Zuie

Ndɛ kwlaa nga Zezi kannin be’n, nin ninnge ng’ɔ yoli be’n, mɔ i wie yɛle abonuan sa mun’n be kle kɛ ɔ yili i Si’n i nzuɛn’m be nglo. (Zan 14:9) ?Ngue yɛ abonuan sa nga Zezi yoli be’n be kle e-ɔ? Zezi nin i Si’n be klo e dan. I nun mɔ Zezi o asiɛ’n su wa’n, ɔ yoli abonuan sa fa ukali be nga be o afɛ nun’n. I lɛ nun’n, ɔ yili i nglo kɛ ɔ klo sran dan. Cɛn kun’n, aɲinsifuɛ nɲɔn be seli i kɛ ɔ yo be juejue. (Mat. 20:​30-34) Ɲanmiɛn Ndɛ’n waan “be yoli Zezi i annvɔ” kpɛkun ɔ yoli be juejue. Glɛki nun ndɛ mma nga be kacili i Wawle nun kɛ ‘be yoli i annvɔ’n’ be fa kan sran kun mɔ sran yo i annvɔ lele tratra su’n i ndɛ. Kɛ mɔ Zezi klo sran yɛ ɔ si aunnvɔɛ dan ti’n, ɔ mannin sran’m be aliɛ kpɛkun ɔ yoli kokowefuɛ kun i juejue. (Mat. 15:32; Mar. 1:41) E kwla lafi su kɛ Zoova, ‘e Ɲanmiɛn m’ɔ si aunnvɔɛ dan’n’ ɔ nin i Wa’n be klo e tankaan kpa yɛ kɛ e wun e ɲrun’n ɔ yo be ya. (Lik. 1:78; 1 Piɛ. 5:7) Be kunndɛ kpa kɛ bé núnnún sran’m be su sa kwlakwla! w23.04 3 § 4-5

Yɛle kɛ maan e fa ajalɛ trele wie mun naan y’a buman akunndan nga mɛn’n nunfuɛ’m be bu’n wie yɛ e mian e ɲin naan y’a faman ato ndɛ nga b’a tru Satan i mɛn’n nun’n be su. I lɛ nun’n, maan e kanngan Biblu’n nun cɛn kwlakwla yɛ e suan nun like. I liɛ’n e akunndan’n trán ninnge nga be ti kpa’n be su. Kpɛkun maan e tran aɲia’m be kwlaa be bo yɛ e tu e klun e bo jasin fɛ’n. Sɛ e yo sɔ’n é sásá e akunndan’n. Zoova kusu ta e nda kɛ ɔ su kplinman su kɛ sa nga be tɔ e su’n, be tra e kpɛn. (1 Kor. 10:​12, 13) Sɛ e tinuntinun e kunndɛ kɛ é jrán kekle mɛn m’ɔ w’a yo tɛ yɛ’n i awieliɛ blɛ nga nun’n, ɔ fata kɛ Ɲanmiɛn srɛlɛ’n kaci e nzuɛn. Zoova bɔbɔ kunndɛ kɛ e ‘kan ndɛ ng’ɔ o e awlɛn’n nun’n i kwlaa e kle i.’ (Jue. 62:8) Yɛ ninnge kwlaa ng’ɔ yo man e ti’n, maan e mɛnmɛn i yɛ e lɛ i ase. Asa’n, e srɛ i kɛ ɔ wla e yakpa naan y’a kwla bo jasin fɛ’n. Yɛ e srɛ i kɛ ɔ uka e naan e jran sa kwlaa nga be tɔ e su’n be ɲrun kekle. Kpɛkun ɔ uka e naan y’a tɔman sa tɛ’n nun. Nán e yaci like fi nun annzɛ sran fi nun naan ɔ tanndan e ɲrun naan y’a kwlá srɛman Zoova titi. w23.05 7 § 17-18

?Ngue ti yɛ e tran aɲia’m be bo-ɔ? Like cinnjin kpa nga ti yɛ e tran aɲia’m be bo’n yɛle kɛ e kunndɛ kɛ é mánmán Zoova. (Jue. 26:12; 111:1) Asa’n, e kunndɛ kɛ é wlá e wiengu’m be fanngan blɛ kekle nga nun. (1 Tes. 5:11) Kɛ e man e sa’n su mɔ e tɛ kosan kun su’n, i lɛ nun yɛ e kwla yo ninnge nɲɔn sɔ mun-ɔn. Sanngɛ kɛ e waan é tɛ́ kosan su aɲia’m be bo’n, sa wie’m be kwla kle e yalɛ. I wie yɛle kɛ wie liɛ’n srɛ kun e. Wie liɛ’n, e kunndɛ kɛ é tɛ́ kosan kpanngban su, sanngɛ be faman ijɔlɛ’n be wlaman e nuan kpɛ sunman. ?Ngue yɛ ɔ kwla uka e naan y’a jran sa sɔ’m be ɲrun kekle-ɔ? Akoto Pɔlu seli kɛ ɔ fata kɛ e fa e ɲin e sie i “e wiengu fanngan” wlalɛ’n su. Sɛ e wun i wlɛ kɛ kannzɛ bɔbɔ ndɛ nga e kan’n ti kpe kan naan sanngɛ ɔ kwla wla sran fanngan’n, kosan su tɛlɛ’n su kunman e srɛ dan. Kusu sɛ y’a kwlá tɛman kosan su kpɛ sunman’n e klun jɔ́. Afin e wiengu’m be kwla tɛli kosan’m be su wie.—1 Piɛ. 3:8. w23.04 20 § 1-3

Babilɔnin famiɛn’n kannin ndɛ cinnjin kpa kun. Yɛle kɛ Zifu mɔ be o Babilɔnin lɔ w’a di afuɛ 70 be kwla sa be sin Izraɛli m’ɔ ti be nvle’n i nun. (Ɛsd. 1:​2-4) Zoova yɛ maan i sɔ’n kwla yoli ye-ɔ. Titi’n Babilɔninfuɛ’m be yaciman be nga be tra be kanga’n be nun le. (Eza. 14:​4, 17) Sanngɛ kɛ famiɛn uflɛ wa fali Babilɔnin klɔ’n, ɔ seli Zifu’m be kɛ be kwla sa be sin be nvle’n nun. Ɔ maan ɔ fata kɛ awlobo kpɛn’m be fa ajalɛ cinnjin kun. I kpa bɔbɔ’n, Zifu’m be kwlaa yɛ ɔ fata kɛ be fa ajalɛ-ɔ. ?Yɛle kɛ bé ká Babilɔnin lɛ annzɛ bé sá be sin? Ajalɛ sɔ’n i falɛ’n timan pɔpɔ. ?Ngue ti-ɔ? Zifu kpanngban b’a yo oke yɛ atin’n kusu ti tɛnndɛn. Asa’n, be wuli be nun sunman Babilɔnin lɔ, ɔ maan be siman be klɔ. Be liɛ’n, Izraɛli ti be nannan’m be klɔ. Wie’m be kusu atrɛkpa’n b’a ɲan be wun Babilɔnin lɔ. Ɔ maan kɛ ɔ ko yo naan b’a yaci be sua kpakpa mun nin be junman’n naan b’a ɔ nvle kun mɔ be simɛn i’n nun’n ɔ ti kekle. w23.05 14 § 1-2

