Julio

Jesusqa taytan hina sunquyuqmi, taytan hinataqmi piensanpas. Chaymi sutilla qawakurqa rimasqanpi hinaspa milagrokuna ruwasqanpi (Juan 14:9). ¿Jesuspa milagrokuna ruwasqanmantaqa imatam yachachwan? Jesuswan taytanqa anchatam kuyawanchik. Runakunata anchata kuyasqanraykum kay allpa pachapi kachkaspan Jesusqa milagrokunata ruwaspan runakunata ñakariyninpi yanapaykurqa. Huk kutipim iskay ñawsachakuna Jesusta qayakurqaku yanapaykunanpaq (Mat. 20:​30-34). Bibliam nin Jesusqa chay ñawsachakunata “llakipayaspan” qawarikunankupaq hampiykusqanmanta. Griego rimaypiqa “llakipayaspan” nispaqa rimachkan runapa llakin ñuqanchiktapas nanawachkanchikman hina kasqanmantam. Arí, runakunata anchata kuyasqanraykum Jesusqa llakipayarqa. Chayraykum yarqaymanta kaqkunaman mikuykachirqa, lepra unquyniyuqkunatapas sanoyaykachirqa (Mat. 15:32; Mar. 1:41). Chaymi manapuni iskayrayananchikchu kuyapayakuq Jehova Diosqa hinaspa churinqa anchata kuyawasqanchikmanta. Paykunaqa anchatam llakikunku imawanpas ñakariptinchikqa (Luc. 1:78; 1 Ped. 5:7). Paykunaqa tukuy sunqunkuwanmi munachkanku imapas ñakarichiwaqninchikta chinkachiyta. w23.04 3 parrs. 4-5

Manam leenanchikchu nitaq uyarinanchikchu satanaspa rikurichisqan kaqkunataqa. Chaymantapas, Jehova Diospa munasqanman hina piensanapaqqa biblianchiktam leenanchik, estudiananchik, huñunakuykunaman rinanchik chaynataq Diosmanta willakunanchik. Chaykunata ruwaspaqa manam hawa runakuna hinaqa piensasunchu. Chaymantapas Jehova Diosqa niwanchikmi: ‘Manam saqisqaykichikchu mana aguantay atinaykichikkama sasachakuypi kanaykichiktaqa’, nispa (1 Cor. 10:​12, 13). Kay tukupay tiempopi Diosman sunqu kanapaqqa astawanmi Diosninchikta mañakunanchik, kikinmi niwanchik ‘sunqunchikta payman kicharinapaq’ (Sal. 62:8). Chayraykum llapallanchik tiempochakunanchik sapa punchaw Diosta sunqumanta mañakunapaq. Mañakuchwanmi hatunchanapaq, tukuy ima quwasqanchikmanta agradecekunapaq, mana manchakuspa paymanta willakunapaq, sasachakuyninchikpi yanapaykuwananchikpaq chaynataq tentacionkunaman mana wichiykunapaqpas. Chaynaqa, amayá imapas harkawasunchu Diosninchikta hinalla mañakunapaqqa. w23.05 7 parrs. 17-18

¿Imanasqam huñunakuykunaman rinchik? Jehova Diosta hatunchanapaqmi (Sal. 26:12; 111:1). Huñunakuypitaqmi kay sasallaña punchawkunapi iñiqmasinchikkunawan kallpanchanakunchik (1 Tes. 5:11). Huñunakuypi rimarispam Jehova Diosta hatunchanchik chaynataq iñiqmasinchikkunatapas kallpanchanchik. Chaywanpas kaykunawanmi sasachakuchwan: Ichapas manchapakuq kasqanchikrayku makinchiktaqa mana huqarinchikchu utaq maynataña makinchikta huqariptinchikpas yachachimuq rimarinanchikpaq mana niwanchikchu. Apostol Pablom qillqaspan nirqa huñunakuykunapi ‘llapallanchik astawan kallpanchanakunamanta’. Huñunakuypi imachallatapas rimarisqanchik hukkunata kallpanchasqanta yuyarispaqa manañam llumpaytaqa manchapakusunchu makinchik huqariytaqa. Hinaspapas, achka kutita mana rimarispanchikpas kusikusunchikmi hukkunapas huñunakuypi rimarisqankuwan (1 Ped. 3:8). w23.04 20 parrs. 1-3

Kamachiq Cirom nirqa judiokunaqa Babiloniapi 70 wata preso kasqankumanta Israel nacionninkuman kutikunankupaq (Esd. 1:​2-4). Chayna kacharisqaqa karqaku Jehova Diospa yanapakuyninwanmi. Babilonia runakunaqa manam kachariqkuchu presochasqanku runakunataqa (Is. 14:​4, 17). Chayna kachkaptinkum Babilonia runakunataqa kamachiq Ciro munaychakururqa, hinaspam payqa judiokunata llaqtankuman kutikunankupaq kacharirqa. Chaymi llapallan judiokunaqa tantiakunanku karqa Babiloniapi qipakunankupaq utaq llaqtankuman kutikunankupaq. Wakinkupaqqa chay tantiayninkuqa sasachá karqa. Wakin judiokunaqa yuyaqñam kallarqaku karu-karuta rispa llaqtankuman kutinankupaqqa. Achka judiokunataqmi hina Babiloniapiña nacesqankurayku mana riqsirqakuchu ñawpa abuelonkupa Israel llaqtankutaqa. Chaymantapas yaqapaschá wakin judio runakunaqa Babiloniapi apuyarurqaku, chayraykupaschá paykunapaqqa sasa karqa mana riqsisqanku llaqtaman kutiyqa. Paykunapaqqa sasachá karqa negocionku utaq sumaq wasinku saqiyqa. w23.05 14 parrs. 1-2

