21. ARTIKJEL FA DAUT STUDIUM
LEET 21 Sieekjt daut ieeschte no Gott sien Rikj
Lua no dee Staut, waut doa blift
“Wie luaren sea no dee [Staut], waut doa komen woat” (HEB. 13:14)
OM WAUT DAUT JEIT
Woo Hebräa, Kapitel 13 ons nu aul un uk lota togood kjemt.
1. Waut säd Jesus verut, waut met de Staut Jerusalem passieren wudd?
EEN poa Doag ea Jesus Christus storf, jeef hee siene Nofolja eene Profezeiunk. Dise Profezeiunk erfeld sikj toom ieeschte Mol, aus de Staut Jerusalem un de Tempel doa venicht worden. Hee säd, daut Jerusalem mol wudd “runtom met Soldoten besat sennen” (Luk. 21:20). Jesus säd uk to siene Nofolja, daut see de Judäa-Jäajent veloten sullen, wan see de Soldoten sagen (Luk. 21:21-22).
2. Aun waut holp de Apostel Paulus de hebräische Christen en Judäa un en Jerusalem denkjen?
2 Mau een poa Joa ea de reemische Soldoten jäajen Jerusalem kjeemen, schreef de Apostel Paulus eenen Breef met eene wichtje Norecht opp, waut wie nu aus daut Bibelbuak Hebräa kjanen. En disen Breef jeef Paulus de Christen en Judäa un Jerusalem gooden Rot, om dee fa daut reedtomoaken, waut noch komen wudd. Waut wia daut? Jerusalem wudd venicht woaren. Wan dise Christen daut äwaläwen wullen, dan musten dee reed sennen, äare Hiesa un Jeschafta to veloten. Doawäajen säd Paulus äwa de Staut Jerusalem: “Wie haben hia nich eene Staut, waut blift”. Dan säd hee noch: “Oba wie luaren sea no dee, waut doa komen woat” (Heb. 13:14).
3. Waut es de Staut, “waut doa komen woat”; un wuarom lua wie no dee?
3 De Christen, waut von Jerusalem un Judäa veleeten, worden veleicht veacht un vespott, oba dise Entscheidunk rad äant daut Läwen. Vondoag dän Dach woa wie uk vespott, wiels wie nich doaropp vetruen, daut de Menschen de Trubbels en dise Welt leesen woaren, un wiels wie nich doaropp schaufen, een deel Jelt to haben. Oba wuarom doo wie daut soo? Wiels wie weeten, daut dise Welt nich emma soo bliewen woat. Wie luaren “no dee Staut, waut woaren Grunt haft” un “waut doa komen woat” – aulsoo Gott sien Kjennichrikj (Heb. 11:10; Mat. 6:33).a Bie jieda Äwaschreft en disen Artikjel woa wie von dreeatlei räden: 1. Woo Paulus sien Rot de ieeschtemmasche Christen holp, wieda no Gott sien Kjennichrikj to luaren. 2. Woo Paulus dee fa daut reedmuak, waut noch komen wudd. Un 3. woo sien Rot ons vondoag dän Dach halpt.
VETRU OPP DÄN, WAUT DIE KJEENMOL VELOTEN WOAT
4. Wuarom wia de Staut Jerusalem fa de Christen wichtich?
4 De Staut Jerusalem wia fa de ieeschtemmasche Christen wichtich. Doa wort de ieeschte Christenvesaumlunk oppjestalt aune 33 n. Chr. un de Breeda vom Väastaunt wonden doa en dise Staut. Un dan uk noch hauden een deel Christen äare ieejne Hiesa un väl Sachen doa. Oba Jesus woarnd siene Nofolja, daut see wudden motten von Jerusalem un mau rajcht von de Judäa-Jäajent veloten (Mat. 24:16).
5. Woo holp Paulus de Christen, fa daut reed to sennen, waut noch komen wudd?
5 Om de Christen fa daut reedtomoaken, waut noch komen wudd, holp Paulus dee to vestonen, woo Jehowa äwa de Staut Jerusalem docht. Paulus holp dee denkjen, daut de Tempel un de Opfa, waut doa jemoakt worden, un de Priesta nich mea heilich wieren fa Jehowa to beseenen (Heb. 8:13). De Mieeschte von dise Staut hauden uk dän Messias aufjewäsen. Doawäajen musten de Menschen nich mea no Jerusalem gonen, om Jehowa doa auntobäden, enne Städ daut wudd Jerusalem un de Tempel venicht woaren (Luk. 13:34-35).
