia tetai tuatua no te ora tei puapinga maata ra ki te akaora anga i te aronga katoatoa tei inangaro ra i te tuatua mou e te tuatua tika oki.
12. Akapeea a Roma 10:12 i te kapiti anga ma te angaanga a te angera tei akatakaia ra ia Apokalupo 14:6?
12 Kua tuatua ua atu te apotetoro ko Paulo: “Kare rava oki e tu ke te ngati Iuda e te Eleni; e takinga-meitaki maata oki to te Atu o te au mea katoatoa nei, i te tangata ravarai e kapiki atu kiaia ra.” (Roma 10:12) Ka tika kia tutu aereia te “evangelia” i teia tuatau nei na tetai tu atea ke atu i te ao nei—ki te au tangata katoatoa, kia tae roa ki te au openga o te enua. Te rere ua ra te angera o Apokalupo 14:6 na roto i te mareva, ma te orongaanga kia tatou i “te evangelia mutu kore, e tutu ki te aronga e noo i te ao nei, ki te pa enua katoa, e te au kopu, e te au reo, e te au iti-tangata.” Akapeea e puapingaʼi te aronga te ka akarongo atu ki teia?
Kapikianga i te Ingoa o Iehova
13. (a) Eaa ta tatou irava mataiti no te 1998? (e) Eaa ra teia irava mataiti i tau meitaki ei no teia tuatau?
13 I te taikuanga mai ia Ioela 2:32, kua akakite a Paulo: “Ko te kapiki i te ingoa o [“Iehova,” NW] ra, e ora ïa.” (Roma 10:13) Mei teaa ra te tau e kua ikiia taua au tuatua ra ei te irava mataiti no te Au Kite o Iehova no te 1998! Kare i pera i mua ana te puapinga maata kia tere atu ki mua ma te irinaki ia Iehova ra, i te akakiteanga i tona ingoa e te au akakoro anga mekameka to te reira e mou ra! Mei te anere mataiti mua ra, pera katoa oki i te tuatau openga o teianei akatereanga viivii o te au mea nei, te aere akaou nei ki vao te kapikianga: “Kia ora kotou i teianei uki māro.” (Angaanga 2:40) Ko tetai pati anga mei te tangi anga pu rai no te au tangata mataku ravarai i te Atua ra i te ao katoa nei kia kapiki kia Iehova kia oronga mai i te ora kia ratou e pera katoa oki ki te aronga tei akarongo atura ki ta ratou akakiteanga i te tuatua meitaki i te ngai tangata ra.—1 Timoteo 4:16.
14. Ka tau tatou kia kapiki ki teea Mato no te ora?
14 Eaa te ka tupu me rokoia mai te ra maata o Iehova ki runga i te enua nei? Kare te maata anga e akara atu kia Iehova ra no te ora. Ko te maata anga o te au tangata ka “karanga atura ki te au maunga e te au mato, ka topa mai ki rungao ia matou, e uuna ia matou, kia ngaro ke atu, i te mata o tei noo ki rungao i te terono ra, e te riri o te Punua-mamoe.” (Apokalupo 6:15, 16) Ka vaira to ratou manakonakoanga ki roto i te au akaaerenga mei te maunga rai e te au akapapa anga no teianei akatereanga o te au mea nei. Inara, mei teaa oki te meitaki atu, me ka irinaki ratou ki roto i te Mato maata roa o te katoatoa, koia Iehova te Atua ra! (Deuteronomi 32:3, 4) Kua tuatua te Ariki ko Davida nona ra e: “Ko Iehova taku mato, e taku punanga, e toku nei ora.” Ko Iehova “te mato e oraʼi tatou nei.” (Salamo 18:2; 95:1) Ko tona ingoa “e punanga ketaketa ïa,” ko te reira anake te “punanga” e ravaʼi te maroiroi kia paruru ia tatou i te tuatau kino te aere mai nei. (Maseli 18:10) E no reira, e mea puapinga e kia maata to te aronga e vaitata ra i te ono pirioni tangata te ora nei i teia tuatau kia apiiia kia kapiki i te ingoa o Iehova ra i roto i te tiratiratu e te ngakau tae.