Ɲanmiɛn Ndɛ’n wla e fanngan kɛ e tra e awlɛn, e si sran aunnvɔɛ, kpɛkun e klo sran. Liki 21:19 se kɛ: “Sɛ amun jran kekle’n, amún ɲán nguan.” Kolɔsufuɛ Mun 3:12 kusu se kɛ: “Maan amun si sran aunnvɔɛ.” Kpɛkun 1 Tesalonikifuɛ Mun 4:​9, 10 se kɛ: “Ɲanmiɛn kle amun kɛ ɔ fata kɛ amun klo amun wiengu. […] Sanngɛ aniaan mun, é srɛ́ amun kpa kɛ amun yo sɔ tra su.” Klisifuɛ nga be kannin ndɛ sɔ’n be kleli be’n be yi nzuɛn sɔ’m be nglo laa. Sanngɛ ɔ fata kɛ be mian be ɲin naan be yo sɔ kpa tra laa’n. I sɔ yɛ ɔ fata kɛ e kusu e yo-ɔ. Sɛ e wun wafa nga Klisifuɛ klikli’m be yili nzuɛn sɔ’m be tinuntinun be nglo’n i wlɛ’n, i sɔ’n yó maan é kwlá nían be ajalɛ’n su naan y’a buabua e wun y’a minndɛ ɲrɛnnɛn dan’n. Kɛ ɲrɛnnɛn dan’n wá bó i bo’n, kɛ mɔ y’a jran sa wie’m be ɲrun kekle laa’n, i sɔ’n wlá e fanngan naan y’a jran kekle. w23.07 3 § 4, 8

Kannzɛ e o “be nga be kpali be sieli be ngunmin’n” be nun-o annzɛ e o “bua wie mun” be nun-o, ɔ fata kɛ e ka “Atin m’ɔ ti Sanwun’n” su. I liɛ’n, é kwlá sú Zoova dɔ nga su. Kpɛkun Ɲanmiɛn Sielɛ Blɛ’n nun’n, e liɛ yó ye. (Zan 10:16) Kɛ ɔ fɛ i afuɛ 1919 nun lele andɛ’n, sran miliɔn kpanngban, i yasua-o, i bla-o, i ba kanngan-o be fin Babilɔnin Klɔ Dan mɔ yɛle mɛn wunmuan’n nun Ɲanmiɛn sulɛ wafa ng’ɔ timan su’n, i nun be fite. Kpɛkun sɛ é kwlá sé’n be bo atin kun i nun sinlɛ bo. Kɛ Zifu’m be jasoli Babilɔnin lɔ mɔ bé sá be sin Izraɛli nvle’n nun’n, Zoova yoli maan atin’n su’n like fi w’a tanndanman be ɲrun. (Eza. 57:14) ?Yɛ andɛ li? Afuɛ kpanngban kpa ka naan afuɛ 1919 w’a ju’n, Zoova sinnin sran wie mɔ be sro i’n be lika yoli maan sɛ é kwlá sé’n, be siesieli atin nga be nga bé wá fín Babilɔnin Klɔ Dan’n nun’n bé fíte’n bé sín su’n i ye. (An nian Ezai 40:3 nun wie.) I sɔ mɔ be yoli’n ti’n, be nga be awlɛn ti kpa’n be kwla fin Babilɔnin Klɔ Dan’n nun be fite. Kpɛkun be nin Zoova i sufuɛ’m be su Zoova likawlɛ. w23.05 15-16 § 8-9

Zoova kunndɛ kɛ kɛ é sú i’n e di aklunjɔɛ kpɛkun e su i e klunklo su. (2 Kor. 9:7) Ɔ maan e kwla usa e wun kɛ: ?Sɛ Ɲanmiɛn sulɛ nun’n e waan é yó like wie naan i yolɛ yoman e fɛ’n, ɔ fata kɛ e yo like sɔ’n kekle nun? I lɛ nun’n, akoto Pɔlu kle e ajalɛ kpa. Ɔ seli kɛ: “N finfin min wun like yɛ n sie min wunnɛn’n kɛ min kanga sa.” (1 Kor. 9:​25-27, jnd.) Ndɛ sɔ’n kle kɛ kannzɛ like nga Zoova seli Pɔlu kɛ ɔ yo’n, i yolɛ yomɛn i fɛ’n, sanngɛ ɔ miɛnnin i ɲin kpa yoli. Kɛ Pɔlu yoli sɔ’n, Zoova i klun jɔli i wun kpɛkun ɔ yoli i mo. (2 Tim. 4:​7, 8) E kusu kɛ Ɲanmiɛn i sulɛ nun like kun i yolɛ yoman e fɛ mɔ sanngɛ e mian e ɲin e yo’n, Zoova i klun jɔ. Afin ɔ si kɛ kannzɛ bɔbɔ e kloman like’n sɔ’n i yolɛ’n, sanngɛ klolɛ mɔ e klo i’n, i ti yɛ e mian e ɲin e yo like sɔ’n niɔn. Ɔ maan kɛ ng’ɔ fa yrali Pɔlu su sa’n, e kusu ɔ́ yrá e su wie. (Jue. 126:5) Kɛ é wá wún kɛ Zoova yra e su’n, i sɔ yó maan like nga e sunnzunnin kɛ é yó’n i yolɛ’n yó e fɛ. w23.05 29 § 9-10

Akoto Pɔlu fali be nga be su ɲanman be ti Zoova i cɛn’n nun’n sunnzunnin sran mɔ be su lafi’n. Yɛle kɛ be faman be ɲin be siemɛn i sa nga be ju mɛn’n nun’n annzɛ blɛ mɔ w’a ɔ mmua’n be su. Ɔ maan be sieman sa cinnjin nga be ju’n be nzɔliɛ’n. I kpa bɔbɔ’n be ndɛ nunman nun. Andɛ’n, sɛ é kwlá sé’n Ɲanmiɛn i sulɛ nun’n sran sunman be su lafi. (Rɔm. 11:8) Be buman sa nga be kle kɛ e o “mɛn’n i awieliɛ blɛ’n nun” naan ɔ ka kan’n ɲrɛnnɛn dan’n bó i bo’n be ndɛ. (2 Piɛ. 3:​3, 4) Sanngɛ e liɛ’n kɛ lika cɛ́n m’ɔ́ sán’n, e wun i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ e ɲin tran su kpa titi. (1 Tes. 5:6) Sanngɛ ɔ fataman kɛ e wla tɔ blo. ?Ngue ti-ɔ? Kɛ ɔ ko yo naan y’a faman e wun y’a wlaman politiki yolɛ nin mɛn nun akplowa silɛ’n be nun’n ti-ɔ. Kɛ Zoova i cɛn’n mántan kókó’n, sran’m bé wá kúnndɛ kpa kɛ e fa e wun e wlɛ i ninnge sɔ’m be yolɛ’n nun. Sanngɛ ɔ fataman kɛ srɛ kun e. Afin Ɲanmiɛn wawɛ’n wá úka e naan e wla w’a gua ase naan y’a fa ajalɛ kpa.—Lik. 12:​11, 12. w23.06 10 § 6-7

