Omwisi 7

Ebyosi ebyo Yesu abugha n’erikola, n’erihirako ebitiko-tiko ebyo akola ibikakanganaya ndeke-ndeke ngoko Tata wiwe akayowa n’erilengekania. (Yoh. 14:9) Twanganighaki oko bitiko-tiko ebyo Yesu akola? Yesu na Tata wiwe batwanzire kutsibu. Omughulu Yesu abya oko kihugho, mwakangania olwanzo lwiwe lunene oko bandu omw’ikolesya akaghala kiwe ak’erikola ebitiko-tiko akawatikya abakaghalawa. Kiro kighuma, abalume babiri abyabya ndimetime mubamuhatikana bati abawatikaye. (Mat. 20:30-34) Neryo Yesu “mwabakwira obulighe” n’erilamyabo. Ekinywa kye Kigiriki ekikakolesibawa hano, ekikabindulawa mo “mwabakwira obulighe” kikakanganaya obulighe bunene obukalwa omo mutima w’omundu mw’ehali. Kandi obulighe bunene ngobo, obukakanganaya olwanzo, bo bwakuna Yesu erilisya abandu n’erilamya omuhagha. (Mat. 15:32; Mar. 1:41) Ngambe itwikirirya ngoko Yehova, oMungu oyukakwira abandu b’obulige, n’Omughala wiwe batwanzire kutsibu kandi bakayowa muhanda omughulu tukaghalawa. (Luka 1:78; 1 Pet. 5:7) Bakalindirira n’omuhwa eribughaho amaghali wosi awakatuhikira. w23.04 3 enu. 4-5

Kumbe itwayikasa eritendibya tukahulikirira n’erisoma emyatsi eyituwene eyiswire omo kihugho kibi kino ekya Sitani. Twanganabya tukusulya omo bwenge bwetu mw’emyatsi eyuwene omwibya tukasoma eBiblia. Eribya tukahindana n’erisangira oko mubiiri w’eritulira, nabyo bikatuwatikaya eribya n’amalengekania awuwene. Kandi Yehova akatulagha ati sy’endisyaligha tukalengwako kwilaba obutoki bwetu. (1 Kor. 10:12, 13) Erisighala bataleghula oko Yehova omo biro by’enduli bino, litolere eribya tukasaba kangyi-kangyi kwilaba embere. Yehova anzire itwamubwira “amalige [wetu] gosi” tukamusaba. (Esy. 62:8) Ubye ukapipa Yehova n’erimusima oko byosi ebyo akakola. Ubye ukamusaba akuhe obutubaha omo mubiiri w’eritulira. Ubye ukamusaba obuwatikya bw’eriyiyinia omo maligho n’omughulu wamalengwako. Isiwalighira omundu kutse ekindu kyosi-kyosi erikukakirya eribya ukasaba Yehova yo kangyi-kangyi. w23.05 7 enu. 17-18

Tukahindana busanaki? Eky’erimbere ni busana n’eripipa Yehova. (Esy. 26:12; 111:1) Kandi tukahindana busana n’erisikania mitima omo mighulu eyikalire eno. (1 Tes. 5:11) Omughulu tukasubiraya oko mihindano tukabya itwamasangira oko myatsi ibiri eyo. Aliwe, hane emyatsi eyangaleka ikyatukalako erisubirya oko mihindano. Twanganakwa obuba bw’erisubirya, kutse twanganabya n’omuhwa w’eribya tukasubirya oko mihindano, aliwe ibatabya bakatwahula ngoko twanzire. Niki kyo kyangatuwatikya? Ebyo Paulo ahandikira Abaebrania byanganatuwatikya. Akakania oko mughaso w’erihindana, mwahandika ati: “Tubye tukasikania mutima.” Tubye tukibuka ngoko erisubirya oko mihindano, nibya omo binywa bike ebikakanganaya obwikirirya bwetu, kyanganasikya mutima abaghala n’abali betu. Kandi bamatenditwahula twanganatsema kundi abandi ibamabibana akanya k’erisubirya.​—1 Pet. 3:8. w23.04 20 enu. 1-3

Omwami amabibwira Abayuda abamabibugha emyaka hakuhi 70 omo bunyewa e Babiloni ati bali n’obwiranda bw’erisuba omo kihugho kyabo kye Israeli. (Ezra 1:2-4) Yehova musa yuwangatokesya omwatsi ng’oyo. Busanaki tukabugha tutya? Kundi Abababiloni isibabeghere eribohola abanyewa babo. (Isa. 14:4, 17) Aliwe, e Babiloni y’abirisingwa neryo omwami muhya yukabibwira Abayahudi ati balue omo kihugho kye Babiloni. Neryo, obuli Muyahudi, kutsibu-tsibu emitwe y’ebihanda, batolere ibayisogha nga bakendilua omo Babiloni kutse nga bakendisighalamo. Alinga eriyisogha eri siryabya lyolo oko Bayahudi bangyi ababirikekeluha, neryo sibangatoka erighenda olughendo luli olo. Kandi kundi abangyi ba kubo babutawa e Babiloni, sibalibatikala ehandi. Isibalangire e Israeli mo kihugho kyabo. Ibasikyo mo kihugho ky’obo sokulu wabo. Kandi alinga n’Abayahudi bangyi ibabiribya n’ebindu binene, neryo alinga mukyabakalako erisigha ebindu n’amanyumba wabo e Babiloni n’eriya omo kihugho ekyo batasi. w23.05 14 enu. 1-2

