Tei Roto i Teianei Ao Inara Kare i te Tuanga no te Reira

“No te mea ra, kare kotou i to teianei ao, . . . i riri mai ei teianei ao ia kotou.”​—IOANE 15:19.

1. Eaa te pirianga o te au Kerititiano ma to teianei ao, inara akapeea te manako o to teianei ao ia ratou ra?

I TONA po openga ma tana au pipi ra, kua tuatua atura Iesu kia ratou: “Kare kotou i to teianei ao.” Ko teea ao tana i tuatua ra? Kare ainei aia i tuatua i tetai atianga i mua akera e: “I aroa mai te Atua i to te ao nei, kua tae rava ki te oronga anga mai i tana Tamaiti anau tai, kia kore e mate te akarongo iaia, kia rauka ra te ora mutu kore”? (Ioane 3:16) Ko te au pipi kua taka meitaki e tuanga no taua ao ra no te mea ko ratou te aronga mua tei akono i te akarongo ia Iesu no te ora mutu kore. Eaa, i reira, a Iesu i tuatuaʼi i teianei e kua takake tana au pipi mei teianei ao? E eaa oki aia i tuatuaʼi: “No te mea ra, kare kotou i to teianei ao, . . . i riri mai ei teianei ao ia kotou”?​—Ioane 15:19.

2, 3. (a) Ko teea “te ao” kare te au Kerititiano no te reira? (e) Eaa ta te Pipiria tuatua no te “ao” kare ra te au Kerititiano no te reira?

² Te pauanga koia oki te taiku ra te Pipiria i te tuatua “ao” (Ereni, e koʹsmos) i etai tu tuke tuke. Mei tei akatakaia maira i te atikara i mua akenei, i etai taime i te Pipiria ko “te ao” te tuatua ra no te au tangata o te ao nei. Ko teia te ao ta te Atua i aroa mai ra e no te reira ta Iesu i mate ra. Inara, te tuatua ra The Oxford History of Christianity e: “Te ‘ao’ ko tetai tuatua katoa ia te tuatuaia ra e te Kerititiano no tetai apinga tei taka ke ra i te Atua e te akono ra ei enemi kiaia.” Akapeea teianei i tikai? Te akataka maira te tangata tata Katorika ko Roland Minnerath, i roto i tana puka Les chrétiens et le monde (Christians and the World): “Na roto i tetai tu patoi, no reira te kiteia ra teianei ao ei . . . te ngai te rave ra te au mana akaaere i te tu enemi ki te Atua e te riro ra na tona tu patoi anga i to Karaiti tutara anga autu ra, ei tetai patireia enemi i raro ake i ta Satani ra akatereanga.” Ko teianei “ao” ko te au tangata tini ia tei taka ke ra mei te Atua. Kare te au Kerititiano mou i te tuanga no teianei ao, e te makitakita maira oki ia ia ratou.

³ I te vaitata anga ki te openga o te anere mataiti mua ra, kua tamanako a Ioane i teianei ao iaia i tataʼi: “Auraka e anoano i teianei ao, e te au mea ravarai o teianei ao. Ko te tangata i anoano i teianei ao ra, kare te anoano o te Metua i roto iaia ra. Ko te au mea ravarai oki o teianei ao, ko te anoano tika kore o te kopapa nei, e te anoano tika kore o te mata nei, e te akatietie o te ora anga nei, kare ïa i to ko mai i te Metua ra, no teianei ao anake ïa.” (1 Ioane 2:15, 16) Kua tata katoa oki aia: “Kua kite oki tatou e no te Atua tatou, e te vai ua nei rai to te ao ravarai i raro ake i taua vaerua kino ra.” (1 Ioane 5:19) Na Iesu uaorai i tapa ia Satani ei “te ariki o teianei ao.”​—Ioane 12:31; 16:11.