?Kɛ a ti dunman Samsɔn’n, ngue yɛ a bu i akunndan-ɔn? Atrɛkpa’n, a bu sran kun m’ɔ le wunmiɛn kpa’n i akunndan. Sɛ a bu i sɔ kusu’n, ɔ ti su. Sanngɛ Samsɔn fali ajalɛ tɛ kun ti’n, ɔ fɛli kpa. Ɔ nin i sɔ ngba’n, Zoova fɛli i ɲin sieli i ninnge kpakpa nga Samsɔn yoli be’n be su. I sɔ’n ti’n, ɔ yoli maan be kɛnnin i ndɛ Biblu’n nun naan e ɲan su ye. Zoova sinnin Samsɔn i lika yoli sa dandan wie mun fa ukali Izraɛlifuɛ mun. Kɛ Samsɔn wuli m’ɔ dili afuɛ kpanngban’n, Zoova yoli maan kɛ akoto Pɔlu kán be nga be lafili i su’n be ndɛ’n, ɔ boli Samsɔn i dunman wie. (Ebr. 11:​32-34) Samsɔn i su ndɛ’n kwla wla e fanngan kpa. Kannzɛ lika’n yoli kekle i su sɛ’n, sanngɛ ɔ fɛli i wla’n kwlaa guɛli i Zoova su. Samsɔn i su ndɛ’n kle e like, yɛ ɔ wla e fanngan. w23.09 2 § 1-2

Like kun mɔ e kwla yo naan y’a tra e awlɛn’n, yɛle kɛ maan e kan e klun ndɛ e kle Zoova titi. (1 Tes. 5:17) Atrɛkpa’n, sa kekle wie nunman ɔ su dɔ nga su. ?Sanngɛ blɛ kwlaa nga ɔ wla bo ɔ wun annzɛ ɔ akunndan’n sanngan’n a tu ɔ klun srɛ Zoova? Sɛ sa nga be tɔ e su aliɛ ba kwlaa nun’n be nun’n e srɛ Zoova titi’n, kɛ sa kekle wie’m bé wá tɔ́ e su e ɲrun lɔ’n, e su sisiman e bo naan y’a yo sɔ. Kpɛkun é láfi su kɛ Zoova si blɛ nga i nun yɛ ɔ fata kɛ ɔ uka e’n nin like ng’ɔ fata kɛ ɔ fa man e’n. (Jue. 27:​1, 3) Sɛ dɔ nga su’n e jran sa’m be ɲrun kekle’n, i sɔ’n yó maan ɲrɛnnɛn dan’n nun’n e su yaciman Zoova sulɛ. (Rɔm. 5:3) ?Ngue ti yɛ e kwla se sɔ-ɔ? Aniaan kpanngban be sieli i nzɔliɛ kɛ, kɛ be jrannin kekle sa wie’m be nun’n, i sɔ’n ukali be naan b’a jran sa uflɛ wie’m be ɲrun kekle wie. I sɔ’n yoli maan be lafili su kpa kɛ Zoova kunndɛ kɛ ɔ́ úka be. Ɔ maan be kwla jrannin sa uflɛ m’ɔ tɔli be su’n i ɲrun kekle.—Zak. 1:​2-4. w23.07 3 § 7-8

Zoova i like yolɛ yoman ya, afin ɔ ti wun ase kanfuɛ yɛ ɔ si sran aunnvɔɛ. Blɛ mɔ Zoova fali ajalɛ kɛ ɔ́ núnnún sa tɛ yofuɛ mun Sodɔmun lɔ’n, sa ng’ɔ juli’n kle sɔ weiin. Ɔ sinnin i anzi mun be lika seli Lɔtu kɛ ɔ wanndi wɔ okaoka lika’m be nun lɔ. Sanngɛ srɛ m’ɔ kun i’n ti’n, ɔ seli kɛ maan ɔ nin i awlofuɛ’n be ko fia klɔ kaan kun mɔ be flɛ i Zoaa’n su lɔ. Kusu nn Zoova w’a dun mmua w’a se kɛ ɔ́ núnnún klɔ sɔ’n. Zoova kwla mian Lɔtu kɛ ɔ yo like nga ɔ seli i kɛ ɔ yo’n. Sanngɛ Zoova w’a yoman sɔ. Ɔ kplinnin ndɛ nga Lɔtu kan kleli i’n su, yɛ w’a nunnunman Zoaa klɔ’n. (Bob. 19:​18-22) I sin’n, kɛ afuɛ kpanngban sinnin’n Zoova sili Ninivufuɛ’m be aunnvɔɛ. Ɔ sunmannin i nuan ijɔfuɛ Zonasi kɛ ɔ ko se be kɛ be nunnunlɛ’n w’a mantan koko kpa. Sanngɛ kɛ Ninivufuɛ’m be kacili be sa’n, Zoova sili be aunnvɔɛ yɛ w’a nunnunman be kun.—Zon. 3:​1, 10; 4:​10, 11. w23.07 21 § 5

?Ngue yɛ Zoasi i su ndɛ’n kle e-ɔ? Zoasi ti kɛ waka mɔ i bo olui’n mlɔnman asiɛ’n nun kpa mɔ be fali waka be suɛnnin i bo’n sa. Kɛ Zoyada m’ɔ suɛn i bo’n wuli’n mɔ be nga be suman Zoova kpa’n be wa mannin be wun su’n, w’a kwlá jranman kekle. I sɔ’n kle kɛ e niaan klisifuɛ mun nin e osufuɛ’m be kwla uka e naan y’a sro Zoova. Sanngɛ nɛ́n i sɔ ngunmin ti yɛ ɔ fata kɛ e sro Zoova-ɔ. Sɛ e kunndɛ kɛ e nin Zoova e afiɛn mantan kpa’n, ɔ fata kɛ e tinuntinun e suan Biblu’n nun like, e bu su akunndan yɛ e srɛ Ɲanmiɛn titi. Sɛ e yo sɔ’n, é kló Ɲanmiɛn kpa yɛ é ɲin yí i. (Zer. 17:​7, 8; Kol. 2:6) Zoova seman e le kɛ e yo like nga e kwlɛmɛn i yo’n. Like nga Zoova kunndɛ kɛ e yo’n, Akunndanfuɛ’n 12:13 kɛn i ndɛ. Ɔ se kɛ: “Sro Ɲanmiɛn Kpli yɛ nanti i mmla’m be su, afin like ng’ɔ fata kɛ klɔ sran yo’n, i ti nin i bo’n yɛ ɔ o lɛ-ɔ.” Sɛ e sro Ɲanmiɛn’n, é kwlá jrán sa nga bé wá tɔ́ e su e ɲrun lɔ’n be ɲrun kekle. Yɛ like fi su kwlá yoman naan e nin Zoova e afiɛn w’a saci. w23.06 19 § 17-19

