ORÐSKVIÐIRNIR

 2 til að menn hljóti* visku+ og aga

og skilji spakmæli,

 3 til að menn fái aga+ sem veitir skilning,

réttsýni,+ góða dómgreind+ og sterka siðferðiskennd,*

 4 til að hinir óreyndu verði hyggnir+

og ungt fólk hljóti þekkingu og skarpskyggni.+

 5 Sá sem er vitur hlustar og eykur þekkingu sína,+

skynsamur maður fær viturleg ráð.*+

 6 Þá getur hann skilið orðskviði og líkingamál,*

orð spekinganna og gátur þeirra.+

 8 Hlustaðu, sonur minn, á aga föður þíns+

og hafnaðu ekki leiðsögn* móður þinnar.+

 9 Þau eru fallegur blómsveigur á höfði þínu,+

dýrindis festi um háls þinn.+

12 Gleypum þau lifandi eins og gröfin,*

upp til agna eins og þá sem fara niður í djúp jarðar.

13 Rænum öllum verðmætum þeirra

og fyllum hús okkar ránsfeng.

15 Sonur minn, fylgdu þeim ekki,

haltu fæti þínum frá vegi þeirra.+

16 Þeir* hraða sér til illskuverka,

flýta sér til að úthella blóði.+

18 Þess vegna liggja menn í launsátri til að úthella blóði,

þeir fela sig til að svipta aðra lífi.

19 Þetta gera þeir sem sækjast eftir illa fengnum gróða

en hann mun kosta þá lífið.+

Þá læt ég anda minn streyma yfir ykkur

og leyfi ykkur að kynnast orðum mínum.+

24 Ég hrópaði en þið vilduð ekki hlusta,

ég rétti út höndina en enginn gaf því gaum.+

25 Þið hunsuðuð öll ráð mín

og höfnuðuð áminningum mínum.

26 Þess vegna mun ég hlæja þegar ógæfan kemur yfir ykkur,

hæðast að ykkur þegar ótti ykkar verður að veruleika,+

27 þegar skelfingin brestur á eins og stormur

og hörmungar skella á eins og fellibylur,

þegar neyð og raunir dynja yfir ykkur.

Þeir leita mín ákaft en finna mig ekki+

29 af því að þeir hötuðu þekkingu+

og vildu ekki óttast Jehóva.+

30 Þeir þáðu ekki ráð mín

og lítilsvirtu allar áminningar mínar.

31 Þess vegna fá þeir að súpa seyðið* af gerðum sínum+

og mettast af eigin ráðabruggi.

32 Mótþrói hinna óreyndu leiðir þá til dauða

og sinnuleysi heimskingjanna verður þeim að falli.

33 En sá sem hlustar á mig mun búa við öryggi+

og engin ógæfa skelfir hann.“+

2 Sonur minn, ef þú tekur við orðum mínum

og varðveitir boðorð mín,+

 2 ljáir viskunni eyra+

og hneigir hjartað að hyggindum,+

 3 já, ef þú kallar á skilninginn+

og hrópar á hyggindin,+

 4 ef þú leitar að þeim eins og silfri+

og grefur eftir þeim eins og földum fjársjóðum,+

 5 þá skilurðu hvað það er að óttast Jehóva+

og þú kynnist Guði+

 6 því að Jehóva veitir visku,+

af munni hans kemur þekking og hyggindi.

 7 Hann varðveitir viskuna handa hinum heiðarlegu

og er skjöldur hinna ráðvöndu.+

 8 Hann vakir yfir stígum réttlætisins

og verndar veg sinna trúu.+

 9 Þá skilurðu hvað er réttlátt, rétt og sanngjarnt,

skilur hverja braut hins góða.+

10 Þegar viska kemur í hjarta þitt+

og þekking gleður sál* þína+

11 mun skynsemin vaka yfir þér+

og hyggindin vernda þig.

12 Það bjargar þér frá vegi hins illa,

frá mönnum sem rangsnúa hinu rétta,+

13 frá þeim sem yfirgefa götur réttlætisins

og ganga á vegum myrkursins,+

14 frá þeim sem hafa ánægju af vonskuverkum,

og gleðjast yfir illsku og spillingu,

15 þeim sem fara hlykkjóttar leiðir

og eru svikulir í öllu sem þeir gera.

16 Það bjargar þér frá siðspilltri* konu,

frá tælandi orðum siðlausrar* konu+

17 sem yfirgefur ástvin* æsku sinnar+

og gleymir sáttmála Guðs síns.

18 Hús hennar sekkur niður til dauðans

og götur* hennar liggja til hinna dánu.+

19 Enginn sem hefur mök við hana* snýr aftur,

né ratar til baka inn á götur lífsins.+

20 Fylgdu því vegi góðra manna

og haltu þig á stígum hinna réttlátu.+

21 Hinir réttlátu einir munu búa á jörðinni

og hinir ráðvöndu* verða þar áfram.+

22 En hinum illu verður útrýmt af jörðinni+

og svikarar verða upprættir þaðan.+

3 Sonur minn, gleymdu ekki því sem ég hef kennt þér*

og haltu boðorð mín af öllu hjarta

 2 því að þau munu veita þér langa ævi,

mörg og friðsæl ár.+

Þú skalt binda þau um háls þinn,

skrifa þau á töflu hjarta þíns.+

 4 Þá verður þú mikils metinn og vitur,

bæði í augum Guðs og manna.+

 5 Treystu Jehóva+ af öllu hjarta

og reiddu þig ekki á eigin vitsmuni.+

 6 Hafðu hann alltaf með í ráðum,+

þá mun hann greiða götu þína.+

 8 Það verður heilnæmt fyrir líkama* þinn

og hressandi fyrir bein þín.

 9 Heiðraðu Jehóva með verðmætum þínum,+

með frumgróðanum* af allri uppskeru þinni.*+

10 Þá verða birgðageymslur þínar troðfullar+

og nýtt vín flæðir úr kerum* þínum.

11 Sonur minn, hafnaðu ekki ögun Jehóva+

og fyrirlíttu ekki áminningar hans+

12 því að Jehóva ávítar þá sem hann elskar,+

rétt eins og faðir agar son sem honum þykir vænt um.+

13 Sá er hamingjusamur sem finnur visku+

og aflar sér hygginda.

14 Að eignast hana er betra en að eignast silfur

og hún er betri gróði en gull.+

15 Hún er dýrmætari en kóralar,*

ekkert sem þú þráir jafnast á við hana.

16 Langlífi er í hægri hendi hennar,

auðæfi og heiður í þeirri vinstri.

17 Vegir hennar eru yndislegir

og allar götur hennar friðsælar.+

18 Hún er lífstré þeim sem grípa hana

og þeir sem halda fast í hana eru hamingjusamir.+

19 Jehóva lagði grunn að jörðinni með visku+

og grundvallaði himininn með skilningi.+

22 Þær verða þér til lífs

og eru fallegt skart um háls þinn.

23 Þá gengurðu veg þinn óhultur

og hrasar aldrei.+

24 Þegar þú leggst til hvíldar þarftu ekkert að óttast+

og þegar þú sofnar sefurðu vært.+

25 Þú þarft hvorki að óttast skyndilega ógæfu+

né óveðrið sem mun dynja á hinum illu.+

26 Þú getur reitt þig fullkomlega á Jehóva,+

hann forðar fæti þínum frá gildrunni.+

27 Neitaðu þeim ekki um hjálp sem þarfnast hennar+

ef það er á þínu færi að gera þeim gott.+

28 Segðu ekki við náunga þinn: „Farðu og komdu aftur seinna. Ég skal gefa þér eitthvað á morgun,“

ef þú getur gefið það nú þegar.

29 Leggðu ekki á ráðin gegn náunga þínum+

meðan hann býr öruggur hjá þér.

30 Rífstu ekki við neinn að ástæðulausu+

ef hann hefur ekki gert þér neitt illt.+

31 Öfundaðu ekki ofbeldismanninn+

og fetaðu ekki í fótspor hans

32 því að Jehóva hefur andstyggð á hinum svikula+

en er náinn vinur hinna réttlátu.+

33 Bölvun Jehóva hvílir yfir húsi hins vonda+

en heimili réttlátra blessar hann.+

34 Hann hæðist að háðgjörnum mönnum+

en gerir vel við hina auðmjúku.+

35 Hinir vitru hljóta heiður

en heimskingjarnir upphefja smán.+

4 Hlustið, synir mínir, á föðurlegan aga,+

takið vel eftir til að þið fáið skilning.

 2 Ég ætla að gefa ykkur góð ráð,

hafnið ekki því sem ég kenni ykkur.*+

 3 Ég var föður mínum góður sonur+

og sá sem móðir mín elskaði mest.+

 7 Aflaðu þér visku því að viskan er mikilvægust af öllu+

og hvað sem þú gerir skaltu afla þér skilnings.+

 9 Hún setur fallegan blómsveig á höfuð þitt,

prýðir þig glæsilegri kórónu.“

10 Hlustaðu, sonur minn, og taktu við því sem ég segi,

þá verða æviár þín mörg.+

11 Ég vísa þér veg viskunnar,+

leiði þig á braut réttlætisins.+

12 Þegar þú gengur mun ekkert hindra för þína

og ef þú hleypur hrasarðu ekki.

14 Farðu ekki inn á braut illmenna

og gakktu ekki á götu vondra manna.+

15 Forðastu hana og sneiddu hjá henni,+

snúðu frá henni og farðu fram hjá.+

16 Þeir geta ekki sofið nema þeir hafi gert illt,

þeim kemur ekki dúr á auga nema þeir hafi orðið einhverjum að falli.

17 Þeir borða illskunnar brauð

og drekka ofbeldisvín.

18 En braut réttlátra er eins og bjartur morgunljómi

sem verður æ bjartari þar til komið er hádegi.+

19 Vegur vondra manna er eins og myrkrið,

þeir vita ekki um hvað þeir hrasa.

20 Sonur minn, taktu eftir því sem ég segi,

hlustaðu vandlega á* orð mín.

21 Misstu ekki sjónar á þeim,

geymdu þau innst í hjarta þínu+

22 því að þau eru líf þeim sem finna þau+

og heilsubót fyrir allan líkama þeirra.

23 Verndaðu hjartað meira en allt annað+

því að þar eru uppsprettur lífsins.

24 Vertu ekki svikull í tali+

og farðu aldrei með lygar.

25 Horfðu beint áfram,

beindu sjónum þínum að því sem er fram undan.+

26 Gerðu götu fóta þinna greiða,*+

þá verður gangan alltaf örugg.

5 Sonur minn, gefðu gaum að visku minni,

hlustaðu vandlega á* hyggindi mín+

 2 svo að þú getir varðveitt skarpskyggni

og varir þínar standi vörð um þekkingu.+

 3 Hunang drýpur af vörum siðspilltrar* konu+

og munnur hennar er hálli en olía.+

 4 En á endanum reynist hún beisk eins og malurt+

og beitt eins og tvíeggjað sverð.+

 5 Fætur hennar ganga niður til dauðans,

skref hennar stefna beinustu leið í gröfina.*

 7 Hlustið því á mig, synir mínir,

og snúið ekki baki við því sem ég segi.

 8 Haltu þig langt frá henni,

komdu ekki nálægt húsdyrum hennar+

 9 svo að þú glatir ekki sæmd þinni+

og þjáist það sem eftir er ævinnar,+

10 svo að ókunnugir þurrausi ekki eigur þínar*+

og það sem þú hefur stritað fyrir hafni í húsi útlendings.