Te Tupu Anga o te Au Mana o Teianei Ao

4. I akapeea te tupu anga mai o te au mana o teianei ao?

⁴ Te vai nei te ao o te au tangata tei akataka keia ra mei te Atua tei akamata maira te tupu anga i muri poto ake i te Vaipuke i te tuatau ia Noa ra, i te akamutu anga te au anaunga o Noa e manganui i te akamorianga i te Atua ko Iehova. Ko Nimeroda te mea rongonui i taua tuatau mua ra, ko tetai tangata patu oire e “arumaki ririnui ki mua i te aroaro o Iehova ra.” (Genese 10:8-12) I taua au mataiti ra kua akapapaia te maata anga o teianei ao ki roto i etai au patireia oire rikiriki, tei taokotaiia ra etai e kua tamaki atu ki etai ke ra i etai tuatau. (Genese 14:1-9) Kua rauka i etai au patireia oire i te tutara anga ki rungao i etai ke ra kia riro ei au mana akaaere au kotinga. Kua riro etai au mana akaaere kotinga kia tupu mai ei au mana maata no teianei ao.

5, 6. (a) Ko teea nga mana patireia e itu o teianei ao i te tuatua enua Pipiria? (e) Akapeea te akatutu angaia mai teia nga mana patireia o te ao nei, e no ea mai oki to ratou mana?

⁵ I te aruanga i te akaraanga a Nimeroda, kare te aronga tutara o te au mana o teianei ao i akamori ia Iehova, ko tetai tika ia tei akaataia mai i ta ratou au ravenga takinga kino, e te ta ua. Kua akatutuia mai teianei au mana patireia o teianei ao i roto i te au Tuatua Tapu ei au puaka taae, e i roto i te au anere mataiti katoa ra, kua akataka mai te Pipiria e ono o ratou ra tei akatupu i te tu kino ririnui ki runga i te au tangata o Iehova ra. Ko Aiphiti, ko Asura, ko Babulonia, ko Madai-Peresia, ko Eleni, e Roma ratou ra. I muri ake ia Roma, kua totouia e ka tu mai te itu o te mana patireia o teianei ao. (Daniela 7:3-7; 8:3-7, 20, 21; Apokalupo 17:9, 10) Kua riro mai teia ko te Mana Patireia o Teianei Ao ko Peritane e Marike, e kapitianga no te Patireia Peritane ma tona enua tauturu koia te Unaite Teite, tei riro ra i muri ake kia maata atu tona mana i to Peritane. Kua akamata mai te tupu anga te Patireia o Peritane i muri ake i te ngaro keanga te tuanga openga o te Patireia o Roma ra.a

⁶ Ko nga mana o teianei ao e itu katoa ra kua akatutuia mai i te puka o Apokalupo e nga mimiti o tetai puaka taae e itu ra mimiti tei tu maira no roto i te tai o te au tangata oripu ua ra. (Isaia 17:12, 13; 57:20, 21; Apokalupo 13:1) Naai i oronga ki teianei taae tutara tona mana? Te pau maira te Pipiria: “Kua oronga maira te taae i tona uaorai maroiroi, e tona uaorai terono, e te mana maata nona.” (Apokalupo 13:2) Kare te taae i tetai ke atu mari ra ko Satani te Tiaporo ra.​—Luka 4:5, 6; Apokalupo 12:9.

Tutara o te Patireia o te Atua te Aere Mai Nei

7. Eaa ta te au Kerititiano e manakonako ra, e eaa te akatupu anga a teianei ki to ratou pirianga ki te au kavamani o teianei ao?

⁷ No te vaitata i te 2,000 mataiti, kua pure te au Kerititiano: “Kia tae toou basileia. Kia akonoia toou anoano i te enua nei, mei to te ao katoa na.” (Mataio 6:10) Kua kite te Au Kite o Iehova e na te Patireia o te Atua anake e raukaʼi i te apai mai i te au tikai ki runga i te enua nei. I te mea e aronga akara piri vaitata i te totou Pipiria, te irinaki nei ratou e kare e roa atu ka pauia mai teianei pure e kare e roaia ka akono te Patireia i te au ravenga no te enua nei. (Daniela 2:44) No to ratou akarongo ki teianei Patireia ka akariro ia ratou kia kore e o atu ki roto i te au ravenga a te au kavamani o te ao nei.