Sa Nglo Yilɛ fluwa’n nun’n, Zoova ijɔli kpɛ nsan. Be nun kun yɛle ndɛ ng’ɔ o Sa Nglo Yilɛ 21:5 nun’n. Ndɛ mma sɔ’n bo i bo kɛ: “Sran ng’ɔ ti famiɛn bia’n su’n seli kɛ.” I sɔ’n kle kɛ nán anzi kun annzɛ Zezi mɔ Ɲanmiɛn cɛnnin i’n yɛ ɔ su wa ijɔ-ɔ, sanngɛ Zoova bɔbɔ-ɔ. Ɔ maan e kwla fa e wla’n kwlaa e guɛ i ndɛ ng’ɔ su wa kan’n su. Afin Zoova “kwlá buaman ato.” (Tit. 1:2) Ɔ maan ndɛ ng’ɔ o Sa Nglo Yilɛ 21:​5, 6 nun’n, ɔ́ kpɛ́n su sakpa. Ɔ seli kɛ: “Nian!” Glɛki nun ndɛ mma nga be kacili i Wawle nun kɛ “nian!” be fa kannin ndɛ kpɛ sunman Sa Nglo Yilɛ fluwa’n nun. ?I sin’n, ndɛ benin yɛ Ɲanmiɛn kannin-ɔn? Ɔ seli kɛ: “N su yo like kwlaa uflɛ.” I yo, Zoova nin-a yoman ninnge sɔ mun. Sanngɛ wafa ng’ɔ fa kannin ndɛ’n, ɔ ti kɛ nn w’a dun mmua w’a yo ninnge sɔ mun sa.—Eza. 46:10. w23.11 3-4 § 7-8

Fɔ m’ɔ o akoto Piɛli nun’n ɔ kleli i yalɛ. Maan e kan ninnge wie m’ɔ yoli be mɔ be timan su’n be ndɛ. Cɛn kun’n, Zezi seli i akoto’m be kɛ bé wá klé i ɲrɛnnɛn yɛ bé kún i kɛ nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be fa kannin’n sa. Kɛ ɔ seli sɔ’n, Piɛli ijɔli i. (Mar. 8:​31-33) Asa’n, Piɛli nin akoto onga’m be sili sran ng’ɔ ti dan tra be kwlaa’n i su akplowa kpɛ sunman. (Mar. 9:​33, 34) Asa ekun’n, kɔnguɛ kasiɛn ka naan Zezi w’a wu’n, Piɛli kpɛli bian kun i sukpɔ’n. (Zan 18:10) Kɔnguɛ kunngba sɔ’n nun’n, srongble ti’n Piɛli seli kpɛ nsan kɛ ɔ siman Zezi m’ɔ ti i janvuɛ’n. (Mar. 14:​66-72) Sa sɔ’n ti’n, Piɛli sunnin sunlɛ kpa. Zezi w’a yiman akoto Piɛli i ase. Kɛ Zezi cɛnnin nguan’n, ɔ mannin Piɛli i atin naan ɔ kle kɛ ɔ te klo i. Zezi seli Piɛli kɛ ɔ niɛn i bua’m be lika. (Zan 21:​15-17) Piɛli fuali kpa kɛ ɔ́ yó like nga Zezi seli i kɛ ɔ yo’n. Pantekɔtu cɛn nun’n, Piɛli ɔli Zerizalɛmun yɛ ɔ trannin sran klikli nga Ɲanmiɛn wawɛ’n kpali be sieli be ngunmin’n be nun wie. w23.09 22 § 6-7

Akoto Piɛli wlɛli i wiengu asɔnun kpɛnngbɛn’m be fanngan kɛ be ‘nian Ɲanmiɛn i bua fa’n i lika.’ (1 Piɛ. 5:​1-4) Sɛ a ti asɔnun kpɛnngbɛn’n, e si kɛ a klo aniaan mun naan a kunndɛ kɛ á nían be lika. Sanngɛ ɔ ju wie’n kɔ mɔ a ɲanman ɔ ti annzɛ w’a fɛ dan ti’n, a kwlá diman ɔ junman’n kɛ nga a klo’n sa. ?Sɛ ɔ ti sɔ’n, ngue yɛ a kwla yo-ɔ? Srɛ Zoova naan kan ɔ klun ndɛ’n kle i. Piɛli seli kɛ: “Sɛ sran wie úkɛ i wiengu’n, maan ɔ lafi wunmiɛn nga Ɲanmiɛn man’n su.” (1 Piɛ. 4:11) Sa nga be o aniaan’m be su dɔ nga su’n, atrɛkpa’n nán mɛn nga nun yɛ i ngba wíe-ɔ. Sanngɛ nán amun wla fi su, Zezi Klisi m’ɔ “ti bua tafuɛ’m be su kpɛn’n” ɔ kwla uka aniaan sɔ mun tra amun bɔbɔ. Ɔ kwla uka be andɛ nin mɛn klanman nun lɔ. Ɔ maan like nga Ɲanmiɛn kunndɛ kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be yo’n, yɛle kɛ be klo aniaan mun, be ndɛ lo be yɛ be “yo sa ng’ɔ ti kpa’n naan be nian su.” w23.09 29-30 § 13-14

Sɛ e bu akunndan kɛ be nga be kloman Zoova i mmla mun’n sa’n, ɔ cɛman naan y’a yaci Zoova i sulɛ. (1 Kor. 3:19) Be nga be fa “mɛn’n nun ngwlɛlɛ’n” su be nanti’n, be klunklo ninnge mun yɛ be yo be-ɔ. Blɛ wie nun’n, Klisifuɛ nga be o Pɛɛgamun nin Tiatii lɔ’n be nun wie’m be wa buli bla nin bian kunndɛlɛ sukusuku nin i wunsu ɲannzuɛn sa mun, ɔ nin amuin sɔlɛ’n, be su akunndan nga be sran’m be bu’n wie. I sɔ’n ti’n, Zezi tuli asɔnun nɲɔn sɔ’m be fɔ kekle kpa. (Ngl. 2:​14, 20) Andɛ’n, sran’m be kunndɛ kɛ bé yó naan e bu akunndan kɛ be sa. I wie yɛle kɛ e osufuɛ mun annzɛ sran uflɛ wie’m be kwla yo maan e bu i kɛ Zoova i mmla’m be su nantilɛ’n ti kekle ngboko, naan ɔ fataman kɛ e nanti be su. Wie liɛ’n be kwla se kɛ sɛ e yo e bɔbɔ e klunklo ninnge mun’n, i sɔ’n timan tɛ naan be kwlá diman Zoova i mmla’m be su kun. Ɔ ju wie’n, e kwla bu i kɛ Zoova i ndɛ ng’ɔ kan be’n be timan weinwein. Wie liɛ’n, sɛ y’a nianman e wun su’n, e kwla “fa ndɛ uflɛ uka ng’ɔ ti klɛwa’n su.”—1 Kor. 4:6. w23.07 16 § 10-11