Ekinywa ky’oMungu kikatusaba erilola embere erikulya omubere w’eriyiyinia, erikwira bandi b’obulighe, n’olwanzo. Luka 21:19 ikabugha yiti: “Eriyiyinia lyenyu likendisyasabula esyongebe syenyu.” Abanya Kolosai 3:12 ikatubwira yiti: ‘Mubye . . . mukakwira abandi b’obulighe.’ Na 1 Abanya Tesalonika 4:9, 10 ikabugha yiti: “Mwabirikangiriribwa n’oMungu ngoko ritolere imwanzana. . . . Aliwe ekyo tukabasaba kya kino: Mubye mukakola mutya kwilaba aho.” Amasako wosi ano mwahandikwa busana n’abigha ababya bakakangania omubere w’eriyiyinia, erikwira bandi b’obulighe, n’olwanzo. N’okw’ekyo babya batolere erilola embere erikulya emibere eyo. Netu litolere itwakola ng’abo. Erikuwatikya, langira ngoko Abakristo b’erimbere mubakangania emibere eyo. Kandi ukendilangira ngoko wangigha abigha abo utoke eribya ighunayitekenie oko eryaghalwa rinene. Neryo omughulu eryaghalwa rinene likendisyatsuka, tukendisyabya itwabiribeghera eriyiyinia, neryo tukendisyayitsinga omwiyiyinia. w23.07 3 enu. 4, 8

Twangabya ab’oko bahirirwe kw’amaghuta kutse ab’oko “esindi mbuli,” litolere itwasighala omo ‘[nzira yʼobubuyirire].’ Enzira eyo ikatuwatikaya erilola embere eriramya Yehova lino, n’omo biro ebikasa omughulu Obwami bw’oMungu bukendisyatabala ekihugho kino. (Yoh. 10:16) Eritsuka oko 1919 M.W., amamiliyoni w’abalume, abakali n’abana babirilua omo Babiloni Mukulu, ni bugha ambu ebisomo byosi by’amabehi, babiritsuka erilendera omo nzira y’ekisosekanio eyo. Omughulu Abayahudi balua e Babiloni, Yehova mwabugha ati ebyosi ebikatwikalaya omo nzira eyo bikendisyalusibwaho. (Isa. 57:14) Tubughe tutiki oko ‘[nzira yʼobubuyirire]’ y’oko mughulu wetu? Emyaka mingyi embere sye 1919, Yehova mwatsuka erikolesya abalume abamukengire eriwatikya abandu erilua omo Babiloni Mukulu. (Tasyalebya ne Isaya 40:3.) Mubakola emibiiri eyawatikaya enyuma abandu b’emitima myolo erilua omo bisomo by’amabehi n’erisyaramya Yehova haghuma n’abandu biwe. w23.05 15-16 enu. 8-9

Yehova anzire itwamukolera omwanza lyetu n’obutseme. (2 Kor. 9:7) Neryo twanganalola embere erikwamirira omuradi ogho twabiripona? Tulebaye eky’erileberyako ky’omukwenda Paulo. Mwabugha ati: “Ngaghalaya omubiri waghe n’erikolesyagho ng’omukobe.” (1 Kor. 9:25-27) Paulo inyakayikasa erikola ebyuwene, nibya n’omughulu iye syanzire. Yehova mwanatsemera ebyo Paulo abya akamukolera? Inga! Kandi Yehova mwamutsumula busana n’eriyikasa liwe. (2 Tim. 4:7, 8) Kutya Yehova akatsema akatulangira tukakwamirira emiradi yetu nibya n’omughulu situwite omuhwa. Akatsema akalangira ngoko nomo sitwanzire erikola omwatsi oyo, tunemukolagho kundi tumwanzire. Ngoko Yehova anatsumula Paulo, netu akenditsumula eriyikasa lyetu. (Esy. 126:5) Kandi omughulu tukayilangirira emiyisa yiwe, ekyo kyanganatuhiramo omuhwa w’erikola. w23.05 29 enu. 9-10

Omukwenda Paulo mwasosekania abatendisyasabuka oko kiro kya Yehova n’abandu abalito. Sibaliminya ebikalaba kandi ngoko endambi nayo inemulaba. Sibaliminya omughulu omwatsi mulebe w’omughaso akendikoleka kandi nga bakendiyiwata bati kugho. Abandu banene munabwire, baghotsere omo nzira y’obunya-kirimu. (Rom. 11:8) Sibalilangira ebyosi ebikakanganaya ngoko tuli omo “biro by’enduli” kandi ngoko ekiro ky’eryaghalwa rinene kikasonda erihika. (2 Pet. 3:3, 4) Aliwe twikirirye ngoko ebiro bikalaba erihano erikatusaba eribya itunalolire, rikalola embere eribya ry’omughaso. (1 Tes. 5:6) Litolere itwatulera n’erisighala itunasikire. Busanaki? Ekyo kikatuwatikaya eritendiyingirya omo mwatsi ye politike n’eyindi myatsi y’ekihugho kibi kino. Ekiro kya Yehova kikaseghera hakuhi, kyasyatukalako kutsibu eritendiyingirya omo myatsi eyo. Aliwe situtolere erikwa obuba tuti alinga tukendisyatoghera omo kitegho ekyo. Ekirimu ky’oMungu kyanganatuwatikya erisighala itunatulere n’eritendihangya-hangya omo bwenge tutoke eriyisogha ndeke.​—Luka 12:11, 12. w23.06 10 enu. 6-7