15. Eaa ta Roma 10:14 i akakite no te akarongo ra?
15 E mea tau ra, kua ui te apotetoro ko Paulo e: “Eaa ua ra te tangata e tikaʼi kia kapiki atu kiaia i tei kore i akarongoia e ratou ra?” (Roma 10:14) E aronga tini penei ka rauka kia tauturuia kia akariro i “te tuatua o te akarongo” na ratou uaorai, kia raukaʼi te kapiki i te ingoa o Iehova ra no te ora. E puapinga maata to te akarongo ra. Te tuatua katoa ra Paulo i tetai atu reta ra e: “Kare ra e akarongo ra kare rava [te Atua] e mareka: ko te akamori i te Atua ra, kia akarongo aia e, e Atua e tikaʼi, e koia tei tutaki mai i te aronga i kimi tikai iaia.” (Ebera 11:6) Inara, e akapeea etai atu aronga e au mirioni ua atu e riro ei kia akarongo i te Atua ra? I tana reta ki to Roma ra, kua ui a Paulo: “E eaa oki ratou e tikaʼi kia akarongo iaia i tei kore i kitea e ratou ra?” (Roma 10:14) Te oronga maira ainei a Iehova i te tauturu no ratou kia akarongo? Ei akapapu anga e te rave ra aia i te reira! E akarongorongo atu ki ta Paulo au tuatua kapitiia maira: “E eaa oki ratou e kite ei i te akakite kore?”
16. I te akanoonoo anga tu-Atua, eaa ra i anoanoiaʼi te aronga tutu aere?
16 Mei ta Paulo taumaro anga te kitea taka meitaki ra e te umuumuia ra te aronga tutu aere. Kua akakiteia mai e Iesu e ko te tika te reira, tae roa mai “ki te openga o teianei ao.” (Mataio 24:14; 28:18-20) Ko te tutu aereanga tetai tuanga meitaki o te akanoonoo anga tu-Atua no te tauturuanga te au tangata kia kapiki i te ingoa o Iehova ra kia oraʼi. Noatu rai i roto ia Kerititome kare e apinga a te maata anga ei akangateitei anga i te ingoa okomaata o te Atua ra. E manganui kua akamanako oripu ua no Iehova ma etai atu e rua ra i tetai apii anga Toru Tai taka kore ra kia akamaramaia. Pera katoa, e manganui te topa atura ki roto i te pupu te tuatuaia ra ia Salamo 14:1 e te Sal 53:1: “Te tuatua ra te neneva i roto i tona ra ngakau, Kare e Atua.” Te umuumuia ra kia kite ratou e ko Iehova te Atua ora, e ka tika ratou kia kite meitaki i te aite anga katoa oki o tona ingoa ra me kia ora atu ratou i te mate maata te vaitata maira.
Te “Manea o te Vaevae” o te Aronga Tutu Aere
17. (a) Eaa ra i tau ei no Paulo kia taiku i tetai totou akaora anga? (e) Eaa te kapitiia ra ki te angaanga a te ‘vaevae manea’ ra?