Ɔ fata kɛ be wla Zezi i nin Mari i fanngan. Blɛ sɔ’n nun’n nn ɔ nin-a jaman bian, sanngɛ kusu anzi’n seli i kɛ ɔ́ wá wúnnzɛ. Asa’n, ɔ nin-a taman ba le, sanngɛ i yɛ ɔ́ wá tá Mesi’n niɔn. Asa ekun’n, ɔ fata kɛ ɔ kan wafa ng’ɔ yoli m’ɔ wunnzɛli’n i ndɛ kle Zozɛfu. I sɔ yolɛ kusu su yoman pɔpɔ. (Lik. 1:​26-33) ?Ngue yɛ ɔ ukali Mari naan w’a ɲan wunmiɛn w’a di junman ngunmin kun nga be fa mɛnnin i’n niɔn? Ɔ kunndɛli ukalɛ sran wie’m be sa nun. I wie yɛle kɛ ɔ usali Gabliɛli i kosan wie mun naan ɔ yiyi ndɛ’n nun kpa kle i. (Lik. 1:34) Kɛ ɔ cɛli kan’n, ɔ ko wunnin Elizabɛti m’ɔ nin i be ti osufuɛ’n i wun. Elizabɛti tran “okaoka lika’m be bue liɛ’n su lɔ.” Elizabɛti yoli Mari i mo, yɛ ɔ kannin ba m’ɔ su wa wu i’n i su ndɛ wie mɔ bé wá kpɛ́n su’n kleli i. I sɔ’n wlali Mari fanngan. (Lik. 1:​39-45) Mari seli kɛ Zoova “fɛli i sa’n yoli sa kekleekle mun.” (Lik. 1:​46-51) Zoova sinnin Gabliɛli nin Elizabɛti be lika wlali Mari i fanngan. w23.10 14-15 § 10-12

Zoova fɛli i wawɛ’n kpali Zezi i sɔnnzɔnfuɛ wie mun sieli be ngunmin. Sran sɔ mɔ be ti sran 144.000 be nin Zezi bé kó dí Ɲanmiɛn ɲrun jranlɛ junman’n ɲanmiɛn su lɔ. (Ngl. 14:1) Sua Ba m’ɔ ti Ɲanmiɛn liɛ Klonglo’n ɔ ti wafa nga sran sɔ’m be nin Ɲanmiɛn be afiɛn fa ti’n i nzɔliɛ. (Rɔm. 8:​15-17) Sua Ba Ngunmin Kun m’ɔ ti Ɲanmiɛn liɛ Klonglo’n ɔ ti Zoova i tranwlɛ m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n i nzɔliɛ. “Rido” ng’ɔ kpɛ sua ba nɲɔn sɔ’m be afiɛn’n ɔ ti Zezi i wunnɛn’n i nzɔliɛ. Zezi kwlá fɛmɛn i klɔ sran wunnɛn’n ɔ fa kɔman ɲanmiɛn su lɔ ko diman Ɲanmiɛn ɲrun jranlɛ junman’n. Kɛ Zezi fɛli i wun yili tɛ’n ɔ tikeli be nga be kpali be sieli be ngunmin’n be ɲanmiɛn su kɔlɛ’n i atin. Be kusu ɔ fata kɛ be kpɔci be klɔ sran wunnɛn’n naan b’a kwla ɲan be akatua m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n. —Ebr. 10:​19, 20; 1 Kor. 15:50. w23.10 28 § 13

Kɛ Efraimunfuɛ’m be fali Zedeɔn i wun ya mɔ be kɛnnin i ndɛ tɛtɛ’n, w’a fa yoman ndɛ. (Jɔl. 8:​1-3) I kpa bɔbɔ’n, w’a tɛman be su ya su. Ɔ sieli i su be nuan bo, kpɛkun ɔ tɛli be su amanniɛn su. I lɛ nun’n, ɔ kleli kɛ ɔ ti wun ase kanfuɛ. Asɔnun kpɛnngbɛn mun, amun kwla nian Zedeɔn i ajalɛ’n su. Yɛle kɛ sɛ sran kun fa ya kan amun ndɛ tɛtɛ’n, amun sie amun su i nuan bo, yɛ amun tɛ i su amanniɛn su. (Zak. 3:13) Sɛ amun yo sɔ’n, fɔundi trán asɔnun’n nun. Kɛ Zedeɔn kwlali Madianfuɛ mun mɔ sran’m be yili i ayɛ’n, ɔ fali be ɲin sieli i Zoova su. (Jɔl. 8:​22, 23) ?Wafa sɛ yɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be kwla niɛn i ajalɛ’n su-ɔ? Ɔ fata kɛ be wun i wlɛ kɛ Zoova yɛ ɔ uka be ti yɛ be kwla di be junman’n niɔn. (1 Kor. 4:​6, 7) I wie yɛle sɛ asɔnun kpɛnngbɛn kun si nzra nun ijɔ kpa naan aniaan’m be yi i ayɛ’n, ɔ kwla fa be ɲin sie i Ɲanmiɛn Ndɛ’n ɔ nin anuannzɛ mɔ Zoova sin be lika kle e like’n be su. Ɔ ju wie’n, asɔnun kpɛnngbɛn’m be kwla bu wafa nga be kle like’n i akunndan be nian. I liɛ’n, sɛ ɔ manman Zoova annzɛ ɔ yo maan sran’m be fa be ɲin be sie be su’n, bé wún i wlɛ. w23.06 4 § 7-8