Omughulu ukowa erina Samsoni, ukalengekanaya okuki? Kitokekene ukalengekanaya oko mulume w’akaghala kanene kutsibu. N’ekyo ko kine kitya. Aliwe Samsoni mwanayisogha muhanda, n’ekyo mukyaleka inyaghalwa kutsibu. Nomo bine bitya, ebyo Samsoni akola omo mubiiri wa Yehova, byo Yehova alangira kutsibu. Kandi Yehova mwahira omo Biblia mw’eky’erileberyako kya Samsoni eky’obutaleghula busana n’endundi yetu. Yehova mwakolesya Samsoni erikola emyatsi eyikaswekaya atoke eriwatikya abandu biwe abo asombola, ni bugha ambu Abaisraeli. Emyaka mingyi enyuma sy’oluhulo lwa Samsoni, Yehova mwasondola omukwenda Paulo erihandika erina lya Samsoni omo kati-kati k’amena w’abalume ab’obwikirirya. (Ebr. 11:32-34) Eky’erileberyako kya Samsoni kyanganatuhiramo omuhwa. Mwayiketera Yehova nibya n’omo mibere eyikalire. Eky’erileberyako kya Samsoni kyanganatuhiramo omuhwa n’eritwighisya esyosomo nyingyi. w23.09 2 enu. 1-2

Twanganawatya omubere wetu w’eriyiyinia tukasaba Yehova yo kangyi-kangyi n’erimubwira ngoko tukayowa busana n’amaligho wetu. (1 Tes. 5:17) Kwamuhwa lino, twanganabya isituli n’amaligho awakalire. Aliwe ukanasaba Yehova uti akusondole omughulu wabirihangya-hangya kutse wabiribula eky’erikola? Twamabya tukasaba Yehova y’obuwatikya omo maligho make-make agho tukabana munabwire, isitwendisyataluka erikola tutya twamahikirwa n’amaligho awakalire omo mughulu owakasa. Ekyo kikendileka iwayiketera ngoko Yehova anasi omughulu owatolere owo akendisyakuwatikyamo kandi ngoko akendisyakuwatikya. (Esy. 27:1, 3) Twamabya tukayiyinia omo maligho wa munabwire ekyo kikendisyatuwatikya eriyiyinia oko eryaghalwa rinene erikasa. (Rom. 5:3) Busanaki tukabugha tukya? Abaghala n’abali betu bangyi bakabugha bati omughulu bakayiyinaya omo maligho malebe, ekyo kikabateghekanaya eriyiyinia omo wandi maligho awakasa. Omughulu bakalangira ngoko Yehova amabawatikya eriyiyinia omo maligho malebe, ekyo kikaleka ibatasyikirirya kundu ngoko Yehova anzire eribawatikya. Obwikirirya bukabawatikaya eriyiyinia omo maligho awakakwama.​—Yak. 1:2-4. w23.07 3 enu. 7-8

Eriyikehya lya Yehova n’erikwira abandu b’obulighe bikaleka inyatamakirira amalengekania wiwe. Ng’eky’erileberyako, Yehova mwakangania ngoko akayikehaya kutsibu omughulu asonda eritoghotya abandu be Sodomo. Erilabira omumalaika wiwe, Yehova mwabwira omutaleghula Loti ati asaghire oko bitwa. Loti mwakwa obuba bw’erisaghira oko bitwa. Neryo mwalemba-lemba Yehova ati iye n’ekihanda kiwe basaghire omo kayi kake ake Zoari ako Yehova abiriyisogha eritsandya. Yehova endihatikana Loti ati akole ngoko abirimubwira. Aliwe, mwalighira Loti erisaghira e Zoari, neryo mwaleka eritsandya akayi ako. (Enz. 19:18-22) Emyaka mingyi enyuma, Yehova mwaghanyira abandu be Ninawi. Mwatuma omuminyereri Yona eribwira abandu babi b’omo Ninawi ngoko akenditsandyabo n’omuyi wabo. Aliwe abandu be Ninawi babere bayisubako, Yehova mwaghanyirabo, neryo mwatatsandya omuyi wabo.​—Yona 3:1, 10; 4:10, 11. w23.07 21 enu. 5

Eky’erileberyako kya Yoasi kyangatwighisyaki? Yoasi abya ng’omuti w’emirihi eyitahandire omo kitaka mo ndeke owakimanira oko nzegho. Yehoyada oyo abya nzegho yiwe abere abihola n’erihunga ly’eriyisamambula lyabere lyahuluka Yoasi mwatera. Eky’erileberyako eki kyamatukangirirya ngoko obuba bwetu b’oMungu sibutolere bukaseghemera lisa oko eby’erileberyako ebyuwene eby’Abakristo balikyetu kutse eby’abandu b’omo kihanda kyetu. Erisighala hakuhi na Yehova, litolere itwawatya olwanzo lwetu okw’iye n’erimukenga erilabira eriyighisya, erilengekania buli oko ebyo tukigha, n’eribya tukasaba. (Yer. 17:7, 8; Kol. 2:6, 7) Oko kwenene Yehova syalitusaba bingyi. Ekyo Yehova akatusaba kikabanika omo risako ry’ Omughambuli 12:13, erikabugha riti: “Gubahe [oMungu], utegaye ebihano biwe, kusangwa ebi byo bitolere ndeke busana nʼobuli mundu.” Omughulu tukubaha oMungu, tukasighala bataleghula oko Yehova nomo hangabyaki omo biro ebikasa. Sihali ekyangatsandya obwira bwetu kughuma na Yehova. w23.06 19 enu. 17-19

