Onde wɛ amboyalɔngɔsɔla dia lushi la Jehowa?
“Lushi la wuki la [Jehowa] laya suki, lo lambusukana, lo layuya esadi.”—ZEFANIYA 1:14.
1-3. a) Kakɔna kata Bible lo dikambo dia lushi la Jehowa? b) “Lushi la [Jehowa]” lakɔna layanga koma?
LUSHI la woke la Jehowa kema lushi lele la wenya 24, koko lɔ lekɔ etena kayela Jehowa elombwelo kande le anto wa kɔlɔ. Anto wahakambɛ Nzambi wekɔ mɛtɛ la ɔkɔkɔ wa mboka lushi la wodjima, la kɛlɛ, l’odudu, l’asui ndo l’elanyelo lɔsɔ wɔma. (Isaya 13:9; Amose 5:18-20; Zefaniya 1:15) Prɔfɛsiya ka Jɔɛlɛ mbutaka ɔnɛ: “Hai! Ndi lushi li! Ne dia lushi la [Jehowa] laya suki, lo lambuya uku elanyelu k’uma li Kanga-Wulu-Tshe.” (Joele 1:15) Koko, Nzambi ayoshimbɛ wanɛ wele “la utema w’usimbwi” lo lushi la woke lɔsɔ.—Osambu 7:10.
2 Etelo k’ɔnɛ “lushi la Jehowa” mendanaka la tena diotshikitanyi diela Nzambi elombwelo le atunyi ande. Ɛnyɛlɔ, ‘lushi la Jehowa’ lɔmɔtshi lakakomɛ ase Jerusalɛma etena kakakambe Jehowa la ase Babilɔna dia mbalanya lo 607 ntondo ka tena diaso nɛ. (Zefaniya 1:4-7) Nzambi akela elanyelo ka woho akɔ wâmɛ lo 70 tena diaso nɛ, etena kakandakambe la ase Rɔma dia vɔ ndanya ase Juda wakatone Ɔnande. (Danyele 9:24-27; Joani 19:15) Bible tɛkɛtaka nto dia ‘lushi la Jehowa,’ mbuta ate etena ‘kayondɔlɔsha wedja tshɛ ta.’ (Zekariya 14:1-3) Lo wolo wa nyuma k’ekila, ɔpɔstɔlɔ Paulo akakakatanya lushi lɔsɔ la wôngelo wa Kristo wakatatɛ la wahemelo waki Yeso l’okudi oko Nkumekanga ka l’olongo lo 1914. (2 Tesalonika 2:1, 2) Lam’ele tolembetelo tshɛ mɛnyaka dia lushi laki Jehowa lekɔ lo ndjasukana esadi, akakoke mɛtɛ dia Ɛmɛnyi wa Jehowa kamba la divɛsa dia Zefaniya 1:14 oko divɛsa dia l’ɔnɔnyi 2007. Divɛsa diakɔ mbutaka ɔnɛ: “Lushi la wuki la [Jehowa] laya suki.”
3 Lam’ele lushi la woke laki Nzambi laya suke, ɔnɛ ekɔ etena ka sho ndjalɔngɔsɔla. Ngande wakokaso ndjalɔngɔsɔla dikambo dia lushi lɔsɔ? Kakɔna kahombaso sala nto dia ndjalɔngɔsɔla dikambo dia lushi la Jehowa?
Toyalɔngɔsɔlɛ
4. Yeso akayalɔngɔsɔla dikambo di’ohemba akɔna wa woke?
4 Lo prɔfɛsiya kande kendana la ekomelo ka dikongɛ di’akambo nɛ, Yeso Kristo akatɛ ambeki ande ate: “Dieli la nyu dia ndjalongosola.” (Mateu 24:44) Etena kakate Yeso ɛtɛkɛta ɛsɔ, nde ndamɛ akayalɔngɔsɔla dikambo di’ohemba wa woke waki suke la mbokomɛ, mbuta ate nyɔi kande oko olambo wa tshungo. (Mateu 20:28) Wetshelo akɔna wakokaso kondja oma lo yoho yakayalɔngɔsɔla Yeso?