8. Ka akapeea ta te au kavamani rave anga ki te tutara anga o te Patireia o te Atua, tei totouia maira ia Salamo 2?

⁸ Te manako nei etai iti tangata e te akono ra ratou i te au kaveinga akonoanga. Inara, i te au ravenga te manako kore ua ra ratou i te tika e ko Iehova Tei Ngateitei i te Ao Katoa e Pini Ua Ake e kua akateronoia e ia a Iesu ei Ariki i te rangi ma te mana ki rungao i te enua nei. (Daniela 4:17; Apokalupo 11:15) Te tuatua ra tetai taramo totouia e: “Te tu ra te ui ariki o te enua nei ki runga, e te kapiti katoa ra te ui rangatira e māro ia Iehova, e tana i akatainu ra [ia Iesu], Te na ko ra, Tatou e momotu i ta raua tapeka e taka ke atu, e akaruke takiri tatou i ta raua au taura ia tatou nei.” (Salamo 2:2, 3) Kare te au kavamani e ariki i te “tapeka” me kare “taura” tu-Atua te ka kotinga i ta ratou akono anga i te akangateitei anga iti tangata. E no reira, kua tuatua atu a Iehova kia Iesu, ki tana Ariki ikiia: “Ka pati mai kiaku, e naku e oronga i te au etene ei tuanga naau, e te au enua openga ei apinga naau. E ngaangaa ratou ïa, koe i te pāpā auri, e ungaungātiti roa ia koe mei te kapu a te potera ra.” (Salamo 2:8, 9) Inara, ko te ao au tangata, i mate ra a Iesu no ratou kare ia e ‘ngaangaa’ takiriia.​—Ioane 3:17.

Kopaeanga i “Te Akairo” o te “Puaka Taae”

9, 10. (a) Eaa ta te puka Apokalupo e akamatakite mai ia tatou? (e) Eaa te akatutuia maira e te akairo angaia i ‘te akairo o te puaka taae ra’? (ng) Eaa nga akairo te arikiia ra e te au tavini o te Atua?

⁹ Kua akamatakite mai te Apokalupo tei rauka maira i te apotetoro ko Ioane e ka rave te ao tangata te akataka keia ra mei te Atua i te akatupu maro anga i mua poto ake i tona openga, e “e māro aia kia akairo atu i te tangata ravarai, te aronga mamaata, e te tangata rikiriki, te aronga apinga, e te aronga apinga kore, te rangatira, e te tuikaa, ki roto i to ratou rima katau, e kare ia, ei runga i to ratou rae. E auraka rava tetai tangata e oko atu i te apinga e kia oko mai oki, mari ra ko te tangata tei iaia taua akairo ra.” (Apokalupo 13:16, 17) Eaa te aiteanga o teia? Ko te akairo ki roto i te rima katau ko tetai akatutu anga tau ia no te rave turu anga. Ka peea oki te akairo ki runga i te rae? Te tuatua ra The Expositor’s Greek Testament e: “Ko teianei manako akatutu anga maata ki te ravenga no te akairoanga i te au vaeau e te au tuikaa ma tetai tatu me kare akairo kiteia . . . ; me, kia meitaki atu, ki te te peu akonoanga no te mouanga i tetai ingoa atua ei apinga tiaki purepure.” E manganui te au tangata te aoao akatutu ra i teianei akairo, na ta ratou au angaanga e te au tuatua ei akatakaanga ia ratou uaorai ei “au tuikaa” me kare ei “au vaeau” na te “puaka taae ra.” (Apokalupo 13:3, 4) No to ratou tuatau ki mua, te tuatua ra te Theological Dictionary of the New Testament e: “Te akatika ra te au enemi o te Atua i te [akairo] o te puaka taae, te numero ngaro ra no tona ingoa, kia tukuia ki runga i to ratou rae e te rima oki. Na teia e oronga kia ratou i te au ravenga no te apinga e te tereanga ki mua i te pae moni, mari ra ka apai ia ratou ki raro i te riri o te Atua ra e ka akakore mai ia ratou i te patireia tauatini mataiti ra, Apo. 13:16; 14:9; 20:4.”