Erikangania ngoko Yehova akendisyayira ekihugho mo paradiso, omulondo 5 akatsuka atya: “N’oyo wikere oko kitumbi kyʼobwami mwabuga ati.” (Erib. 21:5a) Omo kitabu ky’Eribisulirwa, Yehova iyuwene-wene akabugha esyongendo isatu. Neryo oyukateka omulaghe oyu si mumalaika w’obutoki kutse nibya si Yesu oyo walubukibawa, aliwe ni Yehova iyuwene-wene! Ekyo kikakanganaya ndeke-ndeke ngoko twanganayiketera kundu emyatsi eyo Yehova angatasyabugha aho nyuma. Busanaki? Kundi Yehova ‘syalibiha.’ (Tito 1:2) Kwesi, ebinywa ebyo tukasoma omo Eribisulirwa 21:5, 6 bikendisyabererera kundu. Tukanaye oko kinywa “lebaya!” Ekinywa kye Kigiriki ekikabindulawa mo “lebaya!” kikakolesibawa kangyi-kangyi omo kitabu ky’Eribisulirwa. Ekitabu kighuma kikabugha kiti ekinywa lebaya kikakolesibawa erikangania “omusomi ngoko litolere inyayiteghererya ndeke emyatsi eyikwamire.” Yehova akatasyabugha atiki? Akabugha ati: “Lino ngayira emyatsi yosi mo mihya-mihya.” Kwenene hano Yehova akakanaya oko syombinduka sy’omo biro ebikasa. Aliwe akakanaya esyombinduka esyo nga syabiribererera, kundi anasi ngoko asyaberererya omulaghe wiwe oyo.​—Isa. 46:10. w23.11 3-4 enu. 7-8

OmukwendaPetro inyakinalwa n’obulema bulebe. Tukanaye oko myatsi milebe iyikakanganaya ekyo. Omughulu Yesu abugha ng’akendighalwa ati n’erihola ati busana n’eriberererya obuminyereri bw’eBiblia, Petro mwamukunga. (Mar. 8:31-33) Kangyi-kangyi, Petro n’abandi bakwenda ibakakubanako obuhaka omukulu omw’ibo nga nindi. (Mar. 9:33, 34) Omo kiro ky’ekiro ky’embere Yesu ahole, Petro mwatwa okutu k’omulume mulebe. (Yoh. 18:10) Busana n’obuba, omo kiro kighumerera ekyo, Petro mwaghana Yesu ngendo isatu. (Mar. 14:66-72) Busana n’ekyo Petro mwalira n’obulighe. Yesu mwatalekerania omukwenda wiwe oyo wabya abunikire mutima kutsibu. Yesu abere alubuka, mwaha Petro y’akanya k’erikangania ngoko akinamwanzire. Yesu mwabwira Petro ati alisaye esyombuli siwe. (Yoh. 21:15-17) Petro mwaligha. Busana n’ekyo omo kiro kye Pentekote, abya inyane e Yerusalema; neryo mwabya omo kati-kati k’abandu b’erimbere abahirawako amaghuta erilabira ekirimu kibuyirire. w23.09 22 enu. 6-7

Omukwenda Petro mwahana abasyakulu balikyabo ati “mulisaye esyombuli sy’oMungu.” (1 Pet. 5:1-4) Wamabya ighuli musyakulu w’endeko, tunasi ngoko wanzire abaghala n’abali benyu kandi wanzire eribateya. Aliwe hanganabya endambi iwataluka erikola omubiiri oyo busana n’erilangira nga uwite bingyi by’erikola kutse eriyowa nga uluhire kutsibu. Ekyangakuwatikya niki? Ubwire Yehova y’ebyosi ebiri oko mutima. Petro mwahandika ati: “Oyukakolera abandi, ayiketere akaghala ako Mungu akatuha, kusudi oMungu apipawe omo myatsi yosi.” (1 Pet. 4:11) Abaghala n’abali benyu banganabya ibanemulaba omo maligho awate angahwaho omo kihugho kibi kino. Aliwe isiwibirirawa ngoko “omulisya mukulu,” Yesu Kristo, anganabawatikya ndeke kutsibu kukulenga. Anganakola atya lino n’omo kihugho kihya-kihya ekikasa. Ekyo oMungu akasaba lisa oko basyakulu, ry’eryanza abaghala n’abali babo, eribateya, n’eribya “eby’erileberyako oko syombuli.” w23.09 29-30 enu. 13-14