5, 6. a) Ngande watokimanyiya ngandji kokaso Nzambi ndo wanyaso anto dia sho ndjalɔngɔsɔla dikambo dia lushi la Jehowa? b) Lo dikambo dia ngandji ka wonyaso onto, ɛnyɛlɔ kakɔna kakatotshikɛ Yeso?
5 Yeso akokaka Jehowa ndo ɛlɛmbɛ Ande wosembwe ngandji k’oma k’ɛse otema. Lo dikambo diaki Yeso, Heberu 1:9 mbutaka ɔnɛ: “We akalangi ololo, akahetsha kolo. Okone [Nzambi, Nzambi k]aye, akakukiti iso k’ongenongeno wuleki anyaye.” Lam’ele nde akokaka She lele l’olongo ngandji, Yeso akalame olowanyi ande. Nzambi ayotokokɛ, naka sho mbôkaka ngandji ka woho akɔ wâmɛ ndo naka sho kitanyiyaka kɛnɛ katɔlɔmbande. (Osambu 31:23) Naka sho monga la ngandji ndo la okitanyiya wa ngasɔ, kete dui sɔ diayotokimanyiya dia sho ndjalɔngɔsɔla dikambo dia lushi la woke la Jehowa.
6 Ngandji ka wonyaso onto aki dionga dimɔtshi diakalekaka mɛnama lo lonto laki Yeso. Lo mɛtɛ, “ndi akawauki ketshi, ne dia vo wakahenyahenyama, ndu kundjala la ekimanyelu, uku ekoko waha la ulami.” (Mateu 9:36) Eelo, Yeso akasambisha anto lokumu l’ɔlɔlɔ, oko watotshutshuya ngandji dia sho sambisha wanyaso losango la Diolelo. Ngandji kokaso Nzambi ndo wonyaso onto tɔhɛtshahɛtshaka oko weso ekambi w’Akristo ndo tɔ tokimanyiyaka dia sho ndjalɔngɔsɔla dikambo dia lushi la woke la Jehowa.—Mateu 22:37-39.
7. Etena kakongɛso lushi la Jehowa, lande na kakokaso monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ?
7 Yeso akangɛnangɛnaka sala lolango laki Jehowa. (Osambu 40:8) Naka tekɔ la dionga dia woho ɔsɔ, kete tayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena kakambaso olimu w’ekila waki Nzambi. Oko Yeso, tayonga la lokaho la mamba ndo dui sɔ diayotosha ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ. (Etsha 20:35) Eelo, “ongenongeno wa [Jehowa] eli wulu [aso].” La ɔngɛnɔngɛnɔ ɔsɔ, tayoyalɔngɔsɔla dimɛna efula dikambo dia lushi la woke la Nzambi.—Nehemiya 8:10.
8. Lande na kahombaso ndeka ndjasukanya la Jehowa lo dɔmbɛlɔ?
8 Dɔmbɛlɔ dia l’otema ɔtɔi diakasale Yeso diakokimanyiya dia nde ndjalɔngɔsɔla dikambo dia ehemba wa mbetawɔ. Nde akalɔmbaka etena kakobatizaka Joani. Yeso akalɔmbɛ otsho w’otondo etena kakandasɔnɛ apɔstɔlɔ ande. (Luka 6:12-16) Shi ombadi tshɛ wa Bible ayamba dikambo dia alɔmbɛlɔ wa l’otema ɔtɔi wakasale Yeso l’otsho wa komelo ka lɔsɛnɔ lande la lanɛ la nkɛtɛ? (Mako 14:32-42; Joani 17:1-26) Onde wɛ nɔmbaka mbala la mbala oko Yeso? Toyasukanyake mbala la mbala la Jehowa, tatɔlɔmbake lowango lowango, toyangake ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma k’ekila ndo tongake suke dia mbetawɔ ɛlɔmbwɛlɔ kande etena kɛnamatɔ hwe. Ekɔ ohomba efula sho monga la diɔtɔnganelo dia wolo la Shɛso lele l’olongo lo nshi nyɛ ya pâ, etena kayasukana lushi la woke la Nzambi esadi esadi. Lo weho akɔ tshɛ, tatengengake dia tetemala ndjasukanya la Jehowa lo dɔmbɛlɔ.—Jakoba 4:8.