11 Annars muntu kveina þegar ævilokin nálgast,

þegar hold þitt og líkami veslast upp+

12 og þú segir: „Af hverju hataði ég aga?

13 Ég hlustaði ekki á leiðbeinendur mína

og tók ekki mark á kennurum mínum.

14 Líf mitt er í rúst

frammi fyrir öllum söfnuðinum.“*+

15 Drekktu vatn úr þínum eigin brunni

og rennandi* vatn úr þinni eigin lind.+

16 Eiga lindir þínar að streyma út á götuna

og lækir þínir út á torgin?+

17 Þeir eiga að tilheyra þér einum

og engum öðrum.+

Gleðstu með eiginkonu æsku þinnar,+

19 elskulegri hindinni, tignarlegri fjallageitinni.+

Brjóst hennar gleðji þig* öllum stundum,

ást hennar gagntaki þig ævinlega.+

20 Sonur minn, hvers vegna ættir þú að heillast af siðspilltri* konu

og faðma barm siðlausrar* konu?+

21 Vegir mannsins blasa við Jehóva,

hann fylgist vandlega með öllum leiðum hans.+

22 Hinn illi gengur í snöru eigin afbrota,

flækist í reipi eigin synda.+

23 Hann deyr vegna skorts á aga

og villist af leið vegna afspyrnuheimsku.

6 Sonur minn, ef þú hefur gengið í ábyrgð fyrir náunga þinn,+

ef þú hefur átt handsal við ókunnugan mann,+

 2 ef þú hefur gengið í snöru með loforði þínu,

verið fangaður með orðum þínum,+

 3 þá ertu fallinn í hendur náunga þíns.

 4 Láttu þér hvorki koma dúr á auga

né leyfðu augnlokunum að síga.

 5 Losaðu þig eins og gasella úr höndum veiðimanns,

eins og fugl úr greipum fuglafangara.

 6 Farðu til maursins, letingi,+

fylgstu með háttum hans svo að þú verðir vitur.

 7 Þótt hann sé hvorki með yfirboðara, foringja né stjórnanda

 8 aflar hann sér fæðu á sumrin+

og birgir sig upp á uppskerutímanum.

10 Sofðu aðeins lengur, blundaðu aðeins lengur,

hvíldu þig aðeins lengur með krosslagðar hendur.+

11 Þá kemur fátæktin yfir þig eins og ræningi

og skorturinn eins og vopnaður maður.+

14 Hjarta hans er spillt,

áform hans ill+ og hann kveikir stöðugt deilur.+

15 Þess vegna kemur ógæfan skyndilega yfir hann,

á augabragði tortímist hann og enga hjálp er að fá.+

16 Sex hluti hatar Jehóva,

sjö eru honum* andstyggð:

17 hrokafull augu,+ lygin tunga+ og hendur sem úthella saklausu blóði,+

18 hjarta sem upphugsar illskuverk+ og fætur sem eru fljótir til vonskuverka,

19 ljúgvottur sem lýgur um leið og hann opnar munninn+

og sá sem sáir illindum meðal bræðra.+

20 Sonur minn, haltu boðorð föður þíns

og hafnaðu ekki leiðsögn* móður þinnar.+

21 Hafðu þau alltaf bundin við hjarta þér,

berðu þau um hálsinn.

22 Þau leiða þig hvert sem þú ferð,

vaka yfir þér þegar þú leggst til hvíldar

og tala til þín* þegar þú vaknar

23 því að boðorðið er lampi+

og lögin ljós,+

ögun og áminningar eru leiðin til lífsins.+

24 Þau vernda þig gegn vondri konu,+

gegn tælandi tungu siðlausrar* konu.+

25 Girnstu ekki fegurð hennar í hjarta þínu+

og láttu hana ekki fanga þig með töfrandi augnaráði sínu

26 því að vændiskona féflettir þig þar til þú átt aðeins brauðhleif eftir+

og kona annars manns situr um dýrmætt líf þitt.

29 Eins fer fyrir þeim sem sefur hjá konu náunga síns,

enginn sem snertir hana kemst hjá refsingu.+

30 Menn fyrirlíta ekki þjóf

ef hann stelur til að seðja hungrið.

31 En þegar hann er gómaður þarf hann að endurgjalda sjöfalt

og láta af hendi öll verðmætin í húsi sínu.+

32 Þann sem fremur hjúskaparbrot með giftri konu skortir heilbrigða skynsemi,

hann leggur líf sitt í rúst.+

33 Hann hlýtur ekkert nema erfiðleika og skömm+

og vansæmd hans verður ekki afmáð+

34 því að afbrýði gerir eiginmann æfan af reiði,

hann sýnir enga miskunn þegar hann hefnir sín.+

35 Hann þiggur engar bætur,*

ekkert sefar reiði hans, sama hve mikið þú gefur honum.

7 Sonur minn, fylgdu orðum mínum

og varðveittu boðorð mín.+

 2 Haltu boðorð mín og þú munt lifa,+

varðveittu leiðsögn mína* eins og augastein þinn.

 3 Bittu þau um fingur þína,

skrifaðu þau á töflu hjarta þíns.+

 4 Segðu við viskuna: „Þú ert systir mín,“

og líttu á skynsemina sem náinn ættingja.

 5 Þær vernda þig fyrir siðspilltri* konu,+

fyrir siðlausri* konu og tælandi orðum hennar.+

 6 Út um gluggann á húsi mínu

horfði ég niður gegnum grindina.

 7 Þegar ég fylgdist með hinum óþroskuðu

tók ég eftir ungum og óskynsömum manni+ meðal ungmennanna.

 8 Hann gekk nálægt götuhorninu þar sem hún bjó

og stefndi í áttina að húsi hennar

 9 í rökkrinu, um kvöldið,+

þegar nótt og myrkur færðist yfir.

10 Kona gekk á móti honum,

klædd eins og vændiskona+ og undirförul í hjarta.

11 Hún er hávær og yfirgangssöm+

og heldur sig* aldrei heima.

15 Þess vegna fór ég út til að hitta þig,

ég leitaði að þér og nú hef ég fundið þig!

16 Ég hef breitt dýrindis ábreiður á rúm mitt

úr litríku líni frá Egyptalandi.+

18 Komdu, drekkum okkur drukkin af ást fram á morgun,

elskumst af mikilli ástríðu

19 því að maðurinn minn er ekki heima,

hann er farinn í langt ferðalag.

20 Hann tók peningapyngju með sér

og kemur ekki aftur fyrr en á fullu tungli.“

22 Skyndilega fer hann á eftir henni eins og naut á leið til slátrunar,

eins og heimskingi sem á að refsa í gapastokk,*+

23 þar til ör gengur í gegnum lifrina.

24 Hlustið því á mig, synir mínir,

takið eftir því sem ég segi.

25 Láttu hjartað ekki tælast inn á vegi hennar,

villstu ekki inn á leiðir hennar+

26 því að hún hefur orðið mörgum að bana,+

hún hefur drepið ótalmarga.+

27 Hús hennar er leiðin til grafarinnar,*

það liggur niður til innstu herbergja dauðans.

 2 Hún tekur sér stöðu á hæðunum+ við veginn,

þar sem göturnar mætast.

 3 Við hliðin inn í borgina,

þar sem gengið er inn,

kallar hún hátt:+

 4 „Ég hrópa til ykkar mannanna,

beini orðum mínum til allra.*

 5 Þið óreyndu, þroskið með ykkur dómgreind,+

og þið heimskingjar, öðlist viturt hjarta.

 6 Hlustið, því að það sem ég segi er mikilvægt,

varir mínar tala um það sem er rétt.

 7 Munnur minn fer með sannleika

og varir mínar hafa andstyggð á hinu illa.

 8 Öll orð mín eru réttlát,

ekkert þeirra er svikult eða spillt.

 9 Þau eru öll auðskilin þeim sem býr yfir skilningi

og rétt í augum þeirra sem hafa fundið þekkingu.

10 Veljið aga minn fram yfir silfur

og þekkingu fram yfir skíragull+

11 því að viska er betri en kóralar*

og engir dýrgripir jafnast á við hana.

12 Ég, viskan, bý með skynseminni,

ég hef fundið þekkingu og skarpskyggni.+

14 Ég bý yfir góðum ráðum og dómgreind,+

hjá mér er skilningur+ og máttur.+

15 Með minni hjálp ríkja konungar

og valdamenn gefa út réttlátar tilskipanir.+

16 Með minni hjálp stjórna höfðingjar

og tignarmenn dæma af réttlæti.

17 Ég elska þá sem elska mig

og þeir sem leita mín finna mig.+

18 Hjá mér eru auðæfi og heiður,

ævarandi ríkidæmi og réttlæti.

19 Ávöxtur minn er betri en gull, já, skíragull,

og afrakstur minn betri en eðalsilfur.+

20 Ég geng á vegi réttlætisins,

á miðjum stígum réttvísinnar.

21 Ég gef þeim ríkulegan arf sem elska mig

og fylli forðabúr þeirra.

22 Jehóva skapaði mig á undan öllu öðru,+

fyrir óralöngu var ég fyrsta verk hans.+

23 Ég fékk stöðu mína endur fyrir löngu,+

í upphafi, áður en jörðin varð til.+

24 Þegar ég fæddist voru hafdjúpin ekki til+

og engar vatnsríkar lindir.

25 Ég fæddist á undan hæðunum,

áður en fjöllunum var komið fyrir,

26 þegar hann hafði enn ekki skapað jörðina og slétturnar

og fyrstu moldarköggla hennar.

Þegar hann merkti sjóndeildarhringinn* á yfirborð hafsins,+

28 þegar hann festi skýin á himni,

þegar hann fyllti uppsprettur djúpsins,

29 þegar hann setti hafinu mörk

til að vötnin færu ekki lengra en hann skipaði,+

þegar hann lagði* grundvöll jarðar,

30 þá var ég við hlið hans sem listasmiður.+

Ég var honum yndisauki+ alla daga

og gladdist frammi fyrir honum öllum stundum.+

31 Ég gladdist yfir jörðinni sem hann gerði byggilega

og ég hafði sérstakt yndi af mönnunum.*

34 Sá sem hlustar á mig er hamingjusamur,

sá sem kemur snemma að dyrum mínum* dag eftir dag

og bíður við dyrastafi mína,

35 því að sá sem finnur mig finnur lífið+

og hlýtur velþóknun Jehóva.

9 Viskan* hefur reist sér hús

og höggvið út sjö stólpa sína.

 2 Hún hefur matreitt kjötið,*

blandað vín sitt

og lagt á borð.

 3 Hún hefur sent út þernur sínar

til að hrópa af hæðunum í borginni:+

 5 „Komið, borðið brauð mitt

og drekkið vínið sem ég hef blandað.

 7 Sá sem leiðréttir háðgjarnan mann býður smáninni heim+

og þeim sem ávítar vondan mann verður meint af.

 9 Fræddu hinn vitra og hann verður enn vitrari,+

kenndu hinum réttláta og hann mun auka við þekkingu sína.

10 Djúp virðing fyrir* Jehóva er upphaf viskunnar+

og að þekkja Hinn háheilaga+ veitir skilning.

11 Þökk sé mér verða dagar þínir margir+

og ævi þín löng.

12 Ef þú verður vitur er það sjálfum þér til góðs

en ef þú ert háðgjarn kemur það niður á þér einum.

14 Hún situr við dyrnar á húsi sínu,

á stól hátt uppi í borginni,+

15 og kallar til þeirra sem eiga leið hjá,

þeirra sem ganga beint áfram á leið sinni:

17 „Stolið vatn er sætt

og matur snæddur í leyni er ljúffengur.“+

18 En hann veit ekki að þar eru hinir dánu,

að gestir hennar eru í djúpum grafarinnar.*+

Vitur sonur gleður föður sinn+

en heimskinginn veldur móður sinni sorg.