Litolere itwayihighula oko malengekania w’abandu abatesikaya emighambo y’oMungu. Twamabya tukalengekania ng’abandu abatesikaya emighambo ya Yehova Mungu, ekyo kyanganaleka itwatsuka eribuna emighambo yiwe n’oko ndulya itwamuleka. (1 Kor. 3:19) “Amenge w’ekihugho kino” akaleka abandu ibatasikya oMungu. Abakristo balebe b’omo Pergamo ne Tiatira mubatsuka erikwama emighendere y’abandu ababatimbireko, ababya bakaramya esyosanamu n’eritendikwama esyokanuni sy’emighendere sya Yehova. Yesu mwakunga esyondeko ibiri esyo kundi babya bakalekerania abandu ababya bakakola emyatsi y’obusingiri omo ndeko. (Erib. 2:14, 20) Munabwire, abandu abatutimbireko banganatsuka eritutsotsya eriligha amalengekania wabo. Abandu b’omo kihanda kyetu n’abira betu banganatsuka eritulighisya ngoko emighambo ya Yehova siyiritusighira obwiranda, kandi banganasonda eritukuna eribunayo. Ng’eky’erileberyako, banganatubwira bati eribya n’emighendere eyuwene si ky’omughaso, kandi bangatubwira bati esyokanuni sy’eBiblia sy’emighendere syabirilaba biro. Ebiro bikalaba twanganatsuka erilangira tuti alinga obusondoli obo Yehova akatuha sibutolere. Nibya twanganatsuka erisonda eritendikwama “ebihandikire” ebiri omo Biblia.​—1 Kor. 4:6. w23.07 16 enu. 10-11

Maria, mama wa Yesu, abya alaghire oko kaghala. Maria abya isyalyalunga, aliwe omumalaika mwamubwira ati akendiheka obukule. Abya isyasi obulembere nga bukabya buti kundi isyalyatakulya omwana wiwe-wiwe; aliwe, nomo byanabya bitya, mulyatolera inyakulya omwana w’obulume oyukendisyabya Masiya. Kandi iye w’abene abya isyalyataghotsera n’omulume, aliwe lyabya litolere inyayakanirya Yozefu ngoko ni mukule. (Luka 1:26-33) Maria mwabana ati akaghala k’eriberererya omubiiri oyu? Abandi bo bamuwatikaya. Ng’eky’erileberyako, mwasaba Gabrieli ati amukaniraye bingyi oko mubiiri oyo. (Luka 1:34) Hake enyuma sy’aho, mwaghenda olughendo akayabana omutunga wiwe ye Elizabeti “omo kiharo ky’ebitwa” kye Yuda. Olughendo olo, lwabyalo. Elizabeti mwasima Maria, n’ekirimu kya Yehova mukyamusondola erikanirya Maria y’obuminyereri obukasikaya mutima obulebirye omwana oyo akendibuta. (Luka 1:39-45) Maria mwabugha ati Yehova “abirikola emibiiri y’amaka omo kuboko kwiwe.” (Luka 1:46-51) Yehova mwaha Maria y’akaghala erilabira Gabrieli na Elizabeti. w23.10 14-15 enu. 10-12

Oko bigha ba Kristo, abigha balebe basa abasibwe mighanzo, bo babirihirwako amaghuta erilabira ekirimu kibuyirire; kandi bawite obwira obuyisosire haghuma na Yehova. Abandu 144000 aba, bakendisyakola haghuma na Yesu ng’abahereri omo lubula. (Erib. 14:1) Etabernakulo eyibuyirire yikasosekanaya erighanzwa mo baghala b’oMungu b’obunya-kirimu nibya ibakine oko kihugho. (Rom. 8:15-17) Ahabuyirire Kutsibu h’etabernakulo hakasosekanaya olubula, aho Yehova ali. “Erido” eyabya ighabire Ahabuyirire n’Ahabuyirire Kutsibu, yabya yikasosekania omubiri wa Yesu w’oko kihugho. Abya isyangatingira elubula mo Muhereri Mukulu w’omo hekalu y’obunya-kirimu inyakine n’omubiri oyo. Yesu abere aherera engebe yiwe busana n’abandu, mwakingulira Abakristo abahirirweko amaghuta b’enzira y’eribana engebe y’omo lubula. Nabo litolere ibalua omo mubiri wabo w’oko kihugho imo babana ekihembo kyabo ky’elubula.​—Ebr. 10:19, 20; 1 Kor. 15:50. w23.10 28 enu. 13

Gideoni mwayikasa erisubirya omo bolo omughulu Abaefuraimu bamubughako muhanda. (Abat. 8:1-3) Mwatasubiryabo omo buhitane. Mwakangania ngoko akayikehaya omw’ihulikirira ebyo bakamutsongerako n’erikania nabo omo bolo. Abasyakulu abuwene bakigha eky’erileberyako kya Gideoni omw’ihulikirira ndeke n’eritendihitana omughulu bakababughako muhanda. (Yak. 3:13) Erikola batya kikawatikaya erihira obugholo omo ndeko. Abandi babere bapipa Gideoni abisinga Abamidiani, mwalolya eripipa lyosi oko Yehova. (Abat. 8:22, 23) Abasyakulu bangakwama bati eky’erileberyako kya Gideoni? Litolere ibabya bakapipa Yehova busana n’emyatsi eyo bakakola. (1 Kor. 4:6, 7) Ng’eky’erileberyako, omusyakulu w’endeko amabisimwa busana n’obutoki bwiwe obw’erikangirirya, anganabugha ati amakangirirya tukabanagho omo Kinywa ky’oMungu, n’ebyosi tukighisibawabyo n’endondeka yiwe. Omughulu bakakangiriraya embere sy’abandu, abasyakulu b’endeko batolere eriyibulya nga bakaha Yehova y’olungengerwa losi kutse nga bakasonda eriyikangania embere sy’abandu. w23.06 4 enu. 7-8