9. Lande na kele ekɔ ohomba ndjakiyanya dikambo dia okidiamelo wa lokombo laki Jehowa?
9 Woho wakandayakiyanyaka dikambo dia okidiamelo wa lokombo l’ekila laki Jehowa akakimanyiya Yeso nto dia nde ndjalɔngɔsɔla dikambo dia ehemba wakahombe pomana lande. Lo mɛtɛ, nde aketsha ambeki ande diaha mbohɛ dikambo dia ‘okidiamelo wa lokombo laki Nzambi’ lo alɔmbɛlɔ awɔ. (Mateu 6:9) Naka sho ndekaka kombola dia lokombo la Jehowa kidiama kana monga ekila, kete tayosalaka la wolo diaha sala dui tshɛ diayosha lokombo lɔsɔ sɔnyi. Lo sala ngasɔ, tayoleka ndjalɔngɔsɔla dikambo dia lushi la woke la Jehowa.
Onde sho pombaka sala etshikitanu ɛmɔtshi?
10. Lande na kele ekɔ ɔlɔlɔ sho sɛdingolaka nsɛnɔ yaso?
10 Onde tayonga suke dikambo dia lushi la Jehowa naka lɔ ndja loyi? Sho tshɛ pombaka sɛdingola nsɛnɔ yaso dia menda kana sho pombaka tshikitanya etsha aso kana waonga aso amɔtshi. Lo menda woho wele lɔsɛnɔ l’onto mondo ndo heyama kɛnɛ kayolikomɛ loyi, sho tshɛ pombaka mambalɛka lo nyuma lushi tshɛ. (Undaki 9:11, 12; Jakoba 4:13-15) Omalɔkɔ, nyɛsɔ tɔsɛdingole awui amɔtshi wakoka nɔmba dia sho mbadja yimba lo nsɛnɔ yaso.
11. Naa oyango wamboyadjɛ ɔmɔmɔ la l’atei aso lo kɛnɛ kendana la wadielo wa Bible?
11 Dui dimɔtshi di’ohomba ele dako diaki ‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo’ diatɔlɔmba dia mbadiaka Bible lushi tshɛ. (Mateu 24:45) Ɔnɔnyi tshɛ, sho kokaka ndjadjɛ oyango wa mbadiaka Afundelo oma ko Etatelu polo Enyelo ndo kanaka la wɔ yimba. Lo mbadiaka totshapita oko tɔnɛi lo lushi, sho kokaka mbadia totshapita 1189 ta lo Bible lo ɔnɔnyi ɔtɔi. Nkumekanga tshɛ ka lo Isariyɛlɛ akahombaka mbadia Ɛlɛmbɛ waki Jehowa “nshi tshe ya lumu landi.” Mɛnamaka dia ngasɔ mbakasale Jashua. (Euhwelu k’Elembe 17:14-20; Jashua 1:7, 8) Ekɔ mɛtɛ ohomba efula dia alami wa lo nyuma mbadiaka Ɔtɛkɛta wa Nzambi lushi tshɛ, nɛ dia sala ngasɔ ayowakimanyiya dia vɔ mbisha anto “olakanyeelo w’oshika”!—Tito 2:1, Dyookaneelo dy’Oyooyo.
12. Woho waya lushi la Jehowa suke pombaka totshutshuya dia sala na?
12 Woho waya lushi la Jehowa suke pombaka totshutshuya dia sho mbɔtɔka lo nsanganya y’Akristo mbala la mbala ndo mbishaka kɔmatɛrɛ lo yoho y’efula naka kokaka. (Heberu 10:24, 25) Sala ngasɔ ayotokimanyiya dia sho ndowanya akoka aso oko weso apandjudi wa Diolelo wayanga dia tana ndo dia kimanyiya wanɛ wele lo yɛdikɔ yakoka dia nongola lɔsɛnɔ la pondjo. (Etsha 13:48) Wɛ kokaka monga nto l’ohetoheto w’efula lo etshumanelo lo toho tokina, ɛnyɛlɔ lo kimanyiya esombe w’anto ndo lo keketsha ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka. Awui asɔ kokaka kosha ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula!