 2 Illa fenginn auður er gagnslaus

en réttlæti bjargar frá dauða.+

 3 Jehóva lætur réttlátan mann ekki hungra+

en synjar hinum illu um það sem þeir girnast.

 4 Leti veldur fátækt+

en iðnar hendur færa auð.+

 5 Vitur sonur hirðir uppskeruna á sumrin

en sonur sem sefur af sér uppskerutímann ætti að skammast sín.+

 6 Blessun hvílir yfir höfði hins réttláta+

en munnur vondra dylur ofbeldi.

 7 Minning* hins réttláta verður blessuð+

en nafn hinna illu rotnar.+

 8 Sá sem er vitur í hjarta þiggur leiðsögn+

en sá sem talar í hugsunarleysi verður troðinn niður.+

 9 Ráðvandur maður býr við öryggi+

en upp kemst um þann sem er óheiðarlegur.+

10 Sá sem deplar auga lævíslega veldur sárindum+

og sá sem talar í hugsunarleysi verður troðinn niður.+

11 Munnur hins réttláta er lífslind+

en í munni vondra er ofbeldi dulið.+

12 Hatur vekur deilur

en kærleikur breiðir yfir öll brot.+

13 Viska er á vörum hins skynsama+

en bak hins fávísa fær að finna fyrir vendinum.+

14 Hinir vitru varðveita þekkingu+

en munnur bjánans leiðir hann í glötun.+

16 Verk hins réttláta færa honum líf

en afrakstur hins illa leiðir til syndar.+

17 Sá sem tekur við aga vísar veginn til lífsins*

en sá sem hunsar áminningar leiðir menn afvega.

18 Sá sem fer leynt með hatur er lygari+

og sá sem ber út illkvittnar sögur* er heimskur.

19 Málglöðum manni verður margt á+

en sá sem hefur taumhald á tungu sinni er skynsamur.+

20 Tunga hins réttláta er eins og eðalsilfur+

en hjarta hins illa er lítils virði.

21 Varir hins réttláta næra marga*+

en heimskingjarnir deyja úr fávisku.+

22 Blessun Jehóva auðgar+

og henni fylgir engin kvöl.*

23 Heimskinginn hegðar sér skammarlega til gamans

en skynsamur maður býr yfir visku.+

24 Það sem vondur maður óttast kemur yfir hann

en réttlátir fá óskir sínar uppfylltar.+

25 Hinir illu hverfa+ þegar stormurinn gengur yfir

en hinn réttláti stendur á eilífum grunni.+

26 Eins og edik á tönnum og reykur í augum,

þannig reynist letinginn yfirmanni sínum.*

27 Að óttast* Jehóva lengir lífið+

en æviár illra manna verða stytt.+

28 Eftirvænting* réttlátra veitir gleði+

en von hinna illu verður að engu.+

29 Vegur Jehóva er athvarf hinum trúfasta*+

en tortíming fyrir þá sem gera illt.+

30 Ekkert verður hinum réttláta að falli+

og hinir illu munu ekki búa á jörðinni.+

31 Úr munni hins réttláta kemur viska

en spillt tunga verður skorin burt.

32 Varir hins réttláta vita hvað gleður

en munnur vondra manna er gerspilltur.

11 Jehóva hefur andstyggð á svikavog

en nákvæm lóð* gleðja hann.+

 2 Hroki leiðir til vansæmdar+

en hjá hógværum er viska.+

 3 Ráðvendni hinna réttlátu leiðir þá+

en undirferli hinna svikulu verður þeim að falli.+

 4 Auðæfi gagnast ekki á degi reiðinnar+

en réttlæti bjargar frá dauða.+

 5 Réttlæti hins ráðvanda gerir veg hans sléttan

en vondur maður hrasar um eigin illsku.+

 6 Réttlæti hinna heiðarlegu bjargar þeim+

en hinir svikulu festast í snöru eigin girnda.+

 7 Þegar vondur maður deyr verður von hans að engu,

þær væntingar sem hann ber til eigin styrkleika bregðast.+

 8 Hinum réttláta er bjargað úr neyð

og hinn vondi kemur í hans stað.+

 9 Fráhvarfsmaður* steypir náunga sínum í glötun með tali sínu

en þekking bjargar hinum réttlátu.+

10 Borgin fagnar yfir góðvild hinna réttlátu

og þegar vondir menn farast heyrast gleðióp.+

11 Blessun réttlátra er borginni til góðs+

en munnur hinna vondu rífur hana niður.+

12 Óskynsamur maður sýnir náunga sínum fyrirlitningu

en hygginn maður þegir.+

13 Rógberinn gengur um og ljóstrar upp leyndarmálum+

en traustur maður heldur trúnað.*

14 Án góðrar stjórnar* fellur þjóðin

en allt fer vel ef ráðgjafarnir eru margir.+

15 Illa fer fyrir þeim sem ábyrgist lán fyrir ókunnugan+

en sá sem forðast* handsöl er öruggur.

16 Elskuleg* kona hlýtur heiður+

en harðbrjósta menn hrifsa til sín auðæfi.

17 Góðhjartaður maður* gerir sjálfum sér gott+

en grimmur maður kallar yfir sig ógæfu.*+

18 Vondur maður aflar sér svikulla launa+

en sá sem sáir réttlæti hlýtur sanna umbun.+

19 Sá sem heldur sig fast við réttlætið á líf í vændum+

en sá sem eltir hið illa á dauða í vændum.

20 Jehóva hefur andstyggð á hinum spilltu+

en yndi af þeim sem lifa flekklausu lífi.+

21 Eitt er víst: Hinn illi sleppur ekki við refsingu+

en börn réttlátra komast undan.

22 Eins og gullhringur í svínstrýni,

þannig er falleg kona sem skortir skynsemi.

23 Óskir hinna réttlátu leiða til góðs+

en vonir hinna illu leiða til reiði.

24 Einn gefur örlátlega og eignast sífellt meira,+

annar heldur í það sem ætti að gefa en verður samt fátækur.+

25 Örlátum manni farnast vel+

og sá sem endurnærir aðra* endurnærist sjálfur.+

26 Fólk bölvar þeim sem heldur í kornið

en blessar þann sem selur það.

27 Sá sem leitast við að gera gott leitast eftir velþóknun+

en sá sem sækist eftir illu verður sjálfur fyrir því.+

28 Sá sem treystir á auðæfi sín fellur+

en hinir réttlátu dafna eins og grænt laufið.+

29 Sá sem leiðir ógæfu* yfir fjölskyldu sína erfir vindinn+

og heimskinginn verður þjónn hins vitra.

30 Ávöxtur hins réttláta er lífstré+

og sá sem vinnur sálir* er vitur.+

31 Fyrst hinn réttláti á jörðinni fær það sem hann á skilið,

hvað þá hinn illi og syndarinn!+

12 Sá sem elskar aga elskar þekkingu+

en sá sem hatar áminningar er óskynsamur.+

 2 Hinn góði hlýtur velþóknun Jehóva

en þann sem hefur illt í hyggju fordæmir hann.+

 3 Vonskuverk veita engum manni öryggi+

en hinir réttlátu verða aldrei upprættir.

 4 Góð* kona er kóróna manns síns+

en kona sem hegðar sér skammarlega er eins og rotnun í beinum hans.+

 5 Hugsanir hinna réttsýnu eru réttlátar

en leiðsögn hinna vondu er villandi.

 6 Orð illra manna eru banvæn gildra*+

en munnur réttlátra bjargar þeim.+

 7 Þegar hinum vondu er kollvarpað heyra þeir sögunni til

en hús réttlátra stendur stöðugt.+

 8 Orðvar maður hlýtur hrós+

en sá sem er rangsnúinn í hjarta verður fyrirlitinn.+

 9 Betra er að vera lítils metinn og eiga þjón

en að upphefja sjálfan sig og vera matarlaus.*+

10 Hinn réttláti annast húsdýr sín+

en umhyggja vondra manna er grimmileg.

11 Sá sem ræktar land sitt hefur nóg að borða+

en sá sem keppist eftir fánýti er óskynsamur.

12 Vondur maður öfundar hina illu af feng þeirra

en rót hinna réttlátu ber ávöxt.

13 Vondur maður syndgar með vörum sínum og lendir í snöru+

en hinn réttláti umflýr erfiðleika.

14 Ávöxtur munnsins mettar mann gæðum+

og hann hlýtur umbun af handaverkum sínum.

15 Heimskinginn telur veg sinn réttan+

en hinn vitri þiggur ráð.+

16 Heimskur maður lætur gremju sína strax* í ljós+

en vitur maður móðgast ekki auðveldlega.*

17 Áreiðanlegt vitni segir sannleikann

en ljúgvitni fer með blekkingar.

18 Hugsunarlaus orð eru eins og sverðstungur

en tunga hinna vitru græðir.+

19 Sannsöglar varir standa að eilífu+

en lygatunga varir aðeins stutta stund.+

20 Svik eru í hjörtum þeirra sem áforma illt

en gleðin er þeirra sem stuðla að friði.+

21 Ekkert illt hendir hinn réttláta+

en hörmungar hrúgast yfir hina vondu.+

22 Jehóva hefur andstyggð á lygavörum+

en yndi af þeim sem eru heiðarlegir.

23 Skynsamur maður fer leynt með það sem hann veit

en heimskinginn flaggar vanvisku sinni.+

24 Hönd hinna iðnu mun ríkja+

en iðjulausar hendur verða hnepptar í þrælkun.+

25 Áhyggjur íþyngja hjartanu*+

en uppbyggjandi orð gleður það.+

26 Hinn réttláti leitar að bestu bithögunum

en vegur hinna illu leiðir þá á villigötur.

27 Letinginn eltir ekki bráðina+

en dugnaður er dýrmætur fjársjóður.

28 Gata réttlætisins leiðir til lífs,+

á þeim vegi er enginn dauði.

13 Vitur sonur þiggur aga föður síns+

en hinn háðgjarni hlustar ekki á leiðréttingu.+

 2 Maðurinn nýtur góðs af ávexti munns síns+

en hinir svikulu þrá ofbeldi.

 3 Sá sem gætir orða sinna* varðveitir líf sitt+

en illa fer fyrir þeim sem lætur allt flakka.+

 4 Hinn lati á sér margar óskir og er þó allslaus+

en iðinn maður mettast ríkulega.*+

 5 Hinn réttláti hatar lygar+

en verk hinna illu eru til smánar og skammar.

 6 Réttlætið verndar hinn saklausa+

en illskan verður syndaranum að falli.

 7 Einn þykist vera ríkur en á þó ekkert,+

annar þykist vera fátækur en á þó mikinn auð.

 8 Auður ríks manns er lausnargjald fyrir líf hans+

en enginn hótar hinum fátæka.*+

 9 Ljós réttlátra logar skært+

en á lampa hinna illu slokknar.+

10 Hroki kveikir ekkert nema deilur+

en viska er hjá þeim sem leita ráða.*+

11 Skjótfenginn* auður rýrnar+

en sá sem safnar smátt og smátt* verður sífellt ríkari.

12 Langdregin eftirvænting* gerir hjartað sjúkt+

en uppfyllt ósk er lífstré.+

13 Sá sem fyrirlítur leiðsögn* mun gjalda þess+

en sá sem virðir boðorðið hlýtur umbun.+

14 Kennsla* hins vitra er lífslind+

og forðar frá snörum dauðans.