Twamatendibana ebyo tukasaba omo misabe, litolere itwayibulya tuti,‘Ninemusaba busana n’ekindu ekitolere kwehi?’ Kangyi-kangyi, tukalengekanaya tuti tunasi ekyuwene okw’itwe. Aliwe, ebyo tukasaba tukalengekania tuti bye n’eby’endundi okw’itwe, byangabula eribya by’omughaso. Twamabya itukasaba busana n’omwatsi mulebe owakalire, hanganabya ihane enzira eyuwene y’erisoha omwatsi oyo kulenga ngoko tukasaba. Kandi emyatsi milebe eyo tukasaba, yanganabula erihambana n’erisonda lya Yehova. (1 Yoh. 5:14) Okw’ekyo, tukanaye oko ky’erileberyako ky’ababuti abasaba bati Yehova awatikaye omwana wabo asighale omo kwenene. Omusabe oyo, mwalangirika ng’atolere. Aliwe, Yehova syalikasa omundu wosi-wosi erimukolera. Anzire obuli mughuma w’okw’itwe, erihirako n’abana betu, ibayisombolera erimukolera. (Ebih. 10:12, 13; 30:19, 20) Neryo omo mwanya w’erisaba batya, ababuti abo banganasabire Yehova abawatikaye eritula oko mutima w’omwana wabo atoke eryanza Yehova n’eribya mwira wiwe.​—Misyo 22:6; Efe. 6:4. w23.11 21 enu. 5; 23 enu. 12

Busanaki erisikya abandi bo mutima ni nzira eyuwene kundu y’erikangania ngoko tubanzire? Erikwamana n’ekitabu kighuma ekikakanaya oko Biblia, ekinywa “erisikya mutima” ekyo Paulo akolesaya, kikamaanisaya “erimana ahali omundu erimukirania omughulu akalaba omo maligho awakalire.” Neryo omughulu tukakiranaya, tukabya itwamawatikya omulikyetu oyuli omo maligho atoke erihangana n’erilola embere erikolera Yehova butaleghula. Obuli mughulu tukakiranaya mughala wetu kutse mwali wetu, tukabya itwamakangania ngoko tumwanzire. (2 Kor. 7:6, 7, 13) Erikwira abandi bo bulighe n’erikirania, ni bindu bibiri ebikaghenda haghuma. Biti? Omundu oyukakwira abandi bo bulighe, akanza eribakirania n’eryanza eribawatikya omo maligho wabo. Neryo tukabya twabikwira abandi bo bulighe, ikyatukuna erikiraniabo. Paulo mwakangania ngoko Yehova erikwira abandi bo bulighe, likaleka inyabakirania. Paulo mwabugha ati Yehova “ni Tata oyukaghanyira kutsibu, kandi ni Mungu oyukatukiranaya omo byosi.”​—2 Kor. 1:3. w23.11 9-10 enu. 8-10

Abigha ba Kristo bosi bangayilindirire okwendereribwa. Tulebaye ebyo Omukwenda Paulo abwira Abakristo be Tesalonika. Mwabwirabo ati: “Omughulu twabya ewenyu, twabya tubeghere eribabwira ngoko tukendisyaghalibwa. Ngoko munasi, ekyo kyabirituhikira.” (1 Tes. 3:4) Mwahandikira n’Abanya Korinto ati: “Baghala betu, sitwanzire eribabisa amaligho awatuhikira. . . . Mutwahika oko kika ky’erilengekania tuti tukendihola.” (2 Kor. 1:8; 11:23-27) Na munabwire, Abakristo nabo banganayilindirira okwendereribwa omo nzira mbiriri-mbiriri. (2 Tim. 3:12) Wamabikirirya Yesu n’erimukwama, abira baghu, n’abatunga baghu banganabya imubakusekererya. Banganabya nibya imubakukolera muhanda. Kutse oyukuhere omubiiri kutse abo ukakola nabo banabirikwendererya busana n’eribya w’ekwenene omo myatsi yosi? (Ebr. 13:18) Abatabali banabirikwendererya busana n’erikanirya abandi oko maha waghu? Nomo twangahikirwa n’eryendereribwa lya muhanda wahi, omukwenda Paulo mwabugha ati litolere itwabya n’obutseme. w23.12 10-11 enu. 9-10

Yakobo mwayiyinia oko maligho mangyi. Abana babiri ba Yakobo, ye Simeoni na Lawi mubahemula erina ry’ekihanda kyabo n’erya Yehova. N’ekindi, Yakobo mwaherya Rakeli, omukali wiwe mwanzwa, omo luholo akabuta omwana wabo w’akabiri. Kandi busana n’enzala, Yakobo mwayisogha eritibitira omo kihugho kye Misri iniabiribya musyakulu. (Enz. 35:16-19; 37:28; 45:9-11, 28) Omo maligho wosi ayo, Yakobo mwataleka eriyiketera Yehova n’ebyosi ebyo abirimulagha. Na Yehova mwakangania Yakobo ngoko amwanzire. Ng’eky’erileberyako, Yehova mwamuha ebindu bingyi. Alinga kandi Yakobo mwasima Yehova yo kutsibu omughulu alangira mughala wiwe ye Yozefu, oyo abya akalengekania ati abirihola kera! Yakobo mwatoka eriyiyinia omo maligho wiwe kundi abya n’obwira obuwene haghuma na Yehova. (Enz. 30:43; 32:9, 10; 46:28-30) Netu, twamabya n’obwira obuwene haghuma na Yehova, itukendikinda amaligho wosi agho situlwe tuyilindirireko. w23.04 15 enu. 6-7