6. Wuarom kjeem Paulus sien Rot en Hebräa 13:5-6 fa de Christen krakjt to de rajchte Tiet?
6 Aus Paulus sienen Breef aun de Hebräa schreef, wia Jerusalem eene Staut, waut fein wiedakjeem. Een reemischa Jeschichts-Schriewa von dee Tiet schreef, daut Jerusalem de aunjeseenste Staut von dee Kaunt Welt wia. De Juden von väle Lenda wankten doa jieda Joa han, om bie de Joaresfasten mettomoaken, un doawäajen worden doa een deel Jeschaften jedräwen. Doaderch muaken eenje Christen woomäajlich uk een deel Jelt. Veleicht säd Paulus doawäajen to dee: “Jun Läwen saul frie sennen von Jelt leewen, un siet tofräd met daut, waut jie nu haben.” Hee säd äant eenen Varsch ut de Schreft, wua Jehowa jieda eenen von siene Deena vesprakjt: “Ekj woa die kjeenmol veloten un die kjeenmol em Stäakj loten” (läs Hebräa 13:5-6; 5. Mo. 31:6; Psa. 118:6). De Christen, waut en Jerusalem un en Judäa wonden, fäld daut aun dit Vespräakjen. Wuarom? Wiels een Stootje nodäm, daut see disen Breef jekjräajen hauden, wudden see motten äare Hiesa un Jeschafta un äa Hab un Goot veloten. Dan wudden see motten sestwua eenen freschen Aunfank moaken.
7. Wuarom sell wie nu aul lieren, gaunz opp Jehowa to vetruen?
7 De Lia fa ons: Waut woat boolt passieren? De “groote Liedenstiet” woat aunfangen un dise schlajchte Welt woat venicht woaren (Mat. 24:21). Krakjt soo aus de ieeschtemmasche Christen mott wie uk dän Tiet äwa waka un reed sennen (Luk. 21:34-36). En de groote Liedenstiet woa wie veleicht eenje ooda aul onse Sachen hinjaloten un doaropp vetruen motten, daut Jehowa ons kjeenmol veloten woat. Mau rajcht nu aul, ea de groote Liedenstiet aunfangt, kjenn wie wiesen, opp waut wie vetruen. Denkj mol doaräwa no: “Wiest daut, waut ekj doo, un daut, waut ekj mie fa lota väajenomen hab, daut ekj nich opp daut Jelt vetru, oba opp Gott, waut vesproaken haft, fa mie to sorjen?” (1. Tim. 6:17). Secha kjenn wie väl doavon lieren, waut ieeschtemma passieed, oba de “groote Liedenstiet” woat soo schwoa sennen, aus daut noch kjeenmol ea jewast es. Woo woa wie dan weeten, waut wie krakjt doonen sellen, wan dee aunfangt?
JEHORCH DEE, WAUT DE LEIDUNK NÄMEN
8. Waut vonne Aunwiesunk haud Jesus siene Nofolja jejäft?
8 Een poa Joa nodäm daut de hebräische Christen Paulus sienen Breef jekjräajen hauden, sagen dee, daut de Staut Jerusalem met reemische Soldoten besat wia. Daut wia daut Tieekjen, daut see flichten sullen, wiels de Staut Jerusalem wudd venicht woaren (Mat. 24:3; Luk. 21:20, 24). Oba wua sullen see hanflichten? Jesus haud bloos jesajcht: “Dan sellen dee, waut en Judä̱a sent, sikj aunfangen fuattobrinjen no de Boaj” (Luk. 21:21). Doa wieren een deel Boaj en dee Jäajent. Soo no woone Boaj sullen see flichten?
9. Wuarom haben de Christen veleicht jewundat, no woone Boaj see flichten sullen? (See uk de Launtkoat.)
9 See wie mol eenje Boaj, wua de Christen wudden haben kunt hanflichten: de Boaj von Samaria, de Boaj von Galiläa, de Hermon-Boajch, de Boaj von Libanon un de Boaj, waut aun de aundre Kaunt von dän Jordan-Riefa wieren (see de Launtkoat). En dise Boaj wieren eenje Stauten, wua de Menschen dochten, daut et doa gaunz secha wia. De Staut Gamla biejlikj wia opp eenen huagen Boajch, wua sea schwoa hantokomen wia. Eenje Juden dochten, daut dise Staut de baste Städ wia toom sikj en Sechaheit brinjen. Oba wia daut soo? Nä, wiels de Reema fieeden Kjrich jäajen Gamla un venichten de Staut un uk een deel Menschen, waut doa wonden.b
Doa wieren een deel Boaj, wua de ieeschte Christen hanflichten kunnen, oba nich aule wieren secha (See Varsch 9)
10-11. (a) Woo leid Jehowa de Christen woomäajlich? (Hebräa 13:7, 17). (b) Woo kjeem de Christen daut togood, daut see soone jehorchen deeden, waut de Leidunk neemen? (See uk daut Bilt.)