15 Vitur maður hlýtur velþóknun

en margar raunir eru á vegi hinna svikulu.

16 Þekking er skynsömum manni leiðarljós+

en heimskinginn afhjúpar heimsku sína.+

17 Vondur sendiboði kemst í ógöngur+

en trúr sendimaður veitir lækningu.+

18 Fátækt og skömm hlýtur sá sem hafnar aga

en sá sem tekur til sín áminningar hlýtur heiður.+

19 Uppfyllt ósk er sálinni* sæt+

en að hverfa frá hinu illa er heimskingjunum andstyggð.+

20 Sá sem umgengst hina vitru verður vitur+

en illa fer fyrir þeim sem hefur félagsskap við heimskingja.+

21 Ógæfan eltir syndarana+

en velgengni er laun hinna réttlátu.+

22 Góður maður lætur eftir sig arf handa barnabörnunum

en auður syndarans kemur í hlut hins réttláta.+

23 Plægður akur hins fátæka gefur mikla fæðu

en óréttlæti getur sópað henni* burt.

24 Sá hatar son sinn sem hlífir honum við refsingu*+

en sá sem elskar son sinn agar hann.*+

25 Hinn réttláti borðar sig saddan+

en magi hinna illu er tómur.+

14 Vitur kona byggir upp heimili sitt+

en hin heimska rífur það niður með berum höndum.

 2 Sá sem fetar beinar brautir óttast Jehóva

en sá sem fer hlykkjóttar leiðir fyrirlítur hann.

 3 Hrokatal heimskingjans er eins og högg með vendi

en varir hinna vitru vernda þá.

 4 Jatan er hrein þar sem engir nautgripir eru

en með öflugum uxa verður uppskeran mikil.

 5 Áreiðanlegt vitni lýgur ekki

en ljúgvitni fer með eintómar lygar.+

 7 Haltu þig fjarri heimskum manni

því að engin þekking kemur úr munni hans.+

 8 Með visku skilur hinn skynsami hvert leið hans liggur

en hinir heimsku láta blekkjast af* fávisku sinni.+

 9 Heimskingjar hlæja að synd sinni*+

en hinir réttlátu eru sáttfúsir.*

10 Hjartað eitt þekkir kvöl sína

og enginn annar getur átt þátt í gleði þess.

11 Húsi hinna illu verður eytt+

en tjald réttlátra blómstrar.

12 Vegur virðist kannski réttur+

en liggur samt til dauða.+

13 Hjartað finnur stundum til þótt hlegið sé

og gleði getur endað í sorg.

14 Sá sem er rangsnúinn í hjarta fær makleg málagjöld+

en góður maður hlýtur umbun fyrir verk sín.+

15 Einfaldur maður trúir öllu

en skynsamur maður íhugar hvert skref.+

16 Vitur maður er varkár og forðast hið illa

en heimskinginn er ógætinn* og öruggur með sig.

17 Reiðigjarn maður hegðar sér heimskulega+

en sá sem hugsar sig um er hataður.

18 Hinir trúgjörnu erfa heimsku

en hinir skynsömu verða krýndir þekkingu.+

19 Vont fólk verður að lúta hinum góðu

og illir menn krjúpa við dyr réttlátra.

20 Hinn fátæki er jafnvel hataður af náunga sínum+

en hinn ríki á marga vini.+

21 Sá sem fyrirlítur náunga sinn syndgar

en sá sem sýnir bágstöddum samkennd er hamingjusamur.+

22 Þeir sem hafa ill áform villast af leið

en þeir sem vilja gera gott uppskera góðvild* og traust.+

23 Af allri erfiðisvinnu hlýst ávinningur

en orðin ein leiða til skorts.+

24 Auður hinna vitru er kóróna þeirra

en heimska hinna fávísu er og verður heimska.+

25 Heiðarlegt vitni bjargar lífi

en svikarinn fer með eintómar lygar.

26 Sá sem óttast Jehóva treystir honum í einu og öllu+

og börn hans munu eiga sér athvarf.+

27 Að óttast Jehóva er lífsbrunnur

og forðar frá snörum dauðans.

28 Fjölmenn þjóð er konungi til prýði+

en valdhafi fellur ef þegnana vantar.

29 Sá sem er seinn til reiði sýnir mikla skynsemi+

en hinn bráðláti lætur heimsku sína í ljós.+

30 Hugarró er líkamanum líf*

en öfund tærir beinin.+

31 Sá sem svindlar á hinum bágstadda vanvirðir þann sem skapaði hann+

en sá sem sýnir fátækum samkennd heiðrar hann.+

32 Hinn illi fellur um eigin illsku

en ráðvendni hins réttláta er honum athvarf.+

33 Viskan hefur hljótt um sig í hjarta hins skynsama+

en hjá hinum heimsku lætur hún sífellt vita af sér.

34 Réttlæti er þjóð til sóma+

en synd er fólkinu til skammar.

35 Vitur þjónn ávinnur sér hylli konungs+

en sá sem hegðar sér skammarlega fær að kenna á reiði hans.+

15 Milt* svar stöðvar bræði+

en hvöss* orð vekja reiði.+

 2 Hinir vitru beita tungu sinni af þekkingu+

en vitleysan streymir úr munni heimskingjanna.

 3 Augu Jehóva eru alls staðar

og fylgjast með bæði vondum og góðum.+

 4 Ljúf* tunga er lífstré+

en ill orð valda vonleysi.*

 5 Heimskinginn ber enga virðingu fyrir aga föður síns+

en sá sem er skynsamur hlustar á áminningar.+

 6 Í húsi hins réttláta eru mikil auðæfi

en uppskera* hins rangláta steypir honum í ógæfu.+

 7 Varir hinna vitru miðla þekkingu+

en það gerir hjarta hins heimska ekki.+

 8 Jehóva hefur andstyggð á fórn illra manna+

en yndi af bæn hinna réttlátu.+

 9 Jehóva hefur óbeit á vegi hins rangláta+

en elskar þann sem leggur rækt við réttlæti.+

10 Þeim sem yfirgefur rétta braut þykir allur agi vondur*+

en sá sem hatar áminningar mun deyja.+

11 Gröfin* og eyðingardjúpið* blasa við Jehóva,+

hve miklu fremur hjörtu mannanna!+

12 Hinn háðski elskar ekki þann sem ávítar hann,+

hann leitar ekki ráða hjá hinum vitru.+

13 Andlitið ljómar þegar hjartað er glatt

en hryggð í hjarta veldur sálarkvöl.+

14 Hjarta hins vitra leitar að þekkingu+

en munnur hinna fávísu nærist á* heimsku.+

15 Allir dagar hins þjakaða eru slæmir+

en sá sem er léttur í lund er alltaf í veislu.+

16 Betra er að eiga lítið og óttast Jehóva+

en vera vellauðugur og áhyggjufullur.+

17 Betri er grænmetisréttur með kærleika+

en nautasteik* með hatri.+

18 Skapbráður maður vekur deilur+

en sá sem er seinn til reiði stillir þrætur.+

19 Vegur hins lata er eins og þyrnigerði+

en braut hinna réttlátu er slétt.+

20 Vitur sonur gleður föður sinn+

en heimskinginn fyrirlítur móður sína.+

21 Sá sem skortir skynsemi hefur ánægju af heimsku+

en hygginn maður gengur beint áfram.+

22 Áformin bregðast séu málin ekki rædd

en allt fer vel ef ráðgjafarnir eru margir.+

23 Sá gleðst sem svarar vel*+

og hvað er betra en orð á réttum tíma!+

24 Vegur lífsins liggur upp á við fyrir hinn vitra+

svo að hann lendi ekki niðri í gröfinni.*+

25 Jehóva rífur niður hús hins hrokafulla+

en stendur vörð um landamörk ekkjunnar.+

26 Jehóva hefur andstyggð á ráðabruggi hins vonda+

en vingjarnleg orð gleðja hann.+

27 Sá sem aflar illa fengins gróða leiðir óhamingju* yfir fjölskyldu sína+

en sá sem hatar mútur mun lifa.+

28 Hinn réttláti hugsar sig um áður en hann svarar*+

en illskan streymir úr munni vondra manna.

29 Jehóva er fjarlægur hinum vondu

en heyrir bænir réttlátra.+

30 Glaðlegt augnaráð* gleður hjartað,

góðar fréttir styrkja* beinin.+

31 Sá sem hlustar á lífgefandi áminningar

á heima meðal hinna vitru.+

32 Sá sem hafnar aga fyrirlítur líf sitt+

en sá sem hlustar á áminningar eykur skilning sinn.+

33 Að óttast Jehóva er þjálfun í visku+

og auðmýkt leiðir til virðingar.+

16 Hugsanir hjartans eru á valdi mannsins*

en svar tungunnar* kemur frá Jehóva.+

 2 Maðurinn telur alla vegi sína rétta*+

en Jehóva kannar ásetning hans.+

 3 Leggðu verk þín í hendur Jehóva,*+

þá munu áform þín heppnast.

 4 Jehóva lætur allt þjóna vilja sínum,

jafnvel hina illu sem farast á ógæfudeginum.+

 6 Með tryggum kærleika og trúfesti er friðþægt fyrir syndir+

og sá sem óttast Jehóva forðast hið illa.+

 7 Ef Jehóva er ánægður með líferni manns

lætur hann jafnvel óvini hans sættast við hann.+

 8 Betra er lítið með réttlæti+

en miklar tekjur með ranglæti.+

 9 Maðurinn velur sér leið í hjarta sínu

en Jehóva stýrir skrefum hans.+

10 Úrskurðir konungs ættu að vera innblásnir af Guði,+

hann má aldrei bregðast réttlætinu.+

11 Rétt vigt og vog koma frá Jehóva,

öll lóðin í pokanum eru verk hans.+

12 Konungar hafa andstyggð á illskuverkum+

því að hásætið er grundvallað á réttlæti.+

13 Konungar hafa yndi af réttlátum orðum,

þeir elska þann sem talar af hreinskilni.+

14 Heift konungs er eins og sendiboði dauðans+

en vitur maður sefar hana.*+

15 Velvild konungs veitir líf,*

hylli hans er eins og regnský að vori.+

16 Hve miklu betra er að afla sér visku en gulls+

og dýrmætara að afla sér skilnings en silfurs.+

18 Stolt leiðir til falls,

hroki til hruns.+

19 Betra er að vera auðmjúkur með hógværum+

en deila ránsfeng með hrokafullum.

20 Þeim farnast vel* sem býr yfir næmum skilningi

og sá sem treystir á Jehóva er hamingjusamur.

21 Sá sem er vitur í hjarta verður kallaður hygginn+

og sá sem talar vingjarnlega* eykur sannfæringarkraft sinn.+

22 Skilningur er lífsbrunnur þeirra sem eiga hann

en heimskan refsar hinum heimsku.

23 Hinn vitri talar af skynsemi+

og orð hans eru sannfærandi.

24 Hlýleg orð eru eins og hunang,

sæt fyrir sálina* og lækning fyrir beinin.+

25 Vegur virðist kannski réttur

en liggur samt til dauða.+

26 Verkamaðurinn stritar til að seðja hungrið*

því að svengdin* drífur hann áfram.+

27 Illa innrættur maður grefur upp hið illa,+

orð hans eru eins og brennandi eldur.+

28 Friðarspillir* kveikir illindi+

og rógberi veldur vinslitum.+

29 Ofbeldismaðurinn lokkar náunga sinn

og leiðir hann á ranga braut.

30 Hann deplar auga með illt í hyggju,

fremur illskuverk með samankrepptar varir.