Diospa palabranmi kallpanchawanchik astawan aguantaq, llakipayakuq hinaspa kuyakuq kanapaq. Lucas 21:19 nisqanpim niwanchik: “Aguantasqaykichikraykum kawsankichik”, nispa. Colosenses 3:12 nisqanpiñataqmi nin: “Pachawan churakuchkaq hinayá tukuy sunqumanta llakipayakuqllaña kaychik”, nispa. 1 Tesalonicenses 4:​9, 10 nisqanpipas ninmi: “Qamkunaqa imayna kuyanakunaykichikpaq Diospa yachachisqanmi kankichik. […] Chaywanpas wawqi-panillaykuna kallpanchaykikum aswan mastaraq kuyanakunaykichikpaq”, nispa. Apostolkunapa tiemponpi iñiqkunaqa ñam imatapas aguantarqakuña, llakipayakuqkuña hinaspapas kuyanakurqakuñam. Ichaqa hinallam kallpanchakunanku karqa astawan chayna kanankupaq. Paykuna hinam ñuqanchikpas hinalla kallpanchakunanchik imatapas aguantanapaq, llakipayakuq kanapaq hinaspa kuyanakunapaq. Yachaykusun apostolkunapa tiemponpi iñiqkuna hinalla chayna kanankupaq imaynata kallpanchakusqankumanta hinaspa qampas imayna qatipakunaykipaq, chaynapi llumpa-llumpay ñakariy punchawkunapaq listolla kanaykipaq. Kunanmanta imatapas aguantaspaykiqa llumpa-llumpay ñakariy punchawkunapipas Diosta mana qipanchaspaykim hinalla aguantanki. w23.07 3 parrs. 4, 8

Hanaq pachapaq kaqkunapas hinaspa ‘sapaq ovejakunapas’ hina chay ñanllapim kananchik (Juan 10:16). 1919 watamantapacham waranqantin qarikuna, warmikuna chaynataq warmachakunapas pantay religionmanta lluqsikuspanku ‘sapaqchasqa ñannintaña’ richkanku. Babiloniamanta kutimuq judiokunapaqmi Jehova Diosqa ñanpi imapas harkaqninku kaqta allichachirqa (Is. 57:14). ¿Kay tiempopipas Diosqa ‘sapaqchasqan ñanta’ allichachirqachu? Awriki. 1919 watapa ñawpaqnintaraqmi Jehova Diosqa payman sunqu runakunawan ‘sapaqchasqa ñan’ allichachiyta qallaykurqa (tupachiytaq Isaias 40:3 nisqanwanpas). Arí, Diosman sunqu runakunamá ‘sapaqchasqa ñan’ allichaypi yanapakurqaku, chaynapi qipakunata allin sunquyuq runakuna pantay religionta saqispa Diospa llaqtanmanña yaykumunankupaq. Diospa llaqtanpiqariki Jehova Diosninchiktam huk sunqulla munasqanman hina yupaychachkanchik. w23.05 15, 16 parrs. 8-9

Jehova Diosqa munanmi kusisqa servinanchikta chaynataq sunqumanta imapas ruwapunanchikta (2 Cor. 9:7). Chaynaqa, ¿allinchu kanman mana ganasninchik kaptinpas Diospaq kaqta astawan ruwanapaq kallpanchakuyninchik? Chayta yachanapaqyá apostol Pablomanta rimarisun. Paymi nirqa: “Cuerpoytam controlani hinaspam sirvienteta hina kamachini”, nispa (1 Cor. 9:​25-27). Arí, Pabloqa mana ganasnin kaptinpas cuerponta controlaspanmi Diospa munasqanta ruwananpaq kallpanchakurqa. ¿Chaywanqa Jehova Diosqa kusikurqachu? Arí. Chaynata kallpanchakusqanraykum Diosqa bendecirqa chaynataq premiota sapaqchapurqa (2 Tim. 4:​7, 8). Jehova Diosqa anchatam kusikun mana ganasninchik kaptinpas paypaq kaqta ruwanapaq kallpanchakuptinchikqa. ¿Imanasqa? Payqa yachanmi kuyasqanchikrayku mana gustawachkaptinchikpas paypaq kaqta ruwanapaq kallpanchakusqanchikta. Chaymi Pablota bendecisqanman hina ñuqanchiktapas bendeciwasun kallpanchakuptinchikqa (Sal. 126:5). Dios imayna bendeciwasqanchikta cuentata qukuspam aswan ganasniyuq kasunchik paypa munasqanta hinalla ruwanapaq. w23.05 29 parrs. 9-10

Apostol Pablom nirqa Jehova Diospa punchawninpiqa puñuq runakuna hina kaqkuna wañunankumanta. Puñuq runaqa manam cuentata qukunchu waqtanpi ima kasqantapas nitaq imay hora kasqantapas, manataqmi musyanchu ima pasasqantapas, nitaqmi ima ruwaytapas yachanchu. Chaynallataqmi kunan tiempopi runakunapas puñusqa hina kachkanku (Rom. 11:8). Tukuy ima pasakusqanta qawaspankupas manam cuentata qukunkuchu “tukupay punchawpiña” kawsasqanchiktaqa nitaq llumpa-llumpay ñakariy punchaw hichpallapiña kasqantapas. (2 Ped. 3:​3, 4). Ñuqanchikmi ichaqa allinta yachanchik rikchan-rikchanlla kayqa ancha allin kasqanta, punchawkuna pasasqanman hinaqa aswanraq (1 Tes. 5:6). Chaynaqa, ¿imanasqam hawkalla kananchik imaña kaptinpas? Kunanqa yaqa lliw runam politicaman yaykunku allin kawsakuyta piensaspanku, chayqa ñuqanchiktapas aysawachwanmi. Astawanraqmi llumpa-llumpay ñakariy punchawkuna hichpallapiña kaptinqa runakunaqa hikutawasunchik politicaman chaqrukunapaq utaq paykuna hina piensanapaq. Ñuqanchikqa manam llakikunachu ima ninamantaqa. Jehova Diosmi atiyninwan yanapawasunchik hawkalla kanapaq, hinaptinmi imapaqpas allinta tantiakusunchik (Luc. 12:​11, 12). w23.06 10 parrs. 6-7