Diɔtɔnganelo diasaso la anto akina
13. Ambola akɔna wakokaso ndjambola lo dikambo dia ɔlɔtɛlɔ wa lonto l’oyoyo?
13 Lam’ele lushi la Jehowa laya suke, shi sho pombaka mbidja welo efula dia ndɔta ‘lonto l’oyoyo lakatongama lo ndjela lolango la Nzambi lo losembwe ndo lo kɔlamelo ya mɛtɛ’? (Efeso 4:20-24) Etena kakɛnɛmɔlaso waonga wafɔna la waki Nzambi, anto akina wayɛna esadi eto dia sho ‘kɛndakɛndaka la nyuma kaki Nzambi’ ndo sho kɛnɛmɔlaka elowa atɔ. (Ngalatiya 5:16, 22-25) Onde sho kokaka shila awui amɔtshi wa shikaa wɛnya dia sho ndo nkumbo kaso tambɔlɔta lonto l’oyoyo? (Kolosai 3:9, 10) Ɛnyɛlɔ, onde anto teyaka dia sho mbokaka asekaso ambetawudi ndo anto akina ngandji? (Ngalatiya 6:10) Wekelo wa mbala la mbala wa Afundelo ayotokimanyiya dia sho monga la waonga wele oko waki Nzambi wayotokimanyiya dia sho ndjalɔngɔsɔla dikambo dia lushi la Jehowa.
14. Lande na kahomba onto nɔmba dia kondja nyuma k’ekila etena kasalande la wolo dia monga la ndjakimɛ?
14 Ko kayotota naka sho mbokaka kɛlɛ esadi ndo tambɛna dia tekɔ l’ohomba wa ndeka monga la ndjakimɛ? Ndjakimɛ ekɔ l’atei w’elowa wakoka nyuma k’ekila kaki Nzambi ntɔsha le so. Ɔnkɔnɛ, tɔlɔmbake dia kondja nyuma k’ekila lo yoho yɔtɔnɛ la ɛtɛkɛta waki Yeso ɛnɛ: “Nyolombe, ku wayunyusha, nyuyangi ku nyayena; nyokokole ku wayunyudihula. . . . Okone, naka nyu antu wa kolo mbeyaka mbisha an’anyu eshasha w’ololo, Shenyu le l’ulungu huleka mbisha wane wôlomba nyuma [k’ekila]?”—Luka 11:9-13.
15. Kakɔna kahombaso sala naka tekɔ l’okakatanu sho la wonyaso ombetawudi ɔmɔtshi?
15 Tɔshi dia wɛ la ombetawudi ɔmɔtshi wa onyayɛ nyekɔ l’okakatanu. Etena kɛsɔ, sala tshɛ dia kandola okakatanu anyu dia mbidja wɔladi ndo dia kâmɛ monga l’etshumanelo. (Osambu 133:1-3) Kamba la dako diaki Yeso diele lo Mateu 5:23, 24 kana Mateu 18:15-17. Naka wɛ tolalaka la kɛlɛ, kete sala esadi dia kandola okakatanu ɔsɔ. Mbala efula, kɛnɛ kahombama ele monga suke dia dimanyiya. Paulo akafunde ate: “Nyukani ketshi, nyuyali la memakana, nyudimanyanyiani uku akanyudimanyiya [Nzambi] dikambu dia Kristu.”—Efeso 4:25, 26, 32.
16. Lo toho takɔna tele kɛtshi kekɔ ohomba lo diwala?
16 Diwala nɔmbaka dia elonganyi tshɛ monga la ngandji ndo dia dimanyiyanaka mbala tshɛ. Naka wɛ nangaka monga la ngandji ndo la kɛtshi k’efula otsha le olonganyi ayɛ, kete sala la wolo dia kotsha oyango ɔsɔ la ekimanyielo ka Nzambi ndo k’Ɔtɛkɛta ande. Onde wɛ pombaka sala dui dimɔtshi dia kotsha kɛnɛ kotami lo 1 Koreto 7:1-5 dia ndowanya diɔtɔnganelo dianyu ndo dia mbewɔ loseka? Lo mɛtɛ, diwala ekɔ dui dimɔtshi dialɔmba dia wadi l’omi mbokana ‘kɛtshi k’efula.’