Esyonyimbo 23 ni lwimbo olukakanganaya eriyiketera kundu olwanzo n’eritsoma rya Yehova. Oyo wahandika olwimbo olo ni Daudi. Omo lwimbo olo, Daudi akakanganaya obwira obunokire obo abya nabo haghuma n’Omulisya wiwe, Yehova. Daudi mwaligha Yehova amusondole n’ekyo mukyaleka inyayowa buholo; kandi inyayiketere Yehova yo kundu. Daudi abya ikirirye ngoko si hali ekiro Yehova akendisyaleka erimwanza. Ekyaleka inyabya n’eriyiketera linene atya niki? Daudi mwayilangirira ngoko Yehova amutsomene, kundi ebiro byosi Yehova inyakamuha ebyo alaghireko. N’ekindi, Daudi abya asi ngoko Yehova ni mwira wiwe kandi ngoko amusimire. Ekyo kyo kyabya kikaleka inyikirirya ngoko, nomo hangabyaki omo biro ebikasa, Yehova syendisyabula erimuha ebyo alaghireko. Daudi abya asi ngoko Yehova amwanzire kandi amutsomene. Neryo busana n’ekyo, mwatabya n’obuba bosi-bosi, aliwe inyakatsemera ebyo awiteko.​—Esy. 16:11. w24.01 29 enu. 12-13

Eritsuka oko Malwa w’Akabiri w’Ekihugho, abandu ba Yehova mubabya n’obwiranda bunene bw’eritulira omo bihugho bingyi. Abandu bangyi babiriminya Yehova, kandi tunemutulira omo kihugho kyosi. Na munabwire abaghala betu b’omo Kyaghanda Ekikasondola banemulola embere eriyiketera obusondoli bwa Kristo. Banzire obuli busondoli obo bakatuha bubye ibunahambene n’amalengekania w’oMungu. Neryo bakakolesaya abalebya b’emitimbo n’abasyakulu eriha esyondeko sy’obusondoli. Abasyakulu abahirirweko amaghuta, bali “omo byala [bya Kristo] by’amali.” (Erib. 2:1) Tunasi ngoko abasyakulu bosi abo sibahika-hikene kandi bakakola amakosa. Nibya ye Musa na Yoshua mubanakola makosa, kutya n’abakwenda. (Emig. 20:12; Yos. 9:14, 15; Rom. 3:23) Nomo bine bitya, Kristo anemusondola omughombe mutaleghula n’ow’amenge kughuma n’abasyakulu, kandi akendisyalola embere erikola atya. Kwesi, twanganayiketera obusondoli obo Yehova akatuha erilabira abalume abo abirihiraho. w24.02 23-24 enu. 13-14

Munabwire, twanganatsemesya Yehova omw’ikania okw’iye omo nzira eyikakanganaya ngoko tukamusima kandi tumwanzire kutsibu. Omughulu tukatulira tukanza eriwatikya abandi eriyitunda hakuhi na Yehova n’eriyowa ngoko tukayowa busana na Tata wetu w’olwanzo. (Yak. 4:8) Tukatsema tukakangania abandu ebyo eBiblia ikabugha oko mibere ya Yehova ng’olwanzo, eritunganene, amenge, akaghala n’eyindi mibere eyuwene. Kandi, tukapipa Yehova n’erimutsemesya omughulu tukayikasa erigha emibere yiwe. Omughulu tukakola tutya, tukasighala itunasikire omo kihugho kibi kino. Abandu banganayilangirira ngoko situbasosire, neryo ibatsuka eritubulya busanaki situbasosire. (Mat. 5:14-16) Omughulu tukabya kughuma nabo, twanganababwira ebikaleka itwabya n’emibere eyitasosire yabo. Ekyo kyanganakuna ab’emitima eyuwene eryasa ok’oMungu wetu. Omughulu tukapipa Yehova omo syonzira esyo, tukatsemesaya omutima wiwe.​—1 Tim. 2:3, 4. w24.02 10 enu. 7

Eribya mulume Mukristo oyukulire bunya-kirimu, litolere iwaminya erikola emyatsi mbiriri-mbiriri. Ekyo kikendikuwatikya erikola emibiiri y’omo ndeko, n’eribya n’obwira obuwene haghuma n’abandi. Kandi ikikendikuwatikya eribana omubiiri n’eriteyagho utoke eribana ebyo ulaghireko kutse ebyo ekihanda kyaghu kilaghireko. Ng’eky’erileberyako, wighe erisoma n’erihandika ndeke. EBiblia ikabugha yiti omulume oyukigha Ekinywa ky’oMungu ky’obuli kiro n’erilengekania kukyo ko buli, yukatsumulawa omo ngebe n’eribya n’obutseme. (Esy. 1:1-3) Eribya akasoma Ekinywa ky’oMungu ky’obuli kiro, likendimuwatikya eriminya enzira ya Yehova y’erilengekania, eribya n’obulengekania obuwene kandi inyakenditoka erikolesya Amasako wo ndeke. (Misyo 1:3, 4) Abaghala n’abali betu balaghire oko balume abasi erikangirirya Ekinywa ky’oMungu n’abakateka amahano awaseghemere eBiblia. Wamabitoka erisoma n’erihandika ndeke, ighukendibya ukateghekania emikania, n’ebisubiryo ebyangahimba abandi n’eriwatya obwikirirya bwabo. Kandi ighukendibya ukahandika emyatsi mibuya eyikendikuwatikya eriwatya obwikirirya bwaghu n’erikuwatikya erisikya abandi bo mutima. w23.12 26-27 enu. 9-11