Sansonmanta rimaptinchikqa ¿imayna kasqantataq chaylla piensanki? Yaqapaschá kallpasapa kasqanpi. Arí, chaynam karqa. Ichaqa kallpasapa kaspanpas huk kutipim llumpayta pantarurqa, chayraykum wañukunan punchawkama sasachakuypi karqa. Chaywanpas Jehova Diosqa allin iñiyniyuq kasqantam qawarqa. Chaymi Sansonpa vidanmanta bibliapi qillqachirqa paymanta yachanapaq. Jehova Diosqa Sansonwanmi Israel runankunata yanaparqa hatun admirakuypaq kaqkunata ruwachispan. Chaymi wañukusqan unay wata qipatapas Sansonpa sutinta Pablowan qillqachirqa iñiyniyuq runakunamanta rimaspan (Heb. 11:​32-34). Sansonqa Jehova Diospim hapipakurqa llumpay sasachakuypiña kaspanpas. Sansonmanta yachayqa kallpanchawanchikmi hinaspa qatipakunapaqmi. w23.09 2 parrs. 1-2

Hinalla aguantanapaqqa Diosninchikmanmi imapas llakinchikkunata sapa kutilla willakunanchik (1 Tes. 5:17). Ichapas kunanqa manapas hatun llakikunaqa pasasunkichu. Ichaqa, ¿imatam ruwanki hukmanyasqa, llakisqa utaq imatapas manaña allinta piensayta atispaykiqa? Chayna tarikuspaykiqa, ¿Diospa yanapakuynintachu maskanki? Sichum kunanmanta Diosman willakunki sapa punchaw imapas pasasusqaykimanta hinaspaqa, qipakunatapas hatun sasachakuykuna kaptinqa confianzawanmi Diosman asuykunki. Manamá iskayrayankichu Diosninchik tiempollanpi yanapasunaykimantaqa (Sal. 27:​1, 3). Kunan tiempopi ima sasachakuykunatapas aguantaspaqa llumpa-llumpay ñakariy punchawkunapipas aguantaytaqa atisunmi (Rom. 5:3). ¿Imanasqataq chaynata ninchik? Achka iñiqmasinchikkunam ninku sapa sasachakuyta aguantaspaqa hatun sasachakuykuna kaptinpas aguantay atinamanta. Ima sasachakuytapas aguantanapaq Jehova Dios yanapawasqanchikta cuentata qukuspaqa manam iskayrayasunchu haykapipas yanapawananchikmantaqa. Hinaspaqa ima sasachakuytapas aguantasunmi (Sant. 1:​2-4). w23.07 3 parrs. 7-8

Jehova Diosqa humilde kasqanraykum serviqninkuna imatapas niptinqa sumaqta uyariykun hinaspam llakipayasqanrayku chayman hina wakinpiqa ruwaykapun. Chayna kasqanmi sutilla karqa Sodoma llaqtapi mana allin runakunata chinkachinanpaq kaptin. Chaymi angelninkunawan serviqnin Lotta nichirqa urqukunapa kasqanman ayqikunanpaq, ichaqa Lotqa chayman riytaqa nisyutam manchakurqa. Chaymi Diosta mañakullarqa Zoar llaqtachaman familianpiwan ayqikunanpaq. Ichaqa chay llaqtatapas chinkachinanpaqmi Diosqa tantiarurqaña. Munaspanqa Diosqa Lottam hikutanman karqa munasqanman hina kasukunanpaq. Ichaqa manam chaytachu ruwarqa, aswanqa uyariykuspam saqirqa Zoar llaqtachaman rinanpaq. Chaymi chay llaqtachataqa mana chinkachirqachu (Gen. 19:​18-22). Achka watakuna pasaytañataqmi Jehova Diosqa Ninive llaqtapi yachaqkunata llakipayaykurqa. Paymanta willakuq Jonastam kacharqa chay llaqtapi runakunaqa mana allin ruwasqankurayku chinkachisqa kanankumanta willananpaq. Chayta uyariruspankum Ninive llaqtapi runakunaqa wanakurqaku, hinaptinmi Jehova Diosqa chayta qawaspan llakipayaykurqa hinaspam paykunata pampachaykurqa (Jon. 3:​1, 10; 4:​10, 11). w23.07 21 parr. 5

¿Imatam yachachwan Jehoasmanta? Payqa allpa hawallanpi sapiyuq sacha hinam karqa. Allin sayananpaqqa sacerdote Jeoyadallam yanaparqa. Wañukuptinmi ichaqa Jehova Diosta qipanchaq runakunataña uyarirqa, chayraykum Jehoasqa mana allinpi tukurqa. Jehoas hina mana kanapaqqa kaytam yachananchik: Manam iñiqmasinchikkuna hinaspa ayllunchikkuna yanapawasqanchikraykullachu Jehova Diostaqa manchakuspa servina. Kikinchikmantam chaytaqa ruwana. Jehova Diosta kuyanapaqqa hinaspa hinalla manchakunapaqqa, sapa kutim biblianchiktawan qillqanchikkunata estudiananchik hinaspa yuyaymanananchik. Manataqmi qunqananchikchu sapa kuti mañakuytapas (Jer. 17:​7, 8; Col. 2:​6, 7). Jehova Diosqa ruway atinallanchiktam niwanchik. Ñuqanchikmanta Diosninchik ima munasqanmi Eclesiastes 12:13 nisqanpi kachkan. Chaypim nin: “Diosta manchakuy, kamachikuyninkunata kasukuy, chaytamriki runaqa ruwanan”, nispa. Diosninchikta manchakuspaqa ima sasachakuypiña tarikuspapas payman sunqum kasun. Manamá imapas Jehova Diosmantaqa karunchawasunchu. w23.06 19 parrs. 17-19