17 E okotai atu uianga puapinga maata a te apotetoro ko Paulo: “Eaa oki ratou e tikaʼi kia akakite kia kore ratou e ungaia? koia oki tei tataia ra e, ‘Ko te manea o te vaevae o te aronga i apai mai i te tuatua reka o te au, ko te apai mai i te evangelia o te meitaki ra!’” (Roma 10:15) Kua taiku maira Paulo ia Isaia 52:7 i konei, ko tetai tuanga ia no te totou akaora anga tei taangaanga ki to tatou tuatau nei mei te 1919 maira. I teia tuatau nei, kua unga akaou maira Iehova i “tei apai mai i te tuatua meitaki ra, o tei tutu aere i te au ra; o tei apai mai i te tuatua meitaki ra, o tei tutu aere i te ora ra.” Kua rave akarongo ua, te “au tiaki” tei akatainuia ra e to ratou au oa oki i te kapikianga maata ma te rekareka. (Isaia 52:7, 8) Penei ka roiroi te au vaevae o te aronga tutu aere i te ora i teia tuatau nei, e ka ki i te pueu, i to ratou aaere anga mei tera are ki tera are, inara mei teaa te kaka to ratou mata i te rekareka! Kua kite ratou e na Iehova ratou i unga mai kia tutu aere i te tuatua meitaki o te au ra e kia akapumaana i tei aue ra, ma te tauturu anga ia ratou kia kapiki i te ingoa o Iehova ma te manako anga i te ora.
18. Eaa ta Roma 10:16-18 tuatua no te tupu anga openga no te tutuanga i te tuatua meitaki ra?
18 Me ka ‘akarongo te au tangata tei tuatuaʼi’ me kare ka iki ratou kia kore e akarongo i te reira, te tangi tika maira ta Paulo au tuatua: “Kare rai ratou i kite? Kua kite ïa, ‘Kua tae ra to ratou reo ki te pa enua katoa, e ta ratou tuatua ki te kotinga o teianei ao.’” (Roma 10:16-18) Mei “te tuatua nei te au rangi i te kakā o te Atua,” tei akaariia maira i tana au angaanga i angaia maira, no reira ka tika katoa tona Au Kite i runga i te enua nei kia tutu aere “i te mataiti inangaroia e Iehova, e te rā akaoko anga na to tatou Atua; ei akapumaana i te aronga ravarai i mii ra.”—Salamo 19:1-4; Isaia 61:2.
19. Eaa te tupu anga ki te aronga te ‘ka kapiki i te ingoa o Iehova ra’ i teia tuatau nei?
19 Te akavaitata rava maira te ra maata e te rikarika o Iehova. “Aue i taua rā ra e! te vaitata maira te rā o Iehova, ei mate ïa oki no ko mai i te Mana katoatoa e tae mai ei.” (Ioela 1:15; 2:31) Ko ta tatou pure ia e kia tini roa atu te ka akarongo ma te rapurapu ki te tuatua meitaki, e kia aere mai ki te akaaerenga a Iehova. (Isaia 60:8; Habakuka 2:3) Kia maara e kua apai mai etai atu ra o Iehova ra i te akapou anga ki te aronga rave kino—i te tuatau ia Noa ra, i te tuatau ia Lota, e i nga tuatau i to Iseraela e to Iuda apoteiti ra. Te tu nei tatou i teianei i te tapa o te mate maata roa o te katoatoa ra, e takore atu ei te puaioio a Iehova i te rave kino i te mata o te enua nei, i te akaateaanga i te mataara no tetai parataito no te au mutu kore. Ka riro ainei ko koe tetai te ka “kapiki i te ingoa o [“Iehova,” NW] ra” ma te tiratiratu? Me koia ia, kia rekareka! Tei ia koe ta te Atua uaorai taputou e ka akaoraia koe.—Roma 10:13.
Akapeea Koe me Pau?
◻ Eaa te au apinga ou tei akakitekiteia i muri ake ia Penetekote 33 T.N.?
◻ Akapeea te manako anga tau no te au Kerititiano ki “te tuatua o te akarongo ra”?
◻ Eaa te aite anga no ‘te kapikianga i te ingoa o Iehova ra’?
◻ Na roto i teea tu i ‘maneaʼi te vaevae’ o te au karere o te Patireia ra?
[Au Tutu i te kapi 18]
Te tutu aere nei te au tangata o te Atua ra i tona au tu memeitaki roa i Puerto Rico, i Senegal, i Peru, i Papua New Guinea—ae, takapini i teianei ao