Omughulu wamakwa obuba, ubye ukalengekania oko biro ebikasa, Sitani abitsandibwa. Omo onyesho nguma y’oko muhindano munene owe 2014, mutwalangira nga twangabya tukalengekania oko maha wetu ko tuti. Tata mughuma, mwakangania ekihanda kiwe erisako rye 2 Timoteo 3:1-5 nga ryangasomwa liti ryamabibindulwa n’erikania oko ngebe ngoko yikendisyabya omo Paradiso. Mwabugha ati: “Omo kihugho kihya-kihya mukendisyabya obutseme bunene kutsibu, abandu bakendisyanzana, bakendisyabya abanzire emyatsi y’obunya-kirimu, abayasi lulengo, abakayikehaya, abakapipa oMungu, abakasikaya ababuti, abakasima, abataleghula, abanzire ebihanda byabo, abakahulikirirana n’abandi, abakabugha oko bandi ko ndeke mughulu wosi, abakayikakiraya, ab’omutima molo, abanzire ebibuya, aberiyiketerwa, abakayibombeka, abateyiheka, abanzire oMungu omo mwanya w’eryanza eriyitsemesya, abakakunawa n’olwanzo l’oMungu omo byosi ebyo bakakola, abandu ng’aba isiwalekana nabo.” Ukanakanaya n’ab’omo kihanda kyaghu kutse n’Abakristo balikyenyu ngoko engebe yikendisyabya omo kihugho kihya-kihya? w24.01 6 enu. 13-14

Kikasubaya mutima eriminya ngoko Yehova alighire abandu biwe bosi! EBiblia ikabugha yiti: “[Yehova] akatsemera abandu buwe.” (Esy. 149:4) Oko ndambi silebe, abandu balebe banganabunika mutima neryo ibatsuka eriyibulya bati: “Naghe, Yehova ananilighire kwe?” Abangyi b’oko baghombe biwe bataleghula abakanibweko omo Biblia, nabo muhanabya omughulu bamayowa batya. (1 Sam. 1:6-10; Yobu 29:2, 4; Esy. 51:11) EBiblia ikakanganaya ndeke-ndeke ngoko nibya n’abandu abatahika-hikene banganaliwa na Yehova. Bati? Tutolere itwikirirya Yesu n’eribatisibwa. (Yoh. 3:16) Omo nzira eyo, tukakanganaya ngoko twabiriyisubako oko malolo wetu n’erilagha oMungu ngoko tukendikola erisonda liwe. (Emib. 2:38; 3:19) Yehova akatsema kutsibu omughulu tukakola emyatsi eyo, tukasonda eribya bira biwe. Twamalola embere eriyikasa erisikya eriyilagha lyetu, Yehova inyakendituligha n’eritulangira mo bira biwe kundu.​—Esy. 25:14. w24.03 26 enu. 1-2

Netu abakulu b’eleta bamatusaba erileka eritulira itukendikola ng’abakwenda. Twanganayiketera ngoko Yehova akendituwatikya erikola ndeke omubiiri wetu w’eritulira. Neryo ubye ukasaba Yehova y’amenge n’obutubaha. Usabe Yehova y’obuwatikya bw’eriyiyinia omo myatsi eyikalire. Abangyi b’okw’itwe banemughalwa kutsibu busana n’obukoni bulebe, oluholo l’omwanzwa wabo, eribula obuholo omo kihanda, ery’endereribwa n’ebindi. Kandi ebihunzo n’esyovita bikaleka ikyatukalako eriyiyinia omo maligho ng’ayo. Neryo ubye ukabwira Yehova ngoko ukayowa. Umubwire emyatsi eyo ukalabamo ngoko wanganakania n’omunywani waghu. Uyiketere Yehova “naye asyakuwatikya.” (Esy. 37:3, 5) Eribya tukasaba butumbya kikatuwatikaya eriyiyinia “omo maligho.” (Rom. 12:12) Yehova anasi ngoko abaghombe biwe banemuyiyinia omo maligho, “ali hakuhi oko bosi abakamubirikira.”​—Esy. 145:18, 19 w23.05 5-6 enu. 12-15

Omughulu tukasonda eriyisogha emyatsi y’omughaso munene, litolere itwaminya ‘ebyo Yehova anzire itwakola’, kandi itwayikasa erikola erikwamana n’ebyo Yehova anzire itwakola. (Efe. 5:17) Tukabya twabiminya esyokanuni sy’eBiblia esikabugha oko mwatsi ogho tukasonda eriyisoghako, aho tukabya itwamabiminya amalengekania w’oMungu oko mwatsi oyo. Neryo twamabikolesya esyokanuni esyo, isikyenditukalako eribya tukayisogha ndeke. Enzighu yetu Sitani, yanzire itwabya n’ebingyi by’erikola omo kihugho kibi kino, neryo itwabula akatambi ak’erikolera oMungu. (1 Yoh. 5:19) Omukristo anganatsuka eribya akahira embere omo ngebe yiwe erisondya esyofranga, erisoma akalasi kanene n’erisonda omubiiri omo mwanya w’erilengekania oko hyanya mbiriri-mbiriri ehyo angakoleramo Yehova. Omukristo amabitsuka erikola atya inyakendikangania ngoko amatsuka erilengekania ng’abandu b’ekihugho kino abatekolera Yehova. Eribugha ekwenene emyatsi eyo si mibi, aliwe situtolere erihirayo embere omo ngebe yetu. w24.03 24 enu. 16-17