17. Wanya akɔna wahomba onto takola naka nde ambosala pɛkato kɛmɔtshi ka woke?
17 Ko kayotota naka wɛ ambosala pɛkato kɛmɔtshi ka woke? Aha la tshimbatshimba takola wanya wahombama dia nɔngɔsɔla dui sɔ. Lo weho akɔ tshɛ, yanga ekimanyielo ka dikumanyi di’Akristo. Alɔmbɛlɔ ndo alako awɔ wayokokimanyiya dia wɛ kɔnɔ lo nyuma. (Jakoba 5:13-16) Lɔmba Jehowa la dionga dia ndjatshumoya. Tona dia sala dui sɔ ayokotshika la nkum’otema kambofukutana ndo wɛ ayoyaoka dia wɛ ambɛmba onongo. Davidi akahomana la dui dia ngasɔ, ko nde akayaoke dimɛna efula l’ɔkɔngɔ wa nde mbisholɛ Jehowa pɛkato kande! Davidi akafunde ate: “Untu lukanga uhedia wambudimanyema, lukanga kolo kambukumbama eli la otshoko, untu laha l’unungu la ntundu ka [Jehowa], ndu laha la lukesu l’utema andi, eli la otshoko.” (Osambu 32:1-5) Jehowa dimanyiyaka atshi wa pɛkato wayatshumoya la otema ɔtɔi.—Osambu 103:8-14; Tukedi 28:13.
Tatongake wa lo andja ɔnɛ
18. Ngande wahombaso mbɔsa andja ɔnɛ?
18 Aha la tâmu, sho nongamɛka andja w’oyoyo wa diambo efula wakatolake Shɛso lele l’olongo. Lâsɔ, ngande wɔsaso andja ɔnɛ w’anto wa kɔlɔ wânganyi etale la Nzambi? Satana “umbuledi a kete nye,” kema la wolo le Yeso Kristo. (Joani 12:31; 14:30) Lo mɛtɛ, lam’ele hatokombola dia Diabolo ndo andja ande monga la wolo lâdiko diaso, tokitanyiya ɛtɛkɛta waki ɔpɔstɔlɔ Joani wata ɔnɛ: “Tanyulangaki akambu wa la kete kuyanga diango dia la kete.” Ɔsɔ ekɔ dui dia lomba, nɛ dia “akambu wa la kete la saki yawo wayushila. Keli one latutshaka lulangu la [Nzambi], atuyalaka pundju.”—1 Joani 2:15-17.
19. Ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka keketshamaka dia ndjadjɛ weho akɔna w’eyango?
19 Onde nyu kimanyiyaka ananyu dia vɔ ‘ndjalama aha la vadi oma lo andja ɔnɛ’? (Jakoba 1:27) Satana kombolaka munda ananyu oko watondaka onto nse l’ɔtɛi. Atshunda wa weho la weho ndo dikongamelo dikina diekɔ l’oyango wa tshutshuya ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka dia vɔ sala akambo oko wasala anto wa lo andja ɔnɛ waki Satana. Koko, ekambi waki Jehowa wekɔ anto wa lo okongamelo ɔtɔi wayoka lo ekomelo ka dikongɛ nɛ di’akambo dia kɔlɔ. Diakɔ diele, ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka w’Akristo keketshamaka dia ‘monga la lotumu efula la ntsha l’olimu wa Nkumadiɔndjɔ.’ (1 Koreto 15:58) Ambutshi woka Nzambi wɔma pombaka kimanyiya anawɔ dia vɔ ndjadjɛ eyango wayowakimanyiya dia vɔ monga la lɔsɛnɔ la dimɛna ndo l’ɔlɔ latombola Nzambi ndo layowakimanyiya dia vɔ ndjalɔngɔsɔla dikambo dia lushi la Jehowa.