¹⁰ Ka anoanoia kia maata e kia maata ua atu oki te maroiroi e te akakoromaki anga kia patoi i te taomi anga kia ariki i “te akairo” ra. (Apokalupo 14:9-12) Inara, kua rauka i te au tavini o te Atua taua maroiroi ra, e no teia tu, e putuputu ratou i te makitakitaia e te tuatua akakinoia. (Ioane 15:18-20; 17:14, 15) Kare kia mou i te akairo o te puaka taae, mari ra kua tuatua a Isaia e ka tata akatutu ratou ki runga i to ratou rima, “No Iehova.” (Isaia 44:5) Pera katoa oki, i te mea ‘te aue ua, e te kapiki ua ra’ ratou i te au mea viivii te raveia ra e te akonoanga akaruke i te akarongo, ka rauka ia ratou tetai akairo akatutu anga ki runga i to ratou rae ma te akatakaanga ia ratou e tau kia akaoraia i te au akava anga a Iehova me rave aia i te akapou anga.​—Ezekiela 9:1-7.

11. Naai e oronga i te tika no te au kavamani tangata nei kia tutara e tae roa mai te Patireia o te Atua ra kia rave i te tutara anga o te enua nei?

¹¹ Kua tuku ua te Atua kia tutara te au kavamani tangata nei kia tae roa ki te tuatau no te Patireia o Karaiti i te rangi ra kia rave takiri i te tutaraanga i te enua nei. Kua taikuia teianei akakoromaki anga i te au kavamani enua e Poropeta Oscar Cullmann i tana puka The State in the New Testament. Kua tata aia: “Ko nga manako ngata no te tu ‘tuatau poto ua’ o te au Kavamani Enua nei ko te tumu ia i kore ei e taokotai te tu manako o te au Kerititiano mua ra ki te au Kavamani Enua, mari ra te akara anga e te tuke ra. Te akaketaketa nei au, e te akara anga mei te reira rai. Ka tau ua tatou kia taiku ia Roma 13:1, ‘Kia kauraro marie te tangata katoatoa i te aronga mana taoonga ra . . . ,’ i te pae ia Apokalupo 13: ko te Kavamani Enua te puaka taae no te vaarua takere kore maira.”

Te “Puaka Taae” e “Kaisara”

12. Eaa te manako tau o te Au Kite o Iehova ra no te au kavamani tangata nei?

¹² Kare e tika kia manakoia e ko te au tangata ravarai e mana taoonga kavamani to ratou e au rima rave no Satani. E manganui kua akakite papu ia ratou uaorai ei au tangata kaveinga to ratou, mei te tangata tutara ko Serio Paulo tei akatakaia ra i te Pipiria ei “tangata pakari.” (Angaanga 13:7) Kua paruru mataku kore ua tetai papaki o te aronga tutara i te au tika o te aronga tokoiti ua ra, kua aratakiia e to ratou akava ngakau orongaia mai e te Atua ra noatu rai me kare ratou i kite ia Iehova e tona au akakoro anga. (Roma 2:14, 15) Kia maara e te taiku ra te Pipiria i te tuatua “ao” i nga tu tuke e rua: te ao tangata nei, ta te Atua e aroa ra e ko ta tatou katoa oki ka tau kia aroa atu, e ko te ao o te au tangata tei taka ke ia Iehova ra, ko Satani ra tona atua e te tika ra oki tatou kia tu taka ke atu i te reira. (Ioane 1:9, 10; 17:14; 2 Korinetia 4:4; Iakobo 4:4) E no reira, e tu manako tau to te au tavini o Iehova ki te tutara anga tangata nei. Kare tatou e piri atu ki roto i te au tumu poritiki i te mea te tavini ra tatou ei au karere me kare ei komono no te Patireia o te Atua e kua akatapuia oki to tatou au oraanga ki te Atua ra. (2 Korinetia 5:20) I tetai pae, te kauraro ra tatou ma te akava ngakau tau ki te aronga e mana taoonga ra to ratou.

13. (a) Akapeea to Iehova ra manako no te au kavamani tangata nei? (e) Eaa te mamao te kauraro anga te Kerititiano ki te au kavamani tangata nei?