31 Grátt hár er falleg kóróna*+

á höfði þeirra sem ganga veg réttlætisins.+

32 Sá sem er seinn til reiði+ er betri en stríðshetja

og sá sem hefur stjórn á skapinu er meiri en sá sem vinnur borgir.+

33 Hlutkestinu er varpað í kjöltuna+

en Jehóva ræður hvað kemur upp.+

17 Betri er þurr brauðbiti þar sem friður ríkir*+

en fullt hús af veislumat* með deilum.+

 2 Vitur þjónn er settur yfir son sem er til skammar

og fær arf með bræðrum hans.

 3 Bræðslupotturinn er fyrir silfrið og ofninn fyrir gullið+

en Jehóva kannar hjörtun.+

 4 Vondur maður gefur gaum að skaðlegum orðum

og lygarinn hlustar á illgjarna tungu.+

 5 Sá sem hæðist að hinum fátæka vanvirðir þann sem skapaði hann+

og sá sem gleðst yfir óförum annarra sleppur ekki við refsingu.+

 6 Barnabörnin eru kóróna hinna öldruðu

og feðurnir* stolt sona* sinna.

 7 Heiðarleg* orð hæfa ekki heimskingja+

og hvað þá lygin valdhafa.*+

 8 Gjöf er eins og eðalsteinn fyrir þann sem á hana,*+

hún færir honum velgengni hvert sem hann fer.+

 9 Sá sem fyrirgefur* mistök stuðlar að kærleika+

en sá sem staglast á þeim veldur vinslitum.+

10 Hygginn maður hefur meira gagn af ávítum+

en heimskinginn af hundrað höggum.+

11 Vondur maður er sífellt í uppreisnarhug

en miskunnarlaus sendiboði kemur og refsar honum.+

12 Betra er að mæta birnu rænda húnum sínum

en heimskingja í fíflsku hans.+

13 Ef einhver launar gott með illu

hverfur ógæfan aldrei frá húsi hans.+

15 Sá sem sýknar hinn illa og sá sem fordæmir hinn réttláta+

eru báðir andstyggð í augum Jehóva.

16 Hvað gagnast það heimskingjanum að hafa tök á að afla sér visku

ef hjarta hans er ekki móttækilegt?*+

17 Sannur vinur elskar alltaf+

og er sem bróðir* á raunastund.+

18 Óskynsamur maður gerir samkomulag með handabandi

og ábyrgist lán í viðurvist náunga síns.+

20 Sá sem er spilltur í hjarta á ekkert gott í vændum

og sá sem er svikull í tali steypir sér í glötun.+

21 Þeim sem getur af sér heimskt barn er það mikil raun

og faðir bjánans gleðst ekki.+

22 Glatt hjarta er gott meðal*+

en depurð dregur úr manni allan þrótt.*+

23 Vondur maður þiggur mútur með leynd

til að hindra framgang réttvísinnar.+

24 Skynsamur maður hefur viskuna alltaf fyrir sjónum

en augu hins heimska reika um alla jörðina.+

25 Heimskur sonur hryggir föður sinn

og veldur móður sinni hugarangri.+

26 Að refsa* réttlátum manni er ekki gott

og að hýða heiðursmenn er rangt.

27 Vitur maður gætir orða sinna+

og skynsamur maður heldur ró sinni.+

28 Jafnvel heimskingi er talinn vitur ef hann þegir

og skynsamur ef hann lokar munninum.

18 Sá sem einangrar sig einblínir á sínar eigin langanir,

hann vísar allri skynsemi á bug.*

 2 Heimskingjann langar ekki til að læra,

hann vill frekar láta skoðanir sínar í ljós.+

 3 Með illmenninu kemur fyrirlitning

og smáninni fylgir skömm.+

 4 Orðin úr munni manns eru djúp vötn,+

lind viskunnar er iðandi lækur.

 5 Það er ekki rétt að vera hliðhollur hinum vonda+

né svipta hinn réttláta rétti sínum.+

 6 Orð heimskingjans kveikja þrætur+

og munnur hans býður höggunum heim.+

 7 Munnur heimskingjans steypir honum í glötun+

og varirnar stofna lífi hans í hættu.

 8 Orð rógberans eru eins og sælgæti,+

menn gleypa við þeim og þau renna beint niður í maga.+

 9 Sá sem er latur við vinnu

er bróðir skaðvaldsins.+

10 Nafn Jehóva er sterkur turn,+

hinn réttláti hleypur þangað og hlýtur vernd.*+

11 Auður hins ríka er honum víggirt borg,

varnarmúr í hans eigin ímyndun.+

12 Hrokafullt hjarta leiðir til falls+

en auðmýkt til virðingar.+

13 Ef einhver svarar áður en hann heyrir málavexti

er það heimskulegt og til skammar.+

14 Innri styrkur mannsins heldur honum uppi í veikindum+

en hver getur afborið vonleysi?*+

15 Hjarta hins skynsama aflar sér þekkingar+

og eyra hinna vitru leitar þekkingar.

16 Gjöf opnar dyr+

og veitir aðgang að stórmennum.

17 Sá sem flytur mál sitt fyrstur virðist hafa á réttu að standa+

þar til andstæðingurinn kemur og spyr hann út úr.*+

18 Að varpa hlutkesti bindur enda á deilur+

og sker úr málum hinna valdamiklu.

19 Erfiðara er að vinna móðgaðan bróður en víggirta borg+

og deilur eru eins og slagbrandar fyrir virkishliðum.+

20 Maginn mettast af ávexti munnsins+

og maðurinn seðst af afurðum vara sinna.

21 Dauði og líf eru á valdi tungunnar,+

sá sem beitir henni óspart mun borða ávöxt hennar.+

22 Sá sem finnur góða konu finnur gersemi+

og hlýtur velþóknun* Jehóva.+

23 Hinn fátæki grátbiður um hjálp

en hinn ríki svarar hörkulega.

24 Sumir vinir hika ekki við að gera hver öðrum mein+

en til er vinur sem er tryggari en bróðir.+

19 Betra er að vera fátækur og ráðvandur+

en heimskur og lyginn.+

 2 Fáfræði er ekki góð+

og sá sem er fljótfær* syndgar.

 3 Heimska mannsins leiðir hann á glötunarveg

en hjarta hans reiðist Jehóva.

 4 Auðurinn laðar að marga vini

en vinur hins fátæka yfirgefur hann.+

 5 Ljúgvitni sleppur ekki við refsingu+

og sá sem fer með eintómar lygar kemst ekki undan.+

 6 Margir reyna að þóknast tignarmanninum*

og allir vilja vera vinir hins gjafmilda.

 7 Allir bræður hins fátæka hata hann+

og hve miklu fremur sniðganga þá vinir hans hann.+

 9 Ljúgvitni sleppur ekki við refsingu

og sá sem fer með eintómar lygar mun farast.+

10 Heimskingja hæfir ekki að lifa í vellystingum

og hvað þá þjóni að ríkja yfir höfðingjum.+

11 Skynsamur maður er seinn til reiði+

og það er honum til sóma að leiða hjá sér mistök.*+

12 Reiði konungs er eins og ljónsöskur+

en velvild hans eins og dögg á gróðri.

13 Heimskur sonur gerir föður sínum lífið leitt+

og þrætugjörn* kona er eins og sífelldur þakleki.+

14 Hús og auður er arfur frá feðrunum

en skynsöm kona er gjöf frá Jehóva.+

15 Letin svæfir djúpum svefni

og slæpingjann mun hungra.+

16 Sá sem heldur boðorðið heldur lífi,+

sá sem kærir sig ekki um réttan veg mun deyja.+

17 Sá sem er góður við bágstadda lánar Jehóva+

og hann endurgeldur* honum.+

18 Agaðu son þinn meðan enn er von+

svo að þú berir ekki ábyrgð á dauða hans.*+

20 Hlustaðu á ráð og þiggðu aga+

svo að þú verðir vitur.+

21 Mörg áform eru í hjarta mannsins

en fyrirætlun* Jehóva stendur.+

22 Tryggur kærleikur er manninum til prýði+

og betra er að vera fátækur en lygari.

23 Að óttast Jehóva leiðir til lífs,+

þá sefur maður vært og er óhultur.+

24 Letinginn stingur hendinni í veisluskálina

en nennir ekki að bera hana aftur upp að munninum.+

25 Sláðu hinn háðgjarna+ svo að hinn óreyndi verði vitur+

og ávítaðu hinn skynsama svo að hann auki við þekkingu sína.+

26 Sonur sem fer illa með föður sinn og rekur burt móður sína

veldur smán og skömm.+

27 Sonur minn, ef þú hættir að hlusta á aga

muntu fjarlægjast orð þekkingarinnar.

28 Gagnslaust vitni gerir gys að réttlætinu+

og munnur hinna illu hámar í sig illsku.+

29 Hinir háðgjörnu eiga dóm í vændum+

og höggin munu dynja á bökum heimskingjanna.+

20 Vínið er spottari+ og áfengið óhemja,+

sá sem lætur það leiða sig afvega er óvitur.+

 2 Óttinn við konung er eins og ljónsöskur,+

sá sem reitir hann til reiði hættir lífi sínu.+

 3 Það er lofsvert að forðast deilur,+

aðeins heimskingjar dragast inn í þær.+

 5 Hugsanir* mannshjartans eru eins og djúp vötn

en hygginn maður dregur þær fram.

 6 Margir segjast vera kærleiksríkir*

en hver getur fundið tryggan vin?

 7 Hinn réttláti varðveitir ráðvendni sína,+

börnin* hans verða hamingjusöm.+

 8 Þegar konungur situr í hásæti til að dæma+

skilur hann allt illt frá með augnaráðinu.+

 9 Hver getur sagt: „Ég hef hreinsað hjarta mitt,+

ég er hreinn af synd“?+

10 Fölsuð lóð og röng mál,*

hvort tveggja er andstyggð í augum Jehóva.+

11 Jafnvel barn* sýnir með hegðun sinni

hvort verk þess eru hrein og réttlát.+

12 Eyrað sem heyrir og augað sem sér,

hvort tveggja er verk Jehóva.+

14 „Lélegt, lélegt!“ segir kaupandinn

en stærir sig síðan af kaupunum þegar hann gengur burt.+

15 Til er gull og mikið af kórölum*

en dýrmætari eru þó varir sem miðla þekkingu.+

17 Illa fengið brauð bragðast vel

en eftir á fyllist munnurinn af möl.+

18 Áformin heppnast* ef málin eru rædd,*+

þiggðu viturlega leiðsögn þegar þú ferð í stríð.+

19 Rógberinn gengur um og ljóstrar upp leyndarmálum,+

forðastu félagsskap við slúðurgjarnan mann.*

20 Ef einhver bölvar föður sínum og móður

slokknar á lampa hans þegar myrkrið færist yfir.+

21 Arfur sem fæst með græðgi

færir ekki blessun til lengdar.+

23 Jehóva hefur andstyggð á fölsuðum lóðum*

og svikavog er ekki góð.

26 Vitur konungur skilur hina illu frá+

og keyrir þreskihjólið yfir þá.+

27 Orð* mannsins eru lampi Jehóva

sem kannar hvað býr innst inni.

28 Tryggur kærleikur og trúfesti verndar konunginn,+

með tryggum kærleika styður hann hásæti sitt.+

29 Kraftur ungra manna er prýði þeirra+

og grátt hár fegurð þeirra sem eldri eru.+

30 Mar og sár reka* burt illsku+

og högg hreinsa hjartað.