Tende kɛnɛ kele l’edia ka lushi la woke laki Jehowa
20. Lande na kahombaso namaka elongamelo ka lɔsɛnɔ la pondjo lo yimba?
20 Tayonga l’akoka wa kongɛ lushi la Jehowa la wɔladi tshɛ, naka sho namaka elongamelo ka lɔsɛnɔ la pondjo lo yimba. (Jude 20, 21) Sho nongamɛka lɔsɛnɔ la pondjo lo Paradiso ndo nyomonga la wolo wa lo nshi y’ɔlɔngɔ a pami ndo monga la tena diaha l’ekomelo dia mbesa eyango wakeketsha ndo mbeka awui efula wendana la Jehowa. Lo mɛtɛ, tayokoka tetemala mbeka awui wendana la Nzambi pondjo pondjo, nɛ dia kakianɛ anto mbeyaka paka “emamu wa mbuka yandi.” (Jobo 26:14) Ande elongamelo ka diambo kele la ntondo kaso lee!
21, 22. Woho akɔna wayotetshanya sho la wanɛ wayolwama?
21 Lo Paradiso, anto wayolwama wayonga l’akoka wa totɛ awui wahateye wendana la nshi yakete. Ɛnɔka ayonga lawɔ dia tolembetshiya woho wakandakondja dihonga diahombama dia mbewoya anto wa kɔlɔ losango laki Jehowa. (Jude 14, 15) Nɔa ayototɛ mɛtɛ woho waki olimu wa sɛla wato a luudu. Abarahama nde la Sara wayonga l’akoka wa totɛ woho wakawayaoke etena kakawatshike lɔsɛnɔ la dimɛna efula la Ura dia tɔsɛna lo totombotombo. Tokanyiya yema woho wayonga Ɛsta suke dia totɛ kiambokambo tshɛ yendana la woho wakandâmɛ wodja ande ndo wakandashola sheke yakadje Hamana lo dikambo diawɔ. (Esta 7:1-6) Tokanyiya yema woho wayotɔkɔndɔlɛ Jɔna woho wakandetsha nshi shato lo dikundji dia lose la woke kana dia Joani Obatizanyi akɔndɔla woho wakandayaoke etena kakandabatiza Yeso. (Luka 3:21, 22; 7:28) Ande awui efula w’ɛlɔlɔ wayotɔngɛnangɛna dia mbeya lee!
22 Lo Diolelo di’ɛnɔnyi kinunu diaki Kristo, ondo tayonga la diɛsɛ dia kimanyiya anto wayolɔ dia vɔ ‘kondja ewo k’oshika ka Nzambi.’ (Tukedi 2:1-6) Ɛlɔ kɛnɛ, tekɔ mɛtɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia mɛna anto wakondja ewo kaki Jehowa Nzambi ndo wakamba la ewo kakɔ! Ko tokanyiya yema ɔngɛnɔngɛnɔ wayonga laso lo nshi yayaye etena kayɔtshɔkɔla Jehowa welo wayotodja dia mbetsha anto wakasɛnɛ lo nshi y’edjedja ndo woho wangɛnangɛnawɔ awui akɔ!
23. Kakɔna kahombaso ndjashikikɛ dia sala?
23 Oko weso kema kokele, ekɔ wolo sho shila ɛtshɔkɔ tshɛ wele laso lo monga ekambi waki Jehowa. (Osambu 40:5) Lowando la lânde lele laso mendanaka la mbo ya lo nyuma yatosha Nzambi. (Isaya 48:17, 18) Oyadi ekakatanu akɔna wakoka monga laso, nyɛsɔ tokambake olimu w’ekila la otema ɔtɔi etena kakongɛso lushi la woke la Jehowa.
Ngande wayoyokadimola?
• Elɛwɔ “lushi la [Jehowa]”?
• Ngande wakokaso ndjalɔngɔsɔla dikambo dia lushi la Jehowa?
• Etshikitanu akɔna wahombaso sala oko wamboleka sukana lushi la woke la Nzambi?
• Kakɔna kalongamɛyɛ l’ɔkɔngɔ wa lushi la Jehowa?
[Osato wa lo lɛkɛ 14]
Yeso akayalɔngɔsɔla dia ehemba waki la ntondo kande
[Osato wa lo lɛkɛ 17]
Ayonga mɛtɛ diɛsɛ dia kimanyiya anto wayolwama dia vɔ kondja ewo kaki Jehowa!