Promesanta cumplinanmantam Diosninchik kaynata nispan rimayta qallarin: “Tronopi tiyaqñataqmi nirqa”, nispa (Apoc. 21:5 qallariynin). Chaynata nispam kikin Jehova Dios rimayta qallarirqa kimsa kutikama Apocalipsis libropi. Manam angelchu nitaq Jesuschu chaytaqa niwarqanchik, aswanqa kikin Jehova Diosmi chaynata rimarispa prometewarqanchik. Chayraykum qatiqninpi Diospa nisqankunamantapas mana iskayrayananchikchu, ‘Jehova Diosqariki mana llullakuqmi’ (Tito 1:2). Arí, Apocalipsis 21:​5, 6 nisqanpiqa kikin Diosmi rimachkan, chaymi mana iskayrayanchikchu promesankuna cumplinanmantaqa. “Ñuqam tukuy imata musuqyachichkani” nispa Diospa nisqanmanta. Griego idiomapiqa manaraq Dios chaynata nichkaptinmi “¡Qaway!” niq palabra kachkan. “¡Qaway!” niq palabraqa achka kutitam rikurin griego idiomapi Apocalipsis libropiqa. “¡Qaway!” niqkuqa qatiqninpi imapas qillqasqa kasqanta allinta uyarinankupaqmi. Diosmi “¡qaway!” niruspa qatiqninpi kaynata nirqa: “Ñuqam tukuy imata musuqyachichkani”, nispa. Hamuq tiempopim Diosqa tukuy imataqa musuqyachinqa. Ichaqa, chay ruwananmanta seguro kasqanraykum payqa rimarqa kay tiempopipas ruwachkanman hinaña (Is. 46:10). w23.11 3, 4 parrs. 7-8

Apostol Pedroqa hinallaraqmi imakunapipas pantaq. Bibliapi willakusqanman hina ñakarichispa wañuchisqa kananmanta Jesus qatiqninkunaman willaptinmi, Pedroñataq qaqcharurqa (Mar. 8:​31-33). Chaymantapas, Pedrowan wakin apostolkunaqa sapa kutim atipanakurqaku mayqinninku ancha riqsisqa kanankumanta (Mar. 9:​33, 34). Jesusta presochasqanku tutapas, Pedroqa espadawanmi huk runapa rinrinta qurururqa (Juan 18:10). Hina chay tutallataqmi Pedroqa runakunata manchakusqanrayku Jesustapas kimsa kutikama negarurqa (Mar. 14:​66-72). Chay ruwasqanmantam aminankama waqakurqa Jesusqa Pedrowanqa manam piñakururqachu, aswanqa kallpanchaykurqam. Chaymi kawsariramuspanpas nirqa hinalla kuyaspanqa ovejachankunata michinanpaq (Juan 21:​15-17). Hinaptinmi Pedroqa Jesuspa kamachisqanta kusikuywan ruwarqa. Chaymi Jerusalenpi Pentecostes fiesta kaptinpas iñiqmasinkunawan karqa, hinaspam chuya espirituta chaskirqa. w23.09 22 parrs. 6-7

Pedrom punta apaqmasinkunata nirqa: “Diospa ovejankunatayá allinta michiychik”, nispa (1 Ped. 5:​1-4). Yachanchikmi punta apaqkunaqa iñiqmasinkuta anchata kuyasqankuta, chayraykum paykunaqa munanku iñiqmasinkuta watuykuspa kallpanchaykuyta. Tukuy ima ruwayniyuq utaq pisipasqa kasqankuraykuchá wakinpiqa piensanmanku chayta ruwanankupaq mana tiempochakuy atisqankuta. Qampas chayna tarikuptikiqa, ¿imataq yanapasunkiman iñiqmasikikunata watuykuspa kallpanchanaykipaq? Jehova Diostam mañakunayki hinaspam willawaq imayna tarikusqaykimanta, Diosqariki kallpatam qusunki. Pedrom niwanchik: “Pipas hukkunata yanapaspanqa Diospa kallpa qusqanwan yanapasqantayá riqsikuchun”, nispa (1 Ped. 4:11). Wakin iñiqmasikichikpa sasachakuynintaqa manapaschá kay tiempopiqa allichayta atinkichu. Kayta yuyariy: “Michiqkunapa kamachiqnin” Jesucristom qanmantaqa astawan yanapayta atinman, astawanraqmi musuq allpa pachapiqa yanapanqa. Chaymi Jehova Diosqa munan punta apaqkuna iñiqmasinkuta kuyanankuta, watuykuspa kallpanchanankuta hinaspa ‘qatipakunankupaq hina kanankuta’. w23.09 29, 30 parrs. 13-14

Manam hawa runakuna hinaqa piensanachu. Hawa runakuna hina piensayta qallaykuspaqa Diosninchikpa kamachikuyninkunata mana kasukuspam qipancharuchwan (1 Cor. 3:19). Diosta mana kasukuq runakunaqariki yaqa llapanpim kallpanchawanchik aychanchikpa munasqanman hina kawsakunapaq. Yachaykusunyá Pergamo hinaspa Tiatira lawpi ima pasasqanmanta. Chay congregacionkunapi kaq wakin iñiqkunapas huchapakuqllaña hinaspa taytacha-mamacha yupaychaqllaña llaqtamasinku runakuna hinam kawsakuyta qallaykurqaku. Chayna huchapakuqkunam wakin iñiqkunapas rikurirqa, chaymi Jesusqa paykunata qaqcharqa (Apoc. 2:​14, 20). Kunan tiempopipas piensasqankuman hina piensanapaqmi runakunaqa hikutawachwan. Wakinpiqa ayllunchikmi utaq riqsinakusqanchikmi niwanchik Jehova Diosta mana kasukuspa sunqunchikpa munasqanta ruwanapaq. Wakinpiqa niwachwanmi bibliapi yachachikuykunaqa manaña valesqanta, aswan allinqa sunqunchikpa munasqanman hina kawsakuy allin kasqantam niwachwan. Wakinpiqa piensachwanmi Diospa kamachikuyninkunaqa imatapas imaynatapuni ruwanapaq mana niwasqanchikta. Chaymi piensasqanchikman hinaña huk kamachikuykuna yaparuyta munachwan (1 Cor. 4:6). w23.07 16 parrs. 10-11