Sɛ e srɛ Zoova i like kun naan e ɲanman like sɔ’n, maan e usa e wun kɛ: ‘?Like nga n srɛ Zoova lɛ’n n miɛn i wun sakpa?’ Wie liɛ’n e bu i kɛ e si like ng’ɔ ti kpa man e’n. Sanngɛ atrɛkpa’n like nga e srɛ Zoova lɛ’n ɔ su yoman e wun sa ye. E kwla se Zoova kɛ ɔ yo like wie fa ti e wun ɲanman nun. Sanngɛ Zoova si kɛ nán like sɔ’n i yolɛ’n yɛ ɔ́ tí e wun ɲanman nun sakpa-ɔ. Annzɛ kusu’n like nga e srɛ Zoova’n ɔ nin i klun sa’n be kɔman likawlɛ. (1 Zan 5:14) I wie yɛle siɛ nin niɛn nga e dun mmua e kannin be ndɛ’n. Be srɛli Zoova kɛ ɔ uka be wa’n naan ɔ su i titi. Sɛ be srɛ sɔ kusu-ɔ, ɔ timan tɛ sɔ liɛ. Sanngɛ Zoova su mianman sran kun kɛ ɔ su i. Ɔ kunndɛ kɛ e bɔbɔ nin e mma mun e su i e klun klo su. (Mml. 10:​12, 13; 30:​19, 20) Ɔ maan like nga siɛ nin niɛn sɔ’m be kwla yo’n yɛle kɛ be kwla srɛ Zoova kɛ ɔ uka be naan be kwla uka be wa’n naan ɔ klo i kpa naan ɔ su i titi.—Ɲan. 22:6; Efɛ. 6:4. w23.11 21 § 5; 23 § 12

?Ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e fɔnvɔ e niaan mun-ɔn? Fluwa kun seli kɛ ndɛ nga Pɔlu kannin mɔ be kacili i Wawle nun kɛ ‘fɔnvɔlɛ’n,’ be fa kan sran kun m’ɔ jin sran uflɛ mɔ sa kekle wie o i su’n, i wun lɛ m’ɔ su fɔnvɔ i’n i ndɛ. Ɔ maan kɛ e fɔnvɔ sran kun’n, i sɔ’n ukɛ i naan w’a jran kekle w’a su Zoova kpa titi. Blɛ kwlaa nga e fɔnvɔ e niaan kun’n e kle kɛ e klo i. (2 Kor. 7:​6, 7, 13) Sran aunnvɔɛ silɛ’n nin sran fɔnvɔlɛ’n be kɔ likawlɛ. Afin sran ng’ɔ si sran aunnvɔɛ’n ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ úkɛ i wiengu mun naan be jran be su sa’m be ɲrun kekle. Ɔ maan sɛ e si sran’m be aunnvɔɛ’n é fɔ́nvɔ be. Akoto Pɔlu kleli kɛ Zoova i sran aunnvɔɛ silɛ’n nin i sran fɔnvɔlɛ’n be kɔ likawlɛ. Ɔ seli kɛ Ɲanmiɛn ti “Siɛ m’ɔ si sran aunnvɔɛ dan, yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn m’ɔ fɔnvɔ sran sa kwlaa nun.”—2 Kor. 1:3. w23.11 9-10 § 8-10

Maan e wun i wlɛ kɛ ɲrɛnnɛn kwla tɔ Klisi i sɔnnzɔnfuɛ’m be kwlaa be su. Maan e fa e ɲin e sie i akoto Pɔlu i su ndɛ’n su. Ɔ seli Klisifuɛ nga be o Tesaloniki lɔ’n be kɛ: “I nun nga e o amun wun lɔ’n, e kan kleli amun titi kɛ é wá wún ɲrɛnnɛn. Kɛ amun fa wun i sa’n, i sɔ’n kusu yɛ ɔ juli-ɔ.” (1 Tes. 3:4) Yɛ be nga be o Korɛnti lɔ’n ɔ seli be kɛ: “Aniaan mun, e kunndɛ kɛ amun si kɛ ɲrɛnnɛn tɔli e su. […] Ɔ maan blɛ sɔ’n nun’n, e siman sɛ é wú-o annzɛ e su wuman-o.” (2 Kor. 1:8; 11:​23-27)Andɛ kusu’n, Klisifuɛ’m be wun i wlɛ kɛ ɲrɛnnɛn fanunfanun kwla tɔ be su. (2 Tim. 3:12) Zezi su mɔ a lafi’n ti’n, atrɛkpa’n ɔ janvuɛ nin ɔ osufuɛ’m be wɔ tɛtɛ. ?Kɛ mɔ a di nanwlɛ sa kwlaa nun’n ti’n, a ɲannin ndɛ ɔ junman su lɔ? (Ebr. 13:18) ?Jasin fɛ mɔ a bo kle ɔ wiengu mun’n ti’n awa’n tanndannin ɔ ɲrun? Pɔlu seli kɛ kannzɛ ɲrɛnnɛn nga be tɔ e su’n be ti sɛ ti sɛ’n, ɔ fata kɛ e klun jɔ. w23.12 10-11 § 9-10

Sa kpanngban tɔli Zakɔbu su. Simeɔn nin Levi mɔ be ti Zakɔbu i mma mun wie’n be kpɛli saɛ ba be mannin be awlofuɛ mun yɛ be sacili Zoova i dunman. Asa ekun’n, kɛ Rasɛli mɔ Zakɔbu klo i kpa’n, ɔ́ wú i wa nɲɔn su’n ɔ wuli. Asa kusu’n awe dan kun m’ɔ kpɛnnin’n ti’n, Zakɔbu nin i awlofuɛ’m be tu ko trannin Ezipti mɛn’n nun. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n nn w’a yo oke. (Bob. 35:​16-19; 37:28; 45:​9-11, 28) Sa kwlaa sɔ’m be nun’n, Zakɔbu lafili Zoova nin nda ng’ɔ tɛli i’n be su titi. Zoova kusu kleli Zakɔbu kɛ ɔ klo i titi. I wie yɛle kɛ Zoova yoli maan ɔ ɲannin ninnge kpanngban. Asa’n, kɛ ɔ wunnin i wa Zozɛfu m’ɔ bu i kɛ ɔ wuli w’a cɛ’n, ɔ lali Zoova i ase lele. Kɛ mɔ Zakɔbu nin Zoova be afiɛn mantan’n ti yɛ maan ɔ kwla jrannin sa nga be tɔli i su’n be ɲrun kekle-ɔ. (Bob. 30:43; 32:​9, 10; 46:​28-30) E kusu, sɛ e nin Zoova e afiɛn mantan kpa’n, é kwlá jrán sa nga be fu e nun bɔbɔ’n be ɲrun kekle wie. w23.04 15 § 6-7