21 Hjarta konungs er eins og vatnslækir í hendi Jehóva,+

hann beinir því hvert sem hann vill.+

 2 Maðurinn telur alla vegi sína rétta+

en Jehóva kannar hjörtun.*+

 3 Að gera það sem er rétt og réttlátt

gleður Jehóva meira en sláturfórn.+

 4 Hrokafull augu og stærilátt hjarta

– lampinn sem lýsir hinum vondu er synd.+

 5 Áform hins iðna leiða til góðs*+

en fljótfærni steypir í fátækt.+

 6 Auður fenginn með lygi

er sem hverfult mistur og banvæn snara.*+

 7 Ofbeldi hinna illu sópar þeim burt+

því að þeir vilja ekki gera það sem er rétt.

 8 Vegur hins seka er hlykkjóttur

en verk hins hreina réttlát.+

 9 Betra er að dvelja í horni á húsþaki

en búa með þrætugjarnri* konu.+

10 Vondur maður girnist hið illa,+

hann hefur enga meðaumkun með náunga sínum.+

11 Þegar háðgjörnum manni er refsað verður hinn óreyndi vitrari

og þegar vitur maður fræðist hlýtur hann þekkingu.*+

12 Hinn réttláti Guð fylgist með húsi hins vonda

og steypir vondum í ógæfu.+

13 Sá sem lokar eyrunum fyrir hrópum hins bágstadda

mun sjálfur kalla og ekki fá svar.+

14 Gjöf í leyni sefar reiði+

og mútur með leynd* stilla ákafa heift.

15 Réttlátur maður gleðst yfir því að gera rétt+

en illvirkja hryllir við því.

16 Sá sem yfirgefur veg viskunnar

mun hvíla hjá hinum dánu og lífvana.+

17 Sá sem er sólginn í að skemmta sér* verður fátækur,+

sá sem er sólginn í vín og olíu verður ekki ríkur.

18 Hinn vondi er lausnargjald fyrir hinn réttláta

og svikarinn verður hrifinn burt í stað hins ráðvanda.+

19 Betra er að búa í eyðimörk

en með þrætugjarnri* og uppstökkri konu.+

20 Í húsi hins vitra er dýrmætur fjársjóður og olía+

en heimskur maður sóar því sem hann á.+

21 Sá sem leggur rækt við réttlæti og tryggan kærleika

hlýtur líf, réttlæti og heiður.+

22 Vitur maður getur unnið borg stríðskappa

og brotið niður vígið sem þeir treysta á.+

23 Sá sem gætir munns síns og tungu

kemur sér ekki í vanda.+

24 Hrokafullur og sjálfumglaður gortari

kallast sá sem sýnir yfirgengilegan hroka.+

25 Það sem letinginn girnist dregur hann til dauða

því að hendur hans vilja ekki vinna.+

26 Allan daginn hugsar hann um það eitt að seðja langanir sínar

en hinn réttláti gefur og sker ekki við nögl.+

27 Sláturfórn hinna illu er andstyggileg,+

sérstaklega ef hún er færð af illum ásetningi.*

28 Ljúgvitni mun farast+

en vitnisburður þess sem hlustar verður tekinn gildur.*

29 Hinn illi er frakkur á svip+

en vegur hins réttláta er öruggur.*+

31 Hesturinn er búinn til orrustudagsins+

en það er Jehóva sem frelsar.+

22 Gott mannorð* er dýrmætara en mikill auður,+

að njóta virðingar* er betra en silfur og gull.

 3 Hinn skynsami sér hættuna og felur sig

en hinir óreyndu ana áfram og fá að kenna á því.

 4 Auðmýkt og ótti við Jehóva

leiðir af sér auð, heiður og líf.+

 5 Þyrnar og gildrur eru á götu hins óheiðarlega

en sá sem er annt um líf sitt heldur sig langt frá þeim.+

 6 Fræddu barnið* um veginn sem það á að ganga+

og það mun ekki yfirgefa hann á efri árum.+

 7 Hinn ríki drottnar yfir fátækum

og lántakandinn er þræll lánveitandans.+

 8 Sá sem sáir ranglæti uppsker ógæfu+

og reiðivöndur hans brotnar.+

 9 Hinn örláti* hlýtur blessun

því að hann gefur hinum fátæka af mat sínum.+

10 Rektu burt hinn háðgjarna

og deilan hverfur.

11 Sá sem lætur sér annt um hreint hjarta og er vingjarnlegur í tali

verður vinur konungs.+

12 Augu Jehóva varðveita þekkingu

en hann kollvarpar orðum svikarans.+

14 Munnur siðspilltra* kvenna er djúp gryfja,+

sá sem Jehóva fordæmir fellur í hana.

15 Fíflskan situr föst í hjarta barnsins*+

en agi og festa* rekur hana burt þaðan.+

16 Sá sem prettar hinn fátæka í hagnaðarskyni+

og sá sem gefur ríkum manni gjafir

verður fátækur að lokum.

17 Hlustaðu á orð hinna vitru og ljáðu þeim eyra+

svo að kennsla mín nái til hjartans.+

18 Það gerir þér gott að geyma þau í brjósti þér,+

þá verða þau stöðugt á vörum þínum.+

19 Ég fræði þig í dag

svo að þú getir treyst Jehóva.

20 Hef ég ekki þegar skrifað þér

og miðlað þekkingu og ráðum

21 til að kenna þér sönn og áreiðanleg orð

svo að þú getir flutt þeim sannleiksorð sem sendi þig?

22 Rændu ekki fátækan mann af því að hann er fátækur+

og kúgaðu ekki hinn bágstadda í borgarhliðinu+

23 því að Jehóva mun sjálfur flytja mál þeirra+

og ræna þá lífinu sem ræna þá.

24 Eigðu ekki félagsskap við skapbráðan mann

og haltu þig fjarri þeim sem er fljótur að reiðast

25 svo að þú farir ekki að haga þér eins og hann

og leggir fyrir þig snöru.+

26 Vertu ekki einn af þeim sem skuldbinda sig með handsali,

þeim sem ábyrgjast lán.+

27 Ef þú átt ekkert til að borga með

verður rúmið tekið undan þér.

28 Færðu ekki úr stað hin fornu landamerki

sem forfeður þínir hafa komið fyrir.+

Hann mun þjóna konungum+

en ekki almúgamönnum.

23 Þegar þú sest til borðs með konungi

hugleiddu þá vandlega hvað er fyrir framan þig.

 2 Leggðu hníf að hálsi þínum*

ef matarlystin er mikil.

 3 Láttu þig ekki langa í kræsingar hans

því að þær eru svikul fæða.

 4 Slíttu þér ekki út til að verða ríkur,+

hættu því og vertu skynsamur.*

 5 Þegar þú lítur til auðsins er hann horfinn+

því að hann fær vængi eins og örn og flýgur til himins.+

 6 Þiggðu ekki veitingar hjá nískum manni,*

láttu þig ekki langa í kræsingar hans

 7 því að hann heldur bókhald yfir þær.

 8 Þú munt æla upp bitunum sem þú borðaðir

og hrós þitt var til einskis.

 9 Reyndu ekki að tala við hinn heimska+

því að hann fyrirlítur viturleg orð þín.+

10 Færðu ekki úr stað hin fornu landamerki+

og ryðstu ekki inn á akra föðurlausra

11 því að verjandi* þeirra er sterkur,

hann mun flytja mál þeirra gegn þér.+

12 Opnaðu hjarta þitt fyrir aga

og eyru þín fyrir fræðslu.

13 Vanræktu ekki að aga drenginn,*+

hann deyr ekki ef þú agar hann.*

14 Já, agaðu hann*

til að bjarga honum frá gröfinni.*

15 Sonur minn, ef hjarta þitt verður viturt

þá gleðst ég í hjarta mínu.+

16 Ég fagna innra með mér*

þegar varir þínar segja það sem er rétt.

17 Þú skalt ekki öfunda syndara í hjarta þínu+

heldur óttast Jehóva öllum stundum.+

18 Þá áttu framtíðina fyrir þér+

og von þín bregst ekki.

19 Hlustaðu, sonur minn, og vertu vitur,

beindu hjarta þínu rétta leið.

20 Vertu ekki í hópi þeirra sem drekka of mikið vín+

eða þeirra sem háma í sig kjöt+

21 því að drykkjumenn og mathákar verða fátækir+

og svefnmókið klæðir þá í tötra.

22 Hlustaðu á föður þinn sem gaf þér lífið

og fyrirlíttu ekki móður þína þótt hún sé orðin gömul.+

23 Kauptu* sannleika og seldu hann aldrei,+

einnig visku, aga og skilning.+

24 Faðir hins réttláta fagnar

og sá sem eignast vitran son gleðst yfir honum.

25 Faðir þinn og móðir gleðjist

og sú sem fæddi þig fagni.

26 Sonur minn, gefðu mér hjarta þitt

og augu þín hafi yndi af vegum mínum+

27 því að vændiskona er djúp gryfja

og siðlaus* kona þröngur brunnur.+

28 Hún liggur í leyni eins og ræningi+

og fjölgar ótrúum mönnum.

30 Þeir sem sitja að drykkju tímunum saman,+

þeir sem sækjast eftir sterku víni.*

31 Horfðu ekki á hversu rautt vínið er,

hvernig það glitrar í bikarnum og rennur ljúflega niður.

32 Að lokum bítur það eins og höggormur,

spúir eitri eins og naðra.

33 Augu þín munu sjá einkennilega hluti

og ósæmileg orð koma úr hjarta þínu.+

34 Þú verður eins og sá sem liggur úti á miðju hafi,

eins og sá sem liggur efst uppi í skipsmastri.

35 Þú segir: „Þeir lömdu mig en ég fann ekki fyrir því,

þeir börðu mig en ég man ekki eftir því.

24 Öfundaðu ekki illa menn

og láttu þig ekki langa til að vera með þeim+

 2 því að hjarta þeirra er gagntekið af ofbeldi

og vonskuverk eru á vörum þeirra.

 3 Af visku er hús* reist+

og með skynsemi verður það traust.

 4 Með þekkingu fyllast herbergin

alls konar dýrmætum og fallegum gersemum.+

 5 Vitur maður er máttugur+

og með þekkingu eykst máttur hans.

 6 Þiggðu viturlega leiðsögn þegar þú ferð í stríð+

og ef ráðgjafarnir eru margir er sigurinn vís.*+

 7 Sönn viska er utan seilingar heimskingjans,+

hann hefur ekkert að segja í borgarhliðinu.

 8 Sá sem áformar illt

verður kallaður klækjarefur.+

 9 Heimskulegt ráðabrugg leiðir til syndar*

og háðgjarn maður er fyrirlitinn.+

10 Ef þú missir kjarkinn á erfiðleikatímum*

verður máttur þinn lítill.

11 Bjargaðu þeim sem eru leiddir til lífláts

og hjálpaðu þeim sem skjögra til aftöku.+

12 Ef þú segir: „Við vissum ekki af því,“

mun þá ekki sá sem kannar hjörtun* sjá í gegnum það?+

Jú, sá sem fylgist með þér veit það,

hann endurgeldur hverjum og einum eftir verkum hans.+

Ef þú finnur hana áttu framtíðina fyrir þér

og von þín bregst ekki.+

15 Sittu ekki um hús hins réttláta með illt í hyggju,

eyðileggðu ekki griðastað hans

16 því að þótt hinn réttláti falli sjö sinnum stendur hann aftur upp+

en hinir vondu hrasa þegar ógæfa kemur yfir þá.+

17 Gleðstu ekki yfir falli óvinar þíns

og fagnaðu ekki í hjarta þínu þótt hann hrasi+

18 svo að Jehóva sjái það ekki og gremjist það

og snúi reiði sinni frá honum.+

19 Láttu ekki illa menn reita þig til reiði,

öfundaðu þá ekki

20 því að hinir vondu eiga sér enga framtíð,+

á lampa hinna illu slokknar.+

21 Sonur minn, óttastu Jehóva og konunginn+

og eigðu ekki félagsskap við uppreisnarseggi*+

22 því að ógæfa þeirra kemur skyndilega.+

24 Þeim sem segir við hinn vonda: „Þú ert réttlátur,“+

mun fólkið bölva og þjóðirnar fordæma.