Jesuspa maman Mariapas mana manchakuqmi kanan karqa. Payqariki wiksayakunan karqa manaraq casarakuchkaspam, manataqmi yacharqaraqchu wawa uywaytapas, nitaqmi haykapipas qariwanqa puñurqaraqchu. Chaywanpas Diospa churinta wiksayakuspam uywanan karqa. Wiksayuqña kasqanmantam Mariaqa casarananpaq rimapayaqnin Joseyman willanan karqa. Chay willakuytaqa Mariaqa manchakurqachá (Luc. 1:​26-33). ¿Pikunataq Mariataqa kallpanchaykurqa? Payqa kikinmantam hukkunata nirqa yanapaykunanpaq. Angel Gabrieltam tapukurqa Diospa kamachisqanmanta astawan willananpaq (Luc. 1:34). Punchawkuna pasaytañataqmi Mariaqa “Juda law urqupi” kaq llaqtapi yachaq ayllun Elizabetta watukurqa. Elisabetqa Mariatam kallpanchaykurqa sumaq rimaykunawan. Chaymantapas Elisabetqa Diospa atiyninpa yanapakuyninwanmi Mariaman willarqa wiksanpi wawaqa qipa punchawta imayna kananmanta sumaq willakuyta (Luc. 1:​39-45). Chaynata niptinmi Mariañataq nirqa Jehova Dios ‘atiyninwan admirakuypaq kaqkunata ruwarusqanmanta’ (Luc. 1:​46-51). Yachamusqanchikman hinam Jehova Diosqa Mariataqa kallpanchaykurqa angel Gabrielwan hinaspa Elisabetwan. w23.10 14, 15 parrs. 10-12

144.000 iñiqkunatam Jehova Diosqa akllarun churin Jesuswan hanaq pachapi sacerdote kanankupaq, paykunatam Diosqa chuya churinkunata hinaña qawan (Apoc. 14:1). Kay allpa pachapiraq kachkaptinkum chay iñiqkunata Diosqa atiyninwan akllarun chuya churinkuna hinaña kanankupaq. Carpa ruwasqankupi Chuya cuartoqa tupan chuya churinkuna hinaña kanankupaq akllasqa kasqankuwanmi (Rom. 8:​15-17). Chuyay-chuyay cuartoñataqmi tupan Jehova Diospa yachasqan hanaq pachawan. Chay cuartokunata rakiq ‘cortinañataqmi’ tupan aycha kayninpi Jesuspa cuerponwan. Aycha cuerponpiraq kachkaspanqa Jesusqa manam atirqachu hanaq pachaman yaykuytaqa, chaynapi taytanpa rikurichisqan templopi sacerdotekunapa kamachiqnin kananpaq. Ichaqa Jesus ñuqanchikrayku wañukusqanwanmi hanaq pachapaq kaqkunapas hanaq pachaman riyta atinqaku. Hanaq pachapi kawsakunankupaqqa manam aycha cuerpoyuqchu kananku (Heb. 10:​19, 20; 1 Cor. 15:50). w23.10 28 parrs. 13

Gedeontaqa Efrain ayllumanta runakuna paymanta mana allinta rimaptinkupas mana piñakurqachu (Juec. 8:​1-3). Aswanqa humilde kasqanraykum hawkalla kaspan paykunata allinta uyariykurqa, hinaspam sumaqllata rimaspan paykunataqa hawkayaykachirqa. Allin yuyayniyuq punta apaqkunapas Gedeon hinam kanku. Paykunamanta mana allinta rimaptinkupas sumaqtam uyariykunku, hinaspam llampu simillawan imatapas niykunku (Sant. 3:13). Chayna kasqankuraykum huñunakusqankupi iñiqkunawan hawkalla Diosta servinku. Madian runakunata venceruptinmi Israel runakunaqa Gedeonta hatunchayta munarqaku. Paymi ichaqa nirqa Jehova Diosllata hatunchanankupaq (Juec. 8:​22, 23). ¿Imaynatam punta apaqkunaqa Gedeonta qatipakunmanku? Paykunapas Gedeon hinam imatapas allinta ruwaruspankuqa Jehova Diosllata hatunchananku (1 Cor. 4:​6, 7). Pipas punta apaqta allin yachachisqanmanta alabaykuptinqa ninmanmi Diospa palabranpi kasqallanta rimasqanta, chaynataq allin yachachiq kanapaqqa Diospa llaqtan yachachiwasqanchikmanta. Chaymi punta apaqkunaqa kaynata nikunanku: “¿Imayna yachachisqaywanqa Jehova Diostachu hatunchani icha kikiytachu hatunchakuchkani?”, nispa. w23.06 4 parrs. 7-8