¹³ Ko teianei manako anga tau te akaata maira i to te Atua ko Iehova uaorai manako. Me rave te aronga mana taoonga o teianei ao, me kare to te au Enua rikiriki, i te tu tau kore i to ratou mana, ka takinga kino i to ratou au tangata, me kare ka takinga kino i te aronga te akamori ra i te Atua, te tau tikai ra ratou no te akataka anga totouia no ratou ra ei au puaka taae. (Daniela 7:19-21; Apokalupo 11:7) Inara, me ka rave te au kavamani enua i ta te Atua ra akakoro anga i te tamou marieanga i te ture e te ikuiku anga i te tuatua tau, ka akamanako aia ia ratou ei au “tavini” nona. (Roma 13:6) Te manako maira Iehova i tona au tangata kia akangateitei i te au kavamani tangata nei e kia kauraro ia ratou, inara ko to ratou kauraro anga kare e kore te au kotinga. Me umuumu mai te au tangata i te au apinga i te au tavini o te Atua tei tureia ra e te ture a te Atua me kare me ka araiia e ratou te au apinga ta te Atua e umuumu maira i tona au tavini kia rave, ka aru to muri turanga nei i ta te au apotetoro i akono ra, e: “Ko te Atua ta matou e akarongo e tikaʼi auraka te tangata.”​—Angaanga 5:29.

14. Akapeea te akataka anga a Iesu i te kauraro anga te au Kerititiano ki te au kavamani tangata nei? akapeea ta Paulo ra?

¹⁴ I tuatua a Iesu e e au apainga ta tana au pipi na te au kavamani e na te Atua oki i tana tuatua anga: “E apai mari i ta Kaisara kia Kaisara; e ta te Atua ra, e apai ïa ki te Atua.” (Mataio 22:21) Kua tata te apotetoro ko Paulo i raro ake i te akauru anga: “Kia kauraro marie te tangata katoatoa i te aronga mana taoonga ra . . . Kia rave ra koe i te tuatua kino ra, ka mataku; kare oki aia e mou puapinga kore ua i te koke: e tavini oki aia no te Atua ei tutaki, ei tuku i te mate i te tangata i rave i te kino ra. No reira i tikaʼi e kia kauraro kotou; kare ra oki no te mate anake ra; no te akava-ngakau katoa oki. No reira oki kotou ka oronga atu ei i te taūnga nei.” (Roma 13:1, 4-6) Mei te anere mataiti mua mai o te T.N. tae mai ki teia tuatau, kua akono te au Kerititiano i te au akauenga na te kavamani Enua ra. Kua umuumuia ratou kia kite me ka riro te akono anga i taua au akauenga ra kia taki atu ki te akakore anga i ta ratou akamori anga e me e tika taua au akauenga ra e tau oki kia raveia ma te akava ngakau tau ra.

Au Tangata Enua ma te Akava Ngakau Tau

15. Akapeea ta te Au Kite o Iehova ra tutaki anga ma te akava ngakau tau kia Kaisara i ta ratou kaiou?

¹⁵ E au “tavini” no te Atua te “aronga mana taoonga” poritiki ra me ka akono ratou i ta ratou tuanga marekaia e te Atua ra, te kapiti ra i te mana “ei tutaki atu i te aronga i rave i te kino ra, e ei akameitaki i te aronga i rave i te meitaki ra.” (1 Petero 2:13, 14) Te rave ra te au tavini o Iehova i te tutaki anga kia Kaitara i tana i akaue maira tei tau i te ture i te pae o te au tero ra, e ka rave katoa oki ratou i ta to ratou akava ngakau tereniia i te Pipiria te ka akatika ia ratou kia rave “e e kauraro marie i te ui ariki e te aronga mana, . . . e akatika i te au angaanga memeitaki ravarai.” (Tito 3:1) Te kapiti ra te “au angaanga memeitaki” i te tauturuanga ia etai ke ra, mei te tupu maira tetai tumatetenga. E manganui kua akakite i te takinga meitaki tei akaariia ra e te Au Kite o Iehova ki te au tangata i roto i teia au turanga ra.​—Galatia 6:10.