10 Daut schient soo, daut Jehowa de Christen derch deejanje Aunwiesungen jeef, waut enne Vesaumlunk de Leidunk neemen. Een Jeschichts-Schriewa, waut Eusebius heet, schreef lota waut von dise Tiet. Hee säd, daut Gott eenje Breeda von de Vesaumlunk en Jerusalem opp irjenteene Wajch weeten jeloten haud, daut de Christen Jerusalem veloten sullen un no de Staut Pella gonen, waut en de Peräa-Jäajent wia. Wia daut eene goode Iedee, no Pella to gonen? Jo, wäajen dee wia nich wiet auf von Jerusalem un daut wia nich schwoa, doahan to komen. Un dan uk noch wieren de mieeschte Menschen en Pella Nichjuden un dee proowden nich, jäajen de Reema to kjamfen (see de Launtkoat).
11 De Christen, waut enne Boaj nennflichten deeden, kjeemen Paulus sienen Rot no, wua daut säd: “Siet dee jehuarsom, waut mank junt de Leidunk nämen” (läs Hebräa 13:7, 17). Doaderch äwaläwden Gott siene Deena. Wäajen dee “no dee Staut [luaden], waut woaren Grunt haft” – aulsoo Gott sien Kjennichrikj –, veleet Gott dee kjeenmol (Heb. 11:10).
Pella wia eene sechre Städ un wia nich sea wiet auf (See Varsch 10-11)
12-13. Woo haft Jehowa siene Deena en schwoare Tieden Aunwiesungen jejäft?
12 De Lia fa ons: Jehowa brukt deejanje, waut de Leidunk haben, om siene Deena gaunz kloare Aunwiesungen to jäwen. En de Schreft sent een deel Biespels bennen, woo Jehowa de jeistelje Hoads jebrukt haft, om siene Deena en schwoare Tieden Aunleidunk to jäwen (5. Mo. 31:23; Psa. 77:21). Bie dise Tiet hab wie daut uk aul kloa jeseenen, daut Jehowa wieda soone brukt, waut de Leidunk haben.
13 Biejlikj aus daut met de COVID-19-Krankheit aunfunk, jeewen soone, “waut mank [ons] de Leidunk” hauden, Aunwiesungen. De Eltestasch kjrieejen Aunwiesungen, woo de Breeda un Sestren sikj vesaumlen un Jehowa wieda deenen kunnen. Een poa Moonat no de Krankheit jeef daut eenen Kongress, waut de Breeda opp äwa 500 Sproaken äwa Internet ooda Tellewizhen seenen kunnen ooda äwa Rädio hieren kunnen. Soonen Kongress haud daut noch kjeenmol ea jejäft. Met daut jeistelje Äten hieed daut nich opp. Woo kjeem daut ut? Wie bleewen veeent. Wie kjennen ons gaunz secha sennen, daut Jehowa dee wieda halpen woat, waut de Leidunk haben, weise Entscheidungen to moaken, krakjt endoont waut vonne Schwierichkjeiten wie noch beläwen woaren. Daut wie fa de groote Liedenstiet reed sent un kluak haundlen kjennen, mott wie opp Jehowa vetruen un daut jehorchen, waut hee ons sajcht. Oba waut vonne Ieejenschoft fält ons noch doatoo?
WIES BROODALEEW UN SIE OPPNÄMENT
14. Waut vonne Ieejenschoften musten de Christen haben no Hebräa 13:1-3 no, jroz ea Jerusalem venicht wort?
14 Wan de groote Liedenstiet aunfangen woat, woa wie ons unjarenaunda motten soone Leew wiesen aus noch kjeenmol ea. En dee Tiet woa wie motten de Christen äa Biespel nodoonen, waut en Jerusalem un en Judäa wonden. Dee hauden sikj aul emma Leew unjarenaunda jewäsen (Heb. 10:32-34). Oba en dee poa Joa ea Jerusalem venicht wort, musten dee noch mea Broodaleewc haben un oppnämenda sennen (läs Hebräa 13:1-3). Krakjt soo woat daut bie ons sennen, je noda daut Enj von dise schlajchte Welt kjemt.