Mañakusqanchikman hina Diosninchik mana yanapawaptinchikqa kay tapukuypim piensarichwan: “¿Kay mañakusqayqa Diospa qawasqanman hinaqa allinchu?”, nispa. ¿Imanasqam chaynata tapukuna? Yaqa llapanpim piensanchik imapas mañakusqanchikqa allinninchikpaq kasqanta. Ichaqa, yaqapaschá chay mañakusqanchikqa tiempopa risqanman hina sasachakuyta apamuwachwan. Wakinpiqa sasachakuyninchikta imaynata allichananpaqchá Diosta mañakunchik, chaywanpas Diosllam yachan imaynata aswan allin arreglayta. Chaymantapas, wakinpiqa mañakusqanchikqa manapaschá Diospa munasqanman hinachu (1 Juan 5:14). Chaypaq rimarisunchik huk tayta-mamamanta. Paykunam Diosta mañakurqaku warmanku Diospa llaqtallanpi kananpaq. Runapa piensasqanman hinaqa chay mañakusqanqa allinmi rikchakapuwachwan. Ichaqa kaytam yuyarinanchik: Jehova Diosqa manam pitapas obliganchu servinanpaqqa, aswanqa munan llapallanchik, warmachanchikkunapas sunqumanta servinanchiktam (Deut. 10:​12, 13; 30:​19, 20). Chaynaqa, ¿imatam chay tayta-mamaqa Jehova Diosta mañakunanku? Mañakunmankum warmanku tukuy sunqunwan Diosta servinanpaq imaynata yanapanankupaq (Prov. 22:6; Efes. 6:4). w23.11 21 parr. 5; 23 parr. 12

Kuyanakuspaqa kallpanchanakunanchikmi. Pablom nirqa: ‘Hinallayá sunquykichikta tiyaykachinakuychik’, nispa. Griego rimaypiqa “sunqunkuta tiyaykachiychik” nispaqa nichkan, llakipi tarikuq runawan kuska kaspa kallpanchaykuymantam. Arí, llakipi tarikuq iñiqmasinchikkunapa sunqunkuta tiyaykachispaqa yanapachkanchikmi Diosta hinalla servinankupaq, chaynapi hamuq tiempopi wiñaypaq kawsakunankupaq. Sichu pi iñiqmasinchikpas llakinmanta waqaspanraq willawaptinchik, ñuqanchikñataq sumaqta uyariykusun hinaspaqa chayna uyariykusqanchikwanmi ancha kuyasqanchikta qawachichkanchik (2 Cor. 7:​6, 7, 13). Pipatapas sunqunta tiyaykachinapaqqa llakipayakuqmi kananchik. ¿Imanasqam chaynata ninchik? Llakipayakuq runaqa sasachakuypi tarikuq runata qawaspanqa llakikunmi. Chaymi munan sunqun tiyaykachiyta hinaspa tukuy imata ruwaspa yanapaykuyta. Arí, pipatapas sunqunta tiyaykachinapaqqa puntatam llakipayana, chaytam Jehova Diospas ruwan. Apostol Pablopas nirqam runakunata llakipayawasqanchikrayku Diosqa sunqunchik tiyaykachiy munasqanta. Nirqam: “Taytanchik Jehova Diosqa ‘ancha llakipayakuq taytam, hinaspapas tukuy imapi sunqunchik tiyaykachiq Diosmi’”, nispa (2 Cor. 1:3). w23.11 9,10 parrs. 8-10

Diosta serviqkunaqa yachanchikmi ñakariykunata pasananchikmanta. Yuyarisun Tesalonica llaqtapi iñiqkunaman cartaspan Pablo ima nisqanta. Paykunatam nirqa: “Qamkunawan kachkaspaykuraqmi sasachakuykunawan ñakarinanchikmantaqa nirqaykikuña, yachasqaykichikpi hinam chaykunaqa pasakurqa”, nispa (1 Tes. 3:4). Corinto llaqtapi iñiqkunatapas nirqam: “Wawqi-panillaykuna, [ . . . ] ñakarisqaykumanta yachanaykichiktam munaniku. [ . . . ] Chaymi nirqaniku ‘kunanqa wañusaqkuchá’ nispayku” (2 Cor. 1:8; 11:​23-27). Ñawpaq tiempopi iñiqkuna hinam ñuqanchikpas yachanchik ñakariykunata pasananchikmanta (2 Tim. 3:12). ¿Jesusta qatikusqaykiraykuchu ñakariykunapi tarikuchkanki? Yaqapaschá amistadnikikuna llumpayta ñakarichisuchkanki. Yaqapaschá llamkaynikipipas mana allin qawasqa kachkanki llullakuyta mana munasqaykirayku (Heb. 13:18). Chaymantapas, ¿Diosmanta willakusqaykiraykuchu gobiernopa chiqnisqan kachkanki? Chayna sasachakuykunapi tarikuspaykiqa Pablopa niwasqanchiktayá yuyariy. Paymi niwarqanchik ima sasachakuypiña tarikuspapas kusikunamanta. w23.12 10, 11 parrs. 9-10

Jacobqa achka sasachakuykunapim tarikurqa. Churin Simeonwan Leviymi tayta-mamanta hinaspa Jehova Diosta pinqayman churarqaku. Chaymantapas, Jacobpaqa kuyasqan señoran Raquelmi Benjaminta unqukuchkaspan wañukullarqa. Chaymantapas Jacobqa llaqtanpi muchuy kasqanraykum yuyaqña kaspapas Egipto nacionman ripukullarqa (Gen. 35:​16-19; 37:28; 45:​9-11, 28). Chayna sasachakuykunapi tarikuspanpas Jacobqa manam iskayrayarqachu nisqanman hina Jehova Dios bendecinanmantaqa. Arí, Jehova Diosqa paywan kusisqa kasqanta qawachinanpaqmi bendecirqa. Jacobqa Dios bendecisqanraykum achka kapuqniyuq rikurirurqa. Chaymantapas Jacobqa ancha-ancha kusisqam tarikurqa unay watamantaña churin Joseywan tupaykuspan, chayraykuch Jehova Diosta anchata agradecekurqa. Payqariki piensarqa churin Josey wañukusqantañam. Jacobqa chayna sasachakuykunataqa aguantarqa Jehova Dioswan allin amistad kasqanraykum (Gen. 30:43; 32:​9, 10; 46:​28-30). Ñuqanchikpas Jehova Dioswan allin amistad kaspaqa qunqayllamanta ima sasachakuykunapas chayamuwaptinchikqa atipasunmi. w23.04 15 parrs. 6-7

