Diospaq kausasunchis juñunakuypi astawan yachanapaq
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
7-13 JULIO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA PROVERBIOS 21
Casado kausaypi kusisqa kausanapaq yuyaychaykuna
w03-S 15/10 4 párr. 5
¿Imaynatan imatapas allinta ruwawaq?
Mana allinta piensaspa imatapas ruwasun chayqa mana allinpin tukunqa. Proverbios 21:5 nin: “Allin llank’aqpa yuyaykusqankunaqa allinpipunin tukunqa, usqhaylla imatapas ruwayta munaqmi ichaqa wajchayapunqa”, nispa. Sichus wayna-sipaskuna casarakuyta munanku chayqa, ñaupaqtaqa allintaraqmi piensarinanku. Mana chayqa mana allinpin tarikunqaku. 1700 watakunapi jina kausaq William Congreve yachaysapa runan nirqan: “Pipas apuraylla casarakuqqa tukuy tiempon rimashanqa amapas casarakuymanchu karqan”, nispa.
g-S 7/08 7 párr. 2
¿Iman yanapasunkiman casado kausaypi kusisqa kanaykipaq?
K’umuykukuq kay. Biblian nin: “Ama imatapas ruwaychischu cheqnipakuspaqa, imapas kawaqchis jinaraq piensakuspapas; aswanpas k’umuykukuywan jujkunata qankunamanta aswan allinpaq qhawariychis”, nispa (Filipenses 2:3). Askha casarasqakunan imaymana ch’aqwaykunapi tarikunku jatunchakuq kasqankurayku. Juch’uyaykukuspa yanapanakunankumantaqa paykunapuran tumpanakunku. Chaymi casado kausaypi sasachakuykunata allichanapaqqa k’umuykukuq kanaykichis.
w06-S 15/9 28 párr. 13
“Wayna tiempo esposallaykiwan kusikuy”
13 Sichus casado kausaypi phiñanakuspalla tiyashankichis chayqa, ¿iman yanapasunkichisman? Chhayna kaqtinqa iskayniykichismi kallpachakunaykichis. Yaqapaschá casado kausayniykichispi mana sumaqtañachu kausashankichis, k’aminakuspapaschá kausashankichis; chaytaqa allichanaykichispunin (Proverbios 12:18). Ñaupaqpi yachamusqanchis jina chhayna kausayqa mana allinmanmi, t’aqanakuymanmi apasunkichisman. Biblian nin: “Aswan allinqa ch’inneqpi tiyaymi, kutipakuq millay genioyoq esposawan tiyaymantaqa”, nispa (Proverbios 21:19). Casarasqa warmi kanki chayqa, kayta tapukuy: “¿Qosayta phiñachinaypaq jinachu imatapas rimashani?”, nispa. Qosakunatataq Biblia kayta nin: “Esposaykichista munakuychis, amataq paykunawanqa phiñakuychischu”, nispa (Colosenses 3:19). Qosa kanki chayqa, kaytan tapukuwaq: “¿K’araq simiwanchu esposayta rimapayashani, chay jawachu manaña noqawan tiyayta munan?”, nispa. Manapunin ima kaqtinpas pantay juchamanqa urmanaykichischu. Manaraq chhayna sasachakuykunaman chayashaspan sut’illanta rimanaykichis imapis allinyanaykichis kashan chayta.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
w05-S 15/1 17 párr. 9
Diospa gobiernonmanta imachus rikukusqanqa cheqaqmi kapun
9 Jesusqa asnopi sillaykuspan Jerusalenmanqa jaykurqan. Kunanmi ichaqa atiyniyoq Rey kapun, caballopi sillaykuspan kashan. Caballotan Bibliaqa guerrawan tupanachin (Proverbios 21:31). Apocalipsis 6:2 nin: “Chayllamanmi juj yuraq caballo rijuriramun, chay caballopi sillakuqqa juj arcotan jap’isqa; paymanmi juj coronata qorqanku, jinan payqa atipaspa lloqsirqan jujpaqkama atipananpaq”, nispa. Rey Davidpas Jesusmanta rimaspan nirqan: “Sion orqomantapachan Jehová Diosqa kamachikunayki varata jaywarinqa: Enemigoykikuna ukhupi kamachikushay”, nispa (Salmos 110:2).
14-20 JULIO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA PROVERBIOS 22
Wawakunata uywanapaq sumaq yuyaychaykuna
¿Servinqakuchu Jehová Diosta wiñaspanku?
7 Casarasqakuna, sichus wawakunayoq kayta piensashankichis chayqa, kayta tapukuychis: “¿Juch’uyaykukuq allin iñiyniyoq runakunachu kanchis, Diospa qowasqanchis wawata allinta uywananchispaq?”, nispa (Sal. 127:3, 4). Sichus wawayoqña kashanki chayqa, tapukuy: “¿Yachachishanichu wawaykunata allin llank’aq kanankupaq?” (Ecl. 3:12, 13). “¿Tukuy atisqaytachu ruwashani Satanaspa kamachisqan pachamanta jark’aykunaypaq?”, nispa (Prov. 22:3). Manaña llapa sasachakuykunamantachu wawanchiskunata jark’aykuyta atisun chaypas. Munakuywanmi yachachisunman sasachakuykunata atipanankupaq. ¿Imaynata? Bibliaq nisqanman jina kausanankupaq yachachispa (leey Proverbios 2:1-6). Sichus juj familianchis Diospa llaqtanmanta t’aqakapunman chayqa, yachachinanchismi wawanchiskunata Bibliawan imarayku Diospaq junt’aq kananchis chayta (Sal. 31:23). Juj familianchis wañupuqtinpas Bibliawan yachachisun llakikuyta atipanankupaq, thaj kayta tarinankupaqpas (2 Cor. 1:3, 4; 2 Tim. 3:16).
Tayta-mamakuna wawaykichista yachachiychis Diosta munakunankupaq
17 Wawamantapacha wawaykichista yachachiychis. Chayta ruwayqa allinpunin (Prov. 22:6). Timoteomanta rimasun, paytan maman Eunice abuelan Loidapas wawa kasqanmantapacha Diosmanta yachachiranku (2 Tim. 1:5; 3:15). Qhepamantaqmi Timoteoqa Pablowan kuska viajaran Diosmanta willaspa.
18 Costa de Marfil nacionmanta Juanwan Patriciawan soqta wawankuta yachachiranku Jehová Diosta servinankupaq. Eunice, Loidaq ruwasqanta jinan ruwaranku, paykunan ninku: “Llapa wawaykutan nacesqankumantapacha Diosmanta yachachirayku”, nispa (Deut. 6:6, 7).
19 Deuteronomio 6:6, 7 textopin nishan: “Yachachillaychispuni wawaykichiskunaman”, nispa. Chaypaqqa tayta-mamakunaqa tiempotan orqonanku wawankunawan kanankupaq. Mayninpiqa sayk’usqapaschá kanqaku sapa kutilla kaqta wawankuman nisqankumanta. Ichaqa manan qonqanankuchu Jehová Diosmanta wawankuman yachachiyqa sumaq llank’ay kasqanta.
cl-S 100 párr. 10
Jehová Diosmanta autoridad chaskisqaykita allinta junt’ay
10 Tayta-mamakunaqa atiyniyoqmi familia ukhupi kanku. Chaymi Biblia nin: “Taytakuna, ama wawaykichista colerachiychischu, aswanpas sumaqta uywaychis Jehová Diospa nisqanman jina wanachispa yachachispa ima”, nispa (Efesios 6:4). Bibliapiqa “wanachiy” nispaqa nishan “allinta yuyaychaymanta”, “allinta uywaymanta”, “allinta yachachiymanta” iman. Wawakunaqa allintan yachananku imatas ruwayta atinkuman imatas mana ruwayta atinkumanchu chayta, sut’itan reparananku maykama imatapas ruway atisqankuta. Chhayna wanachisqa wawakunaqa allintan wiñanqaku. Chaymantapas Bibliaqa chhayna wanachiytaqa munakuywanmi tupanachin (Proverbios 13:24). Chhaynaqa “wanachiy varaqa” manan wawata maqaychu nitaq k’araq simikunawan k’amiychu (Proverbios 22:15; 29:15). Wawankuta maqaqkunaqa k’amiqkunaqa Jehová Diosmanta autoridad chaskisqankutan mana allinta junt’ashanku. Wawakunapas pisichasqan wiñanqaku, mana imapaq valeq jinan qhawarikunqaku (Colosenses 3:21). Ichaqa, munakuywanchus tayta-mamakuna wawankuta wanachinqaku chayqa, wawakunaqa tayta-mamanku munakusqankutan reparanqaku, allinninpaq wanachisqankutan reparanqaku.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
Jehová Diosta astawan servinanchispaq kallpachakusun
11 Noqanchispas chay iskay allin kamachikuna jinan tukuy atisqanchista kallpachakunanchis Diosmanta runakunaman willamunanchispaq, iñiq t’aqapipas astawan yanapakunanchispaq. Chaykunata ruwasunchis chayqa aswan kusisqan kasunchis (Hech. 18:5; Heb. 10:24, 25). Chaymantapas allintan preparakunanchis juñunakuykunapi tapuykunaman kutichinanchispaq, chayta ruwaspaqa hermanonchiskunatan kallpachasunchis. Chaupi semanapi “Allin yachachiq kasun” nisqa juñunakuypi yanapakunanchispaqpas allintan preparakunanchis. Diospa llaqtanpi ima llank’aytapas chaskispaqa manan pisipaqchu qhawarinanchis, aswanpas tukuy atisqanchistan ruwananchis chay llank’ayta junt’ananchispaq (Prov. 22:29). Chayta ruwaspaqa aswan kusisqan kasunchis, iñiyninchispipas astawanmi wiñarisunchis (Gál. 6:4). Jinaspapas mayqen hermanonchispas Diospa llaqtanpi ima llank’aytapas chaskiqtinqa paykunamantan kusikusunchis, manataqmi envidiakusunchu (Rom. 12:15; Gál. 5:26).
21-27 JULIO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA PROVERBIOS 23
¿Ima ninmi Biblia machachikuq ujanakunamanta?
w04-S 1/12 19 párrs. 5, 6
Amapuni machaymanqa urmasunchu
5 Wakin runakunaqa askhataña alcoholta tomanku chaypas manan jujkunaqa reparankuchu machasqa kashasqankuta, chaymi tomallanku. ¿Allinchu chayta ruwasqanku? Manan, paykuna kikinkun mana allinman urmashanku (Jeremías 17:9). Sapa kutilla chayta ruwanqaku chayqa machaq runamanmi tukupunkuman, vinoman yachasqan kapunkuman (Tito 2:3). Caroline Knapp nin: “Machaq runaqa manan qonqaychu machaqman tukupun, paykunaqa pisi-pisimantan mana reparaylla machaqman tukupunku”, nispa. Chhaynaqa nishuta alcoholta tomaqkunaqa mana allinpin tarikunqaku.
6 Jesusmi nirqan: “Qankuna kikiykichista allinta qhawarikuychis amapuni jayk’aqpas sonqoykichis sinchi mijuykunawan, sinchi ujaykunawan, kay kausaypi llakipakuykunawan afanasqa kashananpaq; chaytaq chay p’unchay qonqaylla jap’isunkichisman juj trampa jina. Chay p’unchayqa kay pachantinpi llapa runakunamanmi chayamunqa”, nispa (Lucas 21:34, 35). Chhaynaqa manaña askha alcoholta tomaspa machankichu chaypas manan chayraykuchu tomashanallayki. Jehová Diospa p’unchayninqa qonqaymi chayamunqa, chaymi cuidakunayki.
it-1-S 367, 368
Machay
Diosqa mana allinpaqmi machaytaqa qhawarin. Bibliaqa sut’itan willan machaq runaqa mana allintachu ruwashasqanta. Nishuta machaq runa imapichus tarikunanmantan Proverbios libro nin: “¿Pipaqmi pesapakuy? ¿Pipaqmi llakikuy? ¿Pipaqmi ch’aqway? ¿Pipaqmi nanaykuna? ¿Pipaqmi yanqamanta k’irikuna? ¿Pipaqmi pukayasqa ñawikuna? Vinota ujaspalla puriqkunapaqmi, tupachisqa vinota maskhaqkunapaqmi. Ama puka vinota qhawashallaychu copapi k’anchariqtin, llamp’ulla millp’uykunapaq jina kaqtinpas, mach’aqway jinan kanikun, venenoyoq mach’aqway jinan k’utukun [machaq runaqa onqoykunatan tarin, wañuyta iman tarin]. Ñawiykikunaqa yanqa kaqkunatan rikunqa [machaq runaqa mana manchakuspan imatapas ruwan, manan yuyayninpiñachu imatapas ruwan], sonqoykipas millaykunatan yuyaykachisunki [machaq runaqa mana rimana kaqkunatan riman]”, nispa (Prov. 23:29-33; Os. 4:11; Mat. 15:18, 19).
Machaq runa imaynapichus tarikunanmantan Proverbios librota qelqaq nillantaq: “Lamar-qochaq chaupinpipas puñushawaq jinan kanki [machaq runaqa manan imatapas reparanchu], barcoq jatun k’aspi puntanpipas puñushawaq jinan tarikunki [machaq runaqa imaymana mana allinkunapin tarikun, wañuy patapi iman tarikun]. Ninkitaqmi: Maqawasqakun, ichaqa manan reparakusqanichu. Waqtawasqakun, ichaqa manan yacharqanichu [reparakunña mana allinchu machasqan kashasqanta chaypas manan cambianchu]. ¿Jayk’aqmi rijch’arisaq astawan ujanaypaq? [Puñuspaña sanoman kutinman chaypas jujmantan ujayta munashallanqa]”, nispa. Machaq runaqa manan allintachu llank’an, chaymantapas wajchayapunmi (Prov. 23:20, 21, 34, 35).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
w04-S 1/11 31 párr. 2
Leeqkunaq tapukusqan
Manan llapa wira runakunachu rajrapuqa kanku. ¿Imaraykun chayta ninchis? Wakin runakunaqa wira kanku ima onqoywanpas kasqankuraykun otaq familianmanta wira kasqankurayku. Rajrapu runan ichaqa manan chhaynachu, payqa mijuyllapin piensan. Chhaynaqa, wira runa nispaqa ninkun “askhata pesaq gordo runatan”, rajrapu runa nispataq nikun “mijuyllapi afanasqa puriq mana controlakuspa mijuq runata”. Rajrapu runa kasqantaqa reparasunman manan jayk’a pesasqanpichu, aswanpas mana controlakuspa mijusqanpin. Wakinqa juch’uylla tullulla kaspapas rajrapu runan kanku. Chhaynaqa, manan llapa wira runataqa “rajrapu runan payqa” nisunmanchu.
28 JULIO-3 AGOSTO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA PROVERBIOS 24
Sasa tiempokunapaq kunanmantapacha iñiyniykita wiñachiy
it-2-S-648 párr. 8
Qatikachay
Diosta serviqkunaqa manan yanqapaqchu qatikachasqa kaytaqa aguantanchis. Noqanchisqa allintan yachanchis chaykunata aguantasqanchis qhepaman juj jatun premiota chaskinanchista. Arí, kikin Jesuspunin chayta willarqan. Paymi nirqan: “Kusisqan kanku chanin kaqta ruwasqankurayku qatikachasqa kaqkunaqa, paykunaqmi janaq pacha gobiernoqa”, nispa (Mat. 5:10). Chaypi nisqan jina, Diosta serviqkunaqa allintan yachanchis kausarimpuy kananta, chaymi Jehová Diosta tukuy sonqowan kasukunchis, qatikachawaqninchis runakunaña wañuchiwananchispaq amenazawanchis chaypas manan manchakunchischu. Arí, noqanchisqa allintan yachanchis Jesuspa wañusqanrayku kausarichisqa kananchista (Heb. 2:14, 15). Chaymantapas noqanchisqa Jesús jinan allinta yachanchis ima bendicionkunatas aguantasqanchis qhepaman chaskisun chayta. Chaypi piensaymi yanapawanchis qatikachayta aguantananchispaq. Imakunachus chaskinanchispi piensanapaqmi apóstol Pablopas kallpachawarqanchis. Paymi nirqan: “Imaynachus Cristo Jesuspa yuyaynin karqan, chhaynallataq qankunaq yuyayniykichispas kachun, payqa [...] wañunankaman kasukuq karqan; arí, ñak’arina k’aspipi wañupunankaman chhayna karqan”, nispa (Filip. 2:5-8). Nillarqantaqmi: “Payqa qhepaman kusikunanta yachaspan ñak’arina k’aspita aguantarqan, manataqmi p’enqakurqanchu chhayna p’enqay wañuytapas”, nispa (Heb. 12:2; qhawallaytaq 2 Cor. 12:10; 2 Tes. 1:4; 1 Ped. 2:21-23).
Kusisqalla kasun sasachakuykunaña kaqtinpas
12 Biblian nin: “Llaki-phutiy p’unchaypichus pisi kallpayanki chayqa, pisi kallpapunin kashanki”, nispa (Pro. 24:10). Chaymantapas rimanmi ‘llakisqa sonqo uyata unphuyachisqanmanta’ (Pro. 15:13). Wakin cristianokunaqa sinchi llakisqa kaspan manaña Bibliata leenkuchu nitaq yuyaymanankuchu. Hinaspapas manañan sonqomantachu mañakunku, iñiqmasikunamantapas t’aqakuytan qallarinku. Chayrayku, unay tiempo llakisqalla kayqa espiritualpi urmachiwasunman (Pro. 18:1, 14).
13 Ima ruwaytapas allillantapuni qhawariymi ichaqa yanapawanchis allin kaqkunata ruwaspa kusilla kananchispaq. Ejemplopaq, rey Davidmi qelqarqan: ‘Diosníy, [kusikuywanmi] munayniykita ruwani’ , nispa (Sal. 40:8). Chayrayku imapas mana allinchu lloqsiqtinqa, manapuni espiritual ruwayninchiskunata saqenanchischu, chaykunaqa hampi hinan llakikuykunapaq. Sichus Bibliata estudiashallasun chayqa, q’ochukusunmi chaytan Jehová Dios niwanchis (Sal. 1:1, 2; Sant. 1:25). Diospa Simin Qelqata leespa, huñunakuykunaman rispa iman “sumaq rimasqakuna[ta]” t’aqwinchis, chaykunaqa kusichiwanchismi kallpachawanchistaq (Pro. 12:25; 16:24).
Leeqkunaq tapukusqan
Proverbios 24:16 nin: “Qanchis kutitaña chanin runa urmanqa chaypas, payqa sayaripullanqapunin”, nispa. ¿Sapa kuti juchakuq runa perdonasqa kasqanmantachu chaypi rimashan?
Manan, aswanpas kay versiculoqa rimashan sapa kuti sasachakuykunarayku urmaq runakunamantan, chhaynapi tarikuq runakunaqa imapiña tarikuspapas sasachakuyninkutan atipanku.
Chhaynaqa, Proverbios 24:16 nisqanqa manan juchaman urmaymantachu rimashan. Aswanpas imaymana sasachakuykunapi tarikuymantan rimashan. Chanin runaqa sasachakuypi onqoypi imapaschá tarikunman kay millay pachapi kaspa, chaymantapas autoridadkunawan qatiykachasqa imapaschá kanman. Chaykunapiña tarikunman chaypas, Jehová Diosqa yanapanmi serviqninkunata sasachakuyninkunata atipananpaq. Chaymi Jehová Diosta serviqkunaqa imapiña tarikuspapas allinlla kashanku, ¿imarayku? Biblian nin: “Señor Diosqa llapa urmaqkunatan aysarin, llapa k’umuykachisqakunatan sayarichin”, nispa (Sal. 41:1-3; 145:14-19).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
Kay revistata leeqkunaq tapukusqan
Bibliaq qelqakusqan tiempopiqa ‘wasinta sayarichiy’ otaq familiayoq kayta munaq qharin ñawpaqta qhawarikunan karan warmita wawakunata uywananpaq hinañachus kasharan icha manachus chayta. Manaraq casarakushaspan chakrankunataraq llank’amunan karan. Chaytan Biblia sut’ita nin: “Hawapi ruwanaykikunataraq ruwamuy, chakra llank’anaykikunataraq llank’amuy, chaymantañan wasiykita sayarichinki”, nispa. ¿Chaytachu kunanpas ruwana?
Arí, chaytan ruwana. Casarakuyta munaq qhariqa ruwanankunata allinta hunt’ananpaqmi allin preparasqa kanan. Qhali kashan chayqa llank’ananmi kanqa tukuypitaqmi familianta yanapanan kanqa. Arí, Biblian willan tukuypi familianta yanapanan kasqanta, mana chayqa mana iñiq runamantapas aswan millayraqsi kapunman (1 Tim. 5:8). Chaymi casarakuyta munaq wayna kaykunata tapukunan: “¿Preparasqachu kashani familiayoq kaspa chay familiayta uywanaypaq? ¿Allintachu familiayta yanapasaq Jehová Diosta servinankupaq? ¿Allintachu familiayman Bibliamanta yachachisaq?”, nispa. Bibliaq nisqan hina, chaykunatan qhari allinta hunt’anan kanqa (Deu. 6:6-8; Efe. 6:4).
Chaymi casarakuyta munaq qharikunaqa Proverbios 24:27 textoq nisqanpi allintapuni yuyaymanananku. Warmikunapas allintan qhawarikunanku casarakunankupaq, wawakunayoq kanankupaqpas preparasqachus kashanku icha manachus chayta. Wawakunayoq kayta munaq casado warmi qharipas allintan qhawarikunanku wawakunayoq kanankupaq preparasqachus kashanku icha manachus chayta (Luc. 14:28). Diospa nisqanman hina imatapas ruwasun chayqa manan ancha sasachakuykuna kanqachu kusisqataqmi familianchiswan kawsakusun.
4-10 AGOSTO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA PROVERBIOS 25
Sumaqta rimananchispaq allin yuyaychaykuna
¡Qalluqa nina hinan!
6 ¿Imaraykun yachananchis ima ratopi rimayta? Biblian nin: “Qolqepi ch’olqochisqa qori manzana hinan tiemponpipuni rimasqa simiqa”, nispa (Prov. 25:11). Qori manzanaqa ancha munaymi ichaqa aswan munaymi qolqemanta ruwasqa adornowan churasqa kaspaqa. Chay hinallataqmi rimayninchiswanpas, yaqapaschá pitapas sumaqta rimapayayta munashanki. Ichaqa ima ratopi rimapayanaykita allinta qhawarinki chayqa, aswan allinraqmi chay simikuna paypaq kanqa.
7 Mana rimana tiempopi rimasun chayqa, runakunan mana entiendewasunmanchu otaq mana uyariwasunmanchu (leey Proverbios 15:23). Ejemplopaq, 2011 watapin Japón nacionpi pacha chhaphchiy kasqanwan, lamar qochaq phoqchimusqanwan ima 15.000 runakuna wañurqanku. Wakin Testigokunaq familiankupas amigonkupas wañupurqankun, chaywanpas runakunatan Bibliawan yanaparqanku. Ichaqa manan willarqankuchu kawsarimpuymantaqa. ¿Imarayku? Chaypi kaq runakuna Bibliaq willasqanmanta mana yachasqankurayku. Paykunaqa yaqa llapankun budismo religionmanta kanku. Chaymi Testigokunaqa willarqanku imarayku mana allin cosaskuna pasasqanmanta hinaspa consolarqanku.
w15 15/12 20, 21 párrs. 15, 16
¡Qalluqa nina hinan!
15 Yachamusqanchis hina, allintan piensananchis ima simikunatachus ninanchista, ichaqa piensanallanchistaqmi imayna rimaytapas. Jesusqa sumaqtan rimaq, chaymi runakunaqa mayta uyariyta munarqanku (Luc. 4:22). Ñoqanchispas sumaqta rimasun chayqa, runakunan uyariwasun (Prov. 25:15). ¿Iman yanapawasun sumaqta rimanapaq? Hukkunaq piensasqanta sientesqanta respetaymi. Chhaynatan Jesuspas ruwarqan. Huk kutinmi runakuna maskhasharqanku yachachisqanta uyarinankupaq, chaymi payqa sumaqta yachachirqan (Mar. 6:34). Runakuna k’amiqtinkutaq mana paykuna hinachu kutichirqan (1 Ped. 2:23).
16 Llapanchismi munakunchis familianchistapas amigonchiskunatapas. Chaymi paykunawanqa confianzawan rimanchis, ichaqa manapaschá sumaqtachu rimasunman hinaspa sonqonkuta k’irisunman. Jesuspa rimasqanpi piensasun, payqa amigonkunatan respetowan rimapayaq. Huk kutinmi pichus aswan allin kasqankumanta discutishaqtinku sumaqllata consejarqan. Huk erqechata pusamuspan qatikuqninkunata entiendechirqan piensayninkuta cambiananku kasqanta (Mar. 9:33-37). Umallikunapas Jesús hinan sumaq simikunawan consejota qonanku (Gál. 6:1).
w95-S 1/4 17 párr. 8
Jujkuna-jujkunawan kallpachanakusun munakuq kananchispaq allin ruwaykunata ruwananchispaqpas
8 Llapanchispas kallpachanakunanchismi Diosta servinanchispaq, chaytaqa ejemplonchiswanmi ruwasunman. Jesuspas chaytan ruwarqan, paypaqqa Jehová Diosta serviymi imamantapas aswan importante karqan. Chaymi Diosta serviyta mijunanta jina qhawarirqan (Juan 4:34; Romanos 11:13). Kusisqa Diosta servisun chayqa jujkunapas kusisqallataqmi Diosta servinqaku. ¿Imatan ruwawaq Diosta kusisqa servisqaykita jujkuna reparanankupaq? Iñiq t’aqapi hermanokunaman willay ima allinkunan karqan Dios servisqaykipi chayta, ichaqa chaytaqa ama jatunchakuq jinaqa ruwaychu. Chaymantapas jujkunata yanapay paykunapas Diosmanta willaspa kusikuyta tarinankupaq (Proverbios 25:25).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
it-1-S 149
Llamp’u sonqo
Llamp’u sonqo runaqa allin iñiyniyoq kasqantan rikuchishan. Manataqmi payqa imawanpas usqhayllachu phiñakun nitaq comuntachu imatapas ruwan. Iskayaq, mana iñiyniyoq, mana suyakuyniyoq runan ichaqa mana llamp’u sonqochu. Chaymi chhayna runamanta Biblia nin: “Thunisqa perqayoq llaqta jinan genionta mana controlakuq runaqa”, nispa (Prov. 25:28). Chhayna runaqa mana allin piensaykunawan atipachikuspa mana allin ruwaykunata ruwan.
11-17 AGOSTO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA PROVERBIOS 26
Mana yuyayniyoq runakunamanta karunchakusun
it-2-S 249 párr.1
Paray tiempo
Paray tiempo, ch’akiriy tiempo. Prometesqa jallp’apiqa paray tiempo ch’akiriy tiempo imallan kan (tupanachiy Sal. 32:4; Can. 2:11). Chay ch’akiriy tiempoqa abril chaupi killamanta octubre chaupi killakama jinan. Chay killakunapin runakunaqa chajrata cosechaq rinku. Proverbios 26:1 textopi willasqan jina chay ch’akiriy tiempopiqa manan paranchu (tupanachiy 1 Sam. 12:17-19.) Paray tiempopipas manan sapa p’unchaychu paran, wakin p’unchaykunaqa paranmi wakin p’unchaykunataq mana paranchu. Ichaqa chay killakunapiqa parasqanraykun nishuta chirin (Esd. 10:9, 13). Chaymi runakunaqa wasillankupi kaqku (Isa. 4:6; 25:4; 32:2; Job 24:8).
w87-S 1/10 19 párr. 12
Wanachisqa kaqkunaqa thaj kausayta chaskinku
12 Yachasqanchis jina, wakin runakunata maytaña yanapanku chaypas manan cambiankuchu, chaymi paykunaqa allin wanachinata necesitanku. Kikin Bibliapunin Proverbios 26:3 textopi nin: “Soq’anaqa caballopaqmi, jakimapas asnopaqmi, varataq mana yuyayniyoq runakunaq wasanpaq”, nispa. Israel runakunapas chhaynan karqanku, maytaña Jehová Dios paykunata yanaparqan chaypas manan cambiarqankuchu, chaymi juchallikusqanku jawa imaymana sasachakuypi llakipi ima tarikurqanku. Arí, “Paykunaqa Diospa simin contran jatarirqanku, ancha jatun Diospa munaynin contran sayarirqanku. Jinan payqa paykunaq sonqonta imaymana llakiwan ñit’irqan; urmarqankun, manan pipas yanapaqninku karqanchu. May llakisqan Jehová Diospa yanapayninta mañakurqanku, jinan payqa ñak’ariyninkumanta paykunata librarqan” (Salmos 107:11-13). Kay tiempopi wakin runakunapas chhaynan kanku, maytaña paykuna yanapayta chaskinku chaypas k’ulluchakunkun, manan cambiayta munankuchu. Chaymi Bibliapi paykunamanta nin: “Askha kuti anyasqa kashaspa k’ulluchakuq runaqa, qonqayllan chinkachisqa kanqa, manañan ima ruwaytapas atikunqañachu”, nispa (Proverbios 29:1).
it-1-S 502 párr. 4
Wist’u
Uso proverbial. Salomonmi nirqan: “Chakinta wit’ukuq jinan, pay kikinta k’irikuq jinan mana yuyayniyoqman ruwananta saqeqqa”, nispa. ¿Imaninantan Salomón nisharqan “chakinta wit’ukuq jinan”, “pay kikinta k’irikuq jinan” nisqanwan? Chaywanmi payqa nisharqan ima llank’anatapas mana yuyayniyoqkunaman qoyqa mana allin kasqanta. Arí, chay nisqanqa cheqaqmi, sichus mana yuyayniyoqkunaman ima jatun ruwanatapas qosunman chayqa yanqan kanman, fracasomanmi jaykusunman, noqallanchistaqmi llakimanpas churakushasunman (Prov. 26:6).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
it-2-S 1143 párr. 4
Mana yuyayniyoq, mana reparakuq
Proverbios 26: 4, 5 textopin nishan: “Ama mana yuyayniyoqmanqa sonso kayninman jinaqa kutichiychu, qanpas ama pay jina kanaykipaq”, nispa. Chay textopi nisqan jina, mana allinta piensaspa comunta pimanpas kutichisunman chayqa mana yuyayniyoq kasqanchistan noqanchispas rikuchishasunman. Chayraykun Bibliaqa kallpachawanchis allin yuyaywan rimananchispaq, chhaynapi mana yuyayniyoq runa mana allin rimasqanta mana allin yuyaykusqanta reparakunanpaq.
18-24 AGOSTO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA PROVERBIOS 27
Amigonchiskunaqa yanapawanchismi
Jehová Diosqa ancha allinpaqmi qhawarin k’umuykukuqkunata
12 K’umuykukuq runaqa agradecekunmi pipas consejasqanmanta. Kaypi piensasun. Juñunakuypin hermanokunawan sumaqta parlashanchis, chayllamanmi juj hermano juj ladoman apaspa niwanchis: “Kiruykipin mijuna kashan”, nispa. Chay rato p’enqarikunchisña chaypas “gracias” ninchismi. Munasunmanmi karan pipas ñaupaqtaraq chayta niwananchista. Chay jinallataqmi wakin hermanokunaqa valorta necesitanku consejawananchispaq chaymi k’umuykukuspa agradecekunanchis. Paykunataqa manan enemigonchista jinaqa rikunanchischu, nitaq cheqnikunanchischu aswanpas munakunanchismi (leey Proverbios 27:5, 6; Gál. 4:16).
it-2-S 1185 párr. 6
Wasimasi, runamasi
Proverbios libro nisqanman jinaqa amigoqa junt’aq sonqo confianapaq jinan. Chaymi sasa tiempopi paypa yanapayninta maskhananchis. Proverbios libropin nin: “Ama amigoykita ni taytaykiq amigontapas saqeychu, ama sasachakuyniyki p’unchaypi wayqeykiq wasinta riychu. Aswan allinqa qayllapi kaq amigon karupi kaq wayqemantaqa”, nispa (Prov. 27:10). Chaypi nisqanman jinaqa amigonchistaqa ancha allinpaqmi qhawarinanchis, mayninpiqa familianchis karupi kasqanraykun amigonchispa yanapayninta ñaupaqta maskhasun. Familianchiskuna karupitaq kashanku chayqa manan yanapayta atiwasunchu.
Wayna-sipas, ¿vidayki imayna kanantan munawaq?
7 Jehoaspa chay mana allin yuyaywan ruwasqanmantaqa juj allin yachaytan orqosunman: Allin yuyaywanmi amigokunataqa ajllakuna. Amigokunaqa apawasunmanmi allinmanpas mana allinmanpas, chaymi noqanchisqa Dios sonqo runakunata amigonchis kananpaq ajllakunanchis. Ichaqa manan wiñaymasinchiskunallachu amigonchiskunaqa kananku. Jehoaspas Jehoiadapa karu sullk’anmi karqan. Kunanqa amigoykikunapi piensariy, jinaspa tapukuy: “¿Jehová Diospi confianaypaqchu yanapawanku? ¿Payta kasukunaypaqchu kallpachawanku? ¿Imamantan rimanku, Jehová Diosmanta siminmantawanchu, icha jujkunamantachu? ¿Respetankuchu Diospa kamachikuyninkunata? ¿Yuyaychawankuchu imapipas pantaqtiy, icha munasqallaytachu imatapas niwanku?”, nispa (Prov. 27:5, 6, 17). Allinta piensarinki chayqa, sichus amigoyki mana Jehová Diosta munakunchu chayqa, saqepunaykin paytaqa. Ichaqa sichus amigoyki Jehová Diosta munakun chayqa, allinta payta valoray, payqa allin ñanmanmi apasunki (Prov. 13:20).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
w06-S 15/9 19 párr. 12
Proverbios libromanta allin yachachikuykuna
Proverbios 27:21. Jujkuna alabawaqtinchismi reparakusunman imayna runachus kasqanchista. K’umuykuq kasun chayqa jujkunaña alabawasun chaypas Jehová Diospa yanapaynillanwan imapas ruway atisqanchistan rikuchisun. Jatunchakuq kasun chaytaq jujkuna alabawaqtinchis noqanchis kikinchista aswan allinpaq qhawarikusun.
25-31 AGOSTO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA PROVERBIOS 28
Chanin runaqa jujniraymi mana chanin runamanta
w93-S 15/5 26 párr. 2
¿Tukuy sonqochu Jehová Diosta kasukushanki?
Biblia nin: “Chanin runakunan ichaqa león jina mana manchakunkuchu”, nispa (Proverbios 28:1). Arí, paykunaqa allin iñiyniyoqmi kanku, Diospa simin qelqapipas tukuy sonqowanmi confianku, ima sasachakuyña kaqtinpas manan pisipankuchu aswanpas Diospa llaqtanpiqa wiñashallankun.
it-1-S 820 párr. 3
Allin yuyayniyoq kay
Allin yuyayniyoq kaymanta karunchakuqkuna. Mana chanin ruwaykunata ajllakuq runaqa Diosmantan karunchakun, ima ruwasqanpipas manan Diospa kamachikuyninkunata t’aqwirinchu (Job 34:27). Sonqonwan aysachikuspan mana reparayta munanchu mana allin ñanpi purisqanta; chhaynapin mana reparaqman tukupun (Sal. 36:1-4). Chhayna kaqtinpas “Diostan yupaychashani” nispan nishan. Ichaqa Jehová Diospa kamachikuyninkunata kasukuymantaqa, runaq imayna piensasqanman jinan imatapas ruwan (Isa. 29:13,14). Arí, mana yuyayniyoqkunaqa mana allin ruwasqankutan “pujllayta jinalla” qhawarinku (Prov. 10:23). Mana chanin ruwaykunatan allinpaq qhawarinku, manataqmi imatapas entiendeyta munankuchu, k’ullu runamanmi tukupunku. Paykunan ninku: “Diosqa manan imatapas rikunchu, manan imatapas yachanchu” nispa. Manapas Dios reparanmanchu jinatan piensanku (Sal. 94:4-10; Isa. 29:15, 16; Jer. 10:21). Chay ruwasqankuwanmi nishanku: “Manan Jehová Diosqa kanchu”, nispa (Sal. 14:1-3). Paykunaqa manan Diosta cuentapaqpas churankuchu, chaymi mana yuyayniyoqman tukupunku, chanin kaytapas manan reparankuchu. Mana yuyayniyoq kasqankuraykun ima ruwasqanpas mana allinchu lloqsin (Prov. 28:5).
it-1-S 1244 párr. 4
Chanin ruwaq
Manan kallpallanchiswanchu chanin kaqtaqa ruwasunman, aswanpas Jehová Diospi iñispa, paypi confiaspa, payllapi suyakuspa iman chanin kaqtaqa ruwasunman (Sal. 25:21). Jehová Diosqa chanin runakunaq ñannintan waqaychanqa, “pakakuna torre jinan” paykunapaq kanqa (Prov. 2:6-8; 10:29; Sal. 41:12). Chanin runakunaqa Jehová Diosta kusichinankupaqmi kallpachakunku, chayta ruwaspan kusisqa thaj kausanku, imachus suyakusqankuta chaskinankukaman ñaupaqllaman rishanku. (Sal. 26:1-3; Prov. 11:5; 28:18). Chhayna kaqtinpas, Jobpa nisqanman jinan mayninpiqa chanin runakunaqa millay runakunaq makinpi sufrinqaku, wañuyta iman tarinqaku. Chhaynaña kanman chaypas Jehová Diosqa manan paykunata qonqanqachu. Paykunamanmi Jehová Dios prometen wiñaypaq herenciata, sumaq kausayta, allin kaqta chaskinankupaqpas (Job 9:20-22; Sal. 37:18, 19, 37; 84:11; Prov 28:10). Qhapaq kaymantaqa aswan allinqa chanin kaymi, chaytan Jobpa kausasqanpi reparanchis. Chhayna runaqa respetasqan ancha allinpaq qhawarisqan (Prov. 19:1; 28:6). Chaninta kausaq runaq wawankunaqa may kusisqan kanku (Prov. 20:7). Papanpa chaninta kausasqanraykun paykunapas allin qhawarisqa allin respetasqa kanku.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
w01-S 1/12 11 párr. 2
¿Imatan ruwasunman iñiyninchis ama qonqaylla chiriyapunanpaq?
Nishuta confiakuq runa. Sonqonku sayapusqanwan otaq paro cardiaco nisqawan wañuq runakunaqa yaqa llapankun mana piensarqankuchu wañunankuta. Paykunaqa saludninku allin kananpaqmi piensarqanku, chaymi doctorwan qhawachikuytapas yanqapaq jina qhawarirqanku. Chhaynallataqmi pasan wakin iñiqmasinchiskunawanpas, unay watakunaña Diosta servisqankuraykun ninkuman “noqataqa manan imapas pasawanqachu” nispa. Chaymi iñiyninkupi imayna kashasqankuta mana qhawarikunkuchu. Nishuta confiakusqankuraykun sasachakuykunapi tarikunqaku, iñiyninkupipas chiriyapunqakun. Chay mana pasawananchispaqqa Apóstol Pabloq nisqantan kasukunanchis, paymi nirqan: “Pipas qaqatan sayashani niqqa allinta cuidakuchun, paqtataq urmanman”, nispa. Allin yuyayniyoq runaqa reparakunmi juchasapa runa kasqanta, chaymi allinta cuidakun juchaman ama urmananpaq. Chaymantapas sapa kutillanmi Bibliaq nisqanman jina t’aqwirikun (1 Corintios 10:12; Proverbios 28:14).