25 En þeim sem ávíta hann farnast vel,+

þeir hljóta ríkulega blessun.+

27 Sinntu útiverkunum og plægðu akurinn,

síðan geturðu byggt þér hús.*

28 Vitnaðu ekki gegn náunga þínum að ástæðulausu,+

blekktu ekki með vörum þínum.+

29 Segðu ekki: „Ég ætla að gera honum það sama og hann gerði mér,

hann fær að gjalda fyrir það sem hann gerði.“*+

30 Ég gekk fram hjá akri letingja,+

fram hjá víngarði óviturs manns.

31 Ég sá að illgresi hafði breiðst um hann allan,

jörðin var þakin netlum

og steinhleðslan umhverfis hann var hrunin.+

33 Sofðu aðeins lengur, blundaðu aðeins lengur,

hvíldu þig aðeins lengur með krosslagðar hendur.

34 Þá kemur fátæktin yfir þig eins og ræningi

og skorturinn eins og vopnaður maður.+

 2 Það er Guði til dýrðar að hann fer leynt með mál+

og konungum til dýrðar að rannsaka mál.

 3 Himinninn er hár og jörðin er djúp,

eins eru hjörtu konunga órannsakanleg.

 4 Fjarlægðu sorann úr silfrinu,

þá verður það hreint og tært.+

 5 Fjarlægðu vondan mann úr návist konungs,

þá stendur hásæti hans stöðugt í réttlæti.+

 6 Upphefðu þig ekki frammi fyrir konunginum+

og taktu þér ekki stöðu meðal stórmenna+

 7 því að betra er að hann segi við þig: „Komdu hingað upp,“

en að hann auðmýki þig fyrir framan tignarmann.+

 8 Anaðu ekki út í málaferli

því að hvað ætlarðu að gera ef náungi þinn niðurlægir þig?+

 9 Verðu mál þitt gegn náunga þínum+

en ljóstraðu ekki upp leyndarmálum annarra*+

10 til þess að sá sem heyrir það leiði ekki skömm yfir þig

og þú berir út slúður* sem verður ekki afturkallað.

11 Eins og gullepli í silfurskálum,

þannig eru orð sögð á réttum tíma.+

12 Eins og gulleyrnalokkur og skart úr dýrindis gulli,

þannig eru ávítur viturs manns í eyrum þess sem hlustar.+

13 Eins og svalandi snjór á uppskerudeginum,

þannig er áreiðanlegur sendiboði þeim sem sendir hann

því að hann hressir húsbónda sinn.+

14 Eins og ský og vindur án rigningar,

þannig er maður sem stærir sig af gjöf sem hann gefur aldrei.+

15 Með þolinmæði tekst að sannfæra foringja

og mild* tunga mylur bein.+

17 Stígðu sjaldan fæti í hús náunga þíns

svo að hann þreytist ekki á þér og fari að hata þig.

18 Eins og stríðskylfa, sverð og beitt ör,

þannig er maður sem ber ljúgvitni gegn náunga sínum.+

19 Eins og brotin tönn og valtur fótur,

þannig er að treysta ótraustum* manni á erfiðleikatímum.

20 Að fara úr fötum á köldum degi

og að hella ediki á þvottasóda,

eins er að syngja söngva fyrir þann sem er dapur í hjarta.+

21 Ef óvinur þinn er svangur gefðu honum þá brauð að borða,

ef hann er þyrstur gefðu honum þá vatn að drekka.+

22 Þannig hleðurðu glóandi kolum á höfuð hans*+

og Jehóva launar þér.

23 Norðanvindinum fylgir úrhelli

og slúður kallar fram reiðisvip.+

24 Betra er að dvelja í horni á húsþaki

en búa með þrætugjarnri* konu.+

25 Eins og kalt vatn fyrir þreytta sál,*

þannig er góð frétt frá fjarlægu landi.+

26 Eins og gruggug lind og skemmdur brunnur,

þannig er réttlátur maður sem lætur undan* illum manni.

27 Það er ekki gott að borða of mikið hunang+

og engin sæmd í því að leita eigin heiðurs.+

28 Eins og borg með niðurrifna múra,

þannig er maður sem hefur ekki stjórn á skapi sínu.*+

26 Eins og snjór að sumri og regn á uppskerutíma,

jafn illa hæfir heiður heimskum manni.+

 2 Fuglinn hefur ástæðu til að flýja og svalan að flögra,

eins kemur bölvun ekki að ástæðulausu.*

 3 Svipan hæfir hestinum, beislið asnanum+

og vöndurinn baki heimskingjanna.+

 4 Svaraðu ekki heimskingjanum eftir heimsku hans

svo að þú leggist ekki eins lágt og hann.*

 5 Svaraðu heimskingjanum eftir heimsku hans

svo að hann haldi ekki að hann sé vitur.+

 6 Eins og sá sem lemstrar fætur sína og skaðar sjálfan sig,*

þannig er sá sem trúir heimskingja fyrir verkefni.

 7 Eins og máttlausir* fætur hins lamaða,

þannig eru spakmæli í munni heimskingjanna.+

 8 Að hrósa heimskum manni

er eins og að binda stein fastan við slöngvu.+

 9 Eins og þyrnikvistur í hendi drykkjumanns,

þannig eru spakmæli í munni heimskingjanna.

10 Eins og bogaskytta sem skýtur af handahófi,*

þannig er sá sem ræður heimskingja eða hvern sem á leið hjá til starfa.

11 Eins og hundur sem snýr aftur til ælu sinnar,

þannig endurtekur heimskingi heimsku sína.+

13 Letinginn segir: „Það er ungljón á veginum,

ljón á torginu!“+

14 Hurðin snýst á hjörunum

og letinginn í rúminu.+

15 Letinginn stingur hendinni í veisluskálina

en er of þreyttur til að bera hana aftur upp að munninum.+

16 Letinginn heldur að hann sé vitrari

en sjö aðrir sem svara skynsamlega.

17 Vegfarandi sem æsir sig yfir* deilu annarra

er eins og sá sem grípur í eyrun á hundi.+

18 Eins og galinn maður sem skýtur logandi skeytum og banvænum örvum,*

19 þannig er sá sem gerir náunga sínum grikk og segir síðan: „Ég var bara að grínast!“+

20 Eldurinn slokknar þegar eldiviðinn vantar

og þræturnar stöðvast þegar rógberinn er á bak og burt.+

21 Eins og kol á glæður og viður á eld,

þannig er þrætugjarn maður sem kyndir undir deilum.+

22 Orð rógberans eru eins og sælgæti,

menn gleypa við þeim og þau renna beint niður í maga.+

23 Eins og silfurhúð á leirbroti,

þannig eru ástúðleg orð frá* illu hjarta.+

24 Sá sem hatar aðra dylur það með vörum sínum

en svik búa innra með honum.

25 Treystu honum ekki þótt hann tali vingjarnlega

því að sjö viðurstyggðir eru í hjarta hans.*

26 Þótt hann dylji hatrið með hræsni

verður illska hans afhjúpuð í söfnuðinum.

27 Sá sem grefur gryfju fellur í hana

og sá sem veltir steini lendir sjálfur undir honum.+

28 Lygarinn hatar þá sem hann skaðar

og smjaðrarinn steypir í glötun.+

27 Hreyktu þér ekki af morgundeginum

því að þú veist ekki hvað dagurinn ber í skauti sér.+

 2 Láttu aðra* hrósa þér, ekki þinn eigin munn,

einhvern annan,* ekki þínar eigin varir.+

 3 Steinn er þungur og sandur sömuleiðis

en gremja af völdum heimskingja er þyngri en hvort tveggja.+

 4 Heiftin er grimm og reiðin eins og flóð

en hver getur staðist afbrýðisemi?+

 6 Betri eru sár frá tryggum vini+

en margir* kossar óvinarins.

 7 Saddur maður afþakkar* hunang

en í munni hins hungraða bragðast jafnvel hið beiska sætt.

 8 Eins og fugl sem flýgur* burt úr hreiðrinu,

þannig er maður sem yfirgefur heimili sitt.

 9 Olía og reykelsi gleðja hjartað,

hið sama er að segja um góðan vin sem gefur einlæg ráð.+

10 Yfirgefðu ekki vin þinn eða vin föður þíns

og stígðu ekki inn í hús bróður þíns á ógæfudegi þínum.

11 Vertu vitur, sonur minn, og gleddu hjarta mitt+

svo að ég geti svarað þeim sem hæðist að* mér.+

12 Skynsamur maður sér hættuna og felur sig+

en hinir óreyndu ana áfram og fá að kenna á því.

13 Taktu skikkjuna af manni sem hefur gengið í ábyrgð fyrir ókunnugan,

Taktu veð af honum ef hann gerði það fyrir útlenda konu.*+

14 Ef einhver blessar náunga sinn snemma morguns með hárri röddu

verður það metið sem bölvun.

16 Sá sem getur stöðvað hana getur stöðvað vindinn

og haldið á olíu í hægri hendi.

17 Járn brýnir járn

og maður brýnir vin.+

18 Sá sem hlúir að fíkjutré mun borða ávöxt þess+

og sá sem hugsar vel um húsbónda sinn hlýtur heiður.+

19 Andlit speglast í vatni

og menn spegla hjörtu hver annars.

20 Gröfin* og eyðingardjúpið* seðjast aldrei,+

eins fá augu mannsins aldrei nóg.

21 Bræðslupotturinn er fyrir silfrið og ofninn fyrir gullið,+

eins er maðurinn reyndur þegar hann fær hrós.

22 Þótt þú steytir heimskingja með stauti

eins og korn í mortéli

mun heimskan ekki skilja við hann.

23 Þekktu útlit sauða þinna vel,

annastu hjörðina af alúð*+

24 því að auður varir ekki að eilífu+

né kóróna um ókomnar kynslóðir.

25 Grængresið hverfur, nýgresið sprettur

og jurtum fjallanna er safnað.

26 Hrútlömb eru þér til klæðnaðar

og fyrir geithafra má kaupa akur.

27 Nóg verður til af geitamjólk handa þér

og til að framfleyta fjölskyldu þinni og þjónustustúlkum.

28 Hinir vondu flýja þótt enginn elti þá

en hinir réttlátu eru öruggir eins og ljón.*+

 2 Þegar íbúar landsins brjóta lögin* ríkir hver höfðinginn á eftir öðrum+

en með vitrum og skynsömum ráðgjafa ríkir höfðingi* lengi.+

 3 Fátækur maður sem svindlar á bágstöddum+

er eins og regn sem skolar burt allri uppskerunni.