Salmos libropa 23 capitulonta leespam yachanchik Davidqa Dios anchata kuyasqanmanta hinaspa sumaqta cuidasqanmanta mana iskayrayasqanta. Davidmi nirqa Diosqa michiqnin chaynataq allin amistadnin kasqanta. Payqa manam imatapas manchakurqachu Jehova Dios yanapasqanrayku. Imaña kaptinpas tukuy sunqunwanmi Diosllapi hapipakurqa. Davidqa yacharqam wañukunan punchawkama Dios kuyananta. ¿Imanasqa Davidqa anchata Diospi hapipakurqa? Davidqa qawarqam imanpas mana pisipusqanta, chaywanmi cuentata qukurqa Diosqa ñawpaqmantapacha hinalla cuidasqanta. Cuentatataqmi qukurqa Diosqa amistadninpaq hapisqanta chaynataq chaskisqantapas. Chaymi Davidqa manapuni iskayrayarqachu imaña-haykaña kaptinpas Diosqa imapas necesitasqanta haykapipas qunanmanta. Davidqa manamá iskayrayarqachu Diosqa kuyasqanrayku ima sasachakuyninpipas yanapananmanta. Chayta yachasqanraykum hawkalla hinaspa kusisqa kawsakurqa (Sal. 16:11). w24.01 29 parrs. 12-13

Iskay kaq hatun guerra tukuruptinmi iñiqmasinchikkunaqa achka nacionkunapi hawka willakurqaku. Chaymi runamasinchikkuna Diosmanta imam kaqta yacharqaku. Kunanqa enteron allpa pachapim Diosmanta willakuyqa apakuchkan. Kunan tiempopipas Diospa llaqtanpi punta apaqkunaqa Jesuspa yanapakuyninwanmi imapaqpas tantianku. Paykunaqa munanku iñiqmasinkuta imapas nisqanku Diospa hinaspa Jesuspa munasqanman hina kanantam. Paykunaqa imapas tantiasqankutam iñiqmasinkuman chayachinku llaqtan-llaqtan watukuq iñiqkunawan hinaspa congregacionpi punta apaqkunawan. Hanaq pachapaq akllasqa punta apaqkunapas chaynataq congregacionpi punta apaqkunapas Jesuspa alliq makinpim kachkanku (Apoc. 2:1). Llapallan punta apaqkunam ñuqanchik hina pantaq kanku. Chaymi Moises, Josuey hinaspa apostolkuna hina imapipas pantanku (Num. 20:12; Jos. 9:​14, 15; Rom. 3:23). Chaywanpas, manam iskayrayanchikchu Jesusqa allin ruwaq yuyayniyuq sirvienteta hinaspa congregacionpi punta apaqkunata yanapasqanmantaqa. Chayraykum manapuni iskayrayananchikchu chay iñiqmasinchikkunata kasukunapaq Dios churasqanmantaqa. w24.02 23, 24 parrs. 13-14

Ñuqanchikpas Diostaqa hatunchachwanmi paymanta allinkunata rimaspa. Diosmanta willakuspaqa munanchikmi runamasinchikkunapas ñuqanchik hina payta kuyanankuta hinaspa payman asuykunankuta (Sant. 4:8). Arí, anchatam kusikunchik Jehova Diosqa kuyakuqllaña, allin ruwaq, yachayniyuq chaynataq atiyniyuq kasqanmanta bibliawan yachachispa. Diostaqa hatunchachwantaqmi hinaspa kusichichwantaqmi payta qatipakunapaq kallpanchakuspapas. Diosta qatipakuptinchikqa runakunach cuentata qukunqaku paykuna hina mana kasqanchikta, hinaspach tapukunqaku imanasqa allinkunata ruway munasqanchikta (Mat. 5:​14-16). Tapuwaptinchikqa willasunchá imanasqa allinkuna ruway munasqanchikmanta. Chayta uyarispankuqa allin sunqu runakunaqa Diosninchikmantachá astawan yachayta munanqaku. Chaykunata ruwaspa Diosta hatunchaptinchikqa payqa anchatam kusikun (1 Tim. 2:​3, 4). w24.02 10 parr. 7

Allin yuyayniyuq Diosta serviq kanaykipaqqa vida pasanaykipaqmi ima ruwayllatapas yachanayki. Ima ruwaytapas yachaspaykiqa maymi huñunakusqaykipipas allintam yanapakunki, llamkaytapas tarinkim, qullqichaykipas kanqam, familiaykitapas mantienenkim, hukkunawanpas allinllam kawsakunki. Allin leeyta hinaspa allin qillqaytam yachanayki. Bibliapim nin Diospa palabranta sapa punchaw leeq hinaspa nisqankunapi yuyaymanaq runaqa kusisqa kawsakusqanta, nintaqmi tukuy ima ruwasqanpas allin kasqanmanta (Sal. 1:​1-3). Bibliata sapa punchaw leesqanraykum Diospa imayna piensasqanta yachan, chaymi allinta yuyaymanaspan imatapas tantian (Prov. 1:​3, 4). Sapa congregacionpim necesitakun bibliawan allinta yachachiq hinaspa allinta consejakuq qari iñiqmasinchikkuna. Allin leeyta hinaspa allin qillqayta yachaspaykiqa huñunakuykunapim sumaqta yachachinki, allintataqmi rimarinkipas, chaykunawanmi iñiqmasinchikkunata kallpanchanki. Chaymantapas, qillqanchikkunamanta hinaspa bibliamanta yachasqaykitam anotakuwaq. Chay anotakusqaykiqa yanapasunkim Diospi astawan hapipakunaykipaq hinaspa iñiqmasinchikkunatapas kallpanchanaykipaq. w23.12 26, 27 parrs. 9-11