Jue Mun 23 nun’n, jue tofuɛ’n kleli kɛ ɔ wun i wlɛ kɛ Zoova klo i. Davidi m’ɔ klɛli jue sɔ’n, ɔ kannin wafa ng’ɔ nin Zoova be afiɛn mantan’n i ndɛ. Ɔ kleli kɛ Zoova niɛn i lika kɛ Bua Tafuɛ’n fa niɛn i bua’m be lika’n sa. Kɛ Davidi yacili Zoova nun naan ɔ kle i atin’n w’a kokoman kun. Yɛ ɔ fɛ i wun wlɛli i sa nun mlɔnmlɔn. Davidi si kɛ Zoova yí i klolɛ’n i nglo i lika cɛn kwlakwla. ?Ngue ti yɛ ɔ lafi su sɔ-ɔ? Davidi wunnin i wlɛ kɛ Zoova niɛn i lika. Afin like nga i sa miɛn i wun’n, Zoova fa mɛnnin i titi. Asa’n ɔ nin Zoova be afiɛn mantan kpa, yɛ Zoova i klun jɔ i wun. I sɔ’n ti’n ɔ lafili su kɛ kannzɛ i ɲrun lɔ’n yó sɛ’n, Zoova níɛn i lika titi. Kɛ mɔ Davidi lafili su kɛ Zoova klo i naan ɔ́ níɛn i lika’n ti’n, w’a kokoman. I klun jɔli kpa, yɛ i ɲin yili like ng’ɔ le i’n.—Jue. 16:11. w24.01 29 § 12-13

Kɛ Alɛ Dan Nɲɔn su’n sinnin’n, nvle sunman nun’n lika’n wa tɔli fɔuun. Ɔ maan Zoova i Lalofuɛ’m be kwla ɲannin be ti be boli jasin fɛ’n i kpa. I kpa bɔbɔ’n be junman’n bali nvlɛ kpa. Andɛ’n, e Anuannzɛ’n i ɲrun dinfuɛ’m be lo be wun be man Klisi naan ɔ kle be atin. Be mian be ɲin naan ajalɛ nga be fa’n, ɔ nin akunndan nga Ɲanmiɛn bu’n be wɔ likawlɛ. Be sin akpasua sunianfuɛ mun nin asɔnun kpɛnngbɛn’m be lika naan b’a kle asɔnun’n nunfuɛ’m be like. Be nga Ɲanmiɛn kpali be sieli be ngunmin mɔ be ti asɔnun kpɛnngbɛn’n, be o Zezi Klisi i sa fama’n nun. (Ngl. 2:1) Ɔ ti su kɛ fɔ o aniaan sɔ’m be nun yɛ be kwla fɔn. Moizi nin Zozie nin akoto’m be fɔnnin cɛn kunngun. (Kal. 20:12; Zoz. 9:​14, 15; Rɔm. 3:23) Sanngɛ Zezi Klisi kle junman difuɛ nanwlɛfuɛ’n, ɔ nin asɔnun kpɛnngbɛn’m be atin. Yɛ ɔ́ yó sɔ titi. I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ e lafi aniaan sɔ mɔ Zezi sin be lika kle e like’n be su. Yɛ e nanti ajalɛ nga be kle e’n su. w24.02 23-24 § 13-14

Andɛ’n, e kwla kan Zoova i ndɛ e fa kle kɛ e klo i naan e si ye. Kɛ é bó jasin fɛ’n, like cinnjin nga e kunndɛ kɛ é yó’n, yɛle kɛ é úka e wiengu mun naan be fa be wun mantan Zoova, naan be kusu be bu i kɛ nga e fa bu i’n sa. (Zak. 4:8) Kɛ e fa Zoova i su ndɛ nga Biblu’n kan’n e fa kle sran mun’n, i sɔ’n yo e fɛ kpa. Biblu’n kle kɛ Zoova klo sran, ɔ yo sa i nuan su, ɔ ti ngwlɛlɛfuɛ, ɔ le tinmin. Yɛ ɔ le nzuɛn kpa wie mun ekun. Asa ekun’n, kɛ e mian e ɲin e fa Zoova i nzuɛn’n i sɔ’n mɛnmɛn i, kpɛkun i klun jɔ e wun. Kɛ e yo sɔ’n, e kle kɛ e ayeliɛ’n nin mɛn nga nunfuɛ’m be liɛ’n timan kun. Sran’m be kwla sie i sɔ liɛ’n i nzɔliɛ, yɛ be kwla usa e sa nga ti yɛ e yoman kɛ be sa’n. (Mat. 5:​14-16) Kɛ e nin be é yó ninnge wie mun likawlɛ’n, e kwla yiyi sa nga ti yɛ e yoman ninnge mun kɛ be sa’n i nun e kle be. Kɛ e yo sɔ’n, be nga be klo Ɲanmiɛn’n be kwla kunndɛ kɛ bé fá be wun bé mɛ́ntɛn i. Kɛ e yo ninnge kɛ ngalɛ’n sa mun e fa manman Zoova’n, i klun jɔ e wun.—1 Tim. 2:​3, 4. w24.02 10 § 7

Sɛ a kunndɛ kɛ ɔ ɲin ti Ɲanmiɛn sulɛ’n nun’n, ɔ fata kɛ a suan ninnge wie’m be yolɛ. I sɔ’n úka wɔ naan w’a di junman wie mun asɔnun’n nun. I sɔ’n kwla uka ɔ wie naan w’a ɲan junman naan w’a kwla nian ɔ bɔbɔ ɔ nin ɔ awlobo’n i lika. Asa’n a nin ɔ wiengu mun amún tí amun wun aniɛn. I wie yɛle kɛ suan kannganlɛ nin klɛlɛ. Biblu’n se kɛ sran ng’ɔ kanngan Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun cɛn kwlakwla m’ɔ bu su akunndan’n, i liɛ yo ye kpɛkun ɔ di aklunjɔɛ. (Jue. 1:​1-3) Sɛ a kanngan Biblu’n nun cɛn kwlakwla’n á wún akunndan nga Zoova bu’n i wlɛ, yɛ á sí wafa nga a kwla nanti Ɲanmiɛn Ndɛ’n su’n. (Ɲan. 1:​3, 4) Aniaan’m be sa mian aniaan yasua nga be si Biblu’n nun like kle kpa’n, mɔ be kwla jran Biblu’n nun ndɛ’n su be man afɔtuɛ’n be wun. Sɛ a si kanngan yɛ a si klɛ kpa’n i sɔ’n úka wɔ naan w’a siesie ɔ wun kpa. I liɛ’n kɛ á íjɔ nzra nun annzɛ á tɛ́ kosan’m be su’n, ndɛ nga á kán’n ɔ́ wlá aniaan’m be fanngan kpa. Asa’n á kwlá klɛ́ ndɛ wie mun síe. Ndɛ sɔ’m bé úka wɔ naan w’a lafi Ɲanmiɛn su kpa. Yɛ a kwla fa wla ɔ wiengu’m be fanngan wie. w23.12 26-27 § 9-11