16. Eaa te au angaanga memeitaki ta te Au Kite o Iehova e rave ra no te au kavamani e te au oa tangata oki?

¹⁶ Te aroa ra te Au Kite o Iehova i to ratou oa tangata e te manako ra e ko te angaanga meitaki rava te ka rauka ia ratou kia rave no ratou ko te tauturu atu ia ratou kia rauka te kite tika i te akakoro anga a te Atua kia apai mai “i te rangi ou e te enua ou” no te tuatua tika. (2 Petero 3:13) Na te apiianga e te raveanga i te au kaveinga akono teitei o te Pipiria, kua riro ratou ei puapinga ki te taiate tangata nei, i te akaoraanga i te aronga e manganui mei roto mai i te tu tau kore. E aronga akono te au tavini o Iehova ra i te ture e te akangateitei katoa oki i te au minita kavamani, te aronga opita, te au aronga akava, e te aronga mana o te oire, ma te orongaanga i ‘te akateitei atu ki te aronga akateiteiia ra.’ (Roma 13:7) Te mataora ua ra te au metua Au Kite kia rave taokotai atu ma te au puapii o ta ratou tamariki e ka tauturu i ta ratou tamariki kia apii meitaki, kia raukaʼi i muri akera i te rave angaanga no tetai ora anga e auraka kia riro ei apainga teiaa ki runga i te taiate. (1 Tesalonia 4:11, 12) I roto i to ratou au putuputuanga, te patoi ra te Au Kite i te tu iriiri tangata ke, e te au akataka keanga pupu tangata ra, e te akono ra ratou i te puapinga maata ki te akamaroiroi anga i te oraanga ngutuare tangata ra. (Angaanga 10:34, 35; Kolosa 3:18-21) No reira, na ta ratou au angaanga, te akakite ra ratou e ko te au akaapa anga e kare e tau ta ratou akatere ngutuare tangata me kare te tauturu kore ra i te akaputuanga tangata te tarevake ra ia. E no reira, kua tika te au tuatua a te apotetoro ko Petero ra e: “Ko to te Atua ïa anoano, kia mopani kotou i te vaa o te kite kore o te tangata neneva ra i ta kotou tuatua meitaki.”​—1 Petero 2:15.

17. Akapeea te au Kerititiano i te aerenga ‘ei aerenga akono meitaki i te aronga ki vao ra’?

¹⁷ E no reira i te mea ko te au pipi tikai a Karaiti ‘kare i to teianei ao,’ te vai nei ra ratou ki roto i te ao o te taiate tangata nei e ka tika “ei aerenga akono meitaki to kotou i te aronga ki vao ra.” (Ioane 17:16; Kolosa 4:5) I te tuatau te akatika ra Iehova kia angaanga te aronga mana taoonga ei tavini nona ka akaari tatou i te akateitei tika no ratou ra. (Roma 13:1-4) I te vai piri kore atu anga ki roto i te angaanga poritiki, ka pure ra tatou i “te ui ariki, e te aronga mana katoa ra,” e maata oki me ka akaueia te reira aronga kia tuku tika te ka akakino i te tu rangatira no te akamori anga. Ka rave tamou tatou i teia “kia noo kanga koreia mai tatou, ma te au, ma te akono i te Atua e te au mea tika tikai,” e raukaʼi “i te tangata katoatoa kia ora.”​—1 Timoteo 2:1-4.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

Au Uianga Akamanako Akaou Anga

◻ Ko teea te “ao” e tuanga ra te au Kerititiano, inara ko teea “ao” kare ratou i to reira?

◻ Eaa te akatutuia maira e “te akairo” o te “puaka taae” ki runga i te rima me kare te rae o te tangata, e eaa nga akairo o te au tavini tiratiratu o Iehova ra?

◻ Eaa te manako tau o te au Kerititiano mou ki te au kavamani tangata nei?

◻ Eaa etai au tu ta te Au Kite o Iehova e oronga ra ei meitaki anga no te taiate tangata nei?

[Au Tutu i te kapi 16]

Te akataka maira te Pipiria i te au kavamani tangata nei ei tavini no te Atua e ei puaka taae

[Tutu i te kapi 17]

No te akaarianga i te manako aroa no etai ke ra, kua riro te Au Kite o Iehova ei puapinga ki to ratou ngai tangata ra