Imatapas manchakuspaykiqa yuyariy hamuq tiempopi Jehova Dios imakuna ruwapuwananchikpi. Yuyaymanay satanaspas manaña kaptin imayna vida kananpi. 2014 watapi kimsa punchaw hatun huñunakuyninchikpim huk actuacion karqa. Chaypim huk iñiqmasinchik familianwan rimarqa sumaq huertapi kaspaqa 2 Timoteo 3:​1-5 nisqanta kaynataña leenamanta: “Sumaq huertapiqa mana haykapipas qawasqanchik kusikunapaq punchawkunam kanqa. Runakunam kanqaku runamasinta kuyaqkuna, Diospa yachachikuyninkunata kuyaqkuna, imapas mana ruway atisqanta riqsikuqkuna, humildekuna, Diosta hatunchaqkuna, tayta-mamanta kasukuqkuna, agradecekuqkuna, confianza runakuna, ayllunta kuyaqkuna, acuerdoman yaykuqkuna, runamasinmanta allinlla rimaqkuna, controlakuqkuna, manso runakuna, allin kaqta ruway munaqkuna, runamasin mana traicionaqkuna, uyarikuqkuna, mana hatuntukuqkuna, kusirikuykunallataña kuyanankumantaqa Diosta kuyaqkuna. Ninqakum: ‘Diostam tukuy sunquwan serviniku’, nispanku, chayna kasqankuqa sutillamá ruwasqankupi qawakunqa. Amayá karunchakuychu chayna runakunamantaqa”, nispa. ¿Sapa kutichu familianchikwanpas, iñiqmasinchikkunawanpas rimanchik sumaq huertapi imayna kawsakunamanta? w24.01 6 parrs. 13-14

¡Anchatam kusikunchik ‘Jehova Diosqa runankunawan kusisqallaña kasqanmanta’ yachaspa! (Sal. 149:4). Chaywanpas wakin iñiqmasinchikkunaqa hukmanyasqa tarikuspankum nikunmanku: “¿Diosqa yaqachu wakin iñiqmasiykunata hina ñuqatapas chaskiwanman?”, nispa. Ñawpaq tiempopipas Diosta serviqkunamanta wakinmi iskayrayaqku Dios chaskisqanmanta (1 Sam. 1:​6-10; Job 29:​2, 4; Sal. 51:11). Bibliapim willawanchik Jehova Diosqa serviqninkunata pantaq kaptinkupas chaskisqanmanta. ¿Imakunatam chaskiwananchikpaqqa ruwananchik? Churin Jesucristopi iñispam bautizakunanchik (Juan 3:16). Bautizakuptinchikmi runamasinchikkuna yachanqaku huchanchikmanta wanakuspa Diosllapaqña kawsakunapaq prometekusqanchikta (Hech. 2:38; 3:19). Tukuy chaykunawanmi Jehova Diosqa anchata kusikun. Arí, prometekusqanchikman hina tukuy kallpanchikwan Diosta serviptinchikqa payqa chaskiwasunmi, hinaspapas amistadninpaqmi hapiwasun (Sal. 25:14). w24.03 26 parrs. 1-2

Autoridadkuna Diosmanta willakunanchikta harkakuwaptinchikqa ñuqanchikpas Jesuspa qatiqninkuna hinam ruwananchik. Manam iskayrayanchikchu hinalla willakunapaq Diosninchik yanapawananchikmantaqa. Chaymi mañakuchwan mana manchakuq kanapaq hinaspa imatapas yachaywan ruwanapaq. Jehova Diostayá mañakusun sasachakuyninchikpi yanapaykuwananchikpaq. Wakiqninchikmi llakisqa tarikunchik kuyasqa ayllunchik wañukusqanrayku, Diosmanta willakunanchikta gobierno harkakusqanrayku utaq imawanpas unqusqanchikrayku, imamantapas llakikusqanchikrayku utaq familianchikmantapas. Covid unquy rikuriramusqanraykum chaynataq guerrakuna kasqanraykum astawanraq sasachakunchik. Chaymi Jehova Diosninchikman tukuy ima sasachakuyninchikta mana pakaykuspa willakunanchik. Paymanqa kuyasqa amistadninchikman hinam tukuy imamanta willakuchwan. Payqariki yanapaykuwasunpunim, chaymantaqa manam iskayrayanachu (Sal. 37:​3, 5). Mana amiruspa Jehova Diosta mañakuyqa yanapawanchikmi ima sasachakuypipas kaspa hinalla aguantanapaq (Rom. 12:12). Diosninchikqa yachanmi ima sasachakuypipas tarikusqanchiktaqa. Chaymi ‘yanapaykuwananchikpaq qayakusqanchikta uyariykuwanchik’ (Sal. 145:​18, 19). w23.05 5, 6 parrs. 12-15

Vidanchikpi imapaqpas tantiakuspaqa puntatam yachaykunanchik ‘Jehova Diospa ima munaynin kasqanta’ (Efes. 5:​10, 17). Arí, allintam yachananchik imapas ruway munasqanchikmanta Jehova Dios ima piensasqanta. Chaypaqqa biblianchikpim maskananchik vidanchikpi yanapawaqninchik yachachikuykunata. Bibliapa nisqanta kasukuspaqa imapaqpas allintam tantiakusun. Satanasqa kusisqam tarikunman yanqapas-yanqa tiemponchikta usuchispa Diosta servinapaq manaña tiempochakuptinchikqa (1 Juan 5:19). Chaymi pi iñiqmasinchikpas Diosta astawan servinanmantaqa qullqi maskayllaman, imapipas estudiayllaman utaq llamkayllaman qukurunman. Ñuqanchikpas chaykunawan aysachikuptinchikqa sutillam kanqa Diosta mana kasukuq runakuna hina piensayta qallaykusqanchik. Qullqichayuq kayqa, imapipas estudiayqa utaq imapipas llamkayqa manam huchachu, ichaqa manam chaykunallamanqa qukurunachu. w24.03 24 parrs. 16-17