 4 Þeir sem segja skilið við lögin hrósa hinum vondu

en þeir sem fylgja lögunum eru þeim ævareiðir.+

 5 Illmenni skilja ekki réttlæti

en þeir sem leita Jehóva skilja allt.+

 6 Betra er að vera fátækur og ráðvandur

en ríkur og spilltur.+

 7 Skynsamur sonur heldur lögin

en sá sem er vinur matháka vanvirðir föður sinn.+

 8 Sá sem sankar að sér auði með vöxtum+ og okri

safnar honum handa þeim sem gerir fátækum gott.+

 9 Sá sem lokar eyrum sínum fyrir lögunum

– jafnvel bæn hans er andstyggð.+

10 Sá sem leiðir réttláta inn á illa braut fellur í eigin gryfju+

en hinir ráðvöndu* hljóta góðan arf.+

11 Ríkur maður er vitur í eigin augum+

en fátækur og skarpskyggn maður sér hvernig hann er í raun.+

12 Þegar hinir réttlátu sigra er mikið um dýrðir

en þegar illmenni komast til valda fer fólk í felur.+

13 Sá sem dylur syndir sínar verður ekki farsæll+

en sá sem játar þær og lætur af þeim hlýtur miskunn.+

14 Sá sem er stöðugt á varðbergi* er hamingjusamur

en sá sem forherðir hjarta sitt fellur í ógæfu.+

15 Eins og urrandi ljón og björn í árásarham,

þannig er illur valdhafi yfir hjálparvana þjóð.+

16 Leiðtogi sem skortir dómgreind misbeitir valdi sínu+

en sá sem hatar illa fenginn gróða verður langlífur.+

18 Sá sem lifir flekklausu lífi bjargast+

en hinn svikuli fellur skyndilega.+

19 Sá sem yrkir land sitt fær nóg að borða

en sá sem eltist við einskisverða hluti verður bláfátækur.+

20 Trúfastur maður hlýtur ríkulega blessun+

en sá sem vill verða ríkur í flýti verður ekki saklaus til lengdar.+

21 Það er ekki rétt að vera hlutdrægur+

en sumir brjóta af sér fyrir einn brauðbita.

22 Öfundsjúkur* maður er sólginn í auð

en veit ekki að fátæktin kemur yfir hann.

23 Sá sem ávítar mann+ hlýtur að lokum meiri virðingu+

en sá sem smjaðrar með tungu sinni.

24 Sá sem rænir föður sinn og móður og segir: „Ég gerði ekkert rangt,“+

er félagi skaðvaldsins.+

25 Ágjarn* maður vekur deilur

en sá sem reiðir sig á Jehóva verður farsæll.*+

26 Sá sem treystir á sjálfan sig* er heimskur+

en sá sem gengur veg viskunnar bjargast.+

27 Sá sem gefur fátækum líður engan skort+

en þeim sem lokar augunum fyrir eymd þeirra verður bölvað víða.

28 Þegar illmenni komast til valda fara menn í felur

en þegar þau farast fjölgar hinum réttlátu.+

29 Sá sem þrjóskast við þrátt fyrir margar áminningar+

tortímist skyndilega og enga hjálp er að fá.+

 2 Þegar hinir réttlátu eru margir fagnar þjóðin

en þegar illmenni ríkir stynur þjóðin.+

 3 Sá sem elskar visku gleður föður sinn+

en sá sem leggur lag sitt við vændiskonur sóar verðmætum sínum.+

 4 Með réttvísi styrkir konungur stoðir landsins+

en sá sem þiggur mútur rífur þær niður.

 5 Sá sem smjaðrar fyrir náunga sínum

leggur net fyrir fætur hans.+

 6 Vondur maður gengur í snöru eigin synda+

en hinn réttláti fagnar og hrópar af gleði.+

 7 Réttlátum manni er umhugað um rétt fátækra+

en illum manni stendur á sama.+

 8 Gortarar kveikja illindi í borginni+

en hinir vitru lægja reiðina.+

 9 Þegar vitur maður á í málaþrætum við heimskingja

fjúka skammir og svívirðingar en engin lausn finnst.+

10 Blóðþyrstir menn hata hinn ráðvanda*+

og vilja svipta hinn réttláta lífi.*

11 Heimskinginn gefur öllum tilfinningum* lausan tauminn+

en vitur maður heldur ró sinni.+

12 Þegar valdhafi hlustar á lygar

verða allir þjónar hans spilltir.+

14 Þegar konungur dæmir fátæka af sanngirni+

stendur hásæti hans stöðugt til frambúðar.+

15 Agi* og ávítur veita visku+

en agalaust barn er móður sinni til skammar.

16 Þegar vondum mönnum fjölgar magnast illskan

en hinir réttlátu verða vitni að falli þeirra.+

17 Agaðu son þinn, þá mun hann veita þér ró

og gleði þín verður mikil.+

18 Þar sem engar vitranir eru, þar er fólk hömlulaust+

en þeir sem halda lögin eru hamingjusamir.+

19 Þjónn verður ekki agaður með orðum,

hann hlýðir þeim ekki þótt hann skilji þau.+

21 Ef dekrað er við þjón frá unga aldri

verður hann vanþakklátur að lokum.

22 Reiðigjarn maður vekur deilur,+

skapstyggur maður drýgir margar syndir.+

23 Hroki mannsins auðmýkir hann+

en auðmjúkur maður hlýtur heiður.+

25 Ótti við menn er snara*+

en sá sem treystir Jehóva hlýtur vernd.+

26 Margir leita áheyrnar hjá* valdhafa

en Jehóva lætur manninn ná rétti sínum.+

27 Hinir réttlátu hafa andstyggð á ranglátum manni+

en hinir vondu hafa andstyggð á þeim sem gengur beinar brautir.+

 2 Ég er fáfróðastur allra+

og skil ekki allt sem menn ættu að skilja.

 3 Ég hef ekki aflað mér visku

og bý ekki yfir þekkingu Hins háheilaga.

 6 Bættu engu við orð hans+

svo að hann ávíti þig ekki

og lygar þínar verði afhjúpaðar.

 7 Ég bið þig um tvennt,

neitaðu mér ekki um það áður en ég dey.

Veittu mér hvorki fátækt né auðæfi,

gefðu mér aðeins þann mat sem ég þarf.+

10 Rægðu ekki þjón við húsbónda hans

svo að hann bölvi þér ekki og þú verðir fundinn sekur.+

11 Til eru þeir* sem bölva föður sínum

og virða* ekki móður sína.+

12 Til eru þeir sem eru hreinir í eigin augum+

en hafa ekki þvegið af sér óhreinindin.*

13 Til eru þeir sem hafa dramblát augu

og hrokafullt augnaráð.+

14 Til eru þeir sem hafa sverð að tönnum

og sláturhnífa að jöxlum.

Þeir rífa í sig hina bágstöddu á jörðinni

og hina fátæku meðal mannanna.+

Þrennt er til sem fær aldrei nóg,

fernt sem segir aldrei: „Þetta nægir“:

16 gröfin*+ og móðurlíf ófrjórrar konu,

skrælnað og vatnslaust land

og eldurinn sem segir aldrei: „Nú er nóg.“

17 Hrafnarnir í dalnum kroppa úr það auga

sem hæðist að föður sínum og neitar að hlýða móður sinni

og arnarungarnir éta það.+

18 Þrennt er ofvaxið skilningi mínum*

og fernt skil ég ekki:

19 veg arnarins um himininn,

veg höggormsins á kletti,

veg skips á opnu hafi

og veg manns að ungri konu.

Hún borðar, þurrkar sér um munninn

og segir: „Ég hef ekki gert neitt rangt.“+

21 Þrennt lætur jörðina nötra

og fernt þolir hún ekki:

22 að þræll ríki sem konungur,+

heimskingi hámi í sig mat,

23 fyrirlitin kona* gangi í hjónaband

og þerna ryðji húsmóður sinni úr vegi.+

24 Fjögur dýr eru meðal þeirra smæstu á jörðinni

en eru þó vitur af eðlishvöt:*+

25 Maurarnir eru ekki voldug þjóð

en safna þó fæðu á sumrin.+

26 Klettagreifingjarnir*+ eru ekki máttug þjóð

en gera sér þó híbýli í klettunum.+

27 Engispretturnar+ hafa engan konung

en fara þó út í fylkingum.+

28 Gekkóinn+ nær gripi með fótunum

og skríður inn í konungshöll.

29 Þrír eru tignarlegir í gangi,

fjórir tignarlegir í fasi:

30 ljónið sem er sterkast allra dýra

og hopar ekki fyrir neinum,+

31 mjóhundurinn, geithafurinn

og konungur sem fer fyrir her sínum.

32 Ef þú hefur verið svo heimskur að upphefja sjálfan þig+

eða hugsað um að gera það

leggðu þá höndina á munninn+

33 því að rifrildi brýst út ef reitt er til reiði,+

rétt eins og smjör myndast ef mjólk er strokkuð

og blóð rennur ef þrýst er á nefið.

 2 Hvað á ég að segja þér, sonur minn,

hvað, sonur kviðar míns,

hvað, sonur heita minna?+

 3 Gefðu ekki konum kraft þinn+

og fetaðu ekki vegi sem tortíma konungum.+

 4 Það hæfir ekki konungum, Lemúel,

það hæfir ekki konungum að drekka vín

né valdhöfum að segja: „Gefið mér drykk!“+

 5 Ef þeir drykkju gætu þeir gleymt lögunum

og brotið á rétti hinna bágstöddu.

 6 Gefið þeim áfengi sem eru að dauða komnir+

og vín þeim sem eru daprir í lund.+

 7 Þeir skulu drekka og gleyma fátækt sinni,

þeir skulu ekki minnast rauna sinna lengur.

 8 Talaðu máli hins mállausa,

verðu rétt allra sem eru að dauða komnir.+

 9 Taktu til máls og dæmdu með réttlæti,

verðu rétt* hins hrjáða og fátæka.+

11 Maðurinn hennar treystir henni af öllu hjarta

og hefur allt sem hann þarf.

12 Hún gerir honum gott og ekkert illt

alla sína ævi.

13 Hún verður sér úti um ull og hör,

og nýtur þess að vinna með höndunum.+

14 Hún er eins og kaupskipin,+

sækir matföngin langar leiðir.

15 Hún fer á fætur meðan enn er dimmt,

tekur til matinn handa fjölskyldunni

og skammtar þernum sínum.+

16 Hún fær augastað á akri og kaupir hann,

plantar víngarð fyrir það sem hún hefur sjálf þénað.*

17 Hún býr sig undir erfiðisvinnu*+

og er hörkudugleg.*

18 Hún sér að viðskipti hennar skila miklum ágóða,

á lampa hennar slokknar ekki á næturnar.

19 Hún grípur í spunastafinn

og teygir sig eftir snældunni.*+

20 Hún réttir bágstöddum hjálparhönd

og er örlát við fátæka.+

21 Hún hefur engar áhyggjur af fjölskyldu sinni þótt það snjói

því að allir á heimilinu eru klæddir hlýjum* fötum.

22 Hún býr til sín eigin rúmteppi,

föt hennar eru úr líni og purpuralitri ull.

23 Maðurinn hennar er þekktur í borgarhliðunum+

þar sem hann situr meðal öldunga landsins.

24 Hún býr til föt* úr líni og selur þau

og sér kaupmönnum fyrir beltum.

25 Hún er klædd styrkleika og heiðri

og horfir óttalaus til framtíðar.*

26 Viska kemur úr munni hennar+

og lögmál góðmennskunnar stýrir* tungu hennar.

27 Hún vakir yfir því sem fer fram á heimili hennar

og borðar ekki letinnar brauð.+

28 Börnin hennar standa upp og dásama hana,

maðurinn hennar stendur upp og hrósar henni.

29 Margar góðar* konur eru til

en þú – þú berð af þeim öllum.

30 Þokkinn getur blekkt og fegurðin fölnað+

en kona sem óttast Jehóva fær hrós.+

31 Launið henni fyrir allt sem hún gerir*+

og verk hennar lofi hana í borgarhliðunum.+