15. Wuarom musten de hebräische Christen sikj woare Broodaleew wiesen un oppnäment sennen, nodäm daut dee sikj fuatjebrocht hauden?
15 Aus de reemische Soldoten jäajen Jerusalem kjeemen un oba haustich veleeten, kunnen de Christen sikj fuatbrinjen, oba de kunnen mau weinich Sachen metnämen (Mat. 24:17-18). Dee musten sikj omzajcht halpen, aus dee oppem Wajch no de Boaj wieren un aus dee en Pella eenen nieen Aunfank moaken musten. Waut vonne Jeläajenheit hauden de Christen, wäajen doa secha soone wieren, waut daut needich aun Help fäld? Dee kunnen sikj woare Broodaleew wiesen un oppnäment sennen, doaderch daut dee sikj unjarenaunda unjastetten kunnen un nich jiezich wieren met daut, waut see hauden (Tit. 3:14).
16. Woo kjenn wie onse Gloowesbreeda Leew wiesen, waut daut aun Help fält? (See uk daut Bilt.)
16 De Lia fa ons: De Leew brinjt ons bat doa, onse Gloowesbreeda uttohalpen, waut daut doaraun fält. Biejlikj sent väle reed jewast, äare Gloowesbreeda to halpen, waut sikj wäajen Kjrich ooda Owwadasch musten fuatbrinjen. Dee vesorjen dise Breeda met daut Needje em Tieteljen un muntren dee opp, Jehowa wieda to deenen. Eene Sesta von Ukranien, waut äa Hus wäajen Kjrich veloten must, säd: “Wie haben jeseenen, woo Jehowa ons derch de Breeda jeleit un vesorcht haft. Dee haben ons leeftolich oppjenomen un jeholpen – en Ukranien, en Ungarn un nu uk hia en Dietschlaunt.” Wan wie to onse Gloowesbreeda oppnäment sent un dee met daut Needje em Tieteljen vesorjen, dan schauf wie met Jehowa toop (Spr. 19:17; 2. Kor. 1:3-4).
Onse Gloowesbreeda, waut sikj vondoag dän Dach fuatbrinjen motten, fält daut aun onse Help (See Varsch 16)
17. Wuarom es daut needich, daut wie daut nu lieren, Broodaleew to wiesen un oppnäment to sennen?
17 En de groote Liedenstiet woa wie ons gaunz fa secha noch dolla unjarenaunda halpen motten, aus wie nu aul doonen (Hab. 3:16-18). Jehowa lieet ons daut nu aul, Broodaleew to wiesen un oppnäment to sennen. Wuarom? Wäajen dise Ieejenschoften en dee Tiet woaren onbedinjt needich sennen.
WAUT NOCH VER ONS ES
18. Woo kjenn wie de ieeschtemmasche hebräische Christen nodoonen?
18 Soo aus wie weeten, äwaläwden de Christen, waut enne Boaj nennflichten deeden, aus Jerusalem venicht wort. Dee veleeten de Staut, oba Jehowa veleet äant kjeenmol. Woo es daut bie dise Tiet? Wie weeten nich krakjt, woo daut noch romkomen woat. Oba Jesus woarnd ons, daut wie sellen reed sennen to jehorchen (Luk. 12:40). Wie kjennen uk äwa dän Rot nodenkjen, waut Paulus en sienen Breef aun de Hebräa schreef, un daut dan uk nokomen. Jehowa vespruak, daut hee ons kjeenmol veloten ooda em Stäakj loten woat (Heb. 13:5-6). Well wie ons eenich sennen, wieda no dee Staut to luaren, waut doa blift – aulsoo Gott sien Kjennichrikj. Dan woa wie fa eewich jesäajent woaren (Mat. 25:34).
LEET 157 Entlich Fräd!
a Enne Bibeltiet wia doa foaken een Kjennich fa eene Staut. Soone Staut kaun eena uk een Kjennichrikj nanen (1. Mo. 14:2, JHF).
b Dit passieed aune 67 n. Chr., nich lang nodäm daut de Christen von Judäa un Jerusalem flichten musten.
c Daut Wuat, waut met Broodaleew ooda “Leeft junt … soo aus Breeda” äwasat es, kaun dee Leew bedieden, waut eena fa wäm em Frintschoft haft. Oba Paulus brukt daut hia, om de stoakje Leew to beschriewen, waut wie sellen fa onse Breeda un Sestren haben.