Sɛ srɛ kun wɔ’n, like nga Zoova wá yó i e ɲrun lɔ’n kɛ Satan su tranman lɛ kun’n, bu i akunndan nian. Afuɛ 2014 nun nvle kun aɲia’n i bo’n, ninnge’m be nglo yilɛ kun nun’n, be fali e ɲin sieli i siɛ kun nin i awlofuɛ mɔ be su koko ndɛ ng’ɔ o 2 Timote 3:​1-5 nun’n i su yalɛ’n su. Be seli be wun kɛ sɛ ɔ ti kɛ ndɛ mma sɔ’m be kan mɛn uflɛ’n i ndɛ’n, wafa nga bé kánngan nun’n yɛ: “Cɛn wie lele’n, kɛ é wá trán mɛn uflɛ’n nun’n, lika’n ɔ́ yó ɲɛnmɛn dan. Afin sran’m bé bú be wiengu akunndan, bé yó Ɲanmiɛn klofuɛ, be su diman be nuan, be su tuman be wun, bé mánmán Ɲanmiɛn, be ɲin yí be si nin be nin mun, bé sí ye, be ɲin yí Ɲanmiɛn, bé kló sran, be yo be sa-ɔ bé yáci cɛ́, be su diman abla, bé sí be wun su nian, be su yoman wlɛ, be su kpɔman sran kpa mun, bé sró Ɲanmiɛn, bé láfi su kɛ ɔ kwla sa yo. Be su yiman be janvuɛ mun manman, bé yó like-ɔ bé bú i akunndan, be su diman tutre, bé kló Ɲanmiɛn trá mɛn dilɛ’n. Fa ɔ wun mantan sran sɔ mun.” ?Yɛ ɔ li? ?A nin ɔ awlofuɛ mun nin ɔ wiengu Klisifuɛ’m be koko wafa nga mɛn uflɛ’n nun lɔ tranlɛ’n wá yó’n i su yalɛ? w24.01 6 § 13-14

Nanwlɛ, kɛ e si kɛ Zoova i klun jɔ i sufuɛ’m be wun’n i sɔ’n yo e fɛ dan! Biblu’n se kɛ: “Zoova klo i sran mun.” (Jue. 149:4) Sanngɛ aniaan wie’m be sa sin bubu be dan ti’n, be usa be wun sɛ Zoova i klun te jɔ be wun-o. Blɛ wie nun’n, Zoova i sufuɛ wie mɔ Biblu’n kan be ndɛ’n be wun yoli be sɔ wie. (1 Sam. 1:​6-10; Zɔb. 29:​2, 4; Jue. 51:11) Biblu’n kan like ng’ɔ fata kɛ klɔ sran mɔ fɔ o be nun’n be yo naan Zoova i klun w’a jɔ be wun’n i ndɛ weiin. Yɛle kɛ ɔ fata kɛ e kle kɛ e lafi Zezi su naan be yo e batɛmun. (Zan 3:16) Kɛ be yo sran kun i batɛmun’n i sɔ’n kle kɛ sa tɛ ng’ɔ yoli be laa’n be yo i nsisɔ naan ɔ tali Zoova i nda kɛ ɔ́ yó i klun sa’n. (Yol. 2:38; 3:19) Kɛ e fa ajalɛ sɔ mun naan e nin Zoova e afiɛn w’a mantan kpa’n, i klun jɔ e wun. Sɛ e mian e ɲin e yia nda nga e tali Zoova i nuan’n, i klun jɔ́ e wun yɛ ɔ́ fá e yó i janvuɛ.—Jue. 25:14. w24.03 26 § 1-2

Sɛ nvle nga e tran nun’n i awa’n se e kɛ nán e bo jasin fɛ’n kun’n, maan e nian Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be ajalɛ’n su. Yɛle kɛ e bo jasin fɛ’n titi. E kwla srɛ Zoova kɛ ɔ wla e yakpa yɛ ɔ man e ngwlɛlɛ. Sɛ e yo sɔ’n, e kwla lafi su kɛ Zoova úka e naan y’a kwla bo jasin fɛ’n. Srɛ Zoova kɛ ɔ uka ɔ naan a jran sa nga be tɔ ɔ su’n be ɲrun kekle. Sa sunman be o aniaan kpanngban be su. Wie’m be ti tukpacifuɛ, wie’m be ti nun w’a sanngan yɛ wie’m be awlɛn su sran wie’m be wuli. Asa’n, ndɛ o wie’m be awlo’n nun yɛ wie’m be liɛ’n, Zoova mɔ be su i’n ti’n, sran’m be kle yalɛ yɛ sa uflɛ o wie’m be su. Kɛ tukpacɛ m’ɔ sa ndɛndɛ’n tru lika’n nun’n annzɛ alɛ tɔ’n, sa sɔ’m be ɲrun kekle jranlɛ’n timan pɔpɔ kaan sa. Sɛ i sɔ sa’n wie o ɔ su’n, srɛ Zoova naan kan wafa nga ɔ wun yo wɔ’n i ndɛ kle i. Kan ɔ klun ndɛ kle i kɛ a su kan ɔ klun ndɛ kle ɔ janvuɛ kpa kun sa. Sɛ a yo sɔ’n, Zoova “yó ng’ɔ nin ɔ fata’n mán wɔ. (Jue. 37:​3, 5) Sɛ Ɲanmiɛn srɛlɛ’n kaci e nzuɛn’n, i sɔ’n úka e naan y’a ‘tra e awlɛn blɛ kekle nun.’ (Rɔm. 12:12) Zoova si sa nga be o i sufuɛ’m be su’n yɛ “ɔ ti kpanlɛ mɔ be kpan flɛ i kɛ ɔ uka be’n.”—Jue. 145:​18, 19. w23.05 5-6 § 12-15

Sɛ e kunndɛ kɛ é fá ajalɛ cinnjin wie’n, ɔ fata kɛ e wun Zoova i klun sa’n i wlɛ naan e nian su e nanti. (Efɛ. 5:17) Kɛ e fa e ɲin e sie i Biblu’n nun ndɛ wie m’ɔ kwla uka e’n su’n, ɔ ti kɛ e su kunndɛ akunndan nga Ɲanmiɛn bu’n sa. Yɛ kɛ e nanti Biblu’n nun ndɛ sɔ’n su’n, i sɔ’n uka e naan y’a fa ajalɛ kpa. E kpɔfuɛ Satan m’ɔ ti klunwifuɛ’n ɔ kunndɛ kɛ e fa mɛn’n nun ninnge’m be yolɛ’n e cici e ti. I liɛ’n e su ɲanman blɛ e suman Zoova. (1 Zan 5:19) I lɛ nun’n, sika’n annzɛ suklu dan dilɛ’n annzɛ junman’n ɔ kwla yo Klisifuɛ kun i cinnjin tra Zoova i sulɛ’n. Sɛ Klisifuɛ kun yo sɔ sakpa’n, i sɔ’n klé kɛ akunndan nga mɛn’n nunfuɛ’m be bu’n, i kunngba’n wie yɛ ɔ bu-ɔ. Ninnge sɔ’m be timan tɛ, sanngɛ ɔ fataman kɛ be yo e cinnjin tra Ɲanmiɛn i sulɛ’n. w24.03